329 |
C h ư ơ n g 0 6 : N g u y ễ n D u v à T r u y ệ n K i ề u
Chương 06: Nguyễn Du và Truyện Kiều
Cụ Nguyễn Du, tên tự là Tố Như, hiệu Hồng Sơn Liệp Lộ, sanh ở làng
Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tỉnh. Là con thứ bảy của ông
Nguyễn Nghiễm, thủ tướng dưới triều Lê. Bác ruột của thi sĩ là
Nguyễn Huệ (không phải là anh hùng Tây Sơn) đã đậu Tiến sĩ. Anh
ruột là Nguyễn Khản cũng đậu Tiến sĩ và cũng cùng làm quan dưới
triều Lê tới chức Lại Bộ Thượng Thư (bộ trưởng bộ Tư Pháp). Người
anh thứ hai là Nguyễn Điềm cũng làm quan trấn thủ Sơn Tây. Cả nhà,
cha con, chú bác, anh em đều là người thi đậu cao và làm
quan to
dưới đời nhà Lê. Đây là một gia đình rất trí thức. Mẹ của thi sĩ Tố
Như là người Bắc Ninh, có bốn người con trai (cha của Nguyễn Du có
nhiều bà) tên là: Trụ, Nễ, Du và Ức. Nguyễn Du là con thứ ba. Chúng
ta không biết ngày sinh, chỉ biết thi sĩ sinh vào năm 1765 (năm Cảnh
Hưng thứ 26.) Nguyễn Du rất thông minh. Mười chín tuổi đậu tú tài
(khi đậu tú tài thì có thể đi thi Hội). Nhà Lê tàn rụi, nhà Nguyễn Tây
Sơn lên. (Trong khi Tây Sơn dấy lên, gia đình Nguyễn Du không còn
đóng vai trò quan trọng trong chính quyền nữa.) Nguyễn Du tham dự
vào kháng chiến chống lại Tây Sơn nhưng không thành. Ông rất
trung
thành với nhà Lê. Nguyễn Du bỏ về quê, đi chơi. Nghe nói ở nhà quê
đó có tới chín mươi chín ngọn núi Hồng Lĩnh, tha hồ đi rong chơi.
Thất bại trong công việc khôi phục nhà Lê nên ông bỏ đi chơi. Nghe
nói không có ngọn núi nào trong chín mươi chín ngọn núi mà
Nguyễn Du không trèo lên để chơi. Khi vua Gia Long đã đánh bại
Tây Sơn và lên ngôi hoàng đế. Vua muốn phục hồi những người đã
từng làm việc cho nhà Lê ngày xưa, mời ra làm quan trở lại. Nguyễn
Du cố từ chối nhưng không được. Bắt buộc phải ra làm quan. Ông có
cảm tưởng ra làm quan với triều Nguyễn tức là không trung thành
với triều Lê. Giống như một cô gái giang hồ. Đó là quan niệm ngày
xưa. Năm 1802 (năm Gia Long thứ nhất) Nguyễn Du phải ra làm tri
huyện ở Thái Bình. Sau đó là tri phủ. Nguyễn Du cáo bệnh xin về.
Nhưng đến năm Gia Long thứ sáu (bốn năm sau) Nguyễn Du lại
được gọi và Kinh Đô, giao cho chức Đông Các Đại Học Sĩ. Năm 1809,
được cử làm quan Bố Chánh ở tỉnh Quảng Bình. Năm 1813, được