Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o bé y tÕ
ViÖn dinh dìng
Ph¹m hoµng hng
HiÖu qu¶ cña truyÒn th«ng tÝch cùc ®Õn
®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n vµ
t×nh tr¹ng dinh dìng bµ mÑ, trÎ em
Chuyªn ngµnh: Dinh dìng céng ®ång
M· sè: 62.72.88.01
luËn ¸n tiÕn sü DINH DƯỠNG CỘNG ĐỒNG
ngêi híng dÉn:
1. PGS.TS. Lª ThÞ hîp
2.PGS.TS. NguyÔn Xu©n Ninh
Hµ néi 2008
Lêi c¸m ¬n
Hoµn thµnh ®îc b¶n luËn ¸n nµy t«i ®· nhËn ®îc sù gióp ®ì, hç trî ch©n t×nh vµ cã hiÖu qu¶ cña rÊt nhiÒu c¸ nh©n vµ tËp thÓ, cña c¸c thµy c« gi¸o, c¸c b¹n ®ång nghiÖp gÇn xa.
Tríc tiªn t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, Bé Y tÕ, §¶ng uû, Ban Gi¸m ®èc, Trung t©m ®µo t¹o, Trung t©m truyÒn th«ng, Phßng Vi chÊt dinh dìng, Phßng kÕ ho¹ch tæng hîp, Phßng nghiªn cøu khoa häc vµ chØ ®¹o tuyÕn ®· cho phÐp t«i ®îc tham dù häc nghiªn cøu sinh kho¸ 1 cña ViÖn Dinh dìng vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i häc tËp vµ hoµn thµnh luËn ¸n nµy.
T«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n GS.TSKH. Hµ huy Kh«i, nguyªn viÖn trëng ViÖn Dinh dìng, PGS.TS. NguyÔn C«ng KhÈn, nguyªn viÖn trëng ViÖn dinh dìng, PGS.TS. Lª ThÞ Hîp viÖn trëng ViÖn Dinh dìng, PGS.TS. NguyÔn Xu©n Ninh trëng phßng Vi chÊt Dinh dìng. Ts Ph¹m Thuý Hoµ Gi¸m ®èc Trung t©m ®µo t¹o vµ c¸c thÇy c« ë Trung t©m ®· tËn t×nh gióp ®ì vÒ mäi mÆt, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t«i hoµn thµnh luËn ¸n.
T«i xin ®Æc biÖt c¸m ¬n PGS.TS. Lª ThÞ Hîp vµ PGS.TS. NguyÔn Xu©n Ninh nh÷ng ngêi thÇy mÉu mùc ®· nhiÖt t×nh híng dÉn, gióp ®ì rÊt hiÖu qu¶ trong suèt thêi gian nghiªn cøu cña t«i gióp t«i hoµn thµnh b¶n luËn ¸n nµy.
Trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu t«i lu«n lu«n nhËn ®îc sù ®éng viªn, gióp ®ì tËn t×nh cña §¶ng uû, Ban Gi¸m ®èc BÖnh viÖn Trung ¬ng HuÕ. Ban chñ nhiÖm khoa Nhi, Ban chñ nhiÖm khoa sinh ho¸, Ban Gi¸m ®èc Trung t©m HuyÕt häc truyÒn m¸u, Phßng kÕ ho¹ch tæng hîp, Phßng chØ ®¹o tuyÕn ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian, nguån lùc gióp t«i hoµn thµnh b¶n luËn ¸n nµy.
T«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n Ban Gi¸m ®èc së Y tÕ tØnh Thõa Thiªn HuÕ, Ban Gi¸m ®èc Trung t©m Y tÕ huyÖn Phong ®iÒn, §¶ng uû vµ Ban l·nh ®¹o x·, Tr¹m Y tÕ hai x· Phong Xu©n vµ Phong s¬n.
T«i xin ®Æc biÖt c¸m ¬n c¸c ®ång nghiÖp ThS. Vò ThÞ B¾c Hµ vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp cña khoa Dinh dìng BÖnh viÖn Trung ¬ng HuÕ. ThS.§Æng Oanh-ViÖn VÖ sinh dÞch tÔ T©y nguyªn, ThS. Phan ThÞ Liªn Hoa-Trung t©m Y tÕ dù phßng tØnh Thõa Thiªn HuÕ , c¸c b¹n sinh viªn n¨m cuèi cña Trêng §¹i häc Y huÕ ®· s¸t c¸nh bªn t«i trong mäi ho¹t ®éng ®iÒu tra, can thiÖp t¹i céng ®ång.
T«i lu«n ghi nhí c«ng ¬n cña mäi thµnh viªn trong gia ®×nh cha mÑ, vî con t«i ®· chia sÎ, ®éng viªn hç trî t«i ®Ó t«i yªn t©m häc tËp, nghiªn cøu vµ hoµn thµnh b¶n luËn ¸n tiÕn sü.
