Mã số: 62. 31. 02. 01 TÓm tắt luậN Án tiến sĩ chính trị HỌC

Công trình khoa học được hoàn thành tại:

Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn

Đại học Quốc gia Hà Nội

Người hướng dẫn khoa học:

1. PGS.TS Vũ Văn Hà

2. PGS.TS Phạm Hồng Thái

Giới thiệu 1:……………………………………………………

Giới thiệu 2:……………………………………………………

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận án cấp cơ sở, họp tại ………………………………………………………vào hồi:…..giờ, ngày…..tháng…..năm 2016

Có thể tìm hiểu luận án tại:

• 
  Thư viện Quốc gia Việt Nam
  
• 
  Trung tâm Thông tin - Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội
  

Toàn cầu hóa là một hiện tượng gắn liền với sự gia tăng về số lượng cũng như cường độ của các cơ chế, tiến trình và hoạt động nhằm thúc đẩy gia tăng sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia trên thế giới cũng như sự hội nhập kinh tế và chính trị ở cấp độ toàn cầu. Theo đó, toàn cầu hóa làm lu mờ các đường biên giới quốc gia, thu hẹp các khoảng không gian trên các khía cạnh đời sống kinh tế, chính trị, xã hội và văn hóa của thế giới. Trước sự phát triển như vũ bão của cuộc Cách mạng Khoa học công nghệ hiện đại và toàn cầu hóa kinh tế, mỗi quốc gia lớn hay nhỏ, phát triển hay đang phát triển không thể tồn tại biệt lập mà cần có những chính sách hợp tác, liên kết để phát triển.

Chiến tranh lạnh kết thúc, Chủ nghĩa Xã hội ở Liên Xô và Đông Âu tan rã, Sự kiện này cũng dẫn đến sự tan rã của trật tự thế giới hai cực được hình thành từ sau chiến tranh thế giới thứ hai và mở ra cho thế giới bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên hội nhập và toàn cầu hóa. Ở thời kỳ chiến tranh lạnh, giữa Mỹ và Liên Xô căng thẳng về mặt chính trị và quân sự, yếu tố “chiến tranh” ở đây thể hiện sự đối đầu sâu sắc về mặt quyền lực và ý thức hệ giữa hai nước; trong khi đó “lạnh” phản ánh việc Liên Xô và Mỹ không sử dụng vũ khí “nóng” (các loại vũ khí truyền thống) trong mối quan hệ kình địch này, mà thay vào đó là cuộc chạy đua vũ trang, nổi bật là vũ khí hạt nhân. Trên thực tế, Chiến tranh Lạnh là giai đoạn đầu tiên trong lịch sử tồn tại hệ thống lưỡng cực, mà Mỹ và Liên Xô là đại diện. Chiến tranh lạnh kết thúc, thế giới mở ra kỷ nguyên mới, kỷ nguyên hội nhập và toàn cầu hóa.

Điều này đã dẫn đến khác biệt giữa hai hệ thống chiến tranh lạnh và toàn cầu hóa ở chỗ: nếu như chiến tranh lạnh là một cục diện đông cứng thì toàn cầu hóa là một quá trình phát triển năng động có tính liên kết. Trong bối cảnh toàn cầu hóa buộc các quốc gia phải mở cửa, hội nhập. Muốn vậy các quốc gia đều muốn có một môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đây là điều kiện thuận lợi để cho các quốc gia vươn lên, khẳng định vị thế của mình và trở thành các quốc gia lớn mạnh, các quốc gia có điều kiện cải thiện, giải quyết các vấn đề trong quan hệ song phương hay đa phương.

Nhật Bản và Trung Quốc là hai cường quốc có mối quan hệ thăng trầm từ lâu đời trên nhiều mặt trong lịch sử. Mặt khác Trung Quốc và Nhật Bản là hai quốc gia lớn mạnh về mặt kinh tế không chỉ trên thế giới mà đặc biệt có tầm ảnh hưởng rất quan trọng tới môi trường phát triển chung của khu vực. Sự phát triển của mỗi nước cùng sự thay đổi quan hệ giữa họ có tác động rất lớn đến nền kinh tế, chính trị, an ninh...trong đó đặc biệt là liên quan đến điều chỉnh chính sách đối ngoại của một số nước lớn trên thế giới và đặc biệt là các nước trong khu vực trong khu vực Đông Á.

