3.3 Tiêu chí vật qui chiếu (critère référentiel)
Thông thường, khi tiếp nhận một sự vật của một cộng đồng dân tộc sử dụng một ngôn
ngữ khác, người bản ngữ tiếp nhận luôn tên gọi sự vật bằng ngôn ngữ của cộng đồng ấy,
sau khi đã biến đổi cách phát âm cho phù hợp với đặc điểm ngữ âm của ngôn ngữ bản địa.
Quả mà người Việt gọi là sầu riêng thì người Pháp gọi là durion, người Anh-Mỹ gọi là
durian... do mỗi ngôn ngữ đi vay mượn biến đổi tên gọi theo cách riêng của mình. Nhưng
không thể suy luận ngược lại là một từ có cách phát âm giống hoặc gần giống với một từ
trong một ngôn ngữ khác là được vay mượn từ ngôn ngữ đó, nếu vật qui chiếu hoàn toàn
thuộc về cộng đồng bản địa. Chẳng hạn cua (đồng, biển), mặc dù có phát âm gần với
cour, cours, court (tiếng Pháp), nhưng vẫn là từ Việt, vì vật qui chiếu của nó tồn tại từ
bao đời nay trên lãnh thổ Việt Nam. Oẳn tù tì có phải xuất phát từ one, two, three của
tiếng Anh không ? Xét trên phương diện ngữ âm, ta thấy cách phát âm của hai chuỗi từ
này gần giống nhau. Tuy nhiên, đế đi đến kết luận là tiếng Việt đã sử dụng lại chuỗi từ
tiếng Anh nói trên, thì nhà nghiên cứu cần phải chứng minh bằng được là trẻ em Việt
Nam chỉ biết chơi những trò chơi dân gian ấy kể từ khi tiếp xúc với người Anh hoặc ít ra
là từ khi tiếp xúc với ngôn ngữ của họ.
3.4 Tiêu chí lịch sử
Khi có một từ đồng âm hoặc gần âm với một số từ của một số ngôn ngữ có tiếp xúc với
tiếng Việt, lẽ đương nhiên là ngôn ngữ nào tiếp xúc với tiếng Việt sớm hơn có khả năng
tác động nhiều hơn đến tiếng Việt. Người Việt ở Nam bộ đã tiếp xúc với di dân Trung
Quốc nhiều thế kỷ trước khi tiếp xúc với người Pháp, nên khả năng từ papa (tiếng Pháp)
là nguồn gốc của từ ba (má) như một số tác giả đã quan niệm (x. Nguyễn Lân 1998, Vũ
Ngọc Khánh & Nguyễn thị Huế 2002) thấp hơn từ bá (tiếng Quảng) rất nhiều.
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |