TRƯỜng đẠi học khoa học tự nhiên ngô Thị Quỳnh Trang

3.1.2. Nhận thức của học sinh THCS xã Phú Cường về bệnh viêm gan B

và viêm gan C:

3.1.2.1. Hiểu biết của học sinh về bệnh viêm gan B và viêm gan C:

Kết quả điều tra ngẫu nhiên 298 học sinh THCS về hiểu biết bệnh viêm gan B và viêm gan C thu được như sau:

Bảng 3.3. Tỷ lệ hiểu biết của học sinh THCS về bệnh viêm gan B, C

Số học sinh hiểu biết về bệnh viêm gan B, viêm gan C chỉ chiếm có 7% tỷ lệ này quá thấp, thành phần học sinh là thành phần đang tiếp cận với thông tin đại chúng cũng như nguồn thông tin từ trường lớp, các e là những người có thể nắm bắt tình hình xã hội một cách nhanh nhất vậy mà tỷ lệ hiểu biết về viêm gan B và viêm gan C- bệnh có tính nguy hiểm cao có thể dẫn đến xơ gan, ung thư gan đe dọa tính mạng của con người lại là vấn đề không mấy quan tâm đối với học sinh THCS ở đây. Các em vẫn đến trường có thể thường xuyên tiếp xúc với vi rút viêm gan B và viêm gan C hàng ngày mà các em không hề hay biết. Điều này làm chúng tôi suy nghĩ và thấy rằng đây là vấn đề cấp bách cần được ban y tế xã, chính quyền địa phương can thiệp sớm.

Thông qua điều tra 298 học sinh THCS về tình hình tiêm phòng viêm gan B kết quả thu được như sau:

Qua bảng 3.4 chúng tôi thu được tỷ lệ số học sinh đã tiêm phòng viêm gan B là 16%, như vậy tương ứng với số học sinh chưa tiêm phòng lên tới 84%. Qua đây chúng tôi thấy rằng tỷ lệ tiêm phòng của học sinh THCS nơi đây là thấp. Từ việc hiểu biết về bệnh viêm gan B thấp dẫn tới tỷ lệ tiêm phòng thấp. Viêm gan B bệnh do vi rút gây nên nó có tính lây truyền cao, vừa lây truyền dọc, vừa lây truyền ngang. Như vậy cách tốt nhất để bảo vệ bản thân, giảm thiểu sự lây nhiễm trong cộng đồng dân cư khỏi sự lây nhiễm vi rút viêm gan B là tiêm phòng vắc xin nhất là tiêm phòng đối với đối với các e nhỏ mới sinh.

Điểm qua y văn trên thế giới, có thể nói rằng vắc xin ngừa viêm gan B rất an toàn, và đã đem lại lợi ích sức khỏe cho nhiều triệu người trên thế giới.  Tính từ năm 1982 cho đến nay, đã có hơn 2 tỉ liều lượng vắc xin ngừa viêm gan B sử dụng trên toàn cầu.  Nhiều nghiên cứu cho thấy hiệu quả của vắcxin lên đến 95% và đã góp phần lớn vào việc phòng chống viêm gan B trên bình diện thế giới.  Ở Đài Loan, chương trình tiêm vắcxin ngừa viêm gan B được triển khai toàn quốc từ năm 1984 và được xem là một trong những nước thành công nhất trong việc ngăn ngừa bệnh này: chỉ trong vòng 10 năm sau khi triển khai chương trình tiêm chủng, tỉ lệ trẻ em mới sinh mang vi rút viêm gan B giảm từ 10% xuống còn 1%.  Trong cùng thời gian, tỉ lệ ung thư gan ở trẻ em giảm gần 50% [137].

Tại Singapore, sau 8 năm thực hiện tiêm chủng phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh, tỷ lệ mắc bệnh đã giảm 18 lần          

  Đứng trên phương diện y tế công cộng, chương trình tiêm vắcxin phòng ngừa viêm gan B vẫn đem lại lợi ích nhiều hơn là tác hại.  Nếu số trẻ em mới sinh hàng năm ở nước ta là 1,5 triệu, có thể ước tính rằng số trẻ em mới sinh nhiễm viêm gan B là khoảng 202.000 (tức khoảng 13%).  Nếu không tiêm vắcxin, số trẻ em này sẽ mắc bệnh khi trường thành, và khoảng 15% đến 25% sẽ bị chết vì các bệnh mãn tính liên quan đến gan và ung thư gan [137].  Nhưng tiêm vắcxin lúc mới sinh có thể xóa bỏ khoảng 90% đến 95% các trường hợp viêm gan B [137], và có thể cứu sống cho hơn 38.000 người/năm. 

Trong khi đó, nếu tiêm văcxin viêm gan B mũi 1 trong vòng 24 giờ đầu sau khi sinh sẽ phòng được khoảng 85% nhiễm ở trẻ sơ sinh, kể cả trường hợp mẹ bị nhiễm viêm gan B. Trường hợp không tiêm, nếu mẹ có virus viêm gan B thì 90% trẻ sinh ra sẽ bị lây dẫn đến nguy cơ mắc viêm gan mạn, xơ gan và ung thư gan. Làm tốt công tác tiêm phòng viêm gan B cho trẻ trong vòng 24 giờ sau sinh sẽ giảm 16 - 20% người lành mang bệnh cho thế hệ sau, từ đó làm giảm tỷ lệ người bị xơ gan, ung thư gan.

Khi nghiên cứu chúng tôi thấy rõ lợi ích của việc tiêm phòng viêm gan B, nhìn lại tỉ lệ tiêm phòng viêm gan B của học sinh THCS xã Phú Cường (16%) trong khi đó tỷ lệ nhiễm viêm gan B tại xã lên tới 17.6%, qua những con số này chúng tôi thấy rằng nếu không nâng cao tỉ lệ tiêm phòng cho người dân nhất là trẻ sơ sinh ở đây thì khả năng lây nhiễm vi rút viêm gan B tại khu vực này là rất lớn.



Hình 3.3. Biểu đồ tỷ lệ học sinh tiêm phòng viêm gan B

3.1.2.3. Tỷ lệ học sinh THCS biết gia đình mình có người nhiễm viêm gan B, viêm gan C hay không.

Qua 298 phiếu điều tra học sinh THCS về tình hiểu biết tình hình nhiễm HBV của gia đình kết quả thu được như sau:

Bảng 3.5. Tỷ lệ học sinh THCS biết gia đình có người bị viêm gan B, C

Lớp	6	7	8	9	Tổng
Số học sinh	77	72	71	78	298
Có biết	0	2	2	3	7
Không biết	77	70	69	75	291
% Biết	0	3	3	4	2

3.2. Xác định tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B và viêm gan C tại xã Phũ Cường- Kim Động- Hưng Yên:

Điều tra 375 mẫu huyết thanh của người dân từ các thôn tại xã Phú cường- Kim Động- Hưng Yên có 66 mẫu mang HbsAg (+) tương ứng với 17,6% như vậy xã Kim động thuộc vùng dịch tễ lưu hành cao của HBV. Theo Hoàng Công Long [26]tỷ lệ nhiễm HBV tại Việt Nam khoảng 15%. Như vậy tỷ lệ nhiễm HBV tại xã Phú Cường cao hơn tỷ lệ nhiễm trung bình của cả nước. Đây là một con số đáng báo động

Cũng qua 375 mẫu huyết thanh trên có 3 mẫu huyết thanh mang anti HCV (+) tương ứng với tỉ lệ 0,08%. Tỉ lệ này so với các khu vực khác trong nước và nước ngoài là tỉ lệ tương đối thấp

Theo Hoàng Công Long[26] tỷ lệ nhiễm vi rút HBV trên thế giới thu được như sau:

- Tại Châu Á, Châu Phi và hầu hết các nước Trung Đông, vùng lưu vực sông AmaZon thuộc vùng lưu hành dịch tễ cao, tỷ lệ nhiễm >8%

- Các nước Ấn Độ, một phần Trung Đông, Nhật Bản, Đông Âu và hầu hết các nước Nam Mỹ, Trung Mỹ thuộc vùng lưu hành dịch tễ trung bình tỷ lệ nhiễm vi rút viêm gan B từ 2-7%

- Các nước Mỹ, Canada, Tây Âu, Úc, New Zealand thuộc vùng lưu hành dịch tễ HBV thấp, tỷ lệ nhiễm HBV <2%

Theo bản đồ dịch tễ học HCV trên thế giới tỷ lệ nhiễm HCV như sau:

• 
  Châu Phi, Nam Mỹ, hầu hết các nước Châu Á là những khu vực có tỷ lệ nhiễm HCV cao >10%
  
• 
  Châu Âu, Bắc Mỹ, Nga, Châu Úc, tỷ lệ nhiễm HCV thấp <2%
  

Kết quả trên cho thấy tại các quốc gia phát triển, chất lượng cuộc sống cao, trình độ khoa học kỹ thuật phát triển là những nước có tỷ lệ nhiễm vi rút viêm gan B và viêm gan C thấp. Ngược lại những quốc gia đang phát triển và kém phát triển, trình độ khoa học kỹ thuật kém phát triển là những nước có tỷ lệ lưu hành HBV và HCV cao. Qua đây chúng tôi có thể nói rằng tỷ lệ nhiễm HBV và HCV ở mỗi quốc gia có liên quan mật thiết tới nhận thức, trình độ của dân cư cũng như sự phát triển của mỗi nước.

Theo một số tác giả [1,2,6,22,26,27,30,31,33] tỷ lệ nhiễm HBV ở một số tỉnh trong nước như sau: Hà nội 15-20%; Thành phố HCM tỷ lệ trung bình 13-15%; Hà Bắc tỷ lệ nhiễm ở người khỏe mạnh 25%, Vĩnh Phú 23,2%; Hải Phòng 11-12%; Lâm Đồng tỷ lệ nhiễm trong cộng đồng dân cư là 16,74%; Bình Thuận 17,68%; Tây Nguyên 15,3-16,9%; Thanh Hóa 14,59%. Như vậy tỷ lệ trung bình nhiễm HBV ở việt Nam khoảng 15%.

Qua khảo sát 375 mẫu huyết thanh của xã Phú Cường tại tỉnh Hưng Yên tỷ lệ mang HBsAg (+) là 66/375 chiếm tỷ lệ 17,6%, do lần đầu tiên tiến hành điều tra trên đất Hưng yên nên tỷ lệ này so với những năm trước đây không rõ tăng hay giảm tuy nhiên so với tỷ lệ chung của cả nước tỷ lệ này cao hơn 1-2% so với điều tra vào những năm 2000. Đặc biệt có một số thôn ở xã Phũ Cường chiếm tỷ lệ HBsAg(+) quá cao như Kệ Châu 3 tới 33,82%, với con số này hơn 1/3 dân số ở đây nhiễm HBV, hay thôn Tân Mỹ 1 tỷ lệ có thấp hơn so với Kệ Châu 3 một chút nhưng vẫn con rất cao 26,67%, tiếp đến Kệ Châu 2 tỷ lệ 23,44%. Đây là 3 thôn mang tỷ lệ HBsAg (+) trên 20%. Tuy nhiên cũng phải kể đến thôn Tân Mỹ 2 tỷ lệ mang HBsAg (+) chiếm tỷ lệ thấp 3,10% thấp hơn hẳn so với những thôn còn lại, một số thôn khác tỷ lệ mang HBsAg (+) nằm trong khoảng 9,80% – 14,29%

Về tỷ lệ mang anti HCV (+): Cũng qua điều tra 375 mẫu huyết thanh thì có 3/375 mẫu mang anti HCV (+) tương đương với tỷ lệ 0.80%, so với tỷ lệ mang HBsAg(+) ở vùng này thì tỷ lệ mang anti HCV(+) thấp hơn rất nhiều lần. So với tỷ lệ nhiễm vi rút viêm gan C chung của Việt Nam (khoảng 6%) thì xã Phú Cường có tỷ lệ người mang anti HCV thấp có thể xếp vào vùng dịch tễ lưu hành thấp của HCV trên thế giới, điều này có thể được giải thích do cấu trúc của HBV và HCV khác nhau: Trong số những vi rút gây viêm gan thì chỉ có HBV là vi rút vất chất di truyền là ADN, còn lại các vi rút khác mang vật chất di truyền là ARN. Cả HBV và HCV đều là những vi rút nội kí sinh trong cơ thể người và động vật và đều là vi rút hướng gan, khi vào trong tế bào vật chủ chúng đều sử dụng vật chất có sẵn của vật chủ để nhân lên, tuy nhiên đối với HBV mang vật chất di truyền là ADN thì dễ dàng thực hiện quá trình nhân lên của mình hơn nhiều lần so với HCV mang vật chất di truyền là ARN, bởi vậy tỷ lệ mang HBsAg (+) ở hầu hết các quốc gia trên thế giới đều cao hơn so với tỷ lệ mang anti HCV (+).

Tỷ lệ nhiễm vi rút viêm gan C thấp hơn so với tỉ lệ nhiễm vi rút viêm gan C nhưng tỉ lệ người mang vi rút viêm gan C diễn tiến thành xơ gan, ung thu gan rất cao bởi vậy cần có phương pháp ngăn chặn sự lây nhiễm vi rút viêm gan C tại đây ngay cả khi tỉ lệ này là thấp.

3.2.1. Tỷ lệ mang HBsAg(+), anti HCV (+) phân bố theo giới tính:

Nghiên cứu 375 mẫu huyết thanh tỷ lệ mang HBsAg (+) ở nam và nữ tại xã Phú Cường thu được kết quả sau:

Theo kết quả điều tra cho thấy tỷ lệ nam và nữ nhiễm HBV là không bằng nhau, nam chiếm tỷ lệ 19,35% cao hơn so với nữ giới (15,87%)

Theo thống kê của một số nghiên cứu trong và ngoài nước khi khảo sát tỷ lệ HBsAg(+) giữa nam và nữ trên một số cộng đồng hoặc một nhóm người dù cơ số mẫu lớn hay nhỏ, thường bắt gặp tỷ lệ mang HBsAg (+) ở nam giới cao hơn nữ giới.

Có nhiều lí do giải thích điều này, Christine Pourcel đã nêu một trong những lí giải đó tại phòng thí nghiệm tại sao HBV ưa thích gây nhiễm một số túc chủ và một số mô và đã chứng minh rằng gen S chỉ thể hiện rất mạnh trong mô gan và được sự kiểm soát của các steroid, những phát hiện này đã làm sang tỏ những nghiên cứu tiến hành trên những người mang HBV, theo đó đàn ông ( có mức hooc-mon steroid sinh lí cao hơn ở phụ nữ) có nguy cơ nhiễm HBV mạn tính cao hơn cũng như bị tổn thương ở gan và tần số xuất hiện ung thư nhiều hơn so với nữ giới

Ngoài lí giải trên chúng tôi cũng đưa ra một số giả thuyết rằng sở dĩ tỉ lệ nhiễm HBV của nam giới cao hơn so với nữ giới đó là lối sống của nam giới thoáng đãng hơn nữ giới, mức độ lây truyền từ người này sang người khác qua con đường máu ở nam cao hơn nữ như dùng chung bơm kim tiêm, dao cạo râu…

Lây nhiễm HBV qua đường máu đã được các tác giả công nhận và xác định là một đường lây nhiễm quan trọng của HBV. Lã Thị Nhẫn [32] nghiên cứu ở nhóm người truyền máu từ một lần trở lên thấy tỷ lệ nhiễm HBV là 63,27% (HBsAg là 21,09% và anti-HBs là 42,18%). Trong nghiên cứu của .TS Phạm Văn Thức, Th.S Nguyễn Hùng Cường và TS Lê Hồng Hinh “Nghiên cứu các yếu tố nguy cơ lây nhiễm ở người lao động trên biến khu vực Hải Phòng” gặp 16 trường hợp có tiền sử truyền máu và phẫu thuật ở các bệnh viện trong nước và nước ngoài. Trong 16 thuyền viên này có 5 người HBsAg (+) (17,85%) và 11 người anti-HBs (+) (39,28%). Tỷ lệ nhiễm HBV ở những đối tượng này là 57,14%. Như vậy, tỷ lệ nhiễm HBV ở nhóm có tiền sử truyền máu cao hơn so với nhóm còn lại. Kết quả của .TS Phạm Văn Thức, Th.S Nguyễn Hùng Cường và TS Lê Hồng Hinh thì tỷ lệ nhiễm HBV ở thuyền viên có tiền sử truyền máu và phẫu thuật cũng gần tương đương với nhóm được truyền máu từ một lần trở lên (57,14% và 63,27%).

Đối với tỷ lệ mang anti HCV (+) cũng tương tự, qua điều tra 375 mẫu chỉ có 3 mẫu dương tính và trong 3 mẫu ấy có 2 mẫu của nam và 1 mẫu của nữ. Như vậy dù số mẫu dương tính có ít hay nhiều thì một lần nữa chúng tôi lại khẳng định tỷ lệ nhiễm HBsAg(+) cũng như mang anti HCV (+) của nam cao hơn của nữ.



Hình 3.5. Tỷ lệ nhiễm HBV theo giới tính

3.2.2. Tỷ lệ mang HBsAg (+) và anti HCV (+) theo độ tuổi:

Độ tuổi	Mẫu huyết thanh	HBsAg (+)	Tỷ lệ % HBsAg (+)
<20	88	12	13.64
21- 40	123	27	21.95
41-60	136	24	17.65
>60	28	3	10.71
Tổng	375	66	17.60