Hãy chung tay bảo vệ và phát huy các giá trị của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng

27'25.88"Bắc 106°17'15.36"Đông, tại xã Sơn Trạch huyện Bố Trạch tỉnh Quảng Bình - là hang động tự nhiên lớn nhất thế giới. Hang này nằm trong quần thể hang động Phong Nha - Kẻ Bàng. Hang là một phần của hệ thống ngầm nối với hơn 150 động khác ở Việt Nam tọa lạc gần biên giới với Lào.

Phong Nha - Kẻ Bàng chứa đựng tính đa dạng của các hệ sinh thái tự nhiên, bao gồm các hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi, hệ sinh thái rừng trên núi đất và vùng chuyển tiếp, hệ sinh thái sông suối, hệ sinh thái hang động và các hệ sinh thái thứ sinh. Đây là một bộ máy hoàn chỉnh cho quá trình đồng tiến hóa của động vật, thực vật tạo thành những mắt xích và mạng lưới thức ăn bền vững trong môi trường tự nhiên. Đa dạng sinh học và môi trường sống của các loài trong khu vực chính là các bằng chứng khoa học để kiểm nghiệm giả thuyết phát sinh các loài động thực vật trong quá trình phát triển lịch sử của trái đất.

Phong Nha - Kẻ Bàng là một mẫu điển hình về những trị của các hệ sinh thái núi đá vôi trên thế giới, có ý nghĩa toàn cầu đối với bảo tồn đa dạng sinh học. Cho đến nay, đã xác định sự có mặt của 2.694 loài thực vật thuộc 907 chi, 193 họ; 395 loài động vật không xương sống và 849 loài động vật có xương sống thuộc 460 giống, 160 họ, 42 bộ. Trong đó, có 35 loài thực vât, 82 loài động vật nằm trong Nghị định 32/2006/NĐ-CP của Chính phủ; 79 loài thực vật, 99 loài động vật trong Sách Đỏ Việt Nam 2007 và 66 loài động vật trong Sách Đỏ IUCN 2006. Có tới 28 loài động thực vật có giá trị kinh tế và khoa học cao đang bị đe dọa nguy cấp ở mức toàn cầu là: Dipterocarpus kerrii (CR), Dipterocarpus turbinatus (CR), Dipterocarpus hasseltii (CR). Hopea chinensis (CR), Hopea hainanensis (CR), Hopea mollissima (CR), Hopea reticulata (CR), Hopea siamensis (CR), Vatica diospyroides (CR), Dalbergia bariaensis (EN), Dalbergia mammosa (EN), Erythrophleum fordii (EN), Hopea pierrei (EN), Vatica cinerea (EN), Voọc hà tĩnh Trachypithecus laotum hatinhensis (EN),  Chà vá chân nâu Pygathrix nemaeus (EN), Vượn đen má trắng Nomacus leucogenys siki (EN), Hổ Panthera tigris (EN), Sao la Pseudoryx nghetinhensis (CR), Sóc bay đen trắng Hylopetes alboniger (EN), Chó sói Cuon alpinus (EN), Gà lôi lam đuôi trắng Lophura hatinhensis (EN),  Gà lôi lam mào trắng Lophura edwardsi (EN), Gà lôi trắng Lophura nycthemera (EN), Rùa hộp trán vàng Cuora galbinifrons (CR), Rùa hộp ba vạch Cuora trifasciata (CR), Rùa câm Mauremys mutica (EN), Rùa sa nhân Pyxidea mouhotii (EN), Rùa cổ sọc Ocadia sinensis (EN), Rùa núi vàng Indotestudo elongata (EN), Ba Ba gai Palea steindachneri (EN).

Sự đa dạng về sinh cảnh núi đá vôi, hang động, núi đất… là điều kiện lý tưởng cho 9/21 loài linh trưởng (43% linh trưởng của Việt Nam) sinh sống. Có 3 loài linh trưởng đặc hữu của dãy Trường Sơn là Voọc hà tĩnh, Voọc vá chân nâu, Vượn bạc má, trong đó có 1 phân loài là Voọc Hà Tĩnh đặc hữu hẹp chỉ tìm thấy ở vùng núi đá vôi Phong Nha - Kẻ Bàng và vùng lân cận.

Với diện tích núi đá vôi và thảm thực vật rừng nguyên sinh rộng lớn đã tạo ra cho khu hệ Dơi của Vườn quốc gia đa dạng nhất ở Việt Nam với 46 loài, chiếm 43% tổng số loài của Việt Nam. Như vậy, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng là một trong những điểm có tiềm năng lớn nhất Việt Nam và thế giới về bảo tồn các loài Dơi.

Đặc điểm về vị trí địa lý đã tạo cho Phong Nha - Kẻ Bàng trở thành một địa điểm quan trọng đối với công tác bảo tồn các loài sinh vật đặc hữu. Vườn quốc gia là nơi có mặt của 419 loài thực vật đặc hữu của Việt Nam (trong đó có 28 loài Lan), trong đó có 2 loài mới đặc hữu rất hẹp, chỉ thấy ở Vườn quốc gia  và các khu vực núi đá là Bách xanh núi đá Calocedrus rupestris và Oligoceras eberhardtii. Có tới 41 loài động vật đặc hữu cho dãy Trường Sơn, trong đó có 30 loài đặc hữu cho Việt Nam, đặc biệt có tới 23 loài đặc hữu hẹp mới chỉ tìm thấy ở Vườn quốc gia.

Các nhà khoa học khẳng định rằng VQG Phong Nha Kẻ bàng chắc chắn còn nhiều tiềm ẩn lý thú về đa dạng sinh học cho công tác nghiên cứu khoa học. Bằng chứng là chỉ trong vòng 10 năm trở lại đây các nhà khoa học đã phát hiện 1 loài thực vật, 1 loài chim, 6 loài bò sát, 1 loài lưỡng thê, 12 loài và phân loài cá, và 2 loài bướm mới cho khoa học. Không một khu bảo tồn nào gây được sự chú như Vườn quốc gia Phong Nha- Kẻ Bàng đối với các nhà sinh học vào cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI. Năm 2011, một loài thú nhỏ được cho là đã tuyệt chủng cách đây 11 triệu năm vừa mới được tái phát hiện tại khu vực mở rộng của Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. “Hóa thạch sống” này có tên là Chuột đá (Laonastes aenigmamus). Phát hiện này đã bổ sung vào danh lục Thú Việt Nam lên đến 322 loài. Những phát hiện trên đây đã gây được sự chú ý đặc biệt đối với các nhà sinh học của Việt Nam và thế giới. Kết quả nghiên cứu đã góp phần bảo tồn có hiệu quả một số loài động thực vật bản địa quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng tự nhiên, đóng góp thêm nhiều thông tin và cơ sở khoa học cho việc chỉ đạo điều hành trong quản lý bảo vệ.

Với những giá trị về đa dạng sinh học nói trên, hiện nay Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đang đệ trình hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận Di sản lần 2 với tiêu chí đa dạng sinh học.

Ngoài ra, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng còn là nơi có lịch sử lâu dài chứng minh những bản sắc văn hóa của hai tộc người Arem và Rục, hai trong số các tộc người có dân số ít nhất ở Việt Nam và trên thế giới.

Lâm tặc cướp gỗ Huê tại Phong Nha - Kẻ Bàng

Nạn khai thác đá khu vực bảo vệ Phong Nha - Kẻ Bàng

Vụ khai thác trái phép 03 cây gỗ Huê tại Hung Trí năm 2012 đã gây xôn xao dư luận trong thời gian qua, và thêm 01 cây đã được xác định tại phân khu phục hồi sinh thái tháng 04 vừa qua đã cho ta thấy được rằng các loài gỗ quý tại Vườn vẫn còn, đặc biệt là các loài có giá trị kinh tế cao như Huê, Lim, Mun...tuy nhiên chưa có một đề tài khoa học nào điều tra sự phân bố cũng như vị trí của các lài nói trên. Để làm được điều này không phải là ngày một ngày hai, mà cả quá trình lâu dài, gắn liền với công tác quản lý rừng bền vững.

Số liệu điều tra bổ sung về động vật, thực vật tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đặc biệt quan trọng trong thời gian này, vì nó quyết định sự thành công hay thất bại của việc đề nghị UNESCO công nhận Di sản thế giới lần 02 về tiêu chí Đa dạng sinh học sắp tới. Có một điều được tin tưởng đó là nếu chúng ta làm kỹ công tác điều tra, đồng thời có sự cộng tác của các chuyên gia cũng như hỗ trợ thiết bị khoa học hiện đại thì con số động vật và thực vật tại Vườn quốc gia không chỉ dừng lại 2.694 loài thực vật và 1244 loài động vật mà còn nhiều hơn nữa.

Thứ ba, phải tổ chức bộ máy của Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng phù hợp hơn.

Đảm bảo mỗi một cán bộ, viên chức, người lao động của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng phải là người có trình độ chuyên môn vững vàng, có ý thức cao trong việc tham gia quản lý công tác bảo tồn và phát huy tốt giá trị Di sản.