Kỳ III: Cài đặt driver cho các thiết bị và các phần mềm ứng dụng
|
Cho đến kỳ này, sau khi cài đặt driver cho các thiết bị và các phần mềm ứng dụng, bạn đã có thể chạy thử nghiệm cái máy tính “made in... tự tui”!
|
Nếu hệ điều hành (HĐH) có sẵn trình điều khiển (driver) cho các thiết bị, bạn có thể không cần cài thêm các driver đi kèm. (Tuy nhiên, theo khuyến cáo của các nhà sản xuất, bạn nên cài driver mới nhất, bản chính thức, để đạt được hiệu quả tối ưu).
|
Trong trường hợp HĐH của bạn không tự nhận ra được một vài thiết bị trong máy, để sử dụng chúng, bạn cần phải cài các driver thích hợp. Để biết thiết bị nào chưa được cài driver (hay là hoạt động chưa ổn định, còn bị xung đột với thiết bị/chương trình khác), bạn bấm chuột phải vào My Computer, chọn Properties, chọn thẻ Hardware, chọn Device Manager. Khung cửa sổ xuất hiện cho bạn biết những thiết bị nào trong máy tính của bạn hoạt động tốt (nếu bấm chuột phải vào tên thiết bị nào và chọn Properties, trong ô Device status có thông báo This device is working properly) và thiết bị nào còn chưa được HĐH nhận diện, chưa hoạt động tốt được (xuất hiện các dấu chấm than trước tên thiết bị). Thông thường, bạn cần cài các driver cho card màn hình, card âm thanh, modem hay các card chuyên dùng gắn thêm.
|
Chú ý: Nếu bạn dùng card rời mà không dùng loại tích hợp có sẵn trên bo mạch chủ (video, sound,...) thì nên vào BIOS vô hiệu hoá (disable) các card on-board này đi, như thế sẽ tránh tranh chấp và giải phóng tài nguyên cho máy tính.
|
Win98/ME:
|
Đây là HĐH ít tự động nhận biết thiết bị (do bản thân nó là “đồ cổ” nên không có các driver cho các thiết bị mới ra sau nó). Để cài driver, bạn đặt đĩa driver đi kèm vào, trình cài đặt sẽ tự động chạy. Khi đó, thường thì bạn chỉ cần ấn Next hoặc OK. Còn nếu không tự động, bạn buộc phải làm theo cách thủ công. Bạn vào Control Panel => System Properties, chọn thẻ Device Manager, bạn muốn cài driver cho thiết bị nào, hãy bấm kép chuột lên tên thiết bị đó, ở thẻ General bấm nút Reinstall driver, hoặc vào thẻ Driver, bấm nút Update Driver. Cửa sổ Update Device xuất hiện, bạn hãy làm theo các bước được hướng dẫn. Để dễ dàng, bạn hãy chọn Search for a better driver cho máy tự tìm. Nếu bạn biết rõ mình định cài driver cho thiết bị nào, hãy chọn Display a list of all the driver, chọn thiết bị cần cài đặt, bấm Have disk và chỉ đường dẫn tới thư mục chứa driver trên dĩa CD driver đi kèm thiết bị. Thường thì file driver có tên là *.inf. Sau khi cài xong, bạn phải khởi động lại máy tính để các thay đổi có hiệu lực.
|
Chú ý: Driver cho các thiết bị tích hợp sẵn trên mainboard (như Sound/ VGA) nằm trong CD kèm theo mainboard.
|
Win2K/XP:
|
Đây là hai HĐH ra sau này, nên tích hợp khá nhiều driver cho các thiết bị (nhất là Windows XP Professional) thường thì ít phải cài đặt thêm driver nữa, trừ một số thiết bị đặc biệt khác. (Theo một số người dùng Windows XP thì nó hơi bị kén modem gắn trong, ngay cả khi cài chính driver cho WinXP được cung cấp kèm theo.) Một số còn không có driver cho WinXP, bạn có thể dùng tạm driver của Win2K thay cho WinXP (có thể sẽ không ổn định).
|
Cài driver trong Win2K/XP cũng tương tự như Win9X: Bạn vào Start => Control Panel => System => Hardware => Device Manager. Trong cửa sổ liệt kê thiết bị, bạn bấm phím phải chuột vào thiết bị cần cài driver rồi chọn Update Driver. Bạn có thể chọn phương thức cài đặt tự động (Install the sofware automaticcally) hay tự chỉ định driver cho Windows (Install from a list or specific location) cài đặt.
|
Trong trường hợp cần kiểm tra lại tình trạng hoạt động của thiết bị trước khi cài driver, bạn gỡ bỏ driver đang báo lỗi bằng cách bấm phím phải chuột vào thiết bị cần cài driver rồi chọn Uninstall, sau đó bấm phím phải chuột vào thiết bị bất kỳ rồi chọn lệnh Scan for hardware changed để Windows dò tìm lại. Nếu thiết bị hoạt động tốt, Windows sẽ phát hiện được thiết bị và bạn tiến hành cài driver như bình thường. Nếu Windows không phát hiện ra thiết bị, bạn cần tắt máy để kiểm tra lại thiết bị.
|
Chú ý: Bạn có thể tìm các driver mới nhất cho các thiết bị tại trang chủ của hãng sản xuất hay tại các website chuyên cung cấp driver các loại như: http://www.windrivers.com/, http://www.driverguide.com.
|
|
Cài đặt các phần mềm ứng dụng của bạn
|
Thêm một phần mềm (chương trình) nào đó vào máy tính, đó là cài đặt chương trình. Trước tiên, bạn cần phân biệt giữa sao chép (Copy) và cài đặt (Install hay Setup).
|
_Với một số phần mềm nhỏ, khi chạy chỉ cần một vài file và chạy độc lập không “quan hệ” với các phần mềm khác. Ta chỉ cần có một bản sao của nó, đem về đổ vào đĩa cứng của ta (cũng copy) là có thể sử dụng được bằng cách cho thi hành một trong các file .exe của phần mềm đó.
|
_Nhưng đối với các phần mềm lớn, khi chạy cần nhiều file và có “nhờ vả” đến các phần mềm khác: Muốn sử dụng được, trước hết bạn cần có bản gốc trên đĩa mềm hay trên CD-ROM, sau đó phải cài đặt phần mềm vào đĩa cứng bằng cách cho thi hành một trong các file Install.exe hay Setup.exe (tùy theo phần mềm). Chương trình cài đặt sẽ làm công việc giải nén các file vào đĩa cứng, xếp đặt chúng vào các thư mục con, tạo vùng môi trường và đăng ký các thông số cần thiết vào các file hệ thống của Windows, sao cho phần mềm có thể chạy được tốt nhất mà không cần sự can thiệp của chúng ta. Nếu bạn không biết cách cài đặt, có thể phần mềm không thể chạy được hay thường xuyên bị lỗi.
|
_Để tránh gặp rắc rối trong việc cài đặt và sử dụng chương trình, bạn nên tìm đọc các file *.txt, *.doc, *.pdf, có trong mỗi chương trình, đặc biệt là file Readme.txt, các file này luôn chứa những thông tin cần thiết và mới nhất (giờ chót) về chính chương trình đó.
|
_Trong quá trình cài đặt, bạn sẽ được hỏi một đôi điều như: Bạn muốn cài phần mềm vào ổ đĩa, thư mục nào? Bạn chọn cài đầy đủ, tối thiểu hay để bạn chọn lựa? Bạn muốn cài thường trú hay chỉ khi nào bạn cần sử dụng mới kích hoạt nó? Bạn có cần tạo đĩa mềm khởi động không? Có cần đặt các biểu tượng liên kết ở Desktop hay Quick Launch (để dễ tìm khi cần chạy chương trình) hay không, nơi lưu file cấu hình,... Nếu hiểu rõ thì bạn sẽ chọn được những tùy chọn thích hợp, còn không thì bạn cứ nhấn Enter chấp nhận những mặc nhiên do chương trình cài đặt đề nghị.
|
_Nếu sau khi cài đặt, bạn không có nhu cầu sử dụng nữa, bạn có thể gỡ bỏ cài đặt (uninstall) bằng cách chọn Uninstall trong menu của chương trình; hoặc có thể vào Control Panel => Add or Remove Programs để chọn chương trình cần gỡ bỏ.
|
Đối với các chương trình đơn giản không cần cài đặt, bạn chỉ cần chạy Windows Explorer xoá thư mục của chúng là xong.
|
_Còn nếu muốn thêm các phần khác của chương trình mà trước đây chưa cài, bạn cũng làm như trên nhưng đừng chọn Remove mà chọn Change.
|
_Chú ý: Khi bạn đã cài đặt phần mềm xuống đĩa cứng, bạn không được di chuyển hay đổi tên thư mục chứa phần mềm này vì khi cài đặt các thông tin về địa chỉ ban đầu của chúng đã được lưu trữ trong phần quản lý hệ thống và môi trường làm việc của Windows. Tốt nhất là nên gỡ bỏ rồi cài đặt lại nếu muốn thay đổi địa chỉ.
|
_Ví dụ: Cài đặt bộ Microsoft Office XP.
|
_Bạn đưa đĩa nguồn vào, nếu trình cài đặt không tự động chạy, bạn chạy file SETUPPLS.EXE đặt ở thư mục gốc của đĩa nguồn. Nhập CDKEY vào và bấm Next. Cửa số End-user license agreement xuất hiện, bạn chọn “I accept the terms in the License Agreement “ và bấm Next.
|
Bạn có ba chọn lựa:
- Install now: Cài đặt ở mức thông dụng (mặc định)
- Complete: Cài toàn bộ vào dĩa cứng
- Custom: Lựa chọn các thành phần cần cài đặt theo ý riêng.
|
_Dưới cùng có nút Browse, bạn muốn cài vào thư mục nào thì dẫn đến thư mục đó, không nhất thiết phải cài như đường dẫn mặc định. Bấm Next.
|
_Cửa sổ thông báo các lựa chọn của bạn xuất hiện để bạn kiểm tra lại những phần đã chọn (ở đây là chọn hết, chạy trực tiếp trên HDD không cần CD) và dung lượng yêu cầu, dung lượng dĩa cứng còn trống. Bấm Install để bắt đầu cài đặt. Sau khi cài xong, nếu HĐH là Win9X, bạn phải khởi động lại máy mới có thể dùng được, còn Win2K/XP thì không cần, có thể dùng ngay được.
|
Chạy thử nghiệm
|
Sau khi cài đặt thành công tất cả các phần mềm lên máy tính, bạn hãy cho chạy tất cả các ứng dụng trong máy bạn, nếu được hãy chạy thật nhiều ứng dụng cùng lúc, và để chạy càng lâu càng tốt (thông thường 24-48 tiếng). Song song với việc chạy ứng dụng, bạn cũng nên chạy chương trình theo dõi tình trạng hoạt động của máy tính để bạn biết được nhiệt độ, lượng tài nguyên CPU/RAM/đĩa cứng, v.v... mà máy tính dùng trong quá trình hoạt động. Thông qua đó, bạn có thể thay đổi các thông số giúp máy tính hoạt động hiệu quả hơn, mát hơn và ổn định hơn.
|
Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng thêm:
|
- Các chương trình test CPU/ RAM/Card màn hình,... để đảm bảo các thiết bị chạy ổn định không bị lỗi. Một số chương trình thông dụng như: Prime 95, Sisoft Sandard, AIDA 32,...
|
- Các chương trình Benchmark để kiểm tra lại “khả năng” của... chính bạn, lắp ráp và cài đặt máy thế nào để đạt được hiệu suất tối ưu nhất có thể. Để benchmark card màn hình, bạn dùng chương trình 3DMark 2001SE hoặc mới nhất là 3DMark 2003 (tải về tại www.futuremark.com) và Sisoftware Sandard cho benchmark CPU/RAM... (tải về tại www.sisoftware.net).
|
- Về cách sử dụng các chương trình này, sẽ có những bài viết nhỏ hướng dẫn bạn một cách cụ thể.
|
- Các chương trình benchmark/ test trong bài này bạn có thể tìm trên internet hoặc tìm mua đĩa CD-ROM có các chương trình này tại các cửa hàng dịch vụ tin học (vừa nhanh vừa... rẻ).
|
Khi công đoạn cuối cùng này hoàn tất, chiếc máy tính của bạn đã sẵn sàng làm việc được rồi đấy.
|
Chúc bạn thành công và có được một máy tính vừa ý!
|
CÁC PHẦN MỀM NÊN CÓ TRONG MÁY MỚI LẮP RÁP
|
1. Hệ điều hành Windows 9x hay 2000 hay XP.
2. UniKey 5.x: gõ tiếng Việt trong các ứng dụng.
3. Font tiếng Việt: Nên cài đặt một font thông dụng cho mỗi bảng mã tiếng Việt (kể cả 1 byte và 2 byte) như: Bách khoa, Vni, Vietware, ABC, VPS, ... Nên sử dụng font Unicode làm mặc định nếu chạy Windows 2000/XP (có sẵn trong Windows).
4. Office 2000/XP: Thực hiện các công việc văn phòng và gia đình.
5. Windows Commander (hay Total Commander): Quản lý thư mục/file, nén và giải nén...
6. Lạc Việt từ điển MTD2002: Tra cứu nhanh Anh / Việt khi cần thiết.
7. Một trong các chương trình thường trú chống Virus như D32, BKAV, McAfee Virus Scan, Norton Anti Virus...
|
KỲ IV: Chọn CASE, MUA "NHÀ" CHO MÁY TÍNH CÁ NHÂN
|
_Khi đi mua máy tính cá nhân (PC), mọi người thường quan tâm đến chọn CPU nào, main gì, card màn hình chipset gì, bao nhiêu RAM, màn hình phẳng mấy inch, v.v... Nhưng ít người chú ý đến cái case (thùng máy) vốn chiếm phần quan trọng không kém. Ngoài việc đóng vai trò như ngôi nhà cho các thành phần kể trên “trú ngụ”, case còn là “anh nuôi” tận tụy, cung cấp nguồn năng lượng cho tất cả hoạt động của máy tính.
|
_Để chọn được case tốt, có nhiều yếu tố cần được xem xét nên tôi sẽ không hướng dẫn một cách cứng nhắc rằng bạn phải chọn thế này hay thế kia. Bạn nên tự hiểu và chọn cho vừa ý mình...
|
Bộ nguồn
|
B ộ nguồn (Power Supply Unit - PSU) rất quan trọng, thậm chí còn quan trọng hơn cả cái ổn áp mà bạn dùng cho PC “yêu dấu” của mình. PSU cung cấp năng lượng cho toàn bộ các hoạt động của hệ thống. Bạn nên chú ý: Nếu điện vào bộ nguồn ổn định song điện một chiều (DC) ra từ PSU, cung cấp trực tiếp cho hoạt động của máy mà “cà giựt” lên xuống thất thường thì cũng chẳng ích gì. Công dụng chính của PSU là chuyển điện AC ra thành DC, được phân thành nhiều đường nhưng ba đường +12v, +5v, +3,3v là quan trọng nhất. Với một bộ nguồn “ốm yếu” thì khi bạn chạy nhiều ứng dụng hoặc CPU chạy hết công suất sẽ dẫn tới tình trạng tự khởi động lại thất thường. Nếu dùng lâu dài, nó chính là một trong những nguyên nhân làm giảm tuổi thọ của các linh kiện bên trong thùng máy.
|
Vậy đơn giản quá, ta cứ chọn bộ nguồn nào có công suất lớn là “OK”? Không sai, nhưng cũng... chưa phải là đúng! Bộ nguồn 350W chưa chắc là ngon hơn 250W, vì công suất chưa phải là yếu tố quyết định. Vậy cái gì quyết định đây? PSU tốt phải đảm bảo các điện thế ra đúng như thiết kế, hoặc trong phạm vi sai số cho phép khi sử dụng hết công suất của bộ nguồn. Muốn vậy, bộ nguồn phải có thiết kế mạch chính xác, kỹ lưỡng và linh kiện lắp ráp phải có chất lượng cao. Trên thực tế, một số bộ nguồn có ampe cao vẫn bị sụt áp, trong khi một số PSU có ampe không cao nhưng lại duy trì ổn định dòng ra.
|
Bạn nên "dzuyệt" những loại thiết kế nào?
|
1. Cứng cáp:
|
C ase phải được làm từ thép tốt, không... “ọp ẹp”. Những case tốt thường sử dụng thép dày nên... nặng. Được phủ sơn tĩnh điện tốt để không bị rò rỉ điện ra bên ngoài (vì lý do này, nhiều case được phủ bên ngoài một lớp nhựa, nhưng điều này chưa hẳn tốt vì có thể làm hạn chế khả năng tỏa nhiệt của case).
|
T rước khi mua, bạn nên đề nghị tháo hai tấm kim loại bên hông case để xem khung được chế tạo kiểu nào. Đa số được liên kết theo kiểu tán rivet, mà như vậy thì không được chắc chắn lắm. Hãy thử “vặn vẹo” cái khung một tí xem, loại nào quá “ọp ẹp” thì đừng chọn, và nhớ kiểm tra cả khoang gắn ổ đĩa cứng (HDD) nữa, vì nó thường được làm rất chi là... ẩu.
|
Nên kiểm tra nhất là vách kim loại nơi bạn sẽ gắn mainboard vào: Vách phải chắc chắn, không rung như... răng bà lão khi quạt giải nhiệt (fan) CPU chạy! Có một số mainboard chỉ gắn một đầu vào khung theo kiểu nẹp cài mà không bắt ốc, như vậy khó giảm được độ rung khi bạn dùng fan CPU có tốc độ cao (4.800 vòng/phút); ngoài ra bạn sẽ bị tra tấn vì tiếng ồn của máy (không phải do tốc độ quạt, mà do... máy rung!).
|
2. Hợp lý và tiện nghi:
|
C ase phải được sơn tĩnh điện, song những loại sơn dỏm thường rất dễ tróc ra. Bạn thử gõ vài cái vào case xem nào. Chưa hết, hãy còn lớp xi trước mặt case sau một thời gian rất dễ bị tróc ra, vì vậy nên mua loại có mặt nạ bằng nhựa, đỡ bị “phai tàn nhan sắc” theo thời gian!
|
- Ổ đĩa cứng (HDD): Với lượng dữ liệu khổng lồ hiện nay, sẽ có lúc bạn phải mua thêm cái đĩa cứng thứ hai, thứ ba, hay thậm chí nếu bạn biên tập video thì bốn cái HDD cũng là chuyện thường. Bạn sẽ gắn chúng vào đâu khi mà đa số các case hiện nay đều thiết kế để gắn tối đa chỉ có ba cái HDD? Do đó, bạn nên tìm cho mình loại case nào có khoang gắn nhiều HDD, và có chỗ để gắn thêm quạt nếu bạn thấy HDD chạy quá nóng. Những loại case này, tại Việt Nam cũng đã bắt đầu có bán rồi.
|
- Ổ đĩa quang (Optical Drive): Thông thường, case có ít nhất ba khoang chứa. Tuy vậy, bạn nên chọn loại case càng dài càng tốt. Vì sao vậy? Nếu bạn dùng mainboard có kích thước loại ATX lớn, khi bạn gắn ổ đĩa quang vào khe thứ ba trở xuống, nó sẽ nhô ra phía trước mặt case một đoạn do mặt sau ổ đĩa quang chạm vào mainboard (chính xác là tụ điện hoặc khe cắm RAM chẳng hạn). Tuy một số nhà sản xuất ổ đĩa quang sản xuất ổ đĩa có kích thước ngắn lại một chút cho phù hợp (ví dụ ổ DVD-ROM của hãng LiteOn), nhưng không phải nhà sản xuất nào cũng làm vậy.
|
3. Rộng rãi, lưu thông không khí tốt, thoáng mát:
|
T hông thường, case được đục lỗ hai bên hông và mặt sau để lưu thông không khí. Case càng to và càng cao, sự lưu thông không khí càng tốt. Case to thường được thiết kế để bạn có thể gắn thêm hai quạt: quạt phía trước hút không khí lạnh vào, và quạt phía sau để thổi không khí nóng ra. Do đó, mặt sau và mặt trước case thường đục lỗ trong phạm vi 80x80mm để gắn quạt. Điều trớ trêu là quạt ở mặt trước lại khó có gió để hút vào vì bị cái mặt nạ bằng nhựa che hết cả (!). Tốt nhất là bạn nên chọn loại có lỗ thông gió ở mặt nạ đằng trước và vị trí lỗ ở hai bên hông, mặt sau phù hợp với việc đối lưu không khí (không khí nóng đi từ dưới lên và không khí lạnh đi từ trên xuống).
|
4. Khả năng mở rộng:
|
H iện nay, phổ biến là loại case có bốn đầu cấp điện (không kể đầu cấp điện cho FDD và hai đầu cấp điện thiết kế riêng cho mainboard dùng CPU Intel P4). Nếu cần bạn có thể mua thêm loại đầu nối chia một ra hai để bổ sung. Bạn nên cẩn thận khi gắn hay rút các đầu cắm vì đa số các bộ nguồn hiện nay trên thị trường toàn là các đầu cắm chất lượng thấp, cắm vào HDD hoặc ổ đĩa quang thì được nhưng khi muốn gỡ ra là phải... “đánh vật”(!) với nó, thậm chí còn làm mẻ nhựa trên HDD và ổ đĩa quang (nhiều cửa hàng không nhận bảo hành chỉ vì cái HDD bị mẻ một góc nhựa!).
|
C ũng nên chọn case có các cổng USB ở mặt trước để tiện sử dụng, không phải lò dò ra đằng sau case cắm vào, không khéo thành “người điện quang” thì nguy to! (các thiết bị dùng USB đã rất phổ biến như chuột/bàn phím/ổ cứng USB di động/ d i g i c a m . . . ) Ngoài ra, nếu có thêm cổng cắm Loa/ Headphone/ Micro đằng trước cũng rất tiện lợi. Chú ý là có một số case chỉ có các lỗ cổng phía trước mà không có cáp thật sự!
|
Các phụ kiện đi kèm
|
Đi kèm theo case luôn có các túi chứa ốc các loại, loa (speaker), dây nguồn, bộ dây tín hiệu (đèn led và speaker). Một số case không dùng ốc bắt các thiết bị rời như ổ đĩa quang, card PCI mà dùng các thanh kim loại (hoặc thanh nhựa) để cài vào card gắn trên mainboard hoặc kẹp hai bên hông ổ đĩa quang, HDD... để bạn chỉ cần bắt hai thanh này vào ổ dĩa và đẩy vào khoang cần thiết trong case. Tính năng này thường gặp trong các case ngoại nhập (rất tiện lợi), và một số case thấy bán tại Việt Nam cũng đã được sản xuất tương tự. Bạn cần kiểm tra xem các phụ kiện kể trên có đủ không.
|
Với loại ốc đệm để gắn mainboard vào case, nên chọn ốc kim loại hình lục giác (thường có màu vàng). Đừng chọn loại... ốc nhựa, hoặc các miếng kim loại hình lập phương gài vào case vì chúng không được chắc lắm. Thường thì phải có đủ ba loại ốc: loại có mũ tròn, răng nhỏ, dùng cho ổ đĩa quang và FDD; loại mũ lớn răng to hơn một chút, dùng cho mainboard và HDD; và loại ốc lớn dùng cho case.
|
Phần cuối cùng là... mẫu mã của case. Do ý thích riêng của mỗi người, nên phần này tùy vào ý định của bạn.
|
Chúc bạn khéo chọn case và hài lòng vì sự chọn lựa ấy!
|
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |
