LÞCH Sö THÕ GIíI THêI NGUY£N THUû,
Cæ §¹I Vµ TRUNG §¹I
Chñ ®Ò 1
X· HéI NGUY£N THUû
A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH
Nguån gèc con ngêi vµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ vîn cæ thµnh Ngêi tèi cæ, Ngêi tinh kh«n.
§êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn vµ tæ chøc x· héi trong giai ®o¹n ®Çu cña x· héi nguyªn thuû.
Vai trß cña c«ng cô b»ng kim lo¹i vµ sù tiÕn bé cña s¶n xuÊt, quan hÖ x· héi.
Nªu qu¸ tr×nh tan r· cña x· héi nguyªn thuû vµ hiÓu nguyªn nh©n cña qu¸ tr×nh ®ã.
B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG
1. Nguån gèc loµi ngêi vµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ vîn cæ thµnh Ngêi tèi cæ, Ngêi tinh kh«n
BiÕt ®îc nguån gèc loµi ngêi vµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ vîn cæ thµnh Ngêi tèi cæ, Ngêi tinh kh«n :
Kh¸i niÖm vîn cæ (h×nh thµnh kh¸i niÖm)
+ Nguån gèc cña loµi ngêi : do qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña sinh giíi.
+ Thêi gian tån t¹i : kho¶ng 6 ®Õn 15 triÖu n¨m tríc.
+ §Æc ®iÓm : ®øng vµ ®i b»ng 2 ch©n, 2 chi tríc cã thÓ cÇm, n¾m ; ¨n hoa qu¶, cñ vµ c¶ ®éng vËt nhá (m« t¶ theo kªnh h×nh).
+ §Þa ®iÓm t×m thÊy ho¸ th¹ch : §«ng Phi, T©y ¸, §«ng Nam ¸ (x¸c ®Þnh trªn lîc ®å).
Ngêi tèi cæ :
+ Thêi gian tån t¹i : tõ kho¶ng 4 triÖu ®Õn 4 v¹n n¨m tríc.
+ §Æc ®iÓm : ®· lµ ngêi, hoµn toµn ®i ®øng b»ng 2 ch©n, ®«i tay ®· trë nªn khÐo lÐo, thÓ tÝch sä n·o lín vµ h×nh thµnh trung t©m ph¸t tiÕng nãi trong n·o... tuy nhiªn d¸ng ®i cßn lom khom, tr¸n thÊp vµ bît ra sau, u mµy cao... (miªu t¶ theo kªnh h×nh).
+ BiÕt chÕ t¹o c«ng cô vµ ph¸t minh ra löa.
+ N¬i t×m thÊy di cèt : §«ng Phi, §«ng Nam ¸, Trung Quèc, ch©u ¢u... (sö dông lîc ®å ®Ó giíi thiÖu).
Ngêi tinh kh«n :
+ Thêi gian xuÊt hiÖn : 4 v¹n n¨m tríc.
+ §Æc ®iÓm : cã cÊu t¹o c¬ thÓ nh ngêi ngµy nay, thÓ tÝch sä n·o lín, t duy ph¸t triÓn (miªu t¶ theo kªnh h×nh, lËp b¶ng so s¸nh Ngêi tèi cæ vµ Ngêi tinh kh«n).
+ N¬i t×m thÊy di cèt : ë kh¾p c¸c ch©u lôc.
§éng lùc cña qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ vîn thµnh ngêi :
+ Do vai trß cña quy luËt tiÕn ho¸.
+ Vai trß cña lao ®éng ®· t¹o ra con ngêi vµ x· héi loµi ngêi.
2. §êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn vµ tæ chøc x· héi trong giai ®o¹n ®Çu cña x· héi nguyªn thuû
Tr×nh bµy ®îc vÒ ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn vµ tæ chøc x· héi trong giai ®o¹n ®Çu cña x· héi nguyªn thuû ; gi¶i thÝch ®îc kh¸i niÖm c«ng x· thÞ téc mÉu hÖ :
Giai ®o¹n ®Çu cña x· héi nguyªn thuû gåm 2 giai ®o¹n nhá lµ bÇy ngêi nguyªn thuû vµ c«ng x· thÞ téc. C«ng x· thÞ téc l¹i bao gåm : c«ng x· thÞ téc mÉu hÖ vµ c«ng x· thÞ téc phô hÖ. Khi c«ng x· thÞ téc phô hÖ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn còng lµ lóc x· héi nguyªn thuû b¾t ®Çu tan r· ; trong x· héi mµ tríc hÕt lµ trong gia ®×nh ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn sù bÊt b×nh ®¼ng vµ sù ®èi kh¸ng. V× vËy, cã thÓ coi c«ng x· thÞ téc phô hÖ thuéc "giai ®o¹n cuèi" cña c«ng x· nguyªn thuû.
VÒ néi dung nµy cã c¸c "®¬n vÞ kiÕn thøc" sau ®©y :
a) Thêi k× bÇy ngêi nguyªn thuû
§êi sèng vËt chÊt : biÕt sö dông ®¸ ghÌ, ®Ïo th« s¬ lµm c«ng cô ; sèng chñ yÕu nhê s¨n b¾t, h¸i lîm ; ë trong c¸c hang ®éng, m¸i ®¸ ; biÕt lµm ra löa ®Ó sëi vµ níng chÝn thøc ¨n (sö dông kªnh h×nh).
§êi sèng tinh thÇn : ®· cã ng«n ng÷ vµ mÇm mèng cña t«n gi¸o, nghÖ thuËt nguyªn thuû.
Tæ chøc x· héi : sèng thµnh tõng bÇy gåm 5 – 7 gia ®×nh, kh«ng æn ®Þnh.
b) C«ng x· thÞ téc mÉu hÖ
§êi sèng vËt chÊt : sö dông c«ng cô b»ng ®¸ mµi, x¬ng vµ sõng ; kinh tÕ chñ yÕu nhê trång trät vµ ch¨n nu«i nguyªn thuû kÕt hîp
víi s¨n b¾n, h¸i lîm ; biÕt lµm ®å gèm, dÖt v¶i, ®an líi ®¸nh c¸, lµm nhµ ë.
§êi sèng tinh thÇn : ng«n ng÷, t«n gi¸o vµ nghÖ thuËt nguyªn thuû ph¸t triÓn (t« tem, v¹n vËt h÷u linh, ma thuËt, thê cóng tæ tiªn ; héi ho¹, ®iªu kh¾c vµ sö dông ®å trang søc).
Tæ chøc x· héi : thÞ téc vµ bé l¹c ; quan hÖ huyÕt thèng, cïng lµm chung, hëng chung.
3. Vai trß cña c«ng cô b»ng kim lo¹i vµ sù tiÕn bé cña s¶n xuÊt, quan hÖ x· héi
BiÕt ®îc sù xuÊt hiÖn c«ng cô b»ng kim lo¹i, hiÓu ®îc hÖ qu¶ cña viÖc sö dông c«ng cô b»ng kim lo¹i :
Sù xuÊt hiÖn c«ng cô b»ng kim lo¹i :
+ Sù ph¸t triÓn tõ c«ng cô ®å ®¸ sang c«ng cô b»ng kim lo¹i.
+ Kho¶ng 5500 n¨m tríc, ph¸t hiÖn ®ång ®á. N¬i ph¸t hiÖn sím nhÊt lµ T©y ¸ vµ Ai CËp.
+ Kho¶ng 4000 n¨m tríc, ph¸t hiÖn ®ång thau ë nhiÒu n¬i (trong ®ã cã ViÖt Nam).
+ Kho¶ng 3000 n¨m tríc, con ngêi ®· biÕt sö dông ®å s¾t.
HÖ qu¶ cña viÖc sö dông c«ng cô b»ng kim lo¹i :
+ TÝnh vît tréi cña nguyªn liÖu ®ång vµ s¾t so víi ®¸, x¬ng
vµ sõng.
+ Sù tiÕn bé cña kÜ thuËt chÕ t¸c c«ng cô : kÜ thuËt luyÖn kim, ®óc ®ång vµ s¾t ; lo¹i h×nh c«ng cô míi : lìi cuèc, lìi cµy b»ng s¾t (sö dông kªnh h×nh, tµi liÖu).
+ S¶n xuÊt ph¸t triÓn : n«ng nghiÖp dïng cµy (khai ph¸ ®Êt hoang, më réng diÖn tÝch trång trät) ; thñ c«ng nghiÖp (luyÖn kim, ®óc ®ång, lµm ®å gç...) ; n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng, lµm xuÊt hiÖn mét lîng s¶n phÈm thõa thêng xuyªn.
+ Quan hÖ x· héi : c«ng x· thÞ téc phô quyÒn thay thÕ c«ng x· thÞ téc mÉu quyÒn (h×nh thµnh kh¸i niÖm "c«ng x· thÞ téc phô quyÒn" ; so s¸nh hai giai ®o¹n cña x· héi nguyªn thuû).
4. Qu¸ tr×nh tan r· cña x· héi thÞ téc vµ nguyªn nh©n cña qu¸ tr×nh ®ã
BiÕt ®îc qu¸ tr×nh tan r· cña x· héi thÞ téc ®îc b¾t ®Çu tõ
khi xuÊt hiÖn c«ng cô b»ng kim lo¹i (tõ khi h×nh thµnh c«ng x· thÞ téc phô quyÒn) :
Mét sè ngêi lîi dông chøc phËn chiÕm cña c¶i d thõa, lµm xuÊt hiÖn chÕ ®é t h÷u.
Trong mçi gia ®×nh phô hÖ xuÊt hiÖn sù bÊt b×nh ®¼ng vµ sù ®èi kh¸ng gi÷a ®µn «ng vµ ®µn bµ.
Do qu¸ tr×nh chiÕm h÷u cña c¶i d thõa vµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña mçi gia ®×nh kh¸c nhau lµm xuÊt hiÖn kÎ giµu – ngêi nghÌo. X· héi nguyªn thuû chuyÓn dÇn sang x· héi cã giai cÊp.
Nguyªn nh©n : do sù ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt, lµm xuÊt hiÖn cña c¶i d thõa thêng xuyªn.
Chñ ®Ò 2
X· HéI Cæ §¹I