MỤC TIÊU THỰC HIỆN QUY HOẠCH ĐẾN NĂM 2015 VÀ 2020

Căn cứ Quyết định số 1086/QĐ-UBND ngày 20/05/2010 V/v “phê duyệt đề cương, nhiệm vụ cấp nước nông thôn tỉnh Bình Thuận đến năm 2020” và Quyết định số 167/QĐ-UBND ngày 15/01/2013 của UBND tỉnh V/v “phê duyệt điều chỉnh Quyết định số 1086/QĐ-UBND ngày 20/05/2010”; theo đó, mục tiêu cụ thể cho từng giai đoạn như sau:

- Có tối thiểu 95% dân số nông thôn toàn tỉnh được sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh (tăng 5,63% so với cuối năm 2011);

- Có 50% dân số nông thôn toàn tỉnh có cơ hội sử dụng nước sạch đạt Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 02:2009/BYT theo quy định của Bộ Y tế (tăng 7,26%); riêng số dân nông thôn sử dụng nước sạch từ các công trình cấp nước tập trung đạt 40% (tăng 7,82%);

- Tiêu chuẩn cấp nước sinh hoạt từ 60 – 80 lít/người/ngày

- Có 65% dân số nông thôn toàn tỉnh có cơ hội sử dụng nước sạch đạt Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 02:2009/BYT theo quy định của Bộ Y tế (tăng 15% so năm 2015, tăng 22,26% so với năm 2011); riêng số dân nông thôn sử dụng nước sạch từ các công trình cấp nước tập trung đạt 50% (tăng 10% so với năm 2015 và tăng 17,82% so với năm 2011);

- Tiêu chuẩn cấp nước sinh hoạt từ 80 – 100 lít/người/ngày

* Đối với lượng nước phục vụ cho các nhu cầu khác như: dịch vụ, nhu cầu riêng của nhà máy nước (bao gồm cả lượng nước thất thoát) đối với cả hai giai đoạn tối thiểu là 30 – 35% so với nhu cầu nước phục vụ cho sinh hoạt.

Căn cứ Tiêu chuẩn thiết kế mạng lưới đường ống và công trình cấp nước TCXDVN: 33-2006 ban hành kèm theo Quyết định số 06/2006/BXD ngày 17/03/2006 của Bộ Xây dựng; theo đó, tại Bảng 3.1 về “Đối tượng dùng nước và thành phần cấp nước”, Mục III. Đô thị loại IV, loại V; điểm dân cư nông thôn thì năm 2010, các nhu cầu khác ngoài nhu cầu nước phục vụ cho sinh hoạt (gồm: nước dịch vụ, nước thất thoát và nước cho yêu cầu riêng của nhà máy xử lý nước, chưa có nhu cầu cho phục vụ công trình công cộng) đã bằng 45,2% so với nhu cầu nước sinh hoạt.

Với thực trạng các HTN nông thôn trên địa bàn tỉnh hiện nay, lượng nước thất thoát bình quân là từ 19 – 23%; đồng thời, cần bổ sung nhu cầu sử dụng nước cho các mục đích sản xuất và phục vụ công cộng trong tình hình toàn tỉnh đang tích cực triển khai thực hiện CTMTQG xây dựng nông thôn mới nên đề xuất chọn lượng nước phục vụ cho các nhu cầu khác so với nhu cầu nước phục vụ cho sinh hoạt như sau:

- Giai đoạn đến năm 2015 là 45%

- Giai đoạn đến năm 2020 là 60%

3. DỰ BÁO NHU CẦU SỬ DỤNG NƯỚC

3.1. Nhu cầu sử dụng nước hợp vệ sinh

* Giai đoạn 2012 -2015: với mục tiêu đến năm 2015 có 95% dân số nông thôn toàn tỉnh sử dụng nguồn nước sinh hoạt hợp vệ sinh, so với kết quả đạt được vào cuối năm 2011 sẽ cần tăng thêm 5,73% (95% - 89,27%) dân số, tương đương khoảng 38.000 người; bình quân hàng năm tăng từ 1,5 – 2%, tương đương khoảng 9.000 – 11.000 người/năm. Với định mức sử dụng nước sinh hoạt từ 60 – 80 lít/người/ngày và các nhu cầu khác thì nguồn nước sinh hoạt hợp vệ sinh cần bổ sung bình quân khoảng 1.200 m³/ngày.

* Giai đoạn 2016 – 2020: mục tiêu đến năm 2020 đạt 100% dân số nông thôn toàn tỉnh sử dụng nguồn nước sinh hoạt hợp vệ sinh, so với kết quả đạt được vào cuối năm 2015 sẽ cần tăng thêm 5% dân số, tương đương khoảng 30.000 người; bình quân hàng năm tăng 1%, tương đương khoảng 5.500 – 6.000 người/năm. Với định mức sử dụng nước phục vụ cho sinh hoạt từ 80 - 100 lít/người/ngày và các nhu cầu khác thì nguồn nước sinh hoạt hợp vệ sinh cần bổ sung bình quân khoảng 1.000 m³/ngày.

Thực tế phân bố và đời sống, mức thu nhập của dân cư trên địa bàn tỉnh hiện nay và dự báo cho các năm tiếp theo cho thấy rằng đến năm 2020, chỉ có thể đạt mục tiêu tiệm cận với con số 100% dân số nông thôn sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh (dự liến sẽ đạt trên 99%). Việc đảm bảo cho toàn bộ 100 % dân số nông thôn toàn tỉnh được sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh đến năm 2020 khó có tính khả thi trên thực tế; nguyên nhân chủ yếu là do chắc chắn sẽ có một số hộ sinh sống xa các khu dân cư tập trung nhưng lại có mức sống và thu nhập thấp, nhất là đối với các trường hợp di dân tự do sẽ ít có cơ hội tiếp cận và sử dụng được nguồn nước hợp vệ sinh. Số dân cư chưa được sử dụng nguồn nước sinh hoạt hợp vệ sinh càng về sau năm 2020 tuy chiếm tỉ lệ ngày càng rất nhỏ nhưng sẽ càng khó có điều kiện thực hiện.

Nhu cầu sử dụng nước sạch được tính trên cơ sở:

- Dự báo dân số từng đơn vị hành chính cấp huyện/thị xã/thành phố theo xu hướng phát triển của đô thị mở rộng diện tích địa bàn, tăng dân số, giảm dân số địa bàn nông thôn;

- Tiêu chuẩn cấp nước sinh hoạt;

Với đặc điểm Địa chất thủy văn đã nêu tại Chương I và hiện trạng khai thác và sử dụng nước dưới đất trên địa bàn tỉnh hiện nay và dự báo diễn biến tình hình trong các năm tới cho thấy có một số vấn đề cần quan tâm như sau:

- Việc khai thác sử dụng nguồn nước dưới đất rất đa dạng, nước nhạt chủ yếu chỉ có thể khai thác tập trung từ các tầng chứa nước lỗ hổng (nhất là các trầm tích cát, cuội sỏi đa nguồn gốc thuộc bãi bồi, trầm tích dọc theo các sông suối) hoặc các khu vực dưới chân các đồi cát ven biển từ Bắc Bình đến Hàm Tân. Trong các loại đá cứng, cần lưu ý khái thác trong Bazan hoặc đá phiến sét bị nứt nẻ mạnh; ngoài ra cần nghiên cứu kỹ hơn để có thể xác định tương đối chính xác vị trí các đứt gãy kiến tạo chứa nước và bố trí các bãi giếng khai thác dọc theo các đứt gãy đó;

- Đến nay, trên địa bàn tỉnh đã có 34 HTN nông thôn sử dụng nguồn nước dưới đất với tổng công suất thiết kế 13.725 m³/ngày. Qua thực tế khai thác nguồn nước dưới đất từ các giếng đào và giếng khoan của các HTN cho thấy:

+ HTN thị trấn Liên Hương sử dụng nguồn nước giếng khoan từ bãi bồi sông Lòng Sông có khả năng khai thác với công suất trên 1.000 m³/ngày, mỗi giếng có thể khai thác trên 100 m³/ngày;

+ Các khu vực địa hình thấp dưới chân các đồi cát ven biển bằng hệ thống các giếng đào nông nối thông nhau hoặc các giếng khoan có độ sâu bình quân từ 25-40 m có khả năng khai thác nước dưới đất có chất lượng tốt với công suất từ vài trăm đến dưới 1.000 m³/ngày, như: HTN Lương Sơn, Sông Lũy, Bình Tân, Hàm Đức, Phú Long, Mũi Né, Thiện Nghiệp, Tiến Lợi, Tân Hải,..công suất khai thác trung bình từ vài chục m³/ngày, một số trường hợp có thể đạt trên 100 m³/ngày;

+ Các HTN sử dụng giếng khoan trong các tầng chứa nước nứt nẻ: Phan Tiến, Hàm Thạnh, Tân Nghĩa, Tân Hà, Lạc Tánh,..công suất khai thác mỗi giếng không nhiều, bình quân khoảng 50 – 80 m³/ngày.

- Là một tỉnh ven biển khí hậu rất khô hạn nên việc quản lý và bảo vệ nước dưới đất phải đi đôi với việc bảo vệ rừng đầu nguồn, trồng cây gây rừng trên những vùng đất trống, đồi trọc và các đồi cát có nguy cơ bị sa mạc hóa. Mặt khác, cần lưu ý đến việc ngăn chặn sự xâm nhập của nước biển. Sự lấn sâu của nước biển ngược dòng sông trong tình trạng ấm lên toàn cầu và hiện tượng nước biển dâng cao, đồng thời việc khai thác nước dưới đất quá nhiều, bất hợp lý phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ trong các năm qua (khu vực trồng thanh long, các khu du lịch ven biển, khai thác titan ven biển,…) đang góp phần làm suy kiệt nhanh chóng các tầng chứa nước và làm cho ranh mặn – nhạt ngày càng bị lấn sâu vào trong đất liền và diễn biến phức tạp. Để bảo vệ nguồn nước dưới đất cần nghiên cứu áp dụng các biện pháp bổ sung nhân tạo nước dưới đất ở các vùng có nhu cầu cấp thiết, đặc biệt là đảo Phú Quý bằng cách hạn chế làm cứng hóa trên bề mặt khi xây dựng các công trình, cần sử dụng các loại vật liệu có thể thu được nước mưa để ngấm xuống đất hoặc xây dựng các đập, hồ chứa ngăn dòng chảy mặt. Các giải pháp này không chỉ có ý nghĩa trong việc tích trữ và lấy nguồn nước mặt từ hồ chứa mà còn có tác dụng bổ sung nguồn nước mặt vào tầng ngầm, làm nhạt hóa các tầng chứa có độ tổng khoáng hóa cao, đẩy lùi sự xâm nhập của nước mặn vào tầng nước nhạt;

Tuy nhiên, trong các năm gần đây do công tác bảo vệ rừng đầu nguồn còn thiếu kiên quyết, tình trạng chặt phá diễn ra thường xuyên làm cho diện tích rừng tự nhiên bị thu hẹp đáng kể; mặt khác việc khai thác sử dụng quá mức nguồn nước dưới đất phục vụ cho sản xuất nông nghiệp (nhất là tại các khu vực trồng cây thanh long), du lịch và khai thác khoáng sản,...làm cho nguồn nước dưới đất ngày càng có nguy cơ bị suy kiệt và ô nhiễm.

Do vậy, với các nội dung phân tích nêu trên cho thấy nguồn nước dưới đất có khả năng đáp ứng chủ yếu cho nhu cầu sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh và nước đạt QCVN 02/BYT đối với các công trình cấp nước phân tán quy mô hộ gia đình; riêng việc tiếp tục sử dụng nguồn nước dưới đất để cung cấp cho các nhà máy nước nông thôn đầu tư mới trong giai đoạn tới sẽ không còn phù hợp, ngoại trừ đối với các HTN cho các khu dân cư quy mô nhỏ, biệt lập, không có nguồn nước mặt và nhu cầu sử dụng trong khoảng vài ba trăm m³/ngày hoặc nâng cấp mở rộng các HTN sử dụng nước dưới đất đã có. Các HTN đầu tư mới có công suất từ > 500 đến vài nghìn m³/ngày cần chuyển sang sử dụng nguồn nước mặt từ sông, suối hoặc các công trình thủy lợi.

4.2. Nguồn nước mặt

Do nhu cầu sử dụng nước (kể cả nước mặt và nước dưới đất) của các công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn rất nhỏ so với các nhu cầu sử dụng cho sản xuất nông nghiệp, công nghiệp và các nhu cầu khác nên nguồn nước mặt từ các sông, suối lớn (khu vực không bị ảnh hưởng của thủy triều) và các công trình thủy lợi đã và sẽ đầu tư có đủ khả năng đáp ứng đầy đủ nhu cầu sử dụng nước thô của các công trình cấp nước khu vực nông thôn trên địa bàn toàn tỉnh với quy mô công suất đa dạng từ vài trăm đến hàng chục nghìn m³/ngày. Nguồn nước mặt chủ yếu trên địa bàn các huyện có thể sử dụng cho các CTCN nông thôn như sau:

- Huyện Tuy Phong: Hồ sông Lòng Sông, Hồ Đá Bạc, Hồ Phan Dũng; khả năng cung cấp nguồn nước thô trên 10.000 m³/ngày.

- Huyện Bắc Bình: sông Lũy (được bổ sung nguồn nước từ Thủy điện Đại Ninh) và các hồ chứa trên sông Lũy: Hồ Cà Giây, Hồ Sông Lũy, Hồ Cà Tót; khả năng cung cấp nguồn nước thô trên 10,000 m³/ngày

- Huyện Hàm Thuận Bắc: Hồ sông Quao, Hồ Daguiry và các khe nước nhĩ dọc theo chân các động cát; khả năng cung cấp nguồn nước thô trên 15.000 m³/ngày.

- Huyện Hàm Thuận Nam: Đập dâng Ba Bàu, đập suối ké, Hồ Tân Lập, Hồ Tà Mon; khả năng cung cấp nguồn nước thô trên 5.000 m³/ngày

- Huyện Hàm Tân: sông Phan, Hồ sông Dinh 3, Hồ suối Hoay, Đập dâng Cô Kiều; khả năng cung cấp nguồn nước thô trên 5.000 m³/ngày

- Huyện Tánh Linh và Đức Linh: sông La Ngà; khả năng cung cấp nguồn nước thô trên 20.000 m³/ngày

Phương án sử dụng nước mặt cụ thể cho từng HTN sẽ được trình bày tại
Mục 7.2.2. “Phương án quy hoạch cấp nước sạch từ các HTN”.

4.3. Các nguồn nước khác

4.3.1. Nước mưa

Lượng mưa trên địa bàn tỉnh Bình Thuận thuộc loại từ thấp đến trung bình theo hướng từ huyện phía Tuy Phong trở vào, nước mưa có tác dụng bổ sung cho nguồn nước mặt trên các sông suối, ao hồ tự nhiên, các công trình thủy lợi và bổ cập cho các tầng chứa nước dưới đất. Việc thu hứng, dự trữ nguồn nước mưa chỉ phù hợp với quy mô sử dụng sinh hoạt cho từng hộ gia đình (chủ yếu dùng cho ăn uống); không có ý nghĩa đối với các công trình cấp nước sạch tập trung ở nông thôn, thậm chí đối với quy mô công suất rất nhỏ, vài chục m³/ngày.

Việc sử dụng nước biển qua xử lý để làm nguồn nước phục vụ cho sinh hoạt chỉ có thể phù hợp với đảo Phú Quý và khu vực dân cư ven biển. Được biết hiện nay ở Việt Nam chỉ mới được một số tổ chức tài trợ quốc tế và tổ chức phi chính phủ giới thiệu và khuyến khích áp dụng với quy mô hộ gia đình vài chục lít/ngày chủ yếu phục vụ cho ăn uống theo công nghệ đơn giản là làm bốc hơi nước biển bằng năng lượng mặt trời nhưng chưa phổ biến.

Vào ngày 04/05/2012 tại đảo Bé (rộng 17 ha với 12 hộ/500 khẩu thuộc tỉnh Quảng Ngãi) không có nguồn nước dưới đất, phải chuyển chở nước ngọt từ nơi khác đến với giá nước từ 180.000 – 200.000 đồng/m³, Cty Doosan Vina (liên doanh với Hàn Quốc, trụ sở tại Khu kinh tế Dung Quất) đã tổ chức khởi công công trình nhà máy lọc nước biển thành nước ngọt phục vụ cho sinh hoạt với công suất khoảng 200 m³/ngày, khả năng cung cấp bình quân 400 lít/người/ngày, gồm 2 thiết bị khử muối nước biển với công nghệ tách muối, hóa hơi bằng phương pháp thẩm thấu ngược (SWRO), với số vốn tài trợ khoảng 1 triệu USD, dự kiến đến cuối tháng 08/2012 sẽ chính thức đưa vào vận hành, đây có thể xem như là công trình đầu tiên ở Việt Nam thực hiện việc xử lý nước biển để cung cấp cho khu dân cư quy mô nhỏ phục vụ cho mục đích sinh hoạt. Với thông tin trên cho thấy việc đầu tư nhà máy nước xử lý từ nước biển rất tốn kém cả về kinh phí đầu tư và giá thành sản xuất nước (dự kiến có thể lên đến trên 50.000 đồng/m³) nên chỉ có thể áp dụng đối với các khu vực đặc biệt khó khăn, thường là các đảo nhỏ, nơi mà không có bất kỳ nguồn nước nào khác như nước dưới đất, nước mặt, nước mưa. Do vậy, trong giai đoạn đến năm 2020 và khả năng có thể đến trước 2030, nước biển chưa thể xem xét là nguồn nước khả thi đối với quy hoạch các công trình cấp nước sạch nông thôn trong tỉnh, kể cả đối với huyện đảo Phú Quý.

Tóm lại nguồn nước chủ yếu sử dụng cho các HTN nông thôn giai đoạn đến năm 2020 và các năm tiếp theo cơ bản vẫn là nguồn nước mặt từ các sông suối lớn, các công trình thủy lợi đã có và sẽ được đầu tư.

Theo số liệu điều tra của Bộ chỉ số qua các năm cho thấy, đối với tỉ lệ dân nông thôn còn lại chưa được sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh so với thời điểm cuối năm 2011 là 10,63% (100% – 89,27%), tương đương khoảng 70.000 – 80.000 người sống rất rải rác, ngoài phạm vi phục vụ của các HTN. Đa số các hộ này đều đã có đầu tư xây dựng hoặc sử dụng nước từ các công trình cấp nước phân tán (chủ yếu là các giếng đào, giếng khoan và bể chứa các loại) nhưng chất lượng nước cấp chưa bảo đảm tiêu chí về nguồn nước hợp vệ sinh; chủ yếu là do bị nhiễm phèn, nhiễm bẩn, và vị trí công trình cấp nước không đảm bảo khoảng cách với các nguồn dễ gây ô nhiễm như: gần nhà vệ sinh, chuồng trại chăn nuôi, hố rác thải, nước thải,...(hầu hết các khu vực dân cư có nguồn nước giếng có hàm lượng vôi cao > 200 mg/l đều đã được đầu tư các HTN).

Riêng số dân nông thôn trên địa bàn toàn tỉnh hiện vẫn còn sử dụng nguồn nước sông, suối, ao hồ chiếm tỉ lệ rất thấp; đến cuối năm 2011 chỉ còn có khoảng 0,2% dân số nông thôn; hầu hết các hộ này đều ở rất phân tán, rải rác và trên các địa bàn có nền đá gốc nằm nông, khó có khả năng đào được giếng. Đối với các hộ này cần đầu tư xây dựng mới các bể lắng lọc đơn giản có quy mô hộ gia đình (1 bể có thể phục vụ bình quân cho 2 - 4 hộ) để xử lý sơ bộ nguồn nước sông, suối, ao hồ đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh.

So với tổng số công trình cấp nước phân tán hiện có đến cuối năm 2011 là 111.870 thì chỉ có 97.560 công trình, chiếm tỉ lệ 87,2% đạt tiêu chuẩn hợp vệ sinh; còn lại 14.310 công trình, chiếm tỉ lệ 12,8% không đạt tiêu chuẩn hợp vệ sinh, số công trình này đảm bảo việc cung cấp nguồn nước sinh hoạt theo nhu cầu cho cả 2 giai đoạn đến 2015 và đến 2020 là 2.200 m³/ngày, bình quân mỗi công trình cung cấp khoảng 1,5 m³/ngày. Do vậy, nếu được đầu tư để cải tạo lại, nâng cấp và bổ sung bể lắng lọc để xử lý tốt nguồn nước thì đảm bảo giải quyết nguồn nước hợp vệ sinh cho 10,63% dân số còn lại chưa được sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh.

Ngoài ra, còn phải tính đến nhu cầu đầu tư mới hoặc nâng cấp các công trình đã có nhưng bị hư hỏng, xuống cấp hàng năm và cả nhu cầu của các hộ đã và đang sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh từ công trình cấp nước của các hộ chung quanh nhưng có mong muốn đầu tư công trình cấp nước mới để sử dụng riêng cho gia đình để thuận tiện trong quá trình sử dụng.

Nguồn kinh phí đầu tư mới hoặc cải tạo, sửa chữa, nâng cấp các công trình cấp nước phân tán chủ yếu thực hiện từ vốn tự có của dân hoặc vốn vay ưu đãi từ Ngân hàng chính sách xã hội theo Quyết định 62/TTg; ngân sách nhà nước chỉ ưu tiên hỗ trợ cho các hộ nghèo, cận nghèo và gia đình chính sách theo quy định tại Quyết định 366 TTg và Thông tư liên tịch số 04/2013.

Trong 03 năm từ 2010 đến 2012 do nguồn kinh phí thực hiện Bộ chỉ số có hạn nên chỉ triển khai công tác khảo sát và xét nghiệm chất lượng nước đối với 312 CTCN phân tán (chiếm tỉ lệ 0,28% so với tổng số CTCN phân tán trên địa bàn nông thôn toàn tỉnh); kết quả cho thấy chỉ có 53 công trình đạt các chỉ tiêu theo quy định của Quy chuẩn kỹ thuật QCVN 02/2009/BYT, chiếm tỉ lệ 16,99% so với tổng số 312 công trình được chọn lấy mẫu.

Việc xác định tỉ lệ dân nông thôn toàn tỉnh được sử dụng nguồn nước sạch theo QCVN 02/2009/BYT theo kết quả nêu trên chỉ mang tính chất tham khảo, vì các lý do sau đây:

- Kết quả này lệ thuộc rất lớn vào phương pháp chọn mẫu (địa bàn, vị trí công trình,...), thời gian lấy mẫu, số lượng mẫu được xét nghiệm; do điều kiện kinh phí và thời gian có hạn nên không có khả năng tăng cao tỉ lệ công trình được xét nghiệm chất lượng nước;

- Chất lượng nước của các CTCN phân tán thường có tính không ổn định và bền vững theo thời gian vì chịu sự tác động của nhiều yếu tố tự nhiên, môi trường chung quanh công trình và cả những yếu tố chủ quan của người sử dụng nước (việc bảo quản nguồn nước; sử dụng các dụng cụ trữ nước, lấy nước; phương thức sử dụng nguồn nước cho mục đích ăn uống,..).

Tuy vậy, với nhu cầu, mức sống, thu nhập và nhận thức của nhân dân khu vực nông thôn trong tỉnh ngày càng được nâng lên thì mỗi hộ sẽ có trách nhiệm bảo quản, cải tạo, nâng cấp nguồn nước của gia đình để được sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh; do vậy, khả năng các CTCN phân tán sẽ đáp ứng từ 10 – 15% dân số nông thôn toàn tỉnh sử dụng nguồn nước đạt QCVN 02/2009/BYT trong giai đoạn từ nay đến năm 2020 là tỉ lệ phù hợp với thực tế.

Kết quả xét nghiệm chất lượng nước các CTCN hiện có (xem Phụ lục 5.2)

Qua kết quả và đúc rút kinh nghiệm từ quá trình thực hiện Chương trình Nước sinh hoạt nông thôn do UNICEF tài trợ trên địa bàn tỉnh từ năm 1987 và Chương trình MTQG Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn từ năm 1998 đến nay cho thấy, để giải quyết tăng tỉ lệ dân số nông thôn sử dụng nước sạch đạt QCVN 02/BYT có thể sử dụng 02 phương án là thực hiện CTCN phân tán quy mô hộ hoặc nhóm hộ gia đình và công trình cấp nước tập trung (HTN), cụ thể các ưu, nhược điểm của từng phương án như sau:

- Trong giai đoạn đến năm 2020 vẫn tiếp tục phát huy các CTCN tập trung (hệ thống cấp nước – HTN) đã đầu tư với quy mô nhỏ, đồng thời tiếp tục đầu tư các HTN có quy mô lớn hơn để bổ sung nguồn nước cấp đối với các khu vực bị thiếu nước, chưa đặt vấn đề cơ cấu lại toàn bộ địa bàn cấp nước nông thôn trong tỉnh và chấm dứt hoạt động của các HTN hiện có;

