Trường phái tiếp cận nhận thức trong tâm lý học xã hội

Trường phái nhận thức mà một xu hướng tiêu biểu trong tâm lý học hiện đại, xuất hiện vào những năm 50 – 60 của thế kỷ XX. Mục đích ban đầu của xu hướng này là nghiên cứu những biến đổi tích cực của các thông tin cảm giác từ thời điểm có kích thích vào cơ quan cảm giác đến khi xuất hiện phản ứng. Về sau, nhiệm vụ nghiên cứu chính của trường phái này là chứng minh vai trò quyết định của nhận thức trong hành vi con người.

Trường phái nhận thức là trường phái sử dụng các định hướng lý luận chung để làm nổi bật những quá trình then chốt như thái độ, quan điểm, mong đợi … trong việc giải thích hành vi. Tuy nhiên nó có thể tương phản với cách tiếp cận của trường phái hành vi, trường phái nhấn mạnh những yếu tố thứ yếu (các kích thích, sự thay đổi có tính chất phản ứng) để giải thích hành vi con người.

Trường phái nhận thức liên quan mật thiết với tâm lý học Gestalt và lý thuyết trường của Lewin khi tập trung vào những trải nghiệm có ý thức liên quan đến các quá trình nhận thức và suy nghĩ. Tuy nhiên, trường phái này khi lý giải các lý thuyết có sự khác biệt về mặt bản chất so với tâm lý học Gestalt và lý thuyết trường, thể hiện ở sự không tán thành học thuyết Gestalt về nhận thức của người bản xứ có ưu thế hơn người nhập cư, về sự đồng đẳng tâm lý, về sự sáng suốt trong việc giải quyết tất cả các vấn đề và về những động cơ ẩn giấu trong thuyết nguồn gốc của việc lãng quên; đồng thời cũng không hoàn toàn đồng tình với quan niệm của Lewin về không gian sống và áp lực tâm lý, với các mô hình hình học và với quan điểm cứng nhắc của ông về tính có mục đích bất biến của hành vi²¹.