Mét lÇn n÷a t«i xin c¸m ¬n tÊt c¶ nh÷ng ngêi ®· trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t«i hoµn thµnh b¶n luËn ¸n tiÕn sü nµy.
Ngµy 6 th¸ng 3 n¨m 2009
T¸c gi¶
Ph¹m Hoµng Hng
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña t«i, ®îc tiÕn hµnh nghiªm tóc, trung thùc. C¸c th«ng tin, sè liÖu trong nghiªn cøu nµy lµ míi. Mét phÇn sè liÖu trong b¶n luËn ¸n thuéc vÒ dù ¸n “Thö nghiÖm ChiÕn lîc TruyÒn th«ng Vi chÊt dinh dìng vµ §a d¹ng ho¸ b÷a ¨n ë c¸c céng ®ång khã kh¨n t¹i ViÖt nam” do ViÖn Dinh dìng thuéc Bé Y tÕ - phèi hîp víi Khoa Ph¸t triÓn N«ng th«n, §¹i häc N«ng nghiÖp Uppssala, Thuû §iÓn tiÕn hµnh, T«i ®îc ph©n c«ng lµm chñ nhiÖm ®Ò tµi nh¸nh t¹i Thõa Thiªn HuÕ vµ ®îc phÐp sö dông mét phÇn sè liÖu mµ t«i trùc tiÕp tham gia. C¸c kÕt qu¶ trong luËn ¸n kh«ng trïng lÆp víi bÊt kú c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ nµo kh¸c.
Ngêi viÕt luËn ¸n
Ph¹m Hoµng Hng
NH÷NG CH÷ VIÕT T¾T TRONG LUËN ¸N
BMI - ChØ sè khèi c¬ thÓ (Body Mass Index)
CBYT - C¸n bé y tÕ
CC - ChiÒu cao
CDC - Trung t©m kiÓm so¸t vµ phßng bÖnh
(Center For Disease Control and Prevention)
CED - Chronic Energy Deficiency,
CLB - C©u l¹c bé
CN - C©n nÆng
Cs - Céng sù
CSHQ - ChØ sè hiÖu qu¶
CSSKB§ - Ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu
CTV - Céng t¸c viªn
DDS - §a d¹ng nhãm thøc ¨n (Dietary Diversity Score)
DI - Pháng vÊn s©u ( In Depth Interview)
FGD - Th¶o luËn nhãm cã chñ ®Ých (Focus Group Discussion)
FVS - §a d¹ng lo¹i thùc phÈm(Food Variety Score)
GDTT - Gi¸o dôc truyÒn th«ng
HAZ - Heigth for Age Zscore
Hb - Hemoglobine
HQCT - HiÖu qu¶ can thiÖp
IEC - Truyªn truyÒn gi¸o dôc
IMCI - ChiÕn lîc lång ghÐp ch¨m sãc trÎ bÖnh
(Intergrated Management Of Childhood Illness)
IMMPaCt - Trung t©m kiÓm so¸t vµ phßng thiÕu
vi chÊt dinh dìng quèc tÕ
KAP - KiÕn thøc, th¸i ®é vµ thùc hµnh
( Knowledge, Attitude, Practice)
KHQGDD - KÕ ho¹ch Quèc gia Dinh dìng
NCHS - QuÇn thÓ tham chiÕu (National Center For Heath Statistic)
SD - §é lÖch chuÈn (Standard Deviation)
SDD - Suy Dinh Dìng
TB - Trung b×nh
TCYTTG - Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi
TMTS - ThiÕu m¸u thiÕu s¾t
TNLTD - ThiÕu n¨ng lîng trêng diÔn
TT-GDSK - TruyÒn th«ng gi¸o dôc søc khoÎ
TTTC - TruyÒn th«ng tÝch cùc
UNICEF - Quü nhi ®ång liªn hiÖp quèc
(United Nation Children's Fund)
VAC - Vên-Ao-Chuång
WAZ - Weigth for Age Zscore
WHZ - Weigth for Heigth Zscore
YNSKC§ - ý nghÜa søc khoÎ céng ®ång
MôC LôC
LêI C¸M ¥N
|
I
|
LêI CAM §OAN
|
III
|
NH÷NG CH÷ VIÕT T¾T TRONG LUËN ¸N
|
IV
|
MôC LôC
|
VI
|
DANH MôC C¸C B¶NG
|
X
|
DANH MôC C¸C BIÓU §å, S¥ §å
|
XIII
|
®Æt vÊn ®Ò 17
Ch¬ng 1
Tæng quan 20
1.1.T×nh tr¹ng dinh dìng vµ thiÕu m¸u ë phô n÷ vµ trÎ em ViÖt Nam 20
1.1.1. §Þnh nghÜa, ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ vµ ph©n lo¹i t×nh tr¹ng dinh dìng 20
1.1.2. §Þnh nghÜa, ph©n lo¹i t×nh tr¹ng thiÕu m¸u 23
1.1.3. T×nh tr¹ng dinh dìng vµ thiÕu m¸u ë phô n÷ tuæi sinh ®Î ë ViÖt Nam 25
