Phương pháp lập mưu cổ nhân đưa ra năm điểm căn bản

Đời Tống có người muốn trả thù một kẻ quyền cao chức trọng, bèn về
nhà viết quyển dâm thư tuyệt tác, rồi đem tẩm thuốc độc vào từng trang vì
đã biết thói quen của kẻ quyền thế kia lúc đọc sách hay nhấm nước bọt mà
giở trang. Viết xong đem dâng cho kẻ thù đọc. Mải say mê với bút pháp và
dâm tình, kẻ quyền thế kia không hay là mỗi lần nhấm nước bọt để sang
trang là một lần đi dần đến cõi chết.
d) Bốn là chu đáo:
Ông Yết Tuyên Tử nói: "Hành kế vụ thực thi, vận sảo tất phòng tổn, lập
mưu lự trung biến... Thử sách trở nhi hậu sách sinh, nhất đoan chí nhi sổ
đoan khởi. Bách kế điệp xuất, toàn vô, di sách". (Thi hành mưu kế là phải
làm đâu ra đấy, phải đề phòng những tổn hại, lập mưu phải lo những biến
chuyển bất kỳ... Dù cho kế sách này bị trở ngại đã có ngay kế sách khác
thế vào. Một tung ra có cả chục mưu kế tiếp.)
Để thắng trận Xích Bích, Khổng Minh và Chu Du đã phải lập bao nhiêu
mưu mẹo mới lừa được Tào Tháo. Giả mê ngủ để cho Tưởng Cán vào
tròng. Khổ nhục kế Hoàng Cái chịu đòn. Bởi sự ẩn hiện của Bàng Thống
để mớm cho Tào Thào xích thuyền mà đốt cho dễ.
Ấy vậy mà vẫn còn thiếu gió đông, đến nỗi làm cho Chu Du lo thành
bệnh. Gia Cát lập đàn cầu phong.
e) Điểm tuyệt khó của mưu là hai chữ thích đáng.
Yết Tuyên Tử nói rằng: "Kế hữu khả chế ngu, bất khả chế trí, hữu khả
chế trí bất khả chế ngu. Nhất dĩ kế vi kế, nhất dĩ bất kế vi kế. Duy kế chi
chu, trí ngu tịnh chế. Giả trí giả nhi ngu, tức dĩ kế thi. Ngu giả nhi trí, tức dĩ
trí đầu. Mỗi ngộ địch hồ sở kiến, phản hồ địch sở nghi, tác kế mịch bất
thành hĩ. Cố kết tất nhân nhân nhi đầu." (kế là để chế ngự, có kế chỉ để
chế ngự kẻ ngu mà không chế ngự được người trí, nhưng cũng có kế chế
ngự được người trí mà không chế ngự được kẻ ngu. Kế dĩ nhiên là kế rồi,
tuy nhiên có lúc không dùng kế mà chính là kế. Kế nào hết sức chu đáo thì
mới mong chế ngự được cả hai người trí lẫn kẻ ngu. Trí bề mặt nhưng
trong lòng ngu thì rất dễ mắc kế, kẻ ngu nhưng hay mưu mẹo phải dùng trí

mà lừa. Cho nên dùng kế cần xét từng người.)
Khổng Minh chỉ còn ba ngàn quân trong thành, bỗng nghe thám báo
hàng vạn quân Tư Mã Ý đến vây đánh. Ông ung dung sai người mở cổng
thành, rồi sắp bàn rượu ngồi trên mặt thành gẩy đàn. Tư Mã Ý mới trông
cảnh tượng ấy, trong bụng nghi hoặc Khổng Minh có mưu gì nên vội cho
quân rút lui. Thấy Tư Mã Ý rút rồi, Khổng Minh tức tốc đem quân chạy.
Giả thử Tư Mã Ý là Lã Bố, chắc Khổng Minh không dám dùng cái mưu
nguy hiểm đó. Lã Mông xin Tôn Quyền cho Lục Tốn ra thay mình lãnh đạo
Kinh châu là mưu lấy một người giỏi nhưng chưa tiếng tăm để lừa Vân
Trường vốn là con người hiếu danh, giả thử Vân Trường là Tuân Úc hay
Quách Gia những con người cẩn trọng thì cái mưu kia vô dụng.
Như vậy là mưu kế lừa được người trí mà không lừa được kẻ ngu và
mưu kế lừa được kẻ ngu mà không lừa được người trí.
Trương Phi râu hùm vểnh ngược, hai mắt trợn trừng, tay cầm xà mâu,
cưỡi ngựa đứng sững trên cầu. Lại thấy sau rừng có động, bụi bay mù mịt,
quân Tào tưởng có quân mai phục, dừng ngay ngựa không dám tiến nữa.
Các tướng Tào ai cũng sợ là mẹo Khổng Minh, không dám tiến gần nữa và
bày thành thế trận. Các tướng Tào đứng dàn hàng chữ nhất ở bên tây cầu,
rồi sai ngựa bảo với Tào Tháo. Tháo nghe tin cũng lật đật chạy đến.
Trương Phi trợn mắt tròn xoe trông thấy hậu quân có tán vóc vàng, mão
viết (mao việt?) tinh kỳ, đoán biết Tào Tháo hòai nghi nên đến xem, Phi
bèn hét lên một tiếng cực to rằng: ta là Trương Dực Đức đây, ai dám địch
với ta nào. Tào Tháo thấy Trương Phi kiêu dũng thế có ý muốn rút lui.
Như vậy là bất kế vi kế.
Tam Quốc Chí diễn nghĩa kể: Năm Kiến Hưng thứ ba, ở Ích châu có tin
báo rằng Man vương là Mạnh Họach khởi lọan đem mười vạn quân xâm
nhập bờ cõi. Khổng Minh liền vội vã vào chầu và tâu với Hậu chủ: Nay rợ
phương Nam không phục là một họa lớn của nhà nước. Tôi xin lĩnh một
đại quân đánh mới xong.
Giản Nghị đại phu Vương văn Nghị cản nói: Phương Nam là xứ ma

