Xứ đàng trong năm 1621

Thông tin ebook
X
ứ Đàng Trong Năm 1621 - Cristoforo Borri 
D
ịch giả: Nguyễn Khắc Xuyên 
Th
ể loại: History 
T
ạo và hiệu chỉnh ebook: Hoàng Nghĩa Hạnh 
Di
ễn đàn Tinh Tế 
D
ự án ebook định dạng epub chuẩn cho mọi thiết bị di động 
http://dl.dropbox.com/u/46534480/library/_catalog/
 
OPDS catalog: 
http://dl.dropbox.com/u/46534480/library/_catalog/index.xml

CH
ƯƠNG 1: VỀ QUỐC HIỆU, VỊ TRÍ VÀ DIỆN
TÍCH
X
ứ Đàng Trong [1] được người Bồ gọi như vậy nhưng trong tiếng
b
ản xứ là Annam [2] có nghĩa là miền Tây. Đối với nước Tàu, xứ này
th
ực sự nằm ở phía Tây. Nhưng người Nhật gọi xứ này là Cochi [3],
trong ti
ếng bản xứ của họ, cũng có nghĩa là Annam trong tiếng Đàng
Trong. Nh
ưng người Bồ đã vào nước Annam để buôn bán, họ dùng tiếng
Nh
ật Coci và tiếng Tàu Cina mà làm thành tiếng thứ ba là Cocincina để
ch
ỉ xứ này, chủ ý phân biệt Cocin cạnh Cina với tỉnh Cocin thuộc An Độ,
do ng
ười Bồ chiếm đóng. Còn trong các bản đồ thế giới thì xứ Đàng
Trong th
ường được ghi là Cauchinchine hay Cauchine hay tương tự, ấy
ch
ỉ là vì do ghi sai hoặc vì tác giả làm bản đồ muốn cho người ta biết xứ
này nh
ư là cửa vào và là khởi đầu của Trung Quốc.
X
ứ này, về hướng Nam, giáp vĩ tuyến 11 [4], về hướng Bắc, xế về
Đông B
ắc, giáp xứ Đàng Ngoài, về hướng Đông, có biển Đông và về
h
ướng Tây, xế về Tây Bắc, giáp nước Lào.
Còn v
ề diện tích thì tôi chỉ nói về Đàng Trong vốn là một phần của
đ
ại vương quốc Đàng Ngoài, trước kia thuộc về ông cố của chúa đương
th
ời [5] cai trị Đàng Trong, người đã chống lại chính vua nước Đàng
Ngoài. Cho t
ới nay người Bồ chỉ buôn bán với xứ này và các cha Dòng
chúng tôi cũng ch
ỉ hoạt động ở xứ này để thiết lập đạo Kitô.
X
ứ Đàng Trong trải dài hơn một trăm dặm theo bờ biển, ở vĩ tuyến
11, cho t
ới khoảng vĩ tuyến 17 [6], chỗ bắt đầu quốc gia của chúa Đàng
Ngoài. B
ề rộng không lớn lắm, chỉ chừng hai mươi dặm Ý, đất bằng,
m
ột bên là biển và một bên là dãy núi chạy dài có Kẻ Mọi ở [7], tên gọi
này có nghĩa là man di. M
ặc dầu họ là người Đàng Trong, nhưng họ
không nhìn nh
ận chúa cũng không thần phục ngài. Họ đóng đô và chiếm
gi
ữ miền núi rất hiểm trở.
X
ứ Đàng Trong chia thành năm tỉnh. Tỉnh thứ nhất là nơi chúa ở
ngay sát x
ứ Đàng Ngoài gọi là Thuận Hóa. Tỉnh thứ hai là Cacciam[8],
n
ơi hoàng tử làm trấn thủ. Tỉnh thứ ba là Quamguia [9]. Thứ tư là

Quingnim [10], ng
ười Bồ đặt tên là Pulucambis và tỉnh thứ năm là Renran
[11].
Chú thích
[1] Chúng ta đang 
ở thời kỳ Nam Bắc phân tranh, chúa Trịnh ở Bắc
và chúa Nguy
ễn ở Nam.
[2] An Nam, mi
ền Nam được bình định, chứ không phải miền Tây
nh
ư Borri nói. Lý Anh Tôn được nhà Tống tôn làm An Nam quốc vương.
Đó là năm Giáp Thân 1164.
[3] Có th
ể gốc là Giao Chỉ. Thực ra chữ Cocincina được nhận để
phân bi
ệt với tỉnh Cochin ở An Độ.
[4] V
ề ngành hàng hải, người Bồ và người Tây rất thành thạo.
Ng
ười Hà Lan cũng đã giỏi về thuật đi biển và người ta đã bắt đầu vẽ
b
ản đồ thế giới với những vĩ tuyến, đường xích đạo. Vào thế kỷ 15, 16
trung tâm đ
ịa dư là ở Roma.
[5] Lúc ngày Nguy
ễn Phúc Nguyên (1613-1635) làm chúa ở Đàng
Trong t
ục gọi là chúa Sãi. Như vậy ông cố tức là Nguyễn Kim thân sinh
c
ủa Nguyễn Hoàng. Nguyễn Hoàng (1600-1613), tục gọi là chúa Tiên.
[6] Kỳ l
ạ thay, Hiệp định Genève đã coi vĩ tuyến 17 làm ranh giới
t
ạm thời giữa hai miền Nam-Bắc (1954).
[7] Dãy núi Tr
ường Sơn. Chữ “Mọi” đối với ta vẫn còn nghĩa hèn
kém (
ở đây chỉ dân tộc ít người)
[8] Qu
ảng Nam
[9] Qu
ảng Ngãi
[10] Quy Nh
ơn
[11] Theo b
ản đồ 1651: 1. Quảng Bình (Dinh Công); 2. Thuận Hóa
(Dinh C
ả); 3. Quảng Nam (Dinh Chiêm); 4. Quảng Ngãi; 5. Quy Nhơn
(N
ước Mặn, Nước Ngọt); 6. Phú Yên (Ranran, Dinh Phó An)