1.1.4. T×nh tr¹ng dinh dìng vµ thiÕu m¸u ë trÎ em ë ViÖt nam 29
1.2.C¸c biÖn ph¸p phßng chèng thiÕu vi chÊt dinh dìng 35
1.2.1. C¶i thiÖn ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n th«ng qua chiÕn lîc truyÒn th«ng. 35
1.2.2. Bæ sung viªn s¾t 41
1.2.3. T¨ng cêng vi chÊt vµo thùc phÈm. 45
1.3.¸p dông truyÒn th«ng tÝch cùc thóc ®Èy ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n c¶i thiÖn kiÕn thøc, thùc hµnh dinh dìng phßng chèng thiÕu m¸u ë bµ mÑ vµ trÎ em 50
1.3.1. §Þnh nghÜa 50
1.3.2. C¸c giai ®o¹n cña truyÒn th«ng tÝch cùc 51
1.3.3. Khã kh¨n, h¹n chÕ, u vµ nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p truyÒn th«ng cã sù tham gia cña céng ®ång 57
1.4.ý nghÜa cña truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi thùc hµnh ®a d¹ng hãa b÷a ¨n 59
1.5.Thay ®æi kiÕn thøc, hµnh vi - ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thay ®æi kiÕn thøc, hµnh vi 60
1.5.1. Kh¸i niÖm hµnh vi søc kháe 60
1.5.2. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ cña truyÒn th«ng thay ®æi hµnh vi 61
1.5.3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó cã hµnh vi søc kháe tèt 62
1.5.4. Qu¸ tr×nh thay ®æi hµnh vi søc khoÎ 63
1.5.5. C¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thay ®æi hµnh vi 65
1.6.Mét sè ph¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc ¸p dông trong truyÒn th«ng 69
1.1.1.Sù kh¸c biÖt gi÷a ph¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh vµ ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng 70
1.6.2. C¸c nghiªn cøu ®îc sö dông trong 5 bíc cña triÕn tr×nh truyÒn th«ng 71
1.7.Mét sè nghiªn cøu vÒ hiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng t¹i ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi 73
1.7.1. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ hiÖu qu¶ cña truyÒn th«ng tÝch cùc trªn thÕ giíi 73
1.7.2. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ hiÖu qu¶ cña truyÒn th«ng tÝch cùc ë ViÖt nam 74
Ch¬ng 2
§èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 77
2.1. §Þa ®iÓm vµ §èi tîng nghiªn cøu 77
2.1.1. §Þa ®iÓm 77
2.1.2. §Æc ®iÓm chung vÒ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu 77
2.1.3. §èi tîng nghiªn cøu 77
2.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 78
2.2.1. ThiÕt kÕ nghiªn cøu 78
2.2.2. Ph¬ng ph¸p can thiÖp vµ c¸ch ®¸nh gi¸ 81
2.2.3. C¸c biÕn sè, chØ tiªu vµ ph¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu 84
2.3. Xö lý ph©n tÝch sè liÖu 85
2.4. Thêi gian nghiªn cøu 85
2.5. C¸c bíc tæ chøc nghiªn cøu 86
2.7. VÊn ®Ò y ®øc 88
Ch¬ng 3
KÕt qu¶ nghiªn cøu 89
3.1. T×nh tr¹ng dinh dìng, thiÕu m¸u dinh dìng ë trÎ em, phô n÷ vµ c¸c yÕu tè liªn quan t¹i ®iÒu tra ban ®Çu. 89
3.1.1. Tû lÖ TNLTD(%) ë phô n÷ 20-35 tuæi. 89
3.1.2. T×nh tr¹ng dinh dìng ë trÎ em <60 th¸ng t¹i ®iÒu tra ban ®Çu. 91
3.1.3. T×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë phô n÷ tuæi 20-35 t¹i ®iÒu tra ban ®Çu. 99
3.1.4. T×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë trÎ em t¹i ®iÒu tra ban ®Çu 100
3.1.5. C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u. 101
3.1.6. Thùc tr¹ng vÒ gi¸ trÞ dinh dìng cña khÈu phÇn ¨n vµ tÝnh ®a d¹ng thùc phÈm ph©n tÝch theo ®iÒu tra khÈu phÇn ¨n/24 giê vµ tÇn suÊt tiªu thô thùc phÈm t¹i céng ®ång nghiªn cøu. 106
3.2. HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi kiÕn thøc, thùc hµnh ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n ë phô n÷ tuæi 20-35 vµ bµ mÑ cã con 6-24 th¸ng 109
T¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra ban ®Çu cã 50 phô n÷ tuæi 20-35 vµ 50 bµ mÑ cã con 6-24 th¸ng tham gia ®iÒu tra ë mçi x·. T¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra ®¸nh gi¸ cuèi sè phô n÷ tuæi 20-35 lµ 60 vµ bµ mÑ cã con 6-24 th¸ng lµ 60 tham gia ®iÒu tra ë mçi x·. 109
3.2.1. HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi kiÕn thøc, th¸i ®é, thùc hµnh (KAP) trong ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n ë phô n÷ tuæi 20-35 vµ bµ mÑ cã con tuæi 6-24 th¸ng 109
3.2.3. HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi kiÕn thøc thùc hµnh trong ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n ë phô n÷ tuæi sinh në vµ bµ mÑ cã con tuæi 6-24 th¸ng Ph©n tÝch theo tÇn suÊt tiªu thô thùc phÈm. 115
3.3. HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi c¶i thiÖn t×nh tr¹ng dinh dìng vµ thiÕu m¸u ë bµ mÑ vµ trÎ em 116
3.3.1.HiÖu qu¶ cña truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi c¶i thiÖn t×nh tr¹ng dinh dìng cña bµ mÑ vµ trÎ em t¹i ®Þa ph¬ng tríc vµ sau can thiÖp 116
3.3.2. HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi c¶i thiÖn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë bµ mÑ vµ trÎ em 121
Ch¬ng 4
bµn luËn 126
4.1. Thùc tr¹ng vÒ t×nh tr¹ng dinh dìng, thiÕu m¸u dinh dìng vµ c¸c yÕu tè liªn quan ë trÎ em vµ phô n÷ 126
4.1.1. T×nh tr¹ng dinh dìng ë trÎ em t¹i céng ®ång nghiªn cøu 126
4.1.2. T×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë trÎ em taÞ céng ®ång nghiªn cøu. 130
Nghiªn cøu cña chóng t«i cho thÊy (biÓu ®å 3.8) tû lÖ thiÕu m¸u chung ë trÎ em løa tuæi 6-24 th¸ng t¹i céng ®ång nghiªn cøu lµ 54,5% thuéc møc nÆng vÒ YNSKC§. Kh«ng cã sù kh¸c biÖt (p>0,05) vÒ tû lÖ thiÕu m¸u trÎ em t¹i hai x·: x· Phong s¬n lµ 57.1% vµ x· Phong xu©n lµ 52%. KÕt qu¶ cña chóng t«i cao h¬n so víi kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i 6 tØnh ®¹i diÖn ViÖt Nam cña NguyÔn Xu©n Ninh vµ CS (2006)[54] vÒ tû lÖ thiÕu m¸u chung ë trÎ em < 5 tuæi lµ 34,1%. Theo t¸c gi¶[54] tû lÖ nµy ®· gi¶m ®i râ rÖt so víi n¨m 1995 nhng nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng gi¶m nµy lµ do tû lÖ thiÕu m¸u gi¶m ®i ë nhãm trÎ 24-60 th¸ng. Tû lÖ thiÕu m¸u ë nhãm trÎ 0-24 th¸ng vÉn cßn cao 51,2% t¬ng ®¬ng víi sè liÖu ®iÒu tra n¨m 1995. So s¸nh víi kÕt qu¶ cña NguyÔn C«ng khanh vµ CS(1987) [130][131] th× kÕt qu¶ trong nghiªn cøu cña chung t«i møc thÊp h¬n. C¸c t¸c gi¶ [130][131] còng ghi nhËn tÇn suÊt thiÕu m¸u cao nhÊt lµ løa tuæi 6-24 th¸ng: 60,1% vïng ®ång b»ng vµ 65% vïng miÒn nói. KÕt qu¶ nghiªn cøu Ph¹m V¨n Phó vµ CS(2005)[57] t¹i Nói thµnh vµ Th¨ng b×nh, Qu¶ng nam, cña Phan ThÞ Liªn Hoa vµ CS (2003)[19] vÒ thùc tr¹ng thiÕu m¸u cña trÎ em 2-60 th¸ng tuæi t¹i Thñy phï, H¬ng thñy, Thõa Thiªn HuÕ cho còng cho thÊy tû lÖ thiÕu m¸u lµ 60,9%. Trong khi , nghiªn cøu cña Tr¬ng Ngäc Lan vµ CS (1996)[45] t¹i B×nh ®Þnh víi tû lÖ thiÕu m¸u ë trÎ em thÊp h¬n lµ 36,98%. KÕt qu¶ cña sù chªn lÖch trªn cã thÓ ®ã lµ biÓu hiÖn vÒ møc ®é thiÕu m¸u trÎ em kh¸c nhau ë nh÷ng vïng sinh th¸i kh¸c nhau. Còng cã thÓ lµ kÕt qu¶ cña sù kh«ng ®ång ®Òu trong kü thuËt chän mÉu hoÆc lµ sù kh¸c nhau vÒ thêi ®iÓm nghiªn cøu cña mçi t¸c gi¶. Nhng dï sao nã vÉn nªu lªn mét bøc tranh chung lµ tû lÖ thiÕu m¸u cßn cao ë trÎ em <5 tuæi ë níc ta. Theo TCYTTG [212][213]th× thiÕu m¸u ë trÎ em vÉn cßn lµ vÊn ®Ò YNSKC§. Tû lÖ thiÕu m¸u trÎ em t¹i c¸c níc kh«ng c«ng nghiÖp møc cao 39% nhãm tuæi 0-4 vµ møc rÊt cao 48,1% ë nhãm tuæi 5-14. T¹i c¸c níc c«ng nghiÖp tû lÖ nµy thÊp h¬n møc trung b×nh 20,1% ë nhãm tuæi 0-4 vµ møc nhÑ 5,9% ë nhãm tuæi 5-14. 130
Theo NguyÔn Xu©n Ninh[54] vÊn ®Ò h¹ thÊp thiÕu m¸u hiÖn nay còng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, theo Marson[54] th× gÇn ®©y tû lÖ thiÕu m¸u vÉn gi¶m mét c¸ch chËm ch¹p ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Cho ®Õn nay WHO vÉn cha ®a ra ®îc ph¸c ®å phßng vµ ®iÒu trÞ thiÕu m¸u ë trÎ em mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 132
4.1.3. T×nh tr¹ng dinh dìng ë phô n÷ 20-35 tuæi 133
4.1.3. T×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë phô n÷ 20-35 tuæi 134
4.1.5. C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u: 137
4.1.7 X¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cÇn can thiÖp 143
4.2. HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®Õn kiÕn thøc, thùc hµnh ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n cña phô n÷ vµ c¸c bµ mÑ nu«i con nhá 146
4.2.1. C¶i thiÖn kiÕn thøc, thùc hµnh ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n vµ c¸c biÖn ph¸p phßng chèng thiÕu m¸u : 150
4.2.2. C¶i thiÖn vÒ thùc hµnh ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n th«ng qua kÕt qu¶ tÇn suÊt tiªu thô thùc phÈm: 154
4.2.3. C¶i thiÖn vÒ thùc hµnh ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n th«ng qua hµm lîng s¾t vµ vitamin C trong khÈu phÇn ¨n: 156
4.3. HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®Õn c¶i thiÖn t×nh tr¹ng dinh dìng, thiÕu m¸u dinh dìng trÎ em vµ bµ mÑ 158
Nghiªn cøu cña Khadka vµ Netra[127][128], t¹i Nepal víi tiªu ®Ò : “TruyÒn th«ng tÝch cùc mét m« h×nh nªn ®îc lùa chän trong truyÒn th«ng Dinh dìng t¹i Nepal”. C¸c t¸c gi¶ ®· cho r»ng rÊt nhiÒu sù tranh c·i cña c¸c chuyªn gia vµ cña c¸c häc gi¶ r»ng mäi ngêi lµ nguån th«ng tin thùc tÕ trong chÝnh sù ph¸t triÓn cña hä vµ sù tham gia cña hä lµ xuyªn suèt c¸c giai ®o¹n cña dù ¸n nh : LËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn, ®¸nh gi¸. BÊt chÊp ®iÒu ®ã, rÊt nhiÒu dù ¸n chØ g¾n bã vµo c¸c nhµ tµi trî hoÆc híng vµo c¸c vÊn ®Ò gi¶i tr×nh dù ¸n vµ phÇn lín thêng lê ®i sù tham gia cña mäi ngêi ë tÊt c¶ hoÆc phÇn lín c¸c giai ®o¹n. Nghiªn cøu cña Kadka dùa trªn nh÷ng sè liÖu thu thËp ®îc vµ sù ph©n tÝch nhËn thøc cña céng ®ång vÒ ph¸t triÓn dù ¸n truyÒn th«ng dinh dìng t¹i Nepal vÒ nh÷ng tiÕt lé r»ng céng ®ång tõ chèi m¹nh mÏ kiÓu truyÒn th«ng th«ng thêng u thÕ mét chiÒu, a chuéng h¬n vµ ñng hé kiÓu truyÒn th«ng hai chiÒu, ®èi tho¹i vµ cã sù tham gia cña céng ®ång. Nghiªn cøu ®îc thùc hiÖn b»ng ph¬ng ph¸p ®iÒu tra pháng vÊn hé gia ®×nh, th¶o luËn nhãm vµ pháng vÊn s©u nh÷ng ngêi cã tr¸ch nhiÖm t¹i ba huyÖn Nawalparasi, Gorkha vµ Ramechhap vïng cao nguyªn miÒn trung Nepal. KÕt qu¶ vÒ sù a chuéng h¬n vµ ñng hé kiÓu truyÒn th«ng hai chiÒu, ®èi tho¹i vµ cã sù tham gia cña céng ®ång: Nawalparasi 85,8%, Gorkha 88,1% vµ Ramechhap 94,0%. B»ng ph¬ng ph¸p th¶o luËn nhãm tai ba huyÖn nghiªn cøu vÒ sù a thÝch vÒ c¸ch tham kh¶o ý kiÕn: Nawalparasi 75,7%%, Gorkha 80,5% vµ Ramechhap 86,5% a thÝch vÒ c¸ch tham kh¶o ý kiÕn b»ng c¸ch ®îc mêi ®Õn tham gia th¶o luËn nhãm h¬n lµ trë thµnh thµnh viªn ®îc tham kh¶o ý kiÕn t¹i céng ®ång hay trao ®æi trùc tiÕp hoÆc ®îc tham kh¶o ý kiÕn víi mét ngêi theo kiÓu s¾p ®Æt. 158
4.3.1.HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®Õn c¶i thiÖn t×nh tr¹ng dinh dìng trÎ em vµ bµ mÑ 159
4.3.2. HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi c¶i thiÖn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë bµ mÑ vµ trÎ em 162
4.4. Nh÷ng u ®iÓm cña can thiÖp 165
4.4.1. TÝnh thùc thi cña ph¬ng ph¸p truyÒn th«ng cã sù tham gia cña ®ång 166
4.4.2. TÝnh khoa häc cña ph¬ng ph¸p truyÒn th«ng cã sù tham gia cña ®ång. 166
4.5. Nh÷ng h¹n chÕ cña can thiÖp 168
kÕt luËn 168
1.2. Tû lÖ thiÕu n¨ng lîng trêng diÔn ë phô n÷ cßn ë møc cao 26,4%, chñ yÕu thiÕu n¨ng lîng trêng diÔn ®é I: 21,2%; TNLTD ®é II: 4,4% vµ ®é III: 0,7%. 169
KIÕN NGHÞ 172
DANH MôC C¤NG TR×NH C¤NG Bè LI£N QUAN §ÕN LUËN ¸N 202
DANH MôC B¶NG
Trang
B¶ng 1.1: Ph©n lo¹i SDD møc YNSKC§ theo TCYTTG . 22
B¶ng 1.2. Ph©n lo¹i thiÕu n¨ng lîng trêng diÔn møc YNSKC§ theo Tæ chøc YTTG. 23
B¶ng 1.3. Ph©n lo¹i thiÕu m¸u dùa vµo gi¸ trÞ cña Hemoglobin. 25
B¶ng 1.4. §¸nh gi¸ møc YNSKC§ Theo TCYTTG n¨m 2001. 25
B¶ng 1.5. Tû lÖ thiÕu m¸u ë phô n÷ theo vïng sinh th¸i . 28
B¶ng 1.6. Tû lÖ thiÕu m¸u ë phô n÷ tuæi sinh ®Î qua 6 tØnh ®¹i diÖn ë ViÖt Nam n¨m 2006. 28
B¶ng 1.7. Tû lÖ thiÕu m¸u ë phô n÷ tuæi sinh ®Î ë khu vùc néi thµnh vµ ngo¹i thµnh t¹i c¸c tØnh ®¹i diÖn. 29
B¶ng 1.8 . Tû lÖ suy dinh dìng qua 5 cuéc ®iÒu tra(1990-2004). 30
B¶ng 1.9. So s¸nh tû lÖ SDD ë c¶ 3 thÓ nhÑ c©n, thÊp cßi vµ gÇy cßm t¹i 3 vïng. 30
B¶ng 1.10. Tû lÖ (%) thiÕu m¸u ë trÎ em díi 5 tuæi ë ViÖt nam n¨m 1987. 33