Việt Nam là quốc gia nằm trong khu vực Đông Á cùng với Trung Quốc và Nhật Bản. Thực tế lịch sử phát triển của Việt Nam chịu ảnh hưởng rất lớn và hiện đây là hai đối tác hàng đầu của Việt Nam. Chính vì vậy, Việt Nam và các nước trong khu vực cùng với Trung Quốc và Nhật Bản sẽ ít nhiều cũng bị tác động từ mối quan hệ của hai nước này.

Từ sau chiến tranh lạnh đến nay, Trung Quốc, Nhật Bản đã có những cải cách, điều chỉnh trong chiến lược, chính sách phát triển tạo cơ sở cho mỗi nước, đồng thời tạo điều kiện cho khu vực có một môi trường hòa bình để phát triển. Tuy nhiên quan hệ hai quốc gia, nhất là về mặt chính trị còn tiềm ẩn nhiều yếu tố gây mất ổn định và xu hướng của mối quan hệ chính trị hai nước này cũng còn là một ẩn số do tình hình chính trị trên thế giới hiện nay có những biến đổi đa chiều khó lường trước được. Tuy nhiên xuất phát từ những điều kiện thế giới hiện nay có những biến đổi phức tạp, mối quan hệ chính trị của hai nước này cũng sẽ dần có nhiều thay đổi theo tình hình chung của khu vực và của thế giới. Chính vì vậy Nghiên cứu sinh lựa chọn luận án với đề tài: Xu hướng vận động quan hệ chính trị Trung - Nhật những thập niên đầu thế kỷ XXI. Đề tài của luận án mang tính chất dự báo xu hướng vận động của mối quan hệ Trung - Nhật trong khoảng thời gian từ những thập niên của thế kỷ 21. Việc dự báo xu hướng vận động của mối quan hệ chính trị Trung - Nhật trong thời gian tới là hết sức quan trọng để từ đó sẽ cho chúng ta thấy được tác động cũng như những ảnh hưởng của xu hướng vận động quan hệ chính trị Trung - Nhật tới chính sách đối ngoại của Việt Nam với hai quốc gia này nói riêng và với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới nói chung.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

2.1. Mục đích nghiên cứu

Làm rõ thực trạng mối quan hệ chính trị Trung - Nhật những thập niên đầu thế kỷ XXI. Phân tích những xu hướng vận động chủ yếu quan hệ chính trị Trung - Nhật trong thời gian từ những năm đầu thế kỷ XXI đến nay từ đó đưa ra dự báo, triển vọng của mối quan hệ này, và đánh tác động tới khu vực và Việt Nam.

Để giải quyết được những nội dung của mục đích nghiên cứu, luận án tập chung vào những nhiệm vụ sau:

- Đánh giá tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài của các tác giả trong và ngoài nước.

- Luận án luận giả các khái niệm liên quan đến đề tài luận án: Quan hệ quốc tế, quan hệ chính trị quốc tế, xu hướng vận động quan hệ chính trị; Đưa ra một số lý thuyết quan hệ quốc tế; và cơ sở thực tiễn bao gồm các nhân tố tác động đến quan hệ chính trị Nhật - Trung trong những thập niên đầu thế kỷ XXI.

- Phân tích khái quát thực trạng mối quan hệ chính trị Trung - Nhật từ sau chiến tranh lạnh đến cuối thế kỷ XX và từ đầu thế kỷ XXI cho đến nay từ đó đưa ra đánh giá về xu hướng vận động quan hệ chính trị Trung - Nhật những thập niên đầu thế kỷ XXI.

- Đánh giá về triển vọng và tác động của xu hướng vận động quan hệ chính trị Trung - Nhật trong thời gian tới, đưa ra những nhận định những yếu tố sẽ tác động trên cơ sở đó dự báo về xu hướng vận động chủ yếu trong thời gian tới cũng như dự báo những tác động của những xu hướng vận động quan hệ chính trị Trung - Nhật đối với khu vực và Việt Nam.

Luận án cũng nghiên cứu sự tác động của quan hệ Trung - Nhật đối với khu vực đặc biệt là những tác động tới Việt Nam.

Dựa vào nguồn tài liệu chính thống trong nước và các nghiên cứu quốc tế, luận án góp phần luận giải và làm sáng tỏ thêm Xu hướng vận động quan hệ chính trị Trung - Nhật những thập niên đầu thế kỷ XXI. Qua đó, có thể thấy được tác động của mối quan hệ này đối với khu vực Việt Nam. Ngoài ra, luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong việc học tập của sinh viên, học viên chuyên ngành chính trị học, quan hệ quốc tế là tài liệu chuyên khảo cho những người quan tâm chính trị quốc tế, tìm hiểu về mối quan hệ chính trị Trung Quốc - Nhật Bản và vai trò của hai cường quốc này trong việc cạnh tranh quyền lực cũng như chi phối đến cục diện chính trị trong khu vực Châu Á nói riêng và thế giới nói chung.

Trước hết phải kể đến cuốn “Quan hệ Trung – Nhật từ sau chiến tranh thế giới thứ II đến nay”, của tác giả Nguyễn Thanh Bình (Nxb Khoa học Xã hội, 2004). Trong cuốn sách này tác giả đã phác thảo một bức tranh tổng thể về quan hệ Trung – Nhật từ sau chiến tranh thế giới thứ II và sau chiến tranh lạnh.

Thứ hai, công trình của tác giả Triệu Toàn Thắng: “Quan hệ Nhật Bản - Trung Quốc và chính trị Nhật Bản”, xuất bản năm 1999. Ở đây tác giả đã phân tích quan hệ hai bên và đánh giá tác động của nó đến chính trị Nhật Bản. Hoặc công trình của Trương Hương Sơn: “Quan điểm và đánh giá về quan hệ Trung - Nhật, chặng đường 30 năm bình thường quan hệ ngoại giao”, xuất bản năm 2002. Đây là tài liệu khá toàn diện, đề cập đến nhiều khía cạnh trong quan hệ song phương. Tuy nhiên trong công trình này quan hệ hai quốc gia trong giai đoạn những năm đầu của thế kỷ 21 – giai đoạn mà hai quốc gia có những sự cải thiện quan hệ song phương lại chưa được xem xét. Công trình: “Quan hệ Trung - Nhật đầu thế kỷ XIX dưới tác động của nhân tố quốc tế”, Tạp chí Nghiên cứu Nhật Bản, tháng 2/2002. Trong bài viết này tác giả nêu ra triển vọng quan hệ song phương trong bối cảnh mới, song lại chưa có điều kiện phân tích sâu về quan hệ chính trị.

Thứ năm, Đề tài khoa học cấp học cấp Viện, Viện nghiên cứu Đông Bắc Ắ, Viện hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam của tác giả Trần Hoàng Long (2015): “Quan hệ Nhật Bản - Trung Quốc giai đoạn 1979 - 1991”..

Mặc dù tác giả đã nghiên cứu và đánh giá toàn diện quan hệ Nhật – Trung giai đoạn 1991 -1991, trong đó cũng xem xét đến các nước lớn khác như Liên Xô – Trung Quốc, Trung Quốc – Mỹ, Nhật – Mỹ…và mối quan hệ này đối với quan hệ Nhật – Trung giai đoạn nói trên. Tuy nhiên, đề tài nghiên cứu dừng lại ở việc nghiên cứu lịch sử quan hệ quốc tế, nghiên cứu để đúc kết bài học lịch sử cho Việt Nam trong những giai đoạn lịch sử trước, song lại chưa có phần dự báo xu hướng hay sự so sánh những biến đổi trong quan hệ Nhật – Trung ở thời điểm hiện tại.

Thứ sáu, Luận án tiến sĩ Sử học của Quách Quang Hồng (2015): “Quan hệ Trung Quốc - Nhật Bản sau Chiến tranh Lạnh (từ năm 1991 đến năm 2010)”. Luận án đã nghiên cứu có hệ thống và toàn diện trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, ngoại giao của Trung Quốc và Nhật Bản sau Chiến tranh Lạnh từ năm 1991 đến năm 2010.

Đầu tiên là cuốn: “Quan hệ Trung – Asean- Nhật Bản trong bối cảnh mới và tác động của nó tới Việt Nam”. Do PGS.TS Vũ Văn Hà chủ biên, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, năm 2007. Đây là công trình khá toàn diện, xem xét quan hệ song phương và đa phương giữa ba thực thể Trung Quốc – Asean - Nhật Bản.

