Néi dung 2. X¢Y DùNG Vµ PH¸T TRIÓN KINH TÕ. Sù PH¢N HO¸ C¸C GIAI TÇNG TRONG X· HéI ë C¸C THÕ KØ X – XV

B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG

C«ng cuéc khai hoang, më réng diÖn tÝch canh t¸c ®­îc c¸c nhµ n­íc phong kiÕn §inh, TiÒn Lª, Lý, TrÇn quan t©m.

Tõ thêi TiÒn Lª, viÖc ®µo kªnh m­¬ng ®· ®­îc nhµ n­íc chó ý. Thêi Lý, ®Æc biÖt sang thêi TrÇn, nhµ n­íc cã nh÷ng biÖn ph¸p ®¾p ®ª ë c¸c con s«ng lín vµ ®ª biÓn.

Nhµ n­íc thêi TiÒn Lª, Lý, TrÇn ®Òu quan t©m ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. H»ng n¨m, c¸c vua ®Òu lµm lÔ cµy tÞch ®iÒn ®Ó khuyÕn khÝch nh©n d©n s¶n xuÊt. Trong c¸c bé luËt ®Òu cã nh÷ng ®iÒu b¶o vÖ tr©u bß vµ søc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

Nhê c¸c chÝnh s¸ch trªn, n«ng nghiÖp n­íc ta tõ thÕ kØ X ®Õn ®Çu thÕ kØ XV ®Òu cã b­íc ph¸t triÓn.

2. Ph¸t triÓn thñ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng nghiÖp

Tr×nh bµy ®­îc nh÷ng biÓu hiÖn cña sù ph¸t triÓn thñ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng nghiÖp :

Kinh tÕ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· t¹o tiÒn ®Ò cho thñ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng nghiÖp ph¸t triÓn.

Trong d©n gian, c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ph¸t triÓn
h¬n tr­íc.

ViÖc khai th¸c má nh­ vµng, b¹c, ®ång còng cã b­íc ph¸t

Mét sè lµng chuyªn lµm nghÒ thñ c«ng ®­îc h×nh thµnh nh­ Thæ Hµ (B¾c Giang), B¸t Trµng (Hµ Néi), Chu §Ëu (H¶i D­¬ng), Huª CÇu (H­ng Yªn)...

C¸c x­ëng thñ c«ng cña nhµ n­íc còng ®­îc thµnh lËp.

Tõ thÕ kØ X ®Õn ®Çu thÕ kØ XV, th­¬ng nghiÖp trong n­íc còng ngµy cµng ®­îc më réng. C¸c chî lµng, chî liªn lµng, chî chïa mäc lªn ë nhiÒu n¬i.

Th¨ng Long thêi Lý, TrÇn lµ mét ®« thÞ lín víi nhiÒu phè ph­êng vµ chî.

Giao th­¬ng víi n­íc ngoµi ®­îc më réng. ThuyÒn bu«n c¸c n­íc Gia-va, Xiªm, Ên §é th­êng xuyªn qua l¹i bu«n b¸n. C¸c c¶ng V©n §ån (Qu¶ng Ninh), L¹ch Tr­êng (Thanh Ho¸), Cµn H¶i (NghÖ An)... ®Òu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë thêi k× nµy. ë biªn giíi ViÖt  Trung, cßn cã c¸c ®Þa ®iÓm ®Ó th­¬ng nh©n hai n­íc trao ®æi bu«n b¸n.

Sö dông c¸c h×nh trang 159 vµ 160 (SGK) ®Ó minh ho¹ cho nh÷ng thµnh tùu thñ c«ng nghiÖp n­íc ta thêi Lý, TrÇn.

3. Ph©n ho¸ x· héi. B­íc ®Çu ®Êu tranh cña nh©n d©n

HiÓu ®­îc nguyªn nh©n dÉn ®Õn x· héi ph©n ho¸ ngµy cµng
s©u s¾c :

Sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®· ®­a §¹i ViÖt trë thµnh quèc gia hïng m¹nh ë §«ng Nam ¸. §êi sèng nh©n d©n æn ®Þnh. MÆt kh¸c, còng ®Èy nhanh sù ph©n ho¸ x· héi. TÇng líp ®Þa chñ ngµy cµng gia t¨ng. Trong khi ®ã, sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é t­ h÷u ruéng ®Êt lµm cho sù ph©n ho¸ giµu nghÌo cµng t¨ng cao ë cuèi thÕ

Nh÷ng n¨m ®ãi kÐm, trong nh©n d©n nhiÒu ng­êi ph¶i b¸n ruéng ®Êt, con trai, con g¸i lµm n« t×.

Vµo nöa sau thÕ kØ XIV, mét sè vua TrÇn, quý téc vµ quan l¹i chØ lo ¨n ch¬i, kh«ng quan t©m ®Õn cuéc sèng cña nh©n d©n. N¹n ®ãi kÐm liªn tôc diÔn ra. NhiÒu cuéc khëi nghÜa n«ng d©n bïng næ.

Néi dung 3. NH÷NG CUéC KH¸NG CHIÕN
CHèNG NGO¹I X¢M

A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH

B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG

Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Tèng thêi Lý (1075  1077) :

+ ¢m m­u x©m l­îc cña nhµ Tèng ®èi víi §¹i ViÖt : vµo nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kØ XI, nhµ Tèng ®ang gÆp nh÷ng khã kh¨n. Trong n­íc, n«ng d©n næi dËy ®Êu tranh, phÝa B¾c hai n­íc Liªu vµ H¹ uy hiÕp. Theo lêi khuyªn cña V­¬ng An Th¹ch, vua Tèng cho tËp trung qu©n ë mét sè n¬i gi¸p víi §¹i ViÖt, chuÈn bÞ cuéc x©m l­îc.

+ Tr­íc t×nh h×nh ®ã, vua Lý giao cho Th¸i uý Lý Th­êng KiÖt l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn.

+ N¨m 1075, Lý Th­êng KiÖt ®· kÕt hîp qu©n ®éi cña triÒu ®×nh víi lùc l­îng d©n binh cña c¸c tï tr­ëng d©n téc Ýt ng­êi tËp kÝch sang ®Êt Tèng, ®¸nh tan c¸c ®¹o qu©n cña nhµ Tèng ë c¸c cø ®iÓm Ung Ch©u, Kh©m Ch©u, Liªm Ch©u råi rót vÒ n­íc.

+ N¨m 1077, kho¶ng 30 v¹n qu©n Tèng sang x©m l­îc §¹i ViÖt. D­íi sù l·nh ®¹o cña Lý Th­êng KiÖt, nh©n d©n ta x©y dùng phßng tuyÕn s«ng Nh­ NguyÖt (s«ng CÇu) vµ ®¸nh tan qu©n x©m l­îc. NÒn ®éc lËp cña n­íc ta ®­îc gi÷ v÷ng.

ThÕ kØ XIII, ®Õ quèc M«ng Cæ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, vã ngùa cña chóng ®· giµy xÐo tõ §«ng sang T©y, tõ ¢u sang ¸. Nh©n d©n §¹i ViÖt ph¶i ba lÇn kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng Nguyªn (1258, 1285 vµ 1287  1288).

C¸c vua TrÇn cïng c¸c t­íng lÜnh vµ ®Æc biÖt lµ nhµ qu©n sù TrÇn Quèc TuÊn ®· l·nh ®¹o nh©n d©n ®øng lªn ®¸nh giÆc. C¶ ba lÇn qu©n M«ng Nguyªn ®Òu thÊt b¹i. Víi chiÕn th¾ng B¹ch §»ng n¨m 1288, ®· kÕt thóc th¾ng lîi oanh liÖt qu©n vµ d©n §¹i ViÖt ®· b¶o vÖ v÷ng ch¾c nÒn ®éc lËp d©n téc.

Cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n Cham-pa vµo n¨m 1282 : tinh thÇn chiÕn ®Êu anh dòng chèng l¹i qu©n M«ng – Nguyªn x©m l­îc, sù phèi hîp gi÷a §¹i ViÖt vµ Cham-pa chèng qu©n x©m l­îc M«ng – Nguyªn.

N¨m 1407, qu©n Minh x©m l­îc §¹i ViÖt, cuéc kh¸ng chiÕn cña qu©n d©n ta ®· g©y nhiÒu khã kh¨n cho ®Þch. Tuy nhiªn, do sù chªnh lÖch vÒ lùc l­îng, cuéc kh¸ng chiÕn cña chóng ta thÊt b¹i, §¹i ViÖt l¹i r¬i vµo ¸ch ®« hé cña nhµ Minh.

Hµng lo¹t cuéc khëi nghÜa ®· næ ra ë ®Çu thÕ kØ XV. Tiªu biÓu nhÊt lµ cuéc khëi nghÜa do Lª Lîi l·nh ®¹o næ ra ë Lam S¬n (Thanh Ho¸) vµo n¨m 1418.

ChiÕn l­îc, chiÕn thuËt tµi giái, cã bé tham m­u khëi nghÜa s¸ng suèt, ®øng ®Çu lµ Lª Lîi, NguyÔn Tr·i, NguyÔn ChÝch...

Nh©n d©n nhiÖt liÖt h­ëng øng. Cuéc khëi nghÜa Lam S¬n ®· giµnh ®­îc th¾ng lîi. §Êt n­íc ®­îc gi¶i phãng.

Nhµ HËu Lª ®­îc lËp nªn vµo n¨m 1428, më ®Çu mét thêi k× míi cña lÞch sö d©n téc.

ý nghÜa lÞch sö cuéc khëi nghÜa Lam S¬n.

LËp b¶ng thèng kª vÒ c¸c cuéc kh¸ng chiÕn cña qu©n vµ d©n §¹i ViÖt tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XV ; ®æi ph©n tÝch nguyªn nh©n th¾ng lîi, còng nh­ ý nghÜa lÞch sö vµ bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c cuéc kh¸ng chiÕn nµy.