B¶ng 1.11. Tû lÖ thiÕu m¸u ë trÎ em qua 6 tØnh ®¹i diÖn ë ViÖt nam 2006. 33
B¶ng 1.12.Tû lÖ thiÕu m¸u trÎ em ë khu vùc néi thµnh vµ ngo¹i thµnh t¹i c¸c tØnh ®¹i diÖn . 34
B¶ng 1.13. Ph©n bè vÒ tû lÖ thiÕu m¸u ë trÎ em theo nhãm tuæi vµ theo c¸c t¸c gi¶ kh¸c nhau. 34
B¶ng 1.14. Díi ®©y lµ M« h×nh 5 giai ®o¹n thay ®æi hµnh vi søc khoÎ 63
B¶ng 1.15. Møc ®é ®ång ý (cã thÓ chia 3 møc hoÆc 5 møc nh sau) 67
B¶ng 1.16. Kh¸c biÖt gi÷a ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh lîng 70
B¶ng 3.1: Tû lÖ TNLTD ë phô n÷ 20-35 tuæi. 89
B¶ng 3.2: Tû lÖ TNLTD (%) ë phô n÷ tuæi 20-35 theo nhãm tuæi. 90
B¶ng 3.3: Tỷ lệ SDD(%) thể nhẹ cân ở trẻ <60 th¸ng 91
B¶ng 3.4: Tû lÖ SDD (%)trÎ em< 60 th¸ng thÓ nhÑ c©n theo løa tuæi 91
B¶ng 3.5: Tû lÖ SDD(%) thÓ thÊp cßi ë trÎ em <60 th¸ng . 93
B¶ng 3.6: Tû lÖ SDD(%) thÓ thÊp ë trÎ em/ cßi theo løa tuæi 93
B¶ng 3.7.Tû lÖ SDD(%) thÓ gÇy cßm ë trÎ em <60 th¸ng 94
B¶ng 3.8: Tû lÖ SDD(%)thÓ gÇy cßm ë trÎ em < 60 th¸ng ph©n theo løa tuæi 95
B¶ng 3.9: Tû lÖ SDD /nhãm tuæi/ 2 quÇn thÓ tham kh¶o NCHS 1977 vµ WHO 2005. 96
B¶ng 3.10: Møc ®é thiÕu m¸u(%) ë phô n÷ 20-35 tuæi 100
B¶ng 3.11: Møc ®é thiÕu m¸u(%) ë trÎ em 6-24 th¸ng t¹i ®iÒu tra ban ®Çu 101
B¶ng 3.12: C¸c yÕu tè x· héi liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë bµ mÑ. 101
B¶ng 3.13: C¸c yÕu tè Dinh dìng liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë bµ mÑ 102
B¶ng 3.14: C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë trÎ em 103
B¶ng 3.15: C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë trÎ em 104
B¶ng 3.16: Gi¸ trÞ dinh dìng khÈu phÇn ¨n cña c¸c bµ mÑ t¹i céng ®ång nghiªn cøu. 106
B¶ng 3.17: TÇn suÊt tiªu thô mét sè thùc phÈm giµu s¾t ë phô n÷ tuæi 20 -35 vµ bµ mÑ cã con 6-24 th¸ng 108
B¶ng 3.18: §iÓm trung b×nh vÒ KiÕn thøc, th¸i ®é, thùc hµnh ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n vµ c¸c biÖn ph¸p phßng chèng thiÕu m¸u ë phô n÷ tuæi 20-35 109
B¶ng 3.19: §iÓm trung b×nh vÒ kiÕn thøc, th¸i ®é, thùc hµnh ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n vµ c¸c biÖn ph¸p phßng chèng thiÕu m¸u ë bµ mÑ cã con tuæi 6-24 th¸ng. 110
B¶ng 3.20. ChØ sè hiÖu qu¶ vµ hiÖu qu¶ can thiÖp vÒ KiÕn thøc, th¸i ®é, thùc hµnh ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n vµ c¸c biÖn ph¸p phßng chèng thiÕu m¸u kh¸c ë phô n÷ tuæi 20-35 tríc vµ sau can thiÖp t¹i 2 x· Phong S¬n vµ Phong Xu©n. 110
B¶ng 3.21. ChØ sè hiÖu qu¶ vµ hiÖu qu¶ can thiÖp vÒ KiÕn thøc, th¸i ®é, thùc hµnh ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n vµ c¸c biÖn ph¸p phßng chèng thiÕu m¸u kh¸c ë bµ mÑ cã con 6-24 th¸ng tríc vµ sau can thiÖp t¹i 2 x· Phong S¬n vµ Phong Xu©n. 111
B¶ng 3.22: Gi¸ trÞ dinh dìng(S¾t vµ vitaminC) cña khÈu phÇn ¨n/24 giê ë phô n÷ tuæi 20-35 tríc vµ sau can thiÖp t¹i 2 x· Phong s¬n vµ Phong Xu©n. 112
B¶ng 3.23: Gi¸ trÞ dinh dìng (S¾t vµ vitaminC) cña khÈu phÇn ¨n/24 giê ë bµ mÑ cã con tuæi 6-24 th¸ng tríc vµ sau can thiÖp t¹i 2 x· Phong S¬n vµ Phong Xu©n. 114
B¶ng 3.24: HiÖu qu¶ cña truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi tÇn suÊt tiªu thô/ tuÇn, mét sè thùc phÈm giµu s¾t ë phô n÷ tuæi 20-35 vµ bµ mÑ cã con tuæi 6-24 th¸ng tríc vµ sau can thiÖp t¹i x· Phong Xu©n. 115
B¶ng 3.25: HiÖu qu¶ cña truyÒn th«ng ®èi víi tÇn suÊt tiªu thô mét sè thùc phÈm giµu s¾t rÊt Ýt ®îc sö dông t¹i ®Þa ph¬ng tríc vµ sau can thiÖp t¹i x· Phong Xu©n. 116
B¶ng 3.26: T×nh tr¹ng dinh dìng cña bµ mÑ tríc vµ sau can thiÖp t¹i 2 x· Phong S¬n vµ Phong Xu©n. 117
B¶ng 3.27: HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi t×nh tr¹ng dinh dìng thÓ nhÑ c©n ë trÎ em < 60 th¸ng 117
B¶ng 3.28: HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi c¶i thiÖn t×nh tr¹ng dinh dìng thÓ nhÑ c©n ë trÎ em ph©n tÝch theo møc ®é SDD tríc vµ sau can thiÖp t¹i 2 x· chøng vµ vµ can thiÖp. 118
B¶ng 3.29: HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi c¶i thiÖn t×nh tr¹ng dinh dìng thÓ thÊp cßi trÎ em ph©n tÝch theo møc ®é SDD t¹i 2 x· tríc vµ sau can thiÖp. 119
B¶ng 3.30: HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi c¶i thiÖn t×nh tr¹ng dinh dìng thÓ gÇy cßm trÎ em (C©n nÆng/chiÒu cao) t¹i 2 x· tríc vµ sau can thiÖp. 120
B¶ng 3.31: T×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë phô n÷ 20-35 tuæi tríc vµ sau can thiÖp. 121
B¶ng 3.32: HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi c¶i thiÖn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë phô n÷ 20-35 tuæi theo møc ®é thiÕu m¸u tríc vµ sau can thiÖp. 122
B¶ng 3.33: T×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë trÎ em tríc vµ sau can thiÖp t¹i 2 x· chøng vµ can thiÖp 123
B¶ng 3.34: HiÖu qu¶ cña gi¸o dôc truyÒn th«ng tÝch cùc ®èi víi c¶i thiÖn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë trÎ em ph©n tÝch theo møc ®é thiÕu m¸u t¹i 2 x· tríc vµ sau can thiÖp. 124
B¶ng 3.35: HiÖu qu¶ thùc sù cña can thiÖp. 125
DANH MôC BIÓU §å - S¥ §å
|
|
Trang
|
BiÓu ®å 1.1
|
Tû lÖ TNLTD ë bµ mÑ ë c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau (n¨m 2004)
|
8
|
BiÓu ®å 1.2
|
Møc gi¶m TNLTD ë bµ mÑ ë 2 khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n
|
9
|
BiÓu ®å 3.1
|
Tû lÖ SDD thÓ nhÑ c©n (CN/T) theo nhãm tuæi
|
68
|
BiÓu ®å 3.2
|
Tû lÖ SDD thÓ thÊp cßi (CC/T) theo nhãm tuæi
|
70
|
BiÓu ®å 3.3
|
Tû lÖ SDD thÓ gÇy cßm (CN/CC) theo nhãm tuæi
|
71
|
BiÓu ®å 3.4
|
Tû lÖ SDD thÓ nhÑ c©n (CN/T) theo nhãm tuæi
|
73
|
BiÓu ®å 3.5
|
Tû lÖ SDD thÓ thÊp cßi (CC/T) theo nhãm tuæi
|
74
|
BiÓu ®å 3.6
|
Tû lÖ SDD thÓ gÇy cßm (CN/CC) theo nhãm tuæi
|
74
|
BiÓu ®å 3.7
|
Tû lÖ thiÕu m¸u ë phô n÷ tuæi 20-35 t¹i ®iÒu tra ban ®Çu
|
75
|
BiÓu ®å 3.8
|
Tû lÖ thiÕu m¸u ë trÎ em t¹i ®iÒu tra ban ®Çu
|
76
|
S¬ ®å 1.1
|
C¸c giai ®o¹n truyÒn th«ng tÝch cùc
|
30
|
S¬ ®å 1.2
|
S¬ ®å tæ chøc can thiÖp
|
57
|
60>60>60>5>60>
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |