Nguyễn Thị Huynh Cao học Môi trường K16

Thái Nguyên có 2 sông chính là:

- Sông Công: có lưu vực 951 km² bắt nguồn từ vùng núi Ba Lá huyện Định Hóa chạy dọc theo chân núi Tam Đảo, nằm trong vùng mưa lớn nhất của tỉnh Thái Nguyên. Dòng sông đã được ngăn lại ở Đại Từ tạo thành Hồ Núi Cốc có mặt nước rộng khoảng 25km², chứa được 175 triệu m³ nước.

- Sông Cầu: Lưu vực sông Cầu có dòng chính là sông Cầu với chiều dài 290 km bắt nguồn từ núi Văn Ôn (Vạn On) ở độ cao 1.170 m và đổ vào sông Thái Bình ở Phả Lại. Trong lưu vực sông Cầu có tới 26 phụ lưu cấp một với tổng chiều dài 670 km và 41 phụ lưu cấp hai với tổng chiều dài 645 km và hàng trăm km sông cấp ba, bốn và các sông suối ngắn dưới 10 km. Lưu vực sông Cầu nằm trong vùng mưa lớn (1.500 - 2.700 mm/năm) của các tỉnh Bắc Kạn và Thái Nguyên. Tổng lưu lượng nước hàng năm đạt đến 4,5 tỷ m³.

Chế độ thuỷ văn của các sông trong lưu vực sông Cầu được chia thành 2 mùa: mùa lũ và mùa khô.

+ Mùa lũ bắt đầu từ tháng 6 đến tháng 9 và chiếm 70-80% tổng lưu lượng dòng chảy trong năm.

Tổng GDP của Tỉnh năm 2007 đạt 4.716,2 tỷ đồng tính theo giá so sánh năm 1994 (gần 9.868,7 tỷ theo giá hiện hành). GDP bình quân đầu người (theo giá hiện hành) của tỉnh đạt khoảng 8,67 triệu (khoảng 540USD vào năm 2007 và 600 USD vào năm 2008), cao hơn nhiều so với mức bình quân của vùng nhưng thấp hơn so với mức bình quân của cả nước (khoảng 14,0 triệu đồng vào năm 2007 và 16,5 triệu đồng vào năm 2008).

Năm 2007, trên toàn Tỉnh có khoảng 1.173 doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh theo Luật doanh nghiệp. Trong số này có trên 100 cơ sở sản xuất công nghiệp lớn, điểm hình là Công ty Gang thép Thái Nguyên, Công ty Vật liệu Xây dựng, Công ty Phụ tùng Máy số 1, Công ty Natsteel Vina, Công ty Cổ phần Giấy Hoàng Văn Thụ, ...

- Công nghiệp sản xuất cơ khí: Gồm chế tạo máy, cơ khí tiêu dùng, lắp ráp sản xuất phụ tùng sửa chữa và cung cấp phụ tùng thay thế, tập trung chủ yếu ở Khu Công nghiệp Sông Công và các nhà máy quốc phòng trong tỉnh. Các sản phẩm chủ yếu là các loại máy nông nghiệp, động cơ diezen, các loại phụ tùng, hộp số, công cụ, dụng cụ cơ khí, dụng cụ y tế, băng chuyền, thuốc phóng, thuốc nổ, ...

• 
  Giáo dục
  

• 
  Y tế
  

• 
  Đường bộ
  

Hiện đã có đường ô tô đến 180/180 xã, phường của tỉnh. Tuy nhiên, khả năng tiếp cận bằng đường bộ với một số xã miền núi trong tỉnh còn gặp nhiều khó khăn do địa hình dốc, chất lượng đường kém. Một số đoạn đường quốc lộ, một số đường huyện và một số cầu cống đang xuống cấp, ảnh hưởng đến năng lực vận tải nội tỉnh và với tỉnh ngoài.

• 
  Đường thuỷ
  

• 
  Đường sắt
  

Tuyến Quán Triều - Hà Nội dài 75 Km.

Tuyến Thái Nguyên - Kép dài 57 Km, đoạn qua Thái Nguyên dài 25 Km.

Tuyến Quán Triều - Núi Hồng qua Đại Từ dài 39 Km chủ yếu phục vụ vận tải than.

• 
  Cấp, thoát nước
  

Tính đến cuối năm 2007, khoảng 92% dân Thành phố Thái Nguyên, 75% dân Thị xã Sông Công có nước máy sử dụng đô thị, còn ở các huyện chỉ 0,5% đến 5% hộ gia đình sử dụng giếng khoan.

Tính đến cuối năm 2008, khoảng 80% dân đô thị và 76% dân nông thôn trong tỉnh sử dụng nước sạch.

Hệ thống thoát nước trên địa bàn tỉnh chưa được đầu tư đồng bộ nên hiệu quả thoát nước kém. Nước thải còn thoát chung với nước mưa và có điểm bị úng ngập. Hệ thống thoát nước hiện có ở thành phố Thái Nguyên chưa đáp ứng được yêu cầu đối với một đô thị loại II.

Tổng đân số tỉnh Thái Nguyên tính đến ngày 01/4/2009 là 1.124.786 người. Trong đó, dân số nam là 559.153 người, chiếm 49,71%; dâm số nữ là 565.663 người, chiếm 50,29%. So với cả nước, dân số tỉnh Thái Nguyên đứng thứ 33 và đứng thứ 3 các tỉnh vùng trung du và miền núi phía Bắc (sau Bắc Giang và Phú Thọ).

Tỷ lệ dân thành thị của tỉnh tăng chậm trong những năm qua, năm 2008 mới chiếm khoảng 24% tổng dân số.

Có 8 dân tộc cùng sinh sống với nhau từ lâu đời trên đất Thái Nguyên. Dân tộc Kinh chiếm khoảng 75,5%; Tày 10,7%; Nùng 5,1%; Dao 2,1% ; Sán Dìu 2,4% ; các dân tộc khác (Cao Lan, H'Mông, Hoa) chiếm 4,2% dân số toàn tỉnh.

Các yếu tố môi trường tự nhiên và kinh tế xã hội ảnh hưởng đáng kể tới các hoạt động KT - XH của tỉnh Thái Nguyên có thể xác định một cách tổng hợp như sau:

Các yếu tố khí hậu (như nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa...) ảnh hưởng đặc biệt đến ngành nông - lâm nghiệp - thuỷ sản, công nghiệp khai khoáng, dịch vụ - du lịch, ngoài ra cũng tác động đến sức khoẻ người dân trên toàn bộ địa bàn tỉnh.

Các hiện tượng thời tiết bất thường (lũ, lụt, bão lốc, sương mù...) gây ảnh hưởng đến hầu hết các hoạt động KT - XH và sức khoẻ người dân trên địa bàn tỉnh.

Ô nhiễm nguồn nước (nước mặt, nước ngầm) là nguyên nhân dẫn đến gây bệnh, dịch ảnh hưởng đến sức khoẻ người dân và các hệ sinh thái tự nhiên. Ngoài ra, ô nhiễm nước tác động đến năng suất, chất lượng các sản phẩm của ngành nông - lâm nghiệp - thuỷ sản. Thiếu nước sản xuất vào mùa khô ảnh hưởng đến hoạt động của ngành công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp và nông - lâm nghiệp - thuỷ sản.

Ô nhiễm không khí không chỉ ảnh hưởng đến sức khoẻ người dân mà còn sự phát triển du lịch của tỉnh.

Suy giảm tài nguyên rừng và tài nguyên sinh vật đang và sẽ gây gia tăng cường độ lũ lụt, xói mòn đất, biến đổi khí hậu và suy giảm đa dạng sinh học trong tỉnh.

b. Khả năng ảnh hưởng do phát triển KT - XH đến môi trường xung quanh

Hoạt động phát triển KT - XH của các ngành trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên với tốc độ ngày càng gia tăng sẽ làm gia tăng nhanh các chất ô nhiễm gây tác động xấu đến môi trường, ảnh hưởng đến sức khoẻ người dân.

Nước thải từ các khu dân cư, khách sạn (chứa nồng độ cao các chất hữu cơ, dinh dưỡng, vi sinh...), nước thải các cơ sở sản xuất công nghiệp (chứa các chất hữu cơ, kim loại nặng, các hoá chất độc hại, dầu mỡ...), nông nghiệp - thuỷ sản (chứa các chất hữu cơ, hoá chất bảo vệ thực vật...), chất thải y tế từ các cơ sở khám chữa bệnh (chứa nồng độ cao chất hữu cơ, bệnh phẩm, vi trùng...) đã và sẽ gây ô nhiễm nước mặt, nước ngầm, phát tán bệnh dịch và tác hại đến hệ sinh thái nước.

Khí thải (chứa các chất ô nhiễm như bụi, CO, SO₂, NO_x, HF và tiếng ồn) từ các cơ sở sản xuất công nghiệp và khai thác khoáng sản đang và sẽ gây ảnh hưởng đến sức khoẻ người lao động và gây ô nhiễm không khí xung quanh.

Chất thải rắn nhiễm các chất độc hại như hoá chất, dầu mỡ từ các cơ sở sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, hoạt động giao thông thuỷ là nguồn gây ô nhiễm nước mặt, nước ngầm, đất đai nếu không được xử lý triệt để. Chất thải rắn sinh hoạt không những gây mất mỹ quan, nguồn phát sinh bệnh dịch mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành kinh tế khác (như du lịch, thuỷ sản, cấp nước).

Hoạt động sản xuất lâm nghiệp, giao thông thuỷ có khả năng làm thay đổi các hệ sinh thái tự nhiên, giảm diện tích rừng tự nhiên, bãi bồi ven sông, gia tăng xói mòn, sạt lở đất, suy giảm đa dạng sinh học và ô nhiễm môi trường.

Trên đây là các vấn đề môi trường quan trọng nhất có thể được phát sinh do động lực xây dựng và phát triển KT - XH của tỉnh Thái Nguyên. Các vấn đề môi trường này sẽ càng gia tăng trong giai đoạn tăng cường CNH, HĐH với tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm của tỉnh trên 10% trong giai đoạn 2010-2020.

1.3. Tình hình quản lý và sử dụng hoá chất hoá chất BVTV trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

1.3.1. Khối lượng hoá chất BVTV được kinh doanh sử dụng hàng năm

a. Các đơn vị thực hiện chức năng kinh doanh phân phối hoá chất BVTV của tỉnh Thái Nguyên

Các đơn vị quản lý hoá chất BVTV có thay đổi qua các thời kỳ. Một số đơn vị chính được kinh doanh phân phối hóa chất BVTV bao gồm:

- Công ty Vật tư nông nghiệp tỉnh Thái Nguyên.

- Chi cục BVTV tỉnh Thái Nguyên.

- Công ty cây trồng thành phố Thái Nguyên.

- Trạm Vật tư các Huyện, Thành, thị (nay là chi nhánh vật tư các Huyện, Thành, Thị).

- Công ty cổ phần vật tư Bảo vệ thực vật Thái Nguyên.

- Công ty TNHH một thành viên Bảo vệ thực vật Thái nguyên.

- Các đại lý cấp I của các công ty thuốc BVTV Việt Nam.

b. Khối lượng thuốc BVTV được kinh doanh sử dụng hàng năm

• 
  Khối lượng thuốc BVTV sử dụng trước năm 1985:
  

- Cả tỉnh được phân phối khoảng 12 tấn thuốc/năm. Trong đó có khoảng 20% thuốc nước, còn lại là thuốc bột. Các loại thuốc nước như Metaphos 40,50EC; Wophatox 50EC; Bassa 50EC….Các loại thuốc bột như: DDT, 666, BHC, Dipterex, 2,4D.

• 
  Khối lượng thuốc BVTV sử dụng từ năm 1986-1992:
  

- Số lượng thuốc sử dụng tăng lên hàng năm. Năm 1990 số lượng thuốc được sử dụng khoảng 100 tấn/năm trong đó có 40% là thuốc nước (đa số thuộc gốc lân hữu cơ), còn lại là thuốc bột (đa số là gốc clo hữu cơ).

• 
  Khối lượng thuốc BVTV sử dụng từ năm 1993 đến nay:
  

- Số lượng, chủng loại thuốc sử dụng tăng lên hàng năm. Không chỉ thuốc trừ sâu, thuốc trừ bệnh mà còn thuốc trừ cỏ, thuốc trừ chuột, thuốc điều hoà sinh trưởng cây trồng.

• 
  Tình trạng các khu vực kho lưu giữ trước năm 1985
  

- Các huyện lĩnh từ kho tỉnh về phân phối cho các xã. Số lượng thuốc không nhiều và hầu như cả huyện và xã đều chưa có nơi chuyên để lưu chứa thuốc BVTV. Sự hiểu biết về độc hại của thuốc BVTV của đa số cán bộ và nông dân còn rất thấp. Việc mua bán thuốc BVTV thực hiện rất thô sơ thủ công (thuốc nước được đong rót từ thùng phi lớn sang chai nhỏ, thuốc bột được xúc cân lẻ từ những bao thùng lớn sang bất cứ một loại bao túi nào do người mua mang đến) như mua bán thực phẩm.

• 
  Tình trạng các khu vực kho lưu giữ từ năm 1986 đến năm 2002:
  

- Qui mô kho cấp huyện tuỳ thuộc mức độ kinh doanh khác nhau của mỗi trạm vật tư Huyện. Kho chi cục BVTV là kho do Tỉnh đầu tư xây dựng, ngoài việc là nơi để thuốc phục vụ kinh doanh thuốc BVTV, kho còn có nhiệm vụ dự trữ thuốc BVTV phòng chống dịch.

- Nơi để thuốc tại các hợp tác xã nông nghiệp thường là nơi gần ban quản lý hợp tác xã làm việc, gần trường học, khu dân cư đông người. Khi có nhu cầu, nông dân đến đó mua thuốc về sử dụng.

• 
  Tình trạng các khu vực kho lưu giữ từ năm 2003 đến nay
  

- Nguyên nhân: Do việc kinh doanh thuốc BVTV đã thay đổi và thực hiện theo Pháp lệnh BVTV. Không còn việc phân phối bao cấp thuốc BVTV.

Thuốc BVTV lưu thông trên thị trường đã được đóng lẻ trong các chai, gói, thùng kiện theo qui định, có thời hạn sử dụng và luôn được đáp ứng đầy đủ trên thị trường nên cũng không cần số lượng nhiều lưu trữ trong kho. Các tập thể cá nhân kinh doanh không được Cục BVTV cho phép sang chai đóng gói thuốc BVTV thì không được tự sang chai đóng gói.

Tại các xóm, xã đều có các cá nhân và tập thể tham gia kinh doanh thuốc BVTV (những người đã có chứng chỉ kinh doanh thuốc BVTV). Các nhà kinh doanh thường nhập thuốc để bán với số lượng nhỏ theo nhu cầu thị trường (bán hết lại lấy tiếp, không để tồn lưu) cho nên không phải cần đến kho để lưu trữ thuốc BVTV. Nông dân không phải đi mua thuốc xa, không bị thiếu thuốc khi có dịch hại.

- DDT có tên hoá học là Diclodiphenyltricloetan Thuốc ở dạng bột trắng hay xám nhạt không tan trong nước. Thuốc có tác dụng tiếp xúc và vị độc.

- BHC, Gama 666 là 2 loại thuốc có tên hoá học chung là Ga ma - 1,2,3,4,5,6- Hexaclo-xiclohexan. Thuốc ở dạng bột mịn, mùi hôi, không tan trong nước. thuốc có tác dụng vị độc, xông hơi và tiếp xúc.

- Thiodan: tên hoá học là 6,7,8,9,10,10a-Hexaclo-1,5,5a,6,9,9a-Hexahydro-6,9-metano-2,4,3-benzodioxathiepin-3oxit. Thuốc ở dạng lỏng, có tác dụng vị độc và tiếp xúc.

- 2,4D tên hoá học là Diclophenoxiaxetic, thuốc ở dạng bột trắng dùng để trừ cỏ. thuốc có tác dụng nội hấp. Thuốc rất độc, được sử dụng ở dạng muối. trong thuốc có chất dioxin có thể kích thích tế bào ung thư phát triển, gây đột biến tế bào làm dị dạng cơ thể người và động vật máu nóng.

Các loại thuốc này rất bền vững trong cơ thể sống, trong môi trường và sản phẩm động thực vật. Hiện nay, các loại thuôc này đã bị cấm sử dụng.

Khối lượng tuỳ thuộc lượng thuốc được cung ứng bao cấp từ phía tổng kho BVTV do nhà nước quản lý và nhu cầu thị trường hàng năm. Số lượng trung bình một số loại thuốc BVTV gốc clo chính trong khoảng thời gian từ năm 1996- 2002 như sau:

- DDT: 20 tấn /năm.

- Ga ma 666: 40tấn /năm.

- Thiodan: 10tấn/ năm.

- 2,4 D: 10tấn /năm.

- DDT: Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn đưa vào danh mục thuốc cấm sử dụng trong nông nghiệp từ năm 1996.

- 2,4D Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn đưa vào danh mục thuốc cấm sử dụng từ năm 1996.

- Ga ma 666: Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn đưa vào danh mục thuốc cấm sử dụng từ năm 1996.

- Thiodan: Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn đưa vào danh mục thuốc cấm sử dụng từ 2001.

Sau khi có văn bản cấm sử dụng của bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, trên thị trường vẫn còn một số lượng thuốc tồn lưu thông (khoảng từ 1-2 năm trước khi hết hẳn).