- Để tiết kiệm kinh phí, nâng cao hiệu quả đầu tư và giảm chi phí quản lý vận hành công trình sau đầu tư, không tiếp tục đầu tư các HTN mới có quy mô nhỏ công suất vài trăm m³/ngày chỉ cung cấp cho phạm vi thôn, xã chuyển sang đầu tư với quy mô lớn hơn, khoảng vài nghìn đến khoảng 10.000 m³/ngày phục vụ cho nhiều xã/thị trấn (ngoại trừ trường hợp các xã thuần ĐBDTTS vùng cao và các khu dân cư độc lập ít dân thuộc vùng sâu, vùng xa).

- Với đặc điểm địa hình phức tạp, tính tập trung và mật độ dân cư các khu vực nông thôn chưa cao nên phương án đầu tư các nhà máy nước với quy mô lớn tương đương với khu vục đô thị sẽ chưa phù hợp và hiệu quả. Do vậy, với điều kiện thực tế của tỉnh việc bố trí các nhà máy cấp nước nông thôn phụ thuộc vào nguồn nước và địa bàn phân bố dân cư nên mỗi HTN chỉ có thể phục vụ trong phạm vi bán kính bình quân 15 km và tối đa không quá 20 km tính từ nhà máy nước. Trường hợp địa bàn phục vụ rộng hơn sẽ phải đầu tư các trạm bơm tăng áp, châm bổ sung chlor sẽ gây tốn chi phí điện năng, hóa chất dẫn đến làm tăng giá thành cấp nước; mặt khác yêu cầu về năng lực, kinh nghiệm về quản lý vận hành các CTCN có quy mô lớn, địa bàn phục vụ quá rộng đối với lực lượng cán bộ trong lĩnh vực cấp nước nông thôn khó có khả năng đáp ứng kịp trong thời gian ngắn hạn. Với việc bố trí các NMN theo khoảng cách bình quân này còn tạo điều kiện thuận lợi giúp cho việc đầu tư các tuyến ống chuyển tải đấu nối liên thông các HTN gần nhau để có thể hỗ trợ, bổ sung nguồn nước lẫn nhau và khi bị các sự cố kỹ thuật hay bị mất nguồn điện, hạn chế tình trạng ngưng cung cấp nước trên phạm vi rộng.

- Ưu tiên sử dụng nguồn nước mặt có chất lượng nước thô đạt tiêu chuẩn của Bộ Tài nguyên và Môi trường (QCVN 08:2008/BTNMT) cấp cho các nhà máy nước trên các sông lớn hoặc từ các công trình thủy lợi. Vị trí lấy nước phải đảm bảo yêu cầu vệ sinh nguồn nước, hạn chế các tác nhân gây ô nhiễm, đối với công trình đập, hồ chứa thủy lợi vị trí lấy nước ưu tiên chọn trong lòng hồ hoặc càng gần cống xả nước trên kênh chính càng tốt, trường hợp vị trí nhà máy nước ở xa công trình đầu mối cần dẫn nước thô bằng đường ống hoặc kênh mương kín (nếu điều kiện về kinh phí đầu tư, công tác thu hồi đất và các yếu tố khác có lên quan cho phép).

- Hạn chế sử dụng nguồn nước dưới đất đối với các HTN đầu tư mới, ngoại trừ trường hợp nâng cấp, mở rộng các HTN hiện có đang sử dụng nước dưới đất nhưng chưa có điều kiện đầu tư HTN quy mô lớn sử dụng nước mặt để bổ sung nguồn nước hoặc các khu dân cư độc lập ít dân thuộc khu vực vùng sâu, vùng xa, nơi không có nguồn nước mặt đạt yêu cầu hoặc có nhưng ở quá xa, việc đầu tư không hiệu quả.

- Việc chọn vị trí lấy nước từ nguồn nước mặt hoặc nước dưới đất và vị trí xây dựng nhà máy nước đều phải chú ý đến công tác bảo vệ khu vực phòng hộ đầu nguồn, đảm bảo vệ sinh, hạn chế các yếu tố gây ô nhiễm và các tác động bất lợi khác đến nguồn nước. Đồng thời cần quan tâm đến hiện tượng mực nước biển dâng và các hiện tượng thời tiết cực đoan, thiên tai ngày càng khắc nghiệt, bất thường khó lường do tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu.

Theo Kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng cho tỉnh Bình Thuận do Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Môi trường thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường lập năm 2012 đã được phê duyệt thì: nhiệt độ trung bình có xu hướng tăng dần theo thời gian ở tất cả các mùa trong năm, trong đó thời kỳ tháng 12 - 2 sẽ có mức tăng ít hơn các tháng còn lại trong năm; tùy theo kịch bản mức phát thải thấp hay cao mà nhiệt độ tăng lên khoảng từ 1,6 – 3,1^oC. Lượng mưa vào mùa khô có sự tăng giảm khác nhau giữa các khu vực trong tỉnh, tuy nhiên tính trung bình thì lượng mưavào mùa khô và mùa mưa đều có xu hướng tăng vào cuối thế kỷ 21. Đặc biệt là kịch bản nước biển dâng do biến đổi khí hậu dẫn đến một số khu vực có nguy cơ bị ngập lụt, chủ yếu xảy ra ở khu vực cửa sông Lũy, cửa sông Cà Ty, sông Cái và các khu vực ven biển có địa hình thấp. Diện tích đất có nguy cơ bị ngập do nước biển dâng như sau:

Bảng 5.4: Diện tích đất bị ngập theo kịch bản nước biển dâng

TT	Mức độ dâng nước biển trung bình (cm)	Diện tích đất bị ngập (Km2)	Tỉ lệ diện tích đất bị ngập so với diện tích tự nhiên toàn tỉnh (%)
1	50	9,04	0,12
2	70	19,46	0,25
3	100	44,91	058

Nguồn: Viện Khoa học Khí tượng thủy văn – Bộ Tài nguyên và Môi trường

Vì vậy, cần ưu tiên chọn vị trí nguồn nước thô và xây dựng các nhà máy nước ở địa hình cao, xa các cửa sông, bờ biển nằm ngoài khu vực bị tác động, ảnh hưởng theo các kịch bản về biến đổi khí hậu. Trường hợp sử dụng nguồn nước thô từ các công trình thủy lợi cần ưu tiên chọn vị trí lấy nước gần các công trình đầu mối (cống lấy nước qua kênh chính) để hạn chế đến mức thấp nhất nguy cơ tranh chấp về nhu cầu sử dụng nguồn nước cấp cho sinh hoạt và phục vụ sản xuất nông nghiệp và các nhu cầu khác; đồng thời giảm thiểu rủi ro về các tác nhân gây ô nhiễm nguồn nước.

Mặt khác, kết cấu các hạng mục công trình phải đảm bảo tính sử dụng hiệu quả, ổn định, bền vững phù hợp với tình hình chuyển biến thời tiết, thiên tai theo hướng cực đoan, khó lường (sử dụng kết cấu bê tông cốt thép móng, cột, mái cho các hạng mục nhà quản lý vận hành, kho, nhà hóa chất, trạm bơm,…)

- Cần đầu tư các hồ chứa nước có dung tích tối thiểu gấp 10 lần công suất nhà máy để có nguồn nước dự phòng cho nhà máy hoạt động trong vòng 07 ngày trong các trường hợp phải sửa chữa các công trình thủy lợi hoặc nhà máy thủy điện ngưng vận hành. Hồ vừa làm nhiệm vụ dự trữ nước đảm bảo cho nhà máy nước hoạt động liên tục, không bị gián đoạn, vừa có tác dụng sơ lắng nguồn nước thô trong mùa mưa lũ có độ đục cao, giảm chi phí hóa chất xử lý nước;

- Nước sạch sau xử lý phải đảm bảo đạt Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia theo quy định của Bộ Y tế cụ thể như sau:

+ Đối với các công trình cấp nước có công suất từ 1.000 m³/ngày trở lên phải đáp ứng Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước ăn uống QCVN 01: 2009/BYT.

+ Đối với các công trình cấp nước có công suất < 1.000 m³/ngày phải đáp ứng Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước sinh hoạt QCVN 02: 2009/BYT.

(Quy chuẩn kỹ thuật về chất lượng nước nước QCVN 01 và QCVN 02, xem Phụ lục 5.3)

- Phấn đấu đến sau năm 2015, tất cả các HTN nông thôn (ngay cả đối với công trình có công suất < 1.000 m³/ngày) đều đạt được chất lượng nước theo QCVN 01: 2009/BYT tương đương với chất lượng nước cung cấp cho các đô thị, đa số các HTN có công suất từ 1.000 m³/ngày trở lên sẽ có một số chỉ tiêu, trong đó có chỉ tiêu về độ đục đạt cao hơn mức quy định của QCVN 01: 2009/BYT. Duy trì tính ổn định về chất lượng nước trên 90% số mẫu xét nghiệm;

- Tất cả HTN đã đầu tư trước năm 2005, chưa có điều kiện về kinh phí để đầu tư hệ thống xử lý nước đúng quy định để đạt chất lượng theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia của Bộ Y tế cần ưu tiên đưa vào diện đầu tư nâng cấp trong giai đoạn từ 2013 - 2015 (HTN Tiến Lợi, Phú Long, Hồng Liêm, Hàm Phú);

- Tăng cường việc trang bị các thiết bị hiện trường cho tất cả các HTN để có thể thực hiện công tác giám sát thường xuyên chất lượng nước cấp theo quy định;

- Trong giai đoạn từ năm 2012 – 2015, triển khai thực hiện thí điểm kế hoạch cấp nước an toàn (theo Thông tư số 08/2012/TT- BXD ngày 21/11/2012 của Bộ Xây dựng về việc hướng dẫn thực hiện đảm bảo cấp nước an toàn) đối với một số HTN thị trấn có công suất > 1.000 m³/ngày, nhằm từng bước chuyển đổi phương pháp kiểm soát chất lượng nước từ chủ yếu là kiểm tra kết quả đầu ra sang giải pháp theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là tập trung kiểm soát và khắc phục, làm hạn chế đến mức thấp nhất các tác nhân gây ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến chất lượng nước thô đầu vào. Đây là cách tiếp cận mới, tiên tiến có tính chất chủ động ngăn ngừa kịp thời các nguy cơ từ khâu đầu vào của quy trình sản xuất, cung cấp và sử dụng nước sạch; đồng thời cũng là một trong số các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ đối với khách hàng sử dụng nước. Đến năm 2020, tất cả các HTN thị trấn đều phải thực hiện kế hoạch cấp nước an toàn.

6. TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030

- Hầu hết dân số nông thôn sử dụng nước đạt QCVN 02/2009/BYT; trên 80% dân số nông thôn có cơ hội và được sử dụng nước sạch từ các HTN, trong đó có tối thiểu 70% số hộ lắp thủy kế sử dụng nước tại nhà, đồng thời đáp ứng đủ nguồn nước sạch phục vụ cho các nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội khác;

- Cơ cấu lại toàn bộ địa bàn phục vụ của các HTN khu vực nông thôn theo hướng đô thị, nâng công suất các nhà máy nước lên quy mô từ 5.000 - 10.000 m³/ngày hoặc lớn hơn, hạn chế dần việc khai thác và tiến tới chấm dứt hoạt động của các HTN quy mô nhỏ công suất dưới 1.000 m³/ngày (ngoại trừ các HTN khu vực ĐBDTTS vùng cao và các khu dân cư quy mô nhỏ phân tán); chuyển các nhà máy nước có quy mô nhỏ hiện có thành các trạm giao dịch, trạm tăng áp vào thời gian cao điểm, trạm châm Chlor bổ sung, quản lý mạng tuyến ống cấp nước, quản lý khách hàng;

- Đầu tư các tuyến ống chuyển tải dọc theo các quốc lộ và tỉnh lộ;

- Nước thô được chuyển tải từ nguồn về nhà máy xử lý nước bằng tuyến ống hoặc kênh mương kín;

- 100% HTN được triển khai thực hiện kế hoạch cấp nước an toàn; chất lượng nước cấp của các HTN có quy mô lớn đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh có thể uống trực tiếp tại vòi;

- Công tác quản lý, vận hành của đa số nhà máy nước được tự động hóa một phần hoặc hoàn toàn.

7. PHƯƠNG ÁN QUY HOẠCH

7.1. Đối với các CTCN phân tán:

Tổng số công trình cần đầu tư: 22.945 công trình

Trong đó:

- Số công trình cần đầu tư cải tạo, nâng cấp: 14.363

- Dự kiến số công trình đầu tư mới: 8.582

* Số lượng CTCN phân tán và kinh phí thực hiện được tính toán trên cơ sở:

- Số liệu điều tra của Bộ chỉ số theo dõi và đánh giá nước sạch và vệ sinh môi trường về CTCN phân tán trên địa bàn các huyện trong tỉnh từ năm 2010 đến nay;

- Thông tư liên tịch số 04/2013/TTLT-BTC-BNNPTNT-BKHĐT;

- Số liệu hộ nghèo, cận nghèo của Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Bình Thuận (Phụ lục 2.1);

- Số liệu điều tra Bộ chỉ số theo dõi – đánh giá nước sạch và vệ sinh môi trường tỉnh Bình Thuận năm 2011 (Phụ lục 3.2)

- Thiết kế định hình, khái toán các CTCN phân tán (Phụ lục 5.4);

- Hiện nay, do không có số liệu điều tra từ Bộ Chỉ số về hộ chính sách và hộ cận nghèo chưa có công trình cấp nước hợp vệ sinh nên kinh phí hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước để thực hiện các công trình cấp nước phân tán được nội suy và chỉnh lý từ số liệu của hộ nghèo.

- Tình hình cấp nước thực tế tại các địa phương: công trình hiện có, các dự án đang thực hiện đầu tư, các dự án đã được cấp thẩm quyền phê duyệt hoặc đã có chủ trương đang triển khai thực hiện công tác khảo sát, chuẩn bị đầu tư;

- Dự báo phát triển dân số khu vực nông thôn và nhu cầu sử dụng nước sạch;

- Quy hoạch cấp nước đô thị, Quy hoạch thủy lợi và các quy hoạch có liên quan đã được phê duyệt;

- Phương châm, nguyên tắc và các định hướng thực hiện quy hoạch cấp nước nông thôn.

- Phân vùng địa bàn cấp nước đô thị - nông thôn và địa bàn cấp nước hiện tại của các đơn vị cấp nước trong tỉnh;

- Để tránh trùng lắp trong công tác quy hoạch và đầu tư, nhu cầu sử dụng nước sạch phục vụ cho sinh hoạt và các hoạt động sản xuất – dịch vụ khác đối với các khu vực dân cư đô thị hoặc nông thôn ven đô thị (đã tính trong quy hoạch cấp nước đô thị đã được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 2897/QĐ-UBND ngày 30/12/2011) sẽ không đề cập lại trong Quy hoạch này;