Lời giới thiệu tài liệu này được biên soạn phục vụ cho
tải về 46.13 Kb.
|
| 1.3.2. Các cấu trúc văn hóa nhà trường
Trong cuốn “Những vấn đề cơ bản của khoa học tổ chức” do Nguyễn Bá Dương chủ biên đã nêu 6 yếu tố cấu thành văn hóa tổ chức, cụ thể là: - Triết lý, mang lại ý nghĩa tồn tại của tổ chức và quan hệ của tổ chức đối với các cán bộ và những người liên quan. - Các giá trị chủ đạo mà tổ chức dựa vào đó để xác định các mục tiêu hoặc các phương tiện đạt được các mục tiêu đó. - Chuẩn mực được chia sẻ bởi các thành viên trong tổ chức và qui định các nguyên tắc quan hệ qua lại trong tập thể. - Các qui tắc của “trò chơi” diễn ra trong tập thể. - Bầu không khí tồn tại trong tập thể. - Các nghi thức ứng xử, ký hiệu, dấu hiệu được sử dụng trong tổ chức. Dựa trên những vấn đề cơ bản này người ta có thể chia văn hóa nhà trường thành các cấu trúc dưới đây: 1.3.2.1. Cấu trúc theo khối các cảnh quan, môi trường sư phạm và các mối quan hệ ứng xử: 1. Cảnh quan sư phạm: - Cơ sở vật chất kỹ thuật của nhà trường: phòng học, phòng chức năng, sân chơi, bãi tập… được sắp xếp, bố trí, trang trí lôi cuốn mọi người tham gia vào quá trình sư phạm của nhà trường. - Chương trình, sách giáo khoa, phương tiện dạy học được sử dụng có hiệu quả. 2. Môi trường sư phạm: - Môi trường tự nhiên (vật chất): Không gian nhà trường, lớp học sạch sẽ, gọn gàng, ngăn nắp, có cây xanh, bóng mát, bảo đảm ánh sáng, thông gió, độ ồn... - Môi trường xã hội (tâm lý): Cảm giác vui vẻ, thoải mái, thân thiện, phấn chấn tinh thần, khát khao sáng tạo, đổi mới và phấn đấu. 3. Các mối quan hệ giao tiếp, ứng xử: - Con người – con người: Trên tinh thần đoàn kết, tôn trọng, thân thiện được xây dựng, duy trì và phát triển ngày càng tốt đẹp. - Con người – công việc: Tạo nên môi trường làm việc thoải mái, vui vẻ, thân thiện; - Con người – môi trường tự nhiên: Cảnh quan sư phạm được xây dựng và duy trì luôn xanh, sạch, đẹp; Cơ sở vật chất được sử dụng có hiệu quả, bài trí hợp lý, gọn gàng, lôi cuốn; - Con người – chính mình: Tự giác, trách nhiệm, tôn trọng bản thân, khát khao sáng tạo và vươn lên. 1.3.2.2. Cấu trúc theo lớp của Edgar Henry Schein: Theo Edgar Henry Schein (sinh 1928, giáo sư người Mỹ), văn hóa tổ chức bao gồm nhiều lớp tương ứng với nhiều thành phần của một thể thống nhất. Lớp bề mặt là những đồ vật, phương tiện do con người tạo ra và các mẫu hành vi. Lớp này gồm những giá trị có thể thấy được ở mức bề nổi như cách ăn mặc, bảng hiệu, khẩu hiệu, lễ hội, tập quán, thói quen, những giai thoại, nhân vật anh hùng, thần tượng… của tổ chức. Lớp tiếp theo bao gồm những giá trị cốt lõi, được diễn đạt cụ thể làm chuẩn mực và nền tảng đạo đức chi phối hành vi của các thành viên trong tổ chức. Lớp sâu nhất bên trong của văn hóa tổ chức bao gồm những giả định ngầm, những tiền đề trừu tượng về bản chất của con người, về bản chất của chân lý và hiện thực, về mối quan hệ liên nhân cách, về quan hệ với môi trường… Giá trị trong tổ chức nhà trường được phân chia thành 2 loại. Loại thứ nhất là các giá trị mà nhà trường đã hình thành và vun đắp trong cả quá trình xây dựng và trưởng thành. Loại thứ hai là những giá trị mới mà cán bộ quản lý hoặc tập thể giáo viên, học sinh mong muốn nhà trường mình có và tạo lập từng bước nhằm đem đến sự phát triển mới phù hợp với yêu cầu của xã hội. Lớp sâu nhất trong văn hóa nhà trường là những giả định ngầm (ngầm định). Các ngầm định nền tảng bao gồm niềm tin, niềm tự hào, những suy nghĩ và trạng thái xúc cảm tình cảm đã ăn sâu vào tiềm thức mỗi cá nhân và tạo thành nét chung trong tập thể nhà trường. Những ngầm định khó thấy này được coi là những quy ước có tính bất thành văn, có tính đương nhiên và tạo nên một mạch ngầm tinh thần kết nối các thành viên trong nhà trường và làm nền tảng cho các giá trị và suy nghĩ, hành động của họ. Văn hóa nhà trường còn thể hiện ở phong cách ứng xử hàng ngày, phong cách làm việc, phương pháp ra quyết định, phương pháp truyền thông… Phong cách ứng xử là cách thể hiện của mỗi thành viên nhà trường trong ứng xử hàng ngày. Tuỳ theo hệ giá trị được thừa nhận và những ngầm định nền tảng của mỗi tổ chức nhà trường mà có những loại hình phong cách ứng xử được chọn lựa phù hợp. Chẳng hạn, mỗi tập thể giáo viên có một phong cách ứng xử khác nhau: niềm nở, thân mật hay giữ khoảng cách, nghiêm túc; xuề xoà, vui nhộn hay công thức, trang trọng; có nơi mọi người nhiệt tình, quan tâm nhưng có nơi lạnh nhạt, bàng quan… Mỗi nhà trường, dù có ý thức hay vô thức, đều hình thành nên một phong cách làm việc riêng. Có tập thể giáo viên làm việc vì tinh thần trách nhiệm, lại có tập thể làm việc vì những mục tiêu, lợi ích trước mắt; có nơi cán bộ giáo viên tận dụng mọi thời gian để làm việc say mê, sáng tạo, lại có nơi làm việc qua loa “sáng cắp ô đi, tối xách về”; có đội ngũ giáo viên làm việc với tinh thần đồng đội cao, hợp tác và chia sẻ, bên cạnh những tập thể làm việc trong sự ganh đua, đố kỵ. Việc ra quyết định trong hoạt động quản lý nhà trường cũng thể hiện rất rõ tính chất và mức độ văn hoá của một tổ chức sư phạm. Có tổ chức mà ở đó người quản lý nhà trường thiên về sử dụng phương pháp độc đoán khi ra quyết định; có nhà trường việc ra quyết định thường dựa trên sự tham gia bàn bạc dân chủ của mọi thành viên trong tổ chức nhà trường. Thái độ của nhà quản lý khi ra quyết định quản lý cũng bộc lộ rõ văn hoá, rõ ràng là, thái độ mạnh dạn đổi mới, dám nghĩ dám làm dám chịu trách nhiệm sẽ thể hiện một văn hóa khác hẳn thái độ làm việc được chăng hay chớ, né tránh, đùn đẩy, sợ trách nhiệm. Ra quyết định trên cơ sở khoa học với sự phân tích hệ thống thông tin toàn diện, đầy đủ và dựa trên các văn bản pháp lý có sự khác biệt về văn hoá so với cách ra quyết định dựa trên cảm tính, kinh nghiệm hoặc rất tuỳ tiện, ngẫu hứng của chủ thể quản lý… Cách thức truyền bá, phổ biến thông tin trong nội bộ nhà trường hay từ nhà trường ra bên ngoài và ngược lại là một trong những dấu hiệu nhận biết quan trọng về văn hoá ở một tổ chức nhà trường vì đó là cách thức giao tiếp giữa cấp trên và cấp dưới, giữa mọi người trong tổ chức nhà trường với nhau. Chẳng hạn, thông tin được phổ biến một cách rộng rãi cho mọi thành viên hay chỉ thu hẹp trong một bộ phận, tự coi đó là một thứ “đặc quyền”; cách truyền thông trực tiếp hay gián tiếp, theo cách áp đặt từ trên xuống hay hai chiều, dân chủ đối thoại… 1.3.2.3. Cấu trúc mô hình tảng băng văn hóa: Cũng như văn hóa tổ chức nói chung, văn hóa nhà trường được ví như mô hình tảng băng có phần nổi và phần chìm. Phần nổi của tảng băng văn hóa là những thành tố dễ nhìn thấy, dễ quan sát được và dễ thay đổi. Phần chìm của tảng băng khó quan sát được hoặc khó thay đổi. Phần nổi có thể nhìn thấy như khung cảnh trường học, cảnh quan sư phạm, cách bài trí lớp học, logo, khẩu hiệu, biểu tượng, trang phục của thầy và trò, nghi lễ, tập quán, thói quen, những giai thoại, nhân vật anh hùng, thần tượng… của nhà trường. Còn phần chìm gồm các giá trị, nhu cầu, cảm xúc mong muốn cá nhân, thương hiệu, quyền lực và cách thức ảnh hưởng, các giả định ngầm. Giá trị cốt lõi được coi như là thước đo đúng và sai, xác định những gì nên làm và không nên làm trong cách hành xử chung và riêng của con người trong một tổ chức. Nói cách khác, giá trị làm chuẩn mực và nền tảng đạo đức chi phối hành vi của các thành viên trong tổ chức.Có nhà trường đề cao các giá trị nhân văn, tình yêu thương giữa những con người trong tập thể. Có nhà trường đề cao tính cộng đồng trách nhiệm và sự sáng tạo trong công việc. Lại có nhà trường đề cao các giá trị như sự trung thực, ý thức cầu thị, thái độ khiêm tốn, say mê công việc, tinh thần đồng đội, hợp tác, tính cởi mở, công khai, ý thức tổ chức kỷ luật…của các thành viên trong nhà trường. 1.3.2.4. Phân loại theo tác động tích cực và tiêu cực của các yếu tố văn hóa: Văn hóa nhà trường được biểu hiện thông qua nhận thức, hành vi và thái độ của các thành viên trong nhà trường đối với học sinh, với đồng nghiệp, với các bên liên quan (cấp trên, chính quyền địa phương, cha mẹ học sinh, các trường bạn…) và các vấn đề liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của nhà trường như quan niệm về chất lượng giáo dục, quan niệm về hợp tác và cạnh tranh trong giáo dục... Văn hóa nhà trường còn thể hiện ở sự ứng xử với môi trường tự nhiên, xã hội. Một ngôi trường xanh, sạch, đẹp là thể hiện của văn hóa nhà trường tích cực. Như vậy, văn hóa nhà trường có thể là tích cực, lành mạnh hoặc tiêu cực, không lành mạnh. Văn hóa nhà trường bao gồm nhiều yếu tố cấu thành và ở các cấp độ khác nhau. Việc nghiên cứu các yếu tố cấu thành văn hóa nhà trường cho thấy, xây dựng hoặc thay đổi văn hóa nhà trường là vấn đề phức tạp, lâu dài. Điều đó đòi hỏi các nhà quản lý cần xác định các phương pháp cụ thể và tính toán những khó khăn có thể nảy sinh trong việc xây dựng hoặc thay đổi văn hóa nhà trường. tải về 46.13 Kb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|