Cuốn sách: “Chính trị khu vực Đông Bắc Ắ từ sau chiến tranh lạnh” do TS. Trần Anh Phương (chủ biên), Nhà xuất bản Khoa học Xã hội 2007, Tr 40. Trong nghiên cứu này tác giả cũng đề cập đến nghiên cứu dự báo xu hướng phát triển chính trị trong khu vực trong nghiên cứu mối tương quan của nhiều yếu tố trong đó có Trung – Nhật.

Tác giả Trần Hoàng Long, trong một số công trình nghiên cứu của mình như “Quan hệ Nhật – Trung hiện nay: Thách thức, triển vọng”, Tạp chí nghiên cứu Đông Bắc Ắ, số 7/2007. “Quan hệ an ninh, chính trị Nhật – Trung từ sau chiến tranh lạnh - Thực trạng, vấn đề và xu hướng tiến triển”, Luận văn Thạc sỹ chuyên ngành Châu Ắ học, Trường Đại học KHXH và NV Hà Nội, 2010. Tác giả chủ yếu đánh giá quan hệ Nhật – Trung trên cơ sở phân tích mối quan hệ anh ninh, chính trị trong giai đoạn từ sau chiến tranh lạnh tới thời điểm tác giả nghiên cứu.

Thứ nhất, Cuốn sách: “Chính sách đối ngoại của Nhật Bản thời kỳ chiến tranh lạnh” của tác giả Ngô Xuân Bình (chủ biên), Nxb Khoa học Xã hội, 2000. Nghiên cứu một cách toàn diện và sâu sắc chính sách đối ngoại của Nhật Bản đã có những điều chỉnh nhanh chóng nhằm thích nghi với những biến đổi của tình hình quốc tế sau khi Chiến trạnh Lanh kết thúc.

Thứ hai, Cuốn sách: “Nhật Bản và chiến lược đối ngoại đến năm 2020”. Tác giả Nguyễn Phương Hồng, Nxb Khoa học Xã hội, 2010. Ở cuốn sách này, tác giả cũng đã đưa ra một số dự báo đối với tình hình chính trị, kinh tế của Nhật Bản đến năm 2020, tuy nhiên đây chỉ là dự báo của Nhật Bản.

1.1.4. Một số công trình nghiên cứu chính sách đối ngoại của Trung Quốc với một số quốc gia trong khu vực và thế giới

Thứ nhất, cuốn sách “Trung Quốc và chiến lược đối ngoại đến năm 2020”, của tác giả Phạm Sao Mai, Nxb Chính trị Quốc gia xuất bản năm 2010. Trong cuốn sách này tác giả tập chung nghiên cứu để nêu bật được sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc về kinh tế và quân sự cũng như chiến lược đối ngoại của cường quốc này đến năm 2020.

Thứ hai, các công trình của tác giả Lê Văn Mỹ (chủ biên) nghiên cứu và phân tích về quan hệ ngoại giao của Trung Quốc: “Ngoại giao Trung Hoa – 30 năm cải cách mở cửa (1978-2008)”; Công trình nghiên cứu năm 2007: “Cộng hòa Dân chủ nhân dân Trung Hoa ngoại giao trong bối cảnh quốc tế mới” và công trình nghiên cứu của tác giả năm 2011: “Cộng hòa Dân chủ nhân dân Trung Hoa hai mươi năm đầu thế kỷ XXI”.

Các công trình nghiên cứu về chính sách đối ngoại của Trung Quốc có điểm chung về nội dung là tập chung chủ yếu phân tích về chính sách ngoại giao của Trung Quốc trong các bối cảnh và thời điểm khác nhau vì vậy chưa đi sâu vào phân tích quan hệ Trung – Nhật trên các lĩnh vực.

Đầu tiên phải kể đến công trình đáng chú ý gần đây bằng tiếng Nhật: “ Lịch sử quan hệ Nhật – Trung từ 1972 đến 2012”, Phần I Chính trị, Tác giả Akiko Takahara và Ryuji Hatori, Nhà xuất bản Đại học Tokyo – 2012, ISBN 978-4-13-023061. Tiếng Nhật: 日中関係史１９７２－２０１２、I政治。高原明生。隆二服部=編。東京大学出版会。Đây là công trình nghiên cứu nhân dịp kỷ niệm 40 năm quan hệ Nhật – Trung của tập thể nhiều tác giả do Akita Tanaka và Ryuji Hatori chủ biên. Các tác giả đã nghiên cứu, đánh giá quan hệ hai nước trên tất cả các lĩnh vực Chính trị, Kinh tế, Văn hóa – Xã hội.

Thứ hai là công trình nghiên cứu: cuốn sách “Intimate Rivals: Japanese Domestic Politics and a Rising China” – (Đối thủ thân mật: Chính trị trong nước Nhật Bản và sự trỗi dậy của Trung Quốc). Tác giả: Sheila A. Smith, Nhà xuất bản: Columbia University Press, 2014. Trong cuốn sách này tác giả nhận định: Không có quốc gia cảm thấy sự trỗi dậy của Trung Quốc sâu sắc hơn so với Nhật Bản. Đối với nhiều người, sự trỗi dậy của Trung Quốc có nghĩa là sự suy thoái của Nhật Bản, và Smith gợi ý rằng làm thế nào Nhật Bản có thể duy trì ảnh hưởng trong khu vực và toàn cầu như sự duy trì sự tự tin trong ngoại giao và an ninh thời hậu chiến.

Tiếp theo là một cuốn sách của nhiều tác giả nghiên cứu tiếng Anh: “Clash of National Identities: China, Japan, and the East China Sea Territorial Dispute” - ( Sự xung đột bản sắc dân tộc: Trung Quốc – Nhật bản và cuộc tranh chấp lãnh thổ trên biển Hoa Đông). Tác giả Tatsushi Arai, Shihoko Goto và Zheng Wang, Nhà xuất bản Trung tâm Woodrow Wilson, Số 1300, Đại lộ Pennsylvania Washington, DC ISBN: 978-1-938027-24-6. Xuất bản năm 2012.

Đây là cuốn sách hay, gồm nhiều công trình nghiên cứu khác nhau về quan hệ Trung Quốc – Nhật Bản, trong đó phải kể đến bài nghiên cứu về triển vọng quan hệ hai nước: “Causes and Prospects for Sino-Japanese Tensions: A Political Analysis” - (Nguyên nhân và triển vọng cho căng thẳng Trung - Nhật: Một phân tích về mặt chính trị), của tác giả MING WAN (Giáo sư về nhà nước và chính trị tại trường Đại học George Mason). Ông đưa ra những lý do làm căng thẳng trong quan hệ Trung – Nhật trong đó lý do chính trị. Tiếp theo là công trình nghiên cứu: “Can Japanese Democracy Cope with China’s Rise?” – (Liệu nền dân chủ ở Nhật Bản có thể đương đầu với sự trỗi dậy của Trung Quốc?) của tác giả Shinju Fujihira, trong bài nghiên cứ này Shinju Fujihira hối thúc Nhật Bản không nổ súng trước khi phải đối đầu với Trung Quốc trên biển và tránh chính trị hóa lịch sử.

Bài nghiên cứu của tác giả Quansheng, “No War in the East China Sea”-(Không chiến tranh trên biển Hoa Đông), nhấn mạnh việc né tránh xung đột quân sự và phác thảo vai trò có thể có của Mỹ trong việc giải quyết tình hình hiện nay. Tác giả Akihiko Kimijima kêu gọi ASEAN thể hiện vai trò rõ ràng hơn trong công cuộc duy trì an ninh khu vực, đồng thời mong muốn Mỹ trở thành một phần trong cuộc đối thoại giữa Nhật Bản và Trung Quốc trong bài “From Power Politics to Common Security: The Asia Pacific’s Roadmap to Peace” – (Từ nền chính trị quyền lực tới an ninh chung: Con đường dẫn châu Á – Thái Bình Dương tới Hòa Bình). Bên cạnh đó, bài nghiên cứu của tác giả Junhua Wu bàn luận về động lực kinh tế đang thay đổi trong mối quan hệ song phương với bài: “Economics of the Territorial Disputes” – (Nguyên lý kinh tế về các tranh chấp lãnh thổ), trong khi tác giả Akio Takahara kêu gọi xây dựng một quỹ song phương để bảo đảm an ninh con người như một cách để tìm ra giải pháp trong bài “Đặt tranh chấp Senkaku vào trong chiếc hộp Pandora: Hướng tới một “năm 2013 đồng thuận”.

Trong nghiên cứu của mình, “Transforming the Territorial Dispute in the East China Sea: A Systems Approach” – (Thay đổi tranh chấp lãnh thổ ở biển Hoa Đông: Cách tiếp cận hệ thống), tác giả Tatsushi Arai mong muốn cách cư xử mang tính hòa giải hơn từ cả hai bên, bao gồm việc thiết lập đường dây nóng và các hoạt động hợp tác nhằm gìn giữ hòa bình. Còn với bài nghiên cứu “The Daioyu/Senkaku Dispute as an Identity-Based Conflict: Toward Sino-Japan Reconciliation” – (Tranh chấp Điếu Ngư/Senkaku với tư cách là một xung đột dựa trên bản sắc: Hướng tới hòa giải Trung-Nhật), tác giả Arai và Wang cùng bàn thảo khả năng tạo lập một hội đồng chung nhằm bổ sung các cơ chế hiện có để khích lệ trao đổi song phương mạnh mẽ hơn.

Công trình nghiên cứu chuyên khảo của tác giả Mizutani Naoko “Giải phẫu sự chống đối Nhật Bản tại Trung Quốc” năm 2005. Đây là nghiên cứu được tác giả nhìn nhận qua lăng kính của chủ nghĩa dân tộc

Liên quan đến Trung Quốc có công trình “Trung Quốc những chiến lược lớn” (2003) do Hồ An Cương thuộc Đại học Nhân dân Bắc Kinh chủ biên. Trên cơ sở tư liệu phong phú và đa dạng, các tác giả đã phân tích một cách sâu sắc về chiến lược phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, ngoại giao, quốc phòng của Trung Quốc từ đầu thế kỉ XXI cho tới năm 2020 và xa hơn.

Về lĩnh vực đối ngoại của Trung Quốc, công trình “Ngoại giao Trung Quốc” (2012) của Trương Thanh Mẫn. Daniel Bursteir và Arne De Keijzer với “Trung Quốc con rồng lớn châu Á” (2008), Fareed Zakaria với “Thế giới hậu Mỹ” (2009). Theo các tác giả, có thể trong thế kỉ XXI, Trung Quốc sẽ trở thành một siêu cường chưa hề có trước đây trong lịch sử. Điểm chung của các công trình này là đưa ra những nhận xét đánh giá về sự trỗi dậy của Trung Quốc đã tác động đến khu vực theo cả hai chiều nghịch và thuận.

1.2.3. Nhóm các công trình nghiên cứu gián tiếp quan hệ Trung Quốc - Nhật Bản từ sau chiến tranh Lạnh đến nay.

Tác giả Yamamoto Tsuyoshi với công trình nghiên cứu “Lịch sử ngoại giao Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ hai”, Nhà xuất bản Sanshyodo, Tokyo 1984; tác giả Watanabe Toshio với công trình nghiên cứu “Chính sách ngoại giao của Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ II”, Nhà xuất bản Yugaikaku, Tokyo 1985; tác giả Soeya Yoshihide “Ngoại giao Nhật Bản và Trung Quốc”, Nhà xuất bản Keio Gijyuku, Tokyo 1997; Tanaka Akihiro “Ngoại giao Nhật Bản trong thời đại toàn cầu hóa”, Nhà xuất bản Chikuma, Tokyo 2001;

Công trình nghiên cứu “The International relations of Northeast Asia” – (Quan hệ quốc tế của khu vực Đông Bắc Ắ) của tác giả Samuel S. Kim (Rowman& Littlefield, 2004).

1.3. Một số đánh giá

Nhìn chung, tuy có khác nhau về quy mô công trình, phạm vi nghiên cứu, nhưng các tác giả trong và ngoài nước đều thống nhất ở những điểm sau:

Đưa ra những nhân tố trong nước và quốc tế tác động và quy định đến quan hệ giữa Trung - Nhật trên các lĩnh vực chính trị từ sau chiến tranh lạnh đến nay;

Phân tích mối quan hệ chính trị giữa Trung Quốc và Nhật Bản trong sự tương quan với kinh tế, đưa ra những kịch bản diễn biến của quan hệ chính trị - kinh tế trong tương lai.

Phân tích bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực tác động tới mối quan hệ chính trị Trung - Nhật từ sau chiến tranh lạnh cho tới nay;

Phân tích những ảnh hưởng của các nước lớn, một số quốc gia trong khu vực tới mối quan hệ chính trị Trung - Nhật.

Kế thừa các kết quả nghiên cứu về quan hệ Trung – Nhật, luận án sẽ tập chung nghiên cứu các vấn đề sau:

Luận án cần phân tích sâu và làm rõ hơn về một số vấn đề về lý luận, bên cạnh đó phải phân tích để làm rõ những nhân tố tác động và quy định đến xu hướng vận động quan hệ chính trị Trung - Nhật những thập niên đầu thế kỷ XXI;

Phân tích những đặc trưng của mối quan hệ chính trị Trung - Nhật của giai đoạn sau chiến tranh lạnh tới nay;

Phân tích và dự báo xu hướng vận động của mối quan hệ này để từ đó rút ra được đâu là xu hướng phát triển chủ đạo của mối quan hệ này trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế;

Theo quan điểm của những người theo chủ nghĩa thể chế thì các nước, các quốc gia khác nhau tuy có tồn tại xung đột về mặt lợi ích nhưng vẫn có thể hợp tác với nhau, nhằm mục đích đạt được lợi ích tối đa có thể. Để đạt được mục tiêu này các nước cần tạo dựng và tìm kiếm cho mình các cơ chế hợp tác đa phương trong đó có quy định về các quy chế, nguyên tắc và lộ trình thực hiện các chính sách hợp tác.

Chủ nghĩa thể chế nhìn nhận ở góc độ nào đó nó nằm trong lòng chủ nghĩa khu vực, hợp tác khu vực không chỉ là hợp tác song phương mà còn là sự hợp tác đa phương của các thể chế chính trị, và quan hệ giữa các thể chế hay giữa thể chế nào đó với một hay nhiều quốc gia trong khu vực hoặc ngoài khu vực nó sẽ chi phối quan hệ trong một khu vực mới. Khu vực không tồn tại tách biệt giữa các chủ thể mà là quần thể của các mối quan hệ trên các phương diện xuyên biên giới quốc gia - cơ sở cho thúc đẩy quan hệ.

Vấn đề nhận thức về lịch sử là vấn đề chính trị tế nhị trong quan hệ Trung Nhật. Từ năm 2001, liên tục xảy ra sự kiện Nhật bất chấp sự thật lịch sử sửa đổi sách giáo khoa lịch sử, xuyên tạc lịch sử xâm lược Trung Quốc, cũng như Thủ tướng Nhật Koizumi nhiều lần đến viếng đền Yasukuni, ảnh hưởng nghiêm trọng tới quan hệ Trung Nhật. Đây là một vấn đề gây tranh cãi ở hai nước trong nhiều năm nay, vì nó là cơ sở chính trị và tiền đề rất quan trọng cho sự phát triển mối quan hệ chính trị giữa hai nước.

Các hoạt động ngoại giao chính trị nhằm thúc đẩy quan hệ chung giữa hai nước trải qua những bước thăng trầm và nó phụ thuộc nhiều vào chính sách ngoại giao của cả hai nước. Tuy nhiên trong kỷ nguyên toàn cầu hóa thì việc hội nhập kinh tế là không thể tránh khỏi giữa các nước, các tổ chức trên thế giới nên xu hướng hợp tác sẽ là tất yếu. Mặc dù còn tồn tại nhiều yếu tố làm cản trở đến quan hệ chính trị hai nước nhưng cả hai nước trong những năm trở lại đây đã có nhiều các hoạt động ngoại giao nhằm thúc đẩy quan hệ giữa hai nước lên một tầm cao mới.

Bước sang thế kỷ XXI, Trung Quốc với những thành tựu đạt được trong kinh tế, chính trị, văn hóa, an ninh - quốc phòng đã và đang nổi lên như một “Siêu cường quốc” đứng số một thống trị thế giới.

Nghiên cứu đề tài “Xu hướng vận động quan hệ chính trị Trung - Nhật trong những thập niên đầu thế kỷ XXI” tác giả có những kết luận chủ yếu sau:

1. Phạm Thị Thanh Bình, Trần Thùy Dương (2011), “kích cầu động lực tăng trưởng kinh tế Trung Quốc sau khủng hoảng”, Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc 9(121), tr.21-28.

2. Pham Thị Thanh Bình, Trần Thùy Dương (2013), “Chính sách phát triển khoa học công nghệ Đài Loan”, Tạp chí Khoa học Xã hội Việt Nam 4(65), tr.26-32.

3. Trần Thùy Dương (2017), “Quan hệ chính trị Trung – Nhật những năm đầu thế kỷ XXI”, Tạp chí Nghiên cứu Đông Bắc Á (2). (Giấy chứng nhận của Tạp chí)