thiêng độc, cây cối không mọc được. Thừa tướng cầm quyền to nhà nước
không nên đem thân vào đó. Vả lại bọn Mạnh Họach phản nghịch chẳng
qua như bệnh đậu ghẻ mà thôi. Thừa tướng chỉ nên sai một đại tướng đi
đánh chắc chắn cũng thành công.
Khổng Minh nói: Đất Nam xa cách, nhân dân còn man rợ, thu phục thật
khó. Ta phải xuất thân ra đánh, nên cũng liệu cơ mà làm, không có khinh
thường mà ủy thác cho người khác được.
..........................................
Lại nói về quân tàn đạo của Mạnh Họach là Úng Dĩ nghe tin Khổng
Minh đem đại quân đến, liền cùng Cao Định, Chu Bao thương nghị chia
quân làm ba đường. Cao Định ở giữa, bên tả là Úng Dĩ, bên hữu là Chu
Bao, tất cả dẫn năm sáu vạn quân ra nghênh địch. Cao Định sai Ngạc Hóan
làm tiền bộ tiên phong ra đón quân Thục.
Khi đại quân của Khổng Minh đã tiến đến địa phận Ích châu, Tiền bộ
tiên phong là Ngụy Diên, phó tướng Trương Dực, Vương Bình vừa vào
khỏi giới khẩu thì gặp quân Ngạc Hóan đến. Hai bên dàn trận, Ngụy Diên
ra ngựa mắng rằng:
- Phản tặc kia, mau mau đầu hàng đi cho sớm.
Ngạc Hóan tế ngựa lại đánh nhau với Ngụy Diên. Được vài hiệp, Diên
giả thua chạy. Hóan đuổi theo, chừng được vài dặm, bỗng tiếng reo nổi dậy
ầm ầm, Trương Dực, Vương Bình hai mặt đổ ra chặn mất đường về. Ba
tướng hợp sức đánh đón về, bắt được Ngạc Hóan, giải về trại nộp Khổng
Minh. Khổng Minh sai cởi trói, cho ăn uống tử tế, rồi hỏi rằng:
- Ngươi là bộ tướng của ai?
Ngạc Hóan đáp: Tôi là bộ tướng của Cao Định.
Khổng Minh nói: Ta biết Cao Định là người trung nghĩa, nay vì Úng Dĩ
xúi giục, mới đến nỗi thế. Ta tha cho mày về bảo Cao Định lại hàng, kẻo
mắc vạ to đấy.
Ngạc Hóan lạy tạ lui ra, về ra mắt Cao Định, thuật lại chuyện Khổng
Minh nhân đức và ngỏ ý cảm ân Khổng Minh biết ngần nào.

Hôm sau Úng Dĩ đến chơi trại Cao Định hỏi rằng: Ngạc Hóan làm sao
về được thế?
Định nói: Đó là Gia Cát Lượng tha cho về.
Dĩ nói: Đây là mẹo của Gia Cát Lượng khiến cho chúng ta bất hòa với
nhau đó. Cao Định trong bụng hồ nghi, chưa biết tin đường nào. Bỗng có
tin Thục tướng đến khiêu chiến. Úng Dĩ dẫn ba vạn quân ra nghênh địch,
đánh nhau chưa được vài hiệp, Dĩ đã quay đầu chạy mất. Diên dẫn quân
đuổi đánh hai mươi dặm mới rút về.
Hôm sau Úng Dĩ lại dẫn quân đến. Khổng Minh ba hôm liền không cho
quân ra. Đến hôm thứ tư, Úng Dĩ, Cao Định chia quân làm hai đường đến
cướp trại Thục. Khổng Minh đã sai Ngụy Diên phục sẵn từ lâu. Quả nhiên,
quân hai người kéo đến thì bị quân phục đổ ra giết mất quá nửa và bắt
sống rất nhiều. Nguỵ Diên giải cả về trại. Khổng Minh sai giam quân Úng
Dĩ một bên, quân Cao Định một bên, rồi cho quân sỹ nói phao lên rằng: nói
là người của Cao Định thì tha, còn người của Úng Dĩ thì giết sạch. Quân sỹ
ai ai cũng nghe biết tin ấy cả. Một lát Khổng Minh cho đòi bên quân Úng
Dĩ lên trướng mà hỏi rằng: chúng bay là bộ hạ của ai? chúng nói dối rằng
chúng tôi là bộ hạ của Cao Định.
Khổng Minh liền tha tội, lại cho ăn uống, rồi sai người đưa ra khỏi coi,
tha về trại.
Khổng Minh lại cho đòi quân của Cao Định lên hỏi, thì chúng nói rằng:
Chúng tôi mới thực là quân sỹ của Cao Định.
Khổng Minh cũng tha, cho cơm rượu ăn uống và bảo: Hôm nay Úng Dĩ
có sai người đến đầu hàng muốn dâng đầu chủ chúng bay và đầu Chu Bao
để lấy công, nhưng ta không nỡ thế. Chúng bay có phải bộ hạ của Cao
Định thì tha cho về, không được làm phản nữa, nếu ta lại bắt được quyết
không tha đâu.
Chúng cùng lạy tạ ra đi, về đến trại nhà, thuật chuyện lại với Cao Định.
Định liền sai người đến trại Úng Dĩ dò la xem sao, thấy quân Úng Dĩ được
tha về, ai cũng có bụng cảm ân đức của Khổng Minh. Nhiều người muốn

hàng theo Cao Định. Nhưng Cao Định vẫn chưa yên tâm lại sai người đến
thám trại Khổng Minh xem hư thực thế nào, không ngờ bị quân canh bắt
được đem nộp. Khổng Minh giả tảng không biết, cho là quân do thám của
Úng Dĩ, mới gọi vào trướng hỏi rằng:
- Nguyên súy mày đã hứa đem nộp đầu Cao Định, Chu Bao, làm sao để
lỡ hẹn, không mang đến, thằng này lại sang đây do thám chi đây.
Tên quân ấy nói hàm hồ cho xong việc. Khổng Minh đãi cơm rượu, rồi
viết một bức thư, giao cho hắn và dặn rằng: Mày cầm giấy này về trao cho
Úng Dĩ, bảo hắn làm mau đi, chớ để lỡ. Tên quân lạy tạ trở về, ra mắt Cao
Định trình tờ thư của Khổng Minh lên, Cao Định coi xong thư giận nói
rằng: Ta thực lòng đãi nó, nó lại muốn hại ta, dung thứ sao được.
Lập tức gọi Ngạc Hóan lên thương nghị. Ngạc Hóan nói: Khổng Minh là
người nhân đức ta làm phản không nên. Vả lại việc làm phản là tại Úng Dĩ
gây ra cả, chi bằng giết quách hắn đi về hàng Khổng Minh là hơn.
Định hỏi: Thế thì hạ thủ làm sao bây giờ?
Hóan nói: Chúa công làm mở tiệc rượu, mời Úng Dĩ đến chơi. Nếu hắn
không có bụng gì tất đi lại như thường. Nhược bằng không đến tất là có
bụng khác. Chúa công nên đem quân đánh mặt trước, tôi xin phục quân ở
đường nhỏ mặt sau trại, thế nào cũng bắt sống được hắn. Cao Định nghe
lời mở tiệc mời Úng Dĩ. Dĩ quả nhiên nghĩ lời quân sỹ tha về hôm trước,
không dám đến.
Đêm hôm ấy, Cao Định dẫn quân kéo đến trại Úng Dĩ. Quân của Úng Dĩ
được Khổng Minh tha về đều nhớ ơn Cao Định, liền thừa cơ kéo cả về
giúp Cao Định. Quân sỹ chưa kịp đánh nhau đã chạy tán lọan. Dĩ vội vàng
lên ngựa lẻn ra đường sau núi. Đi chưa được vài dặm bỗng đâu tiếng trống
nổi lên om sòm, một tóan quân tràn ra, Ngạc Hóan cầm kích quất ngựa
xông lên. Dĩ chưa kịp trở tay, đã bị Hóan đâm một nhát kích ngã lăn xuống
ngựa, rồi chặt lấy đầu. Quân bộ hạ của Dĩ đầu hàng cả, Định dẫn hai tóan
quân đem đầu Dĩ lại hàng Khổng Minh. Khổng Minh ngồi trong trướng
quát quân sỹ lôi Cao Định ra chém.

Cao Định kêu rằng: Tôi cảm ơn Thừa tướng nên đem đầu Úng Dĩ về
hàng cớ sao lại chém?
Khổng Minh cười ầm lên nói rằng: Ngươi định trá hàng che mắt ta ru?
Định nói: Thừa tướng lấy gì làm bằng mà cho tôi là trá hàng?
Khổng Minh mở trát lấy ra một phong thư, đưa cho và bảo rằng: Chu
Bao đã sai người dâng hàng thư đến đây nói ngươi với Úng Dĩ kết nghĩa
sống chết với nhau, có lẽ đâu một chốc mà ngươi nỡ giết hắn, cho nên ta
biết ngươi đến trá hàng.
Định kêu lên rằng: Chu Bao nó làm kế phản gián đấy, Thừa tướng chớ
có tin.
Khổng Minh nói: Ta cũng chưa vội tin ngay một mảnh thư đâu, nhưng
người có bắt được nốt Chu Bao thì ta mới coi làm thực.
Định nói: Thừa tướng chớ nghi, để tôi xin bắt nốt Chu Bao lại nộp có
được không?
Vận dụng mưu lược
Sự vận dụng mưu lược biến hóa khôn lường, nó thay đổi theo từng
người từng việc, từng nơi từng lúc. Tuy nhiên cũng có thể khái quát vào
mấy nguyên tắc sau đây:
1) Giữ bí mật: Ông Quỷ Cốc Tử nói: "Thánh nhân chi đạo tại ẩn giữ
nặc" (đạo của ông thánh là ẩn mật). Yết Tuyên Tử nói: "Mưu thành ư mật,
hại ư tiết, tam quân chi sự mạc trọng ư mật" (mưu thành là do kín đáo, bại
là do tiết lộ, việc binh không gì trọng bằng bí mật). Cơ sở của mưu lược là
bí mật cho nên Hòai Nam Tử mới viết trong thiên Binh lược huấn rằng:
"Binh quý mưu chi bất trắc dã, hình chi ẩn nặc dã xuất ư bất ý, bất khả dĩ
thiết bị dã. Mưu kiến tắc cùng, hình kiến tắc chế. Cố thiện dụng binh giả,
thượng ẩn chi thiên, hạ ẩn chi địa, ẩn chi ư nhân). (Mưu quý là ở chỗ bất
trắc, không lộ hình tích để có thể bất kỳ đánh tới làm địch không liệu được.
Để lộ hình thì mưu cùng. Cho nên người giỏi việc binh tất phải giỏi về
phép ẩn).
Làm chính trị cũng chỉ có một chữ ẩn đứng đầu, hãy giấu kỹ lực lượng

của ta, ý muốn của ta, sở trường sở đoản của ta, như thế cổ nhân gọi là
thượng thiện.
Trong bất cứ biến động lịch sử nào kẻ thắng là kẻ giữ được bí mật của
mình và biết nhiều bí mật của đối thủ. Fouché thắng Robespierre chỉ trên
trận tuyến này, cả hai đều thông minh và giỏi chính trị. Nhưng Robespierre
đã kém Fouché về mười năm làm giáo học trường nhà dòng. Mười năm ấy,
Fouché phải chịu những quy luật của trường rất khắt khe, khắc khổ thầm
lặng và tối tăm. Nhờ không khí ngột ngạt mà Fouché đã tìm đến một cái
học trên hẳn Robespierre là: kỹ thuật im lặng - một nghệ thuật ngụy trang -
thầm kín và tự chủ để quan sát - biết đến sâu kín tâm hồn con người.
Fouché hơn Robespierre ở chỗ suốt đời Fouché không ai có thể nhận thấy
dù một lần ông ta biến sắc mặt, mừng vui hay hờn giận, hãi sợ hay lo âu,
những đường gân trên mặt Fouché hoàn toàn do tâm não ông ta định đọat,
bộ mặt Fouché chẳng khác nào bức tường cao và dầy của một nhà tu kín.
Cũng như Trotsky thua Staline sau này chính cũng bởi tại Staline nắm
được toàn bộ kế sách của Trotsky. Trotsky xử dụng lại bài học tháng Mười
1917 tức là phương pháp tổng khởi nghĩa bằng cách lựa ra một đạo quân
kiên quyết chiếm trọn các cơ sở trọng yếu để làm tê liệt bộ máy chính
quyền. Staline biết thế nên cũng tung người của mình chực sẵn ở những
nơi đó bắt trọn tất cả những người của Trotsky. Khoảng ba giờ sau Trotsky
mới biết kế họach của mình hoàn toàn thất bại.
Nói về sự kiện lịch sử trên, nhà văn Malaparte có những nhận định: Sức
mạnh của Staline (một người kém xa Trotsky về học vấn) là tính nhẫn nại
lạnh lùng. Staline như một con thú rình mồi, lặng lẽ theo dõi tất cả những
hành động vội vã, sôi nổi của Trotsky bằng những bước nặng nề chắc nịch
và chậm chạp của một anh chàng nông dân. Staline kín như miệng bình,
lạnh như miếng thép, còn Trotsky thì kiêu hãnh, bồn chồn nung nấu với
quá nhiều tham vọng.
2) Vận dụng mâu thuẫn: "Tam Quốc chí diễn nghĩa" hồi thứ 13 có đoạn:
Hiến Ðế khóc nói rằng: Trẫm bị hai thằng giặc ấy khinh nhờn đã lâu.

Nếu giết được thì may lắm.
Dương Bưu tâu: Tôi có một mẹo, trước làm cho hai đứa tự tàn hại lẫn
nhau rồi sau mới mời Tào Tháo đem binh vào giết sạch lũ giặc, yên triều
đình.
Hiến Ðế hỏi: Kế ấy là gì?
Bưu tâu: Tôi nghe vợ Quách Dĩ rất hay ghen, sai người đi lại với vợ nó,
dùng kế phản gián, hai thằng giặc ấy tất giết lẫn nhau.
Vua liền viết tờ mật chiếu, đưa cho Dương Bưu, sai Bưu thi hành kế ấy.
Bưu lập tức sai vợ, lấy cớ có việc đến phủ Quách Dĩ, nhân dịp bảo vợ
Dĩ rằng: Tôi nghe Quách tướng quân thường cùng với phu nhân Lý Tư Mã
có tư tình với nhau, tình thân mật lắm, nếu quan Tư Mã biết chuyện tất bị
tai vạ. Phu nhân nên giữ gìn đừng cho đi lại nữa là hơn.
Vợ Dĩ đem lòng ngờ ngay chồng, nói: Thảo nào đêm ấy nhà tôi không
về, chẳng hóa ra đi làm việc vô sỉ đó. Giá phu nhân không nói thì tôi không
biết, để từ nay tôi xin giữ gìn.
Vợ Bưu từ giã về. Vợ Dĩ ra tiễn, hai ba lần tạ ơn rồi mới trở vào.
Ðược vài ngày, Quách Dĩ lại sắp sang nhà Lý Thôi ăn yến. Vợ Dĩ ngăn
nói rằng: Lý Thôi là người bất trắc lắm, vả lại thời nay người anh hùng
không chắc đứng lâu được với nhau. Phu quân sang bên ấy, ví dụ trong khi
ăn uống, Lý Thôi đánh thuốc độc, thiếp làm thế nào?
Quách Dĩ nhất định không nghe. Vợ hai ba lần ngăn cản. Buổi chiều Lý
Thôi sai người đem biếu một mâm rượu. Vợ Dĩ bỏ thuốc độc vào đồ ăn
rồi mới bưng vào cho chồng. Dĩ định ăn ngay thì vợ can lại nói: Ðồ ăn ở
ngoài đưa lại, không nên ăn ngay. Nói rồi đem đổ một ít cho chó ăn thử.
Chó ăn chết liền.
Từ đấy Quách Dĩ bắt đầu ngờ Lý Thôi.
Một hôm tan chầu, Lý Thôi lại mời Quách Dĩ về nhà uống rượu. Dĩ
cũng đến. Tàn tiệc, Dĩ say mới trở về. Ngẫu nhiên đêm hôm ấy đau bụng.
Vợ thấy vậy mới nói: Thôi lại ăn phải thuốc độc rồi!
Nói rồi đem nước giải độc cho uống. Dĩ uống xong thổ ra hết đồ ăn, thì

khỏi đau bụng. Dĩ giận lắm nói rằng: Ta với Lý Thôi cùng toan việc lớn với
nhau, nay bỗng dưng muốn hại ta. Ta không liệu trước tất mắc tay nó.
Liền sửa soạn giáp binh bản bộ đi đánh Lý Thôi. Có người bảo với Lý
Thôi, Thôi nổi giận nói rằng: Quách Dĩ sao dám thế. Cũng đem giáp binh
bản bộ lại đánh.
Xã hội do mâu thuẫn xung đột mà biến hóa. Làm chính trị dựa vào mâu
thuẫn làm đòn bẩy để thay đổi thời và tạo thế lực. Chưa thấy mâu thuẫn
phát hiện thì phải tìm cách phát hiện mâu thuẫn. Mâu thuẫn chưa có thì phải
chế tạo mâu thuẫn.
Trong nội chiến Quốc-Cộng bên Tàu, trận tuyến mâu thuẫn rất rộng lớn
và đã được Cộng sản khai thác triệt để. Tất cả bộ máy tuyên truyền của
Cộng sản được động viên để dùng vào kế họach chế tạo mâu thuẫn.
Tỷ dụ: đối với hàng ngũ Quốc Dân đảng, Cộng sản phân định ra nhiều
thành phần, nào thành phần ngoan cố, thành phần tứ đại gia (Tưởng, Tống,
Khổng, Trần), thành phần khai minh, thành phần tiến bộ
Đối với giai cấp tư bản, Cộng sản chia ra nào là: cường hào, quan liêu,
tư bản, giai cấp đại tư bản, giai cấp tư sản dân tộc.
Đối với nông dân Cộng sản chia ra nào là: địa chủ, phú nông, trung
nông, bần nông, cố nông.
Đối với trí thức Cộng sản hô danh từng phần tử bằng những danh từ
khác nhau như: phần tử dân chủ, phần tử tiến bộ, phần tử bảo thủ, phần tử
lạc hậu.
Sau đó Cộng sản mới chế tạo mâu thuẫn suốt lượt từ trên xuống dưới,
từ dưới lên trên, địa chủ xung đột với phú nông, trung nông oán ghét phú
nông, bần cố, thù hằn địa chủ. Phe tứ hào trong nội bộ đảng quốc dân xung
đột với phe khai minh tiến bộ v.v... Phần tử dân chủ đả kích phần tử lạc hậu
bảo thủ.
Cùng lúc ấy Cộng sản lại mở ra một màng lưới trận tuyến thống nhất là
kháng Nhật, thống nhất chiến tuyến để thu về một mối mà cô lập kẻ thù
chính.

Cộng sản gọi chung đường lối trên là phân hợp chiến lược.
Chiến lược phân hợp ấy như sau:
Phân gồm có nhiều hình thức: phân hóa, phân tán, phân ly, phân cách,
phân liệt, phân băng.
Hợp cũng có nhiều hình thức: liên hợp, kết hợp, đóai hợp, tập hợp, củ
hợp, đoàn kết, hợp tác.
Cùng nhằm vào mục tiêu phân chia kẻ thù làm cho lực lượng đối
phương yếu đi và tập trung lực lượng để cho mạnh lên. Nhưng mọi hình
thức phức tạp kể trên lại có những tác dụng khác nhau và mỗi hình thức
trên là một chiến thuật tinh vi đã được nghiên cứu kỹ càng.
3) Thuận phản: Thang đánh vua Kiệt, nhưng sợ người đời chê mình
tham lam không phục, nên Thang lập mưu nhường thiên hạ cho Quang Vũ.
Nhưng lại sợ Quang Vũ nhận nên sai người đến nói với Quang Vũ rằng:
Thang giết vua mà lại muốn đổ tiếng ác cho ông bằng cách nhường thiên
hạ cho ông đấy. Quang Vũ hoảng sợ không nhận rồi nhẩy xuống sông
chết. Như thế gọi là thuận phản. Thủ đoạn này mang nhiều tính chất Đông
phương. Nó bắt nguồn từ triết lý của Bão Tử: "Thánh nhân hậu kỳ thân nhi
thân tiên, ngọai kỳ thân nhi thân tồn, phi kỳ vô tư gia? Cố năng thành kỳ
tư." (Thánh nhân thường đặt thân mình ở sau người để rồi mà lại ở trước
người. Không nghĩ tới thân mình để thân mình tồn tại. Làm điều vô tư để
thành cái tư.) Thủ đoạn thuận phản rất kỳ diệu. Nếu nhìn không kỹ người
ta có thể bảo nó là những gì không tưởng, mơ hồ. Tỷ dụ Quỷ Cốc Tử nói:
"Dục cao phản hạ, dục thủ phản dữ" (muốn lên cao nên xuống thấp, muốn
lấy thì nên cho) nhưng xin độc giả hãy đọc tiếp: giỏi dùng thuận phản thì
lấy lùi làm tiến, lấy thủ làm công, lấy nhỏ làm lớn, lấy thấp làm cao, lấy
cong làm thẳng, lấy nhục làm vinh, lấy âm làm dương, v.v... thì nguyên tắc
thuận phản sẽ dần dần hiển hiện tính chất kỳ diệu của nó.
Koutouzov ra lệnh cho toàn thể quân đội rút lui để cho Nã Phá Luân tiến
vào nước Nga. Lệnh của ông được mọi người đón nhận với nụ cười mỉa
mai cho là sỉ nhục. Rồi mùa đông tới, quân Nã Phá Luân vì tiến mau quá

mà không có củng cố nên sa lầy. Koutouzov hạ lệnh phản công toàn thắng.
Thế chẳng là lấy nhục làm vinh, lấy thóai làm tiến đó sao.
Mao Trạch Đông bị Quốc quân đuổi ra khỏi sào huyệt Thụy kim ở phía
Nam. Quân Mao phải chạy ngược lên phía Bắc để đến Diên an, mà sau này
Cộng sản mệnh danh cuộc đi vĩ đại đó là vạn lý trường chinh. Sở dĩ Cộng
sản có đủ tư cách để gọi là trường chinh, nhờ biết áp dụng tài tình nguyên
tắc thuận phản. Phe Mao, Chu không chạy dài, trái lại họ đã lợi dụng tình
thế tuyệt vọng này bằng cách suốt dọc đường Nam lên Bắc, hễ cứ nghỉ
ngơi chỗ nào là đánh chiếm chỗ ấy, rồi thực hiện cải cách ruộng đất để
tuyên truyền. Khi nào phe Quốc Dân đảng tới lại chạy, nhưng dù sao họ
cũng lưu lại nơi vừa chạy những vết tích sâu đậm của chủ nghĩa. Bởi thế
nên tổng kết cuộc hành trình từ Thụy kim lên Diên an, người ta có thể nói
thua về quân sự nhưng thắng về chính trị.
Khoảng 1946, Tưởng Giới Thạch mở cuộc tấn công quy mô vào sào
huyệt Cộng sản. Tưởng gọi là Bắc phạt. Nhưng việc làm của Tưởng không
được dân chúng ủng hộ, vì cuộc kháng chiến vừa xong dân chúng còn đang
hãi hùng với chiến tranh. Nay lại nghe thấy Tưởng phát động chiến tranh
nên toàn dân sôi nổi công kích họ Tưởng, khiến cho uy tín của họ Tưởng
giảm sút nhiều lắm. Phản đối biến thành bạo động khắp nơi.
4) Bạn thù: Khi Mao Trạch Đông đánh nhau với Tưởng Giới Thạch, ông
có đề ra tám sách lược, đó là:
a) Quan điểm trường kỳ.
b) Vũ trang đấu tranh.
c) Căn cứ địa nông thôn.
d) Công tác nông dân.
e) Vận động quần chúng thành thị.
f) Công tác binh vận.
g) Chiến tuyến thống nhất.
h) Công tác đặc vụ.
Tám sách lược trên này, trong có sách lược chiến tuyến thống nhất rất

quan trọng đối với nguyên tắc sách ứng bạn thù và là một khâu chính của
chiến tranh chính trị. Sách ứng bạn thù là đấu trí nặng hơn đấu lực. Không
dùng máu mà dùng mưu, không đánh mà hóa. Hóa cái hữu dụng của đối
phương thành vô dụng. Hóa thế đa số của đối phương thành thiểu số. Hóa
sở trường của đối phương thành sở đoản. Hóa lực lượng của đối phương
thành lực lượng của ta.
Vương Doãn dùng kế mỹ nhân để biến Lã Bố đang là thù của đám triều
thần ra thù của Đổng Trác.
Fouché âm thầm dệt màng lưới để cô lập Robespierre mà hạ thủ.
Hitler ký hòa ước với Nga để khỏi lo về mặt Đông cho rảnh tay giải
quyết mặt Tây. Nga sô ký hòa ước với Đức để tranh thủ thời gian làm ổn
định tình hình nội bộ.
Chính sách viễn giao cận công của Trương Nghi giúp cho Tần thành
công việc thống nhất.
Thiện biến và minh biến
Thời chiến quốc thần tử nước Tề là Trương Sửu bị bắt ở nước Yên
(Yên vương?) muốn giết Sửu nhưng Sửu trốn thóat. Chạy đến biên cảnh
nước Yên lại bị tên tiểu lại ở biên cương bắt được. Trương Sửu mới nghĩ
ra một kế, bèn ghé tai nói nhỏ với tên tiểu lại kia rằng: "Vua Yên muốn giết
tôi là vì có người bảo tôi có giấu viên ngọc bích rất quý, vua hỏi ngọc, tôi
lấy đâu ra mà dâng. Vua không tin, tra khảo, tôi nhận liều là đã nuốt vào
trong bụng rồi, vua bèn sai mổ bụng tôi để lấy may tôi trốn được. Bây giờ
nếu ngài không tha tôi thì khi bị giải trước mặt Yên vương tôi sẽ khai là
đưa ngọc bích cho ngài và ngài cũng nuốt vào bụng rồi".
Tên tiểu lại nghe xong sợ hãi lắm bèn tha cho Trương Sửu đi thóat.
Như vậy gọi là phép thiện biến (hay biến hóa).
Kinh Dịch viết: "Cùng tắc biến, biến tắc thông". Sự vật biến đổi không
ngừng, con người sống trong xã hội mà không hiểu cái lẽ thường biến tất
sẽ lâm vào thế cùng. Dùng mưu mà không biết biến mưu tất mưu cùng.
Thời đại trôi đi một cách vô tình, lịch sử tàn bạo lạnh lùng, nó tiến theo

con đường cần thiết của nó. Loạn Thập nhị Sứ quân lịch sử đòi hỏi một lực
lượng đứng lên thống nhất và người thống nhất nó được gọi là Vạn Thắng
Vương, đó là bước đi không thể không có được. Tuy nhiên trong sự đòi hỏi
không tránh được của lịch sử vẫn mở cho muôn ngàn lối khác nhau.
Đấu tranh chính trị là vận động mưu lược để biến tất cả những điều
kiện khách quan của lịch sử, của tình thế thành ra những cơ hội cho đảng,
đó là điều mà Lénine luôn luôn nhắc nhở đảng viên của đảng ông.
Như vậy đấu tranh chính trị thành bại tùy thuộc vào hai chữ thiện biến.
Sau bữa uống rượu luận anh hùng với Tào Tháo, biết Tào Tháo nghi
mình nên Lưu Bị rất hãi sợ. Vừa lúc có xẩy ra việc Công Tôn Toản bị Viên
Thuật đánh bại. Lưu Bị mới chạy ngay vào xin với Tào cho mình cử binh
đi đánh Viên Thuật. Đó là cái mưu biến của Lưu Bị như Bị đã nghĩ hôm
trước: Ta không nhân dịp tìm kế thóat thân cón đợi đến bao giờ? Tào Tháo
thấy Lưu Bị xin như vậy, bằng lòng cho.
Huyền Ðức về nhà trọ, suốt đêm thu xếp khí giới và ngựa chiến đeo ấn
tướng quân, đốc thúc để đi cho chóng. Quan Công, Trương Phi mới hỏi:
Sao phen này anh đi vội vàng thế? Lưu Bị đáp: Ta ở Hứa đô như chim lồng
cá lưới, chuyến này được đi như cá vào bể lớn, chim lên mây xanh, không
bị giam hãm trong lồng lưới nữa.
Bấy giờ Trình Dục và Quách Gia đi khám xét tiền lương vừa về, nghe
thấy Tào Tháo đã sai Lưu Bị đem binh sang Từ châu, vội vàng vào bẩm
rằng: Sao thừa tướng sai Lưu Bị đi đốc binh?
Tháo đáp: Cho ra để chặn đường Viên Thuật. Dục nói: lúc Lưu Bị giữ
chức mục ở Dự châu chúng tôi đã xin thừa tướng giết đi thừa tướng không
nghe, nay lại cho đi cầm quân, thế là thả rồng xuống bể, đuổi hổ về rừng,
sau này muốn trừ đi còn làm sao được nữa? Quách Gia nói: nếu thừa tướng
không giết Lưu Bị cũng chớ nên sai đi ra ngòai. Cổ nhân dạy: một ngày thả
giặc để lo muôn đời. Xin thừa tướng nghĩ lại.
Đầu năm 1947, toàn thể học sinh khắp nước Trung Hoa xuống đường
với những biểu ngữ: Đả đảo chủ nghĩa đế quốc Mỹ. Quân Mỹ cút đi. Học

sinh, sinh viên phẫn uất về vụ một nữ sinh viên bị lính Mỹ cưỡng hiếp.
Các sử gia gọi đó là vụ Trầm Sùng, nữ sinh viên kia là Trầm Sùng. Sự thực
đấy là một vụ cưỡng hiếp có tổ chức khéo léo để nhân cơ hội ấy mà Cộng
sản biến thành phong trào bài Mỹ. Trầm Sùng là một nữ đảng viên đảng
Cộng sản. Theo bản điều tra của nhà đương cục lúc ấy thì chính Trầm
Sùng đêm Réveillon đã mời một lính Mỹ đến với cô và anh Mỹ say rượu
ngờ nghệch kia đã mắc vào tròng.
Hòai Nam Tử nói:
"Thánh nhân giả, năng âm năng dương, năng nhược năng cường tùy
thời nhi động tĩnh, nhân tư nhi lập công. Vật động nhi tri kỷ phản. Sự mạnh
nhi sát kỳ biến. Hóa tắc vị chi tượng, vận tắc vị chi ứng. Thị dĩ chung chi
nhi vô sở khốn".
(Bậc thánh nhân, lúc ẩn lúc hiện, lúc tỏ ra yếu lúc làm ra mạnh tùy theo
thời mà hành động. Xét vốn mà gây lời. Lúc biến động nhìn thấy ngay
những mối mâu thuẫn, sự việc vừa nhô lên biết ngay đến những biến hóa
để nhân hình tượng của biến hóa mà vận dụng mưu cho thích ứng).
Nước Ngụy đem quân đánh nước Hàn, Hàn cầu cứu nước Tề. Tề Uy
Vương hội họp quần thần lại hỏi: nên cứu sớm hay cứu muộn?
Mưu thần Thành Hầu thưa: sớm hay muộn gì cũng chẳng bằng không
cứu.
Mưu thần Điền Kỷ nói: nếu không thì Hàn rơi vào tay Ngụy?
Tôn Tẫn bây giờ mới chậm rãi nói: nếu bênh Hàn khi Ngụy chưa đánh
mà đã cứu nguy thì là ta thay Hàn mà chịu đòn với Ngụy. Ta kết thân với
Hàn để chọc cho Ngụy muốn phá Hàn quốc. tất nhiên Hàn quốc càng thấy
cần phải đi với ta, bây giờ Ngụy mệt rồi, ta đem quân cứu Hàn tất phải
thắng. Như vậy được cả lợi lẫn danh. Như vậy là minh biến.
Thừa thế và nắm cơ hội
Chu Vũ Vương sai người đi quan sát động tĩnh của triều đình vua Trụ.
Người quan sát trở về bảo: Triều đình nhà Thương đã loạn rồi. Vũ Vương
hỏi: Loạn đến trình độ nào? Người quan sát đáp: Người tốt không thấy mà

người xấu đầy đường. Vũ Vương nói: Vẫn chưa phải là thời cơ đã đến.
Người quan sát lại đi sang nước Thương, ít lâu sau về bảo: Thương
triều càng loạn. Vũ Vương hỏi: Loạn như thế nào? Người quan sát đáp:
Các người hiền đức phải bỏ trốn. Vũ Vương nói: Vẫn chưa phải là thời cơ
đã đến.
Người quan sát đành phải quay sang nước Thương một lần nữa. Ít lâu
sau về bảo rằng: Thương triều loạn lớn rồi. Vũ Vương hỏi: Loạn đến mức
nào? Người quan sát đáp: Dân chúng oán ghét thâm gan tím ruột mà không
ai dám hé răng. Vũ Vương vỗ tay cười nói: Đã đến lúc rồi đó.
Chu Vũ Vương đến tìm ông Lã Thái Công bàn mưu phạt Trụ. Thái
Công bàn: Tiểu nhân đầy đường thì nhân mạng rẻ rúng, người hiền trốn
chạy thì cương kỷ bắt đầu vỡ, dân oán mà không dám oán dám than, là
chính trị hà khắc đã quá mức, ta đem binh mà đánh tất sẽ thắng lớn.
Chu Vũ Vương điểm trên hơn ba ngàn quân tinh nhuệ, tiến đánh nhà
Thương, thế như gió bão, vài ngày bắt giết được vua Trụ tiêu diệt nhà
Thương.
Kinh Dịch dạy "Thời thừa lục long nhi ngự thiên" (thời đến thì cưỡi sáu
con rồng mà ngự trị cõi trời) nắm được cơ hội, thừa thế chỉ cần làm vừa
phải cũng gây được công to. Lão Tử nói: "Mạt triệu dị mưu" (điểm mạt
hiện lên thì dễ đánh).
Trung cộng chiếm Trung Hoa lục địa nhanh như cuộn đất để tiến, chẳng
phải vì tại quân sự của Cộng sản giỏi mà vì thừa được thế. Cái thế tương tự
như cái thế của Chu Vũ Vương hưng binh phạt Trụ.
Thế nào là cơ?
Điểm chuyển biến của việc, chỗ giao điểm của tình thế, lúc khẩn trương,
gọi là cơ. Yết Tuyên Tử nói:
"Hữu mục tiền tức thị cơ, chuyển thuấn tức phi cơ dã, hữu thừa chi tức
vi cơ, thất chi tắc vô cơ dã. Mưu chi nghi thâm, tàng chi nghi mật, địch ư
thức, lợi ư quyết." (Trông thấy ở trước mắt đấy là cơ, chớp mắt bỏ qua đi
thì đấy không phải là cơ nữa. Có thể thừa thế được gọi là cơ, không thể

thừa thế được hoặc bỏ lỡ đi thế là thất cơ. Đứng trước thời cơ phải mưu
cho sâu, giữ cho kín, nhận cho tinh, rồi hành động quyết liệt).
Thế nào là thừa thế?
Nhân một lợi điểm chế tạo ra quyền là thừa thế. Thừa được thế khác
nào như người lăn khối đá tròn từ trên đỉnh núi cao xuống.
Năm 1799 là năm thứ ba mà cuộc cách mạng Pháp đi vào chỗ đổ vỡ và
hỗn loạn, con người chán nản và mệt nhọc vì những vụ chém giết lẫn nhau
và những cuộc vui sa đọa. Thối nát, nghèo đói bắt đầu xuất hiện. Cơ quan
chấp chính Directoire bị dân chúng báng nhạo khinh rẻ. Sở dĩ cơ cấu này
còn đứng vững được chính là vì nước Pháp chỉ muốn yên thân. Sau khi đã
ấp ủ quá nhiều mộng ảo và sau nhiều lần vỡ mộng giờ đây nước Pháp cần
nghỉ ngơi. Chính quyền Directoire yếu quá không đủ sức đem lại những gì
dân chúng đòi hỏi, thủ đô tương đối còn yên tĩnh chút ít, nhưng các tỉnh
khác thì quá tệ. Hơn lúc nào hết nước Pháp cần mong có một vị lãnh tụ,
một người hùng.
Đôi lúc người ta đã nghĩ đến dòng dõi của chế độ quân chủ chuyên
chính là Louis XVIII. Nhưng không thể xong được các tay tổ cách mạng sợ
hãi bị trả thù nên quyết sống mái với dòng dõi này. Tuy nhiên cũng phải
tìm ra giải pháp. Đúng lúc ấy thì một tiếng sét nổ trên trời: tin Bonaparte
bất thần trở về Pháp. Nghe tin ấy Sieyes nói: chúng ta đang cần một thanh
gươm báu, đó là Bonaparte. Tin này vang dội khắp Paris. Bonaparte đi đến
đâu đều được thiên hạ chào đón nồng nhiệt. Trong thâm tâm mọi người
đều nhận thấy chuyến về của Bonaparte là cơ hội cứu vớt nền Cộng hòa
và thể chế dân chủ.
Ngay chiều hôm tin loan ra, tướng Moreau mỉm cười nói với Sieyes
rằng: Ban ngày ông ta đứng đón nhận những nghi lễ và tụng chiếu lệ,
nhưng đêm xuống thì bắt đầu cuộc đấu tranh gay go hơn với mọi quỷ kế,
thủ đoạn.
Thọat tiên Bonaparte tìm đến Barras đưa ra đề nghị ông sẽ dùng quân
đội làm cuộc đảo chính để đòi hỏi sửa đổi bản hiến pháp. Hiến pháp mới,

Barras sẽ được nắm trọn quyền hành pháp còn Bonaparte thì nắm quân đội.
Barras thừa hiểu, một khi Bonaparte nắm xong quân đội rồi thì quyền hành
pháp của mình còn nghĩa lý gì nữa, nên Barras từ chối. Thất vọng với
Barras, Bonaparte tới ve vãn Gohier, nhưng cũng không đem đến kết quả
nào khả quan hơn. Chỉ còn lại một mình Sieyes, mặc dầu không ưa Sieyes
lắm, nhưng chẳng làm thế nào hơn. Bonaparte nhờ Talleyrand thu xếp cuộc
gặp gỡ giữa ông và Sieyes, Sieyes thỏa thuận thảo tờ hiến pháp mới. Được
một trong đám người vai vế của Directoire cùng âm mưu rồi, bây giờ
Bonaparte còn bốn trở ngại lớn lao nữa phải vượt qua:
1) Sự đồng lõa của bộ trưởng cảnh sát công an.
2) Barras không ngăn trở, Barras đứng trung lập.
3) Những phương tiện tài chánh quan trọng.
4) Sự ủng hộ của quân đội.
Fouché con người trầm lặng và thủ đoạn nhất lúc đó không bị Bonaparte
thuyết phục, ông đã nhìn thấy rõ tình thế và tự ý ủng hộ Bonaparte. Chính
Fouché đã khuyến khích Bonaparte phải hành động gấp, thứ nhất là thỏa
hiệp với Barras.
Bonaparte đi cùng với Fouché đến Barras. Chỉ một cái lắc đầu của
Barras là công việc thất bại. Nhưng trước Fouché, con nhện độc nguy hiểm
với màng lưới khắp nơi, Barras cảm thấy chán ngấy những cố gắng đương
đầu quá ư gay cấn. Barras đành khuất phục và đặt điều kiện bảo đảm lợi
thế cho mình và bốn triệu đồng tiền vàng (giá bằng 40 triệu quan nặng) số
tiền này do nhà tài phiệt Collot ứng ra.
Còn trở ngại lớn nhất là quân đội. Nói chung toàn thể quân đội không
phản đối việc làm của Bonaparte nhưng tâm lý không phản đối ấy có nhiều
điểm phức tạp như họ lo nền Cộng hòa có thể đổ vỡ, họ là quân đội, họ
muốn trung thành với chế độ. Trong khi ấy bộ trưởng chiến tranh Crancé
thì nhất quyết chống lại bất cứ một cuộc đảo chánh nào. Crancé đem việc
làm của Bonaparte tố cáo với Gohier và Moulin (hai nhân vật quan trọng
của Directoire). Vì quá mệt mỏi Gohier và Moulin không coi lời của

Crancé là quan trọng lắm, hai ông đợi bằng chứng. Crancé liền gởi mật báo
viên của ông đến nhưng tên mật báo viên khi thấy việc làm trở nên to
chuyện, sợ hãi chùn lại đến thú thật với Fouché. Fouché cho giam chặt tên
này luôn. Crancé chịu thua.
Và cứ thuận buồm xuôi gió như vậy Bonaparte nhẩy vào nắm toàn bộ
chính quyền nước Pháp, bằng một kỹ thuật đảo chính mới nhất mà lịch sử
ghi là ngày 19 Brumaire. Mặc dầu ngày đó có nhiều sơ hở, về phần Sieyes
cũng như về phần Bonaparte, nhưng vẫn có Napoléon Đại đế ra đời bởi vì
nhu yếu lịch sử đòi hỏi. Vì là một cái thế không thể khác hơn được nữa.
Trước ngày 19 Brumaire, Bonaparte chỉ là một anh quân nhân thuần túy,
Bonaparte thắng vì đã thừa được thế lại có thêm Fouché bên cạnh để dạy
mình nắm cơ hội. Sau ngày 19 Brumaire người ta thấy cuốn sách gối đầu
giường của Bonaparte là những trước tác của Machiavel. Chính Bonaparte
đã sai vị công thần của mình là Charles Phillips Toussaint dịch cuốn Le
Prince và xuất bản vào năm 1799.

T
CHÍNH TRỊ KHÔNG PHẢI LÀ GIẤC MƠ HOA TRONG CHUYỆN THẦN TIÊN
MÀ LÀ MỘT THỰC TẾ TÀN NHẪN

tải về 1.12 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: