Néi dung 5. KHëI NGHÜA N¤NG D¢N §µNG NGOµI Vµ PHONG TRµO T¢Y S¥N A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH
§Æc ®iÓm cña phong trµo n«ng d©n §µng Ngoµi vµ nguyªn nh©n còng nh kÕt qu¶ cña nã. Phong trµo n«ng d©n T©y S¬n ®Æt nÒn mãng cho sù thèng nhÊt ®Êt níc vµ kh¸ng chiÕn chèng qu©n Xiªm, qu©n Thanh th¾ng lîi. Vai trß cña NguyÔn HuÖ – Quang Trung trong c«ng cuéc dùng níc vµ gi÷ níc.
B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN TH¦C, KÜ N¡NG
1. Khëi nghÜa n«ng d©n ë §µng Ngoµi
Tr×nh bµy ®îc nguyªn nh©n, kÕt qu¶, ý nghÜa cña phong trµo n«ng d©n ë §µng Ngoµi :
Nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c cuéc khëi nghÜa n«ng d©n ë
§µng Ngoµi :
+ ChÝnh quyÒn phong kiÕn tõ vua chóa ®Õn quan l¹i ë c¸c lµng x· ®· trë thµnh bé m¸y quan liªu nÆng nÒ vµ ¨n b¸m x· héi.
+ Ngêi n«ng d©n ph¶i chÞu t« thuÕ, lao dÞch, binh dÞch nÆng nÒ. Thªm vµo ®ã cßn bÞ chiÕm ®o¹t ruéng ®Êt, h¹n h¸n, ®ãi kÐm, ®ª vì, mÊt mïa liªn tiÕp x¶y ra.
+ Ruéng ®Êt bá hoang, n«ng nghiÖp ®×nh ®èn ®· lµm cho nhiÒu n«ng d©n ph¶i bá lµng ®i phiªu t¸n. Kh«ng cßn con ®êng nµo kh¸c, hä ®· vïng dËy ®Êu tranh.
§Õn cuèi thËp niªn 30 ®Çu thËp niªn 40 cña thÕ kØ XVIII, ë §µng Ngoµi ®· bïng næ hµng lo¹t cuéc khëi nghÜa n«ng d©n nh khëi nghÜa cña NguyÔn H÷u CÇu, NguyÔn Danh Ph¬ng... l«i cuèn hµng v¹n ngêi tham gia.
MÆc dï cuèi cïng c¸c cuéc khëi nghÜa ®Òu thÊt b¹i, nhng nã ®· ®¸nh vµo toµn bé nÒn thèng trÞ cña vua Lª chóa TrÞnh, chuÈn bÞ cho sù bïng næ vµ th¾ng lîi cña phong trµo T©y S¬n.
2. Phong trµo T©y S¬n bïng næ, qu©n T©y S¬n lµm chñ toµn bé §µng Trong
Tr×nh bµy ®îc nguyªn nh©n bïng næ vµ nÐt chÝnh vÒ phong trµo T©y S¬n lËt ®æ chóa NguyÔn ë §µng Trong, kh¸ng chiÕn ®¸nh tan qu©n x©m lîc Xiªm :
Nguyªn nh©n bïng næ : gi÷a thÕ kØ XVIII, chÕ ®é phong kiÕn ë c¶ §µng Ngoµi, §µng Trong khñng ho¶ng s©u s¾c, phong trµo n«ng d©n bïng næ.
N¨m 1771, cuéc khëi nghÜa T©y S¬n bïng næ.
Tõ n¨m 1773 ®Õn n¨m 1783, qu©n T©y S¬n tÊn c«ng gi¶i phãng hÇu hÕt vïng ®Êt §µng Trong vµ tiªu diÖt lùc lîng c¸t cø cña chóa NguyÔn. NguyÔn ¸nh ch¹y sang cÇu cøu vua níc Xiªm (Th¸i Lan ngµy nay).
Lîi dông c¬ héi nµy, vua Xiªm cho 5 v¹n qu©n thuû, bé sang ®¸nh chiÕm Gia §Þnh.
Th¸ng 1 1785, víi tµi n¨ng vµ nghÖ thuËt qu©n sù tµi giái, NguyÔn HuÖ ®· ®¸nh tan qu©n Xiªm trªn khóc s«ng TiÒn, ®o¹n tõ R¹ch GÇm ®Õn Xoµi Mót. §Ëp tan tham väng x©m lîc níc ta cña vua Xiªm, b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc.
Sö dông lîc ®å h×nh 72 (SGK) ®Ó nhËn thÊy sù tµi giái
cña NguyÔn HuÖ khi «ng quyÕt ®Þnh tiªu diÖt qu©n Xiªm ë khóc
s«ng TiÒn.
3. TiÕn qu©n ra §µng Ngoµi, lËp l¹i nÒn thèng nhÊt ®Êt níc vµ kh¸ng chiÕn chèng qu©n Thanh th¾ng lîi
Tr×nh bµy ®îc cuéc tiÕn qu©n ra §µng Ngoµi lËt ®æ chÕ ®é vua Lª, chóa TrÞnh lËp l¹i nÒn thèng nhÊt ®Êt níc vµ kh¸ng chiÕn chèng qu©n Thanh th¾ng lîi :
Sau chiÕn th¾ng R¹ch GÇm Xoµi Mót vÒ c¬ b¶n qu©n T©y S¬n ®· lµm chñ toµn bé vïng ®Êt §µng Trong.
N¨m 1786, NguyÔn HuÖ dÉn ®Çu qu©n T©y S¬n ra §µng Ngoµi lËt ®æ chÕ ®é vua Lª, chóa TrÞnh, lËp l¹i nÒn thèng nhÊt ®Êt níc.
Lª Chiªu Thèng cho ngêi cÇu cøu nhµ M·n Thanh. Vua Thanh cho 29 v¹n qu©n vµ d©n c«ng, giao cho T«n SÜ NghÞ chØ huy sang x©m lîc níc ta.
§îc tin qu©n Thanh sang x©m lîc, NguyÔn HuÖ lªn ng«i Hoµng ®Õ, lÊy niªn hiÖu lµ Quang Trung, chØ huy qu©n tiÕn ra B¾c. ChØ trong 5 ngµy ®ªm tõ 30 th¸ng Ch¹p n¨m MËu Th©n ®Õn mång 5 TÕt KØ DËu, víi cuéc hµnh qu©n thÇn tèc, nghÜa qu©n T©y S¬n ®· ®¸nh b¹i hoµn toµn qu©n x©m lîc vµ tiÕn vµo Th¨ng Long, víi chiÕn th¾ng Ngäc Håi §èng §a cßn vang m·i vÒ sau.
Sö dông lîc ®å h×nh 73 (SGK) kÕt hîp víi tr×nh bµy diÔn biÕn trËn Ngäc Håi §èng §a.
Sau khi ®¸nh tan qu©n x©m lîc Thanh, Quang Trung ®· thùc hiÖn viÖc x©y dùng chÝnh quyÒn míi vµ thi hµnh mét sè chÝnh s¸ch tiÕn bé nh»m x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. N¨m 1792, Quang Trung ®ét ngét qua ®êi, triÒu T©y S¬n kh«ng cßn chç dùa, ®· mÊt dÇn vai trß tiÕn bé vµ sôp ®æ tríc sù tÊn c«ng cña NguyÔn ¸nh.
Chó ý kh¶ n¨ng qu©n sù tuyÖt vêi cña NguyÔn HuÖ trong kh¸ng chiÕn chèng qu©n Thanh ; ®i s©u vµo mét sè chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi mµ v¬ng triÒu T©y S¬n thùc hiÖn. Tõ ®ã, häc sinh thÊy ®îc nh÷ng cèng hiÕn cña phong trµo T©y S¬n kh«ng chØ ®èi víi sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt níc vµ b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc mµ cßn ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc vµ x©y dùng nÒn v¨n ho¸
d©n téc.
Chñ ®Ò 8
VIÖT NAM ë NöA §ÇU THÕ KØ XIX
A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH
Nhµ níc phong kiÕn tËp quyÒn díi thêi NguyÔn ®îc x©y dùng quy cñ. Nh÷ng h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña
nhµ NguyÔn.
N«ng nghiÖp sa sót, nhµ NguyÔn thi hµnh chÝnh s¸ch "träng n«ng øc th¬ng", m©u thuÉn trong x· héi ngµy cµng s©u s¾c. Phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n liªn tiÕp næ ra.
PhËt gi¸o vµ tÝn ngìng d©n gian ph¸t triÓn. V¨n häc ph¸t triÓn phong phó, ®a d¹ng ; khoa häc, ®Æc biÖt lµ sö häc ®¹t ®îc mét sè thµnh tùu. NghÖ thuËt ph¸t triÓn. Nguyªn nh©n cña c¸c hiÖn tîng ®ã.
B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG I Sù THµNH LËP Vµ Tæ CHøC V¦¥NG TRIÒU NGUYÔN
1. Sù thµnh lËp v¬ng triÒu
BiÕt ®îc sù thµnh lËp v¬ng triÒu NguyÔn :
Tõ th¸ng 6 1801 ®Õn th¸ng 6 1802, NguyÔn ¸nh lÇn lît tÊn c«ng Phó Xu©n (HuÕ) vµ Th¨ng Long.
Quang To¶n vµ triÒu ®×nh T©y S¬n kh«ng chèng cù næi ph¶i bá ch¹y. V¬ng triÒu T©y S¬n chÊm døt.
NguyÔn ¸nh lªn ng«i Hoµng ®Õ, ®Æt niªn hiÖu lµ Gia Long, lËp nªn v¬ng triÒu NguyÔn (1802 1845).
2. Tæ chøc v¬ng triÒu
Tr×nh bµy ®îc nhµ níc phong kiÕn tËp quyÒn díi thêi NguyÔn ®îc x©y dùng quy cñ :
LÇn ®Çu tiªn thèng trÞ trªn mét l·nh thæ réng lín, t¬ng ®¬ng víi l·nh thæ ViÖt Nam hiÖn nay. Gia Long quyÕt ®Þnh x©y dùng mét thÓ chÕ qu©n chñ quan liªu chuyªn chÕ, trong ®ã vua lµ ngêi ®øng ®Çu triÒu ®×nh, toµn quyÒn quyÕt ®Þnh mäi c«ng viÖc hÖ träng cña
®Êt níc.
§Õn thêi Minh M¹ng, tæ chøc bé m¸y nhµ níc ®îc hoµn thiÖn chÆt chÏ h¬n.
Phó Xu©n (HuÕ) ®îc chän lµm kinh ®«, lµ trung t©m ®Çu n·o cña c¶ níc.
Thêi Gia Long, hai ®Çu ®Êt níc lµ B¾c thµnh vµ Gia §Þnh thµnh do Tæng trÊn thay mÆt Hoµng ®Õ quyÕt ®Þnh mäi viÖc.
Trong hai n¨m 1831 1832, vua Minh M¹ng lÇn lît b·i bá
B¾c Thµnh vµ Gia §Þnh thµnh, chia c¶ níc lµm 30 tØnh vµ 1 phñ (Thõa Thiªn).
ë c¸c ®Þa ph¬ng, ®¬n vÞ hµnh chÝnh còng ®îc chÊn chØnh l¹i.
N¨m 1815, bé "Hoµng ViÖt luËt lÖ" (hay cßn gäi lµ LuËt Gia Long) chÝnh thøc ®îc ban hµnh.
Nhµ NguyÔn chñ tr¬ng x©y dùng lùc lîng qu©n ®éi m¹nh víi trang bÞ vò khÝ tèt.
Quan s¸t lîc ®å h×nh 74 (SGK), x¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh tØnh vµ phñ díi thêi Minh M¹ng.
3. ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i
HiÓu ®îc nh÷ng h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña
nhµ NguyÔn :
Nhµ NguyÔn chñ tr¬ng thÇn phôc nhµ Thanh. Riªng ®èi víi Lµo vµ Cao Miªn (nay lµ Cam-pu-chia) th× b¾t hai níc nµy ph¶i
thÇn phôc.
§èi víi c¸c níc ph¬ng T©y : thêi Gia Long th× t¬ng ®èi cëi më víi Ph¸p vµ ®¹o Thiªn Chóa. Nhng tõ thêi Minh M¹ng, triÒu NguyÔn t×m c¸ch ®Ó khíc tõ dÇn quan hÖ víi ph¬ng T©y. §Æc biÖt thi hµnh chÝnh s¸ch ®µn ¸p Thiªn Chóa gi¸o.
ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña nhµ NguyÔn thÓ hiÖn sù b¶o thñ vµ ®· h¹n chÕ ®Õn sù ph¸t triÓn, duy t©n cña ®Êt níc.
Sö dông lîc ®å trang 202 vµ b¶ng thèng kª trang 205, 206 (SGK), vÏ s¬ ®å tæ chøc chÝnh quyÒn thêi NguyÔn (tríc c¶i c¸ch vµ sau c¶i c¸ch cña Minh M¹ng).
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |