NHỮng lời dạy từ CÁc thiền sư việt nam xưa teachings From Ancient Vietnamese Zen Masters
Teachings From Ancient Vietnamese Zen Masters
tải về 0.64 Mb.
|
- Điều hướng trang này:
- Free distribution. Not for sale.
- Ấn tống. Không bán.
Teachings From Ancient Vietnamese Zen MastersThis book is dedicated to my three teachers -- The Zen Master Thich Tich Chieu, and the late Dharma Masters Thich Thien Tam and Thich Tai Quang; to all my parents in this life and other lives; to a very special layperson who is urgently needing help from Avalokitesvara Bodhisattva; and to all sentient beings. I am grateful to a lot of Zen monks and laypersons who translated the verses composed by ancient Vietnamese Zen Masters into the modern Vietnamese language, and made reference easy for later generations. Specifically, I am indebted to the Zen Masters Thich Thanh Tu, Tri Sieu Le Manh That and to layperson Tran Dinh Son, whose works I relied on while working on this book. Layperson Nguyen Giac nguyengiac@yahoo.com Published with help from The Most Venerable Thich Nguyen Sieu, Abbot of Phat Da Temple and Phap Vuong Monastery, San Diego. Online since 2006. Revised for printing in 2010. Free distribution. Not for sale. Sách này để kính dâng 3 vị Thầy Thích Tịch Chiếu, Thích Thiền Tâm, và Thích Tài Quang; dâng cha mẹ vô lượng kiếp; hồi hướng tới một vị cư sĩ đang xin Đức Quan Âm cứu giúp, và vô lượng chúng sanh. Người biên soạn mang ơn chư vị tiền bối đã dịch cổ văn sang ngôn ngữ Việt hiện đại, đặc biệt mang ơn các Thiền sư Thích Thanh Từ, Trí Siêu Lê Mạnh Thát và sử gia Trần Đình Sơn đã in các sách mà tác phẩm này đã dựa vào để tham khảo. Cư Sĩ Nguyên Giác nguyengiac@yahoo.com Xuất bản với hỗ trợ từ Hòa Thượng Thích Nguyên Siêu, Viện Chủ Chùa Phật Đà và Tu Viện Pháp Vương, San Diego.
Lên mạng 2006. Duyệt để in 2010. Ấn tống. Không bán. 1 Sitting There are three ways of sitting in meditation. First, sit and keep your mind on breathing; Second, sit and chant the sutras; And third, sit and happily listen to the chanting of sutras. Sitting has three levels. First, sit in union; Second, sit in peacefulness; And third, sit without fetters. What does it mean to sit in union? That means your mind becomes one with your body. What does it mean to sit in peacefulness? That means your mind has no thought. What does it mean to sit without fetters? When all fetters are destroyed – that means to sit without fetters. KHUONG TANG HOI (? – 280) (COMMENT: When mindful of your breathing, you are also mindful of your mind. Later, you will see your mind becoming one with your breath. When mindful of your bodily movement, you are also mindful of your mind. Later, you will see your mind becoming one with your body. Looking at your mind, you see thoughts coming and going, just like waves rising and falling. When you see no thoughts occurring, your mind is peaceful just like a still lake.) 1 Ngồi
Một là ngồi sổ tức. Hai là ngồi tụng kinh. Ba là ngồi vui nghe kinh. Đó là ba.
Một là ngồi hiệp vị. Hai là ngồi tịnh. Ba là ngồi không có kết. Ngồi hiệp vị là gì? Là ý bám lấy hạnh không rời, đó là ngồi hiệp vị. Ngồi tịnh là gì? Là không niệm nghĩ, đó là ngồi tịnh. Ngồi không có kết là gì? Là kết đã hết, đó là ngồi không có kết. KHƯƠNG TĂNG HỘI (Giới thiệu Kinh An Ban Thủ Ý. Bản dịch TT Trí Siêu Lê Mạnh Thát.) (BÌNH:Khi niệm hơi thở, bạn cũng đang niệm tâm của bạn. Sau đó, bạn sẽ thấy tâm bạn trở thành một với hơi thở. Khi niệm các hành động của thân, như lúc này là ngồi, bạn cũng đang niệm tâm bạn. Rồi bạn sẽ thấy thân và tâm là một. Nhìn vào tâm bạn, bạn thấy các niệm đến rồi đi, hệt như sóng lên rồi xuống. Khi bạn thấy không niệm nào khởi, tâm bạn sẽ an tỉnh như mặt hồ phẳng lặng.) 2 Learning Monks! Offering your best efforts to Buddha, all learners only need to quit bad conduct. Be mindful while you chant, understand what you believe, practice the teachings you hear, and live in a quiet place near Dharma friends. Speak peacefully, timely; have no fears. Understand the meaning of Dharma, and get enlightenment; quit the ignorance, and constantly be mindful; be calm, and live with your mind unmoved. See all things as impermanent, non-self, uncreated, unconditioned. Thus learners are those who have no discrimination. TINH LUC (1112 – 1175) (COMMENT: See for yourself all things are impermanent, and non-self. Looking at the person you are now, you see it is different to millions of persons you were yesterday, and you see you are just a stream running swiftly, manifesting endlessly in different forms as waves rising and falling, as bubbles forming and popping. The waves and bubbles continuously appear large or small, high or low, hot or cold, clean or unclean; but at all times, water has no form, being unmoved, staying unconditioned. Just live like water, and you will catch a glimpse of Nirvana – the state of uncreated, unconditioned peace. After that insight, you easily act, speak, and think mindfully, without discrimination. Just advance on the way to liberation; don’t cling to this suffering world again, in this life or after.) 2 Học Đạo Các ngươi! Tất cả các người học đạo lấy tâm siêng năng cúng dường Phật, không gì khác hơn chỉ cầu dứt được các nghiệp ác. Tâm miệng niệm tụng, tin hiểu nghe nhận, ở chỗ vắng vẻ yên lặng, gần thiện tri thức. Nói ra lời hòa nhã, nói phải thời đúng lúc, trong tâm không khiếp nhược. Liễu đạt nghĩa lý, xa lìa ngu mê, an trụ chỗ bất động. Quán tất cả pháp vô thường, vô ngã, vô tác, vô vi. Nơi nơi lìa phân biệt, ấy là người học đạo… TỊNH LỰC (1112 – 1175) – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Hãy tự thấy vạn pháp là vô thường, và vô ngã. Nhìn vào chính bạn bây giờ, bạn thấy nó khác với hàng triệu con người của bạn hôm qua, và bạn thấy bạn chỉ là một dòng suối chảy xiết, hiển lộ vô tận trong các thân khác nhau, hệt như sóng sinh rồi diệt, như bọt sóng trào lên rồi vỡ tan. Sóng và bọt sóng cứ liên tục xuất hiện, lớn hay nhỏ, cao hay thấp, nóng hay lạnh, sạch hay dơ; nhưng luôn luôn, nước thì không có sắc tướng, bất động, không bị tạo tác. Sau cái trực nhận đó, bạn dễ dàng hành động, nói, và suy nghĩ một cách tỉnh thức, không phân biệt. Hãy thẳng đường tới giải thóat; đừng bám vào thế giới đau khổ này nữa, trong đời này hay đời sau.) 3 Breathing Breathing in, you feel you are breathing in; breathing out, you feel you are breathing out. Breathing in, you know you are breathing in; breathing out, you know you are breathing out. While you breathe, you feel; then, you know.
Knowing – that means you are aware of the breath rising and falling, rough or smooth, slow or fast. KHUONG TANG HOI (COMMENT: Breathing meditation helps calm the mind easily; it is also a part of mindfulness meditation. There are many ways in breathing meditation. Some teachers prefer to count or follow the breaths. You should also try this way: With eyes half open, don’t count, don’t follow, just feel the breaths; Be alert, and feel the breathing. Just be like a baby, and feel the breathing. A baby can not think, can not count, can not put her mind on the breaths, but she lives mostly with a sense of feeling and she will cry when the room is too hot, or when she is hungry. Just feel the breaths, don’t count or follow it. Remember that all methods of breathing meditation are helpful, and you can try many different ones. The Buddha said that breathing meditation cured many illness too.) 3 Thở
hơi thở ra, hơi thở vào tự biết. Đương lúc ấy là hiểu, về sau là biết. Hiểu là hiểu hơi thở dài ngắn. Biết là biết hơi thở sinh diệt thô tế chậm nhanh. KHƯƠNG TĂNG HỘI –Bản dịch TT Trí Siêu Lê Mạnh Thát. (BÌNH: Pháp thiền niệm hơi thở giúp tịnh tâm dễ dàng; nó cũng là một phần của thiền quán niệm. Có nhiều pháp niệm hơi thở. Vài vị thầy ưa cách đếm hay theo dõi hơi thở. Bạn cũng nên thử cách này: Với mắt mở nửa chừng, đừng đếm, đừng theo dõi, mà hãy cảm nhận hơi thở; Hãy tỉnh táo, và cảm nhận hơi thở. Hãy hệt như một em bé sơ sinh, và cảm nhận hơi thở. Em bé không thể suy nghĩ, không thể đếm, không thể chú tâm vào hơi thở, nhưng em bé sống hầu hết là bằng cảm thức, và bé sẽ khóc khi trong phòng quá nóng, hay khi bé đói bụng. Hãy cảm nhận hơi thở, đừng đếm hay theo dõi nó. Hãy nhớ rằng tất cả phương pháp niệm hơi thở đều tốt, và bạn có thể thử tập nhiều pháp niệm hơi thở khác nhau. Đức Phật nói pháp thiền hơi thở cũng chữa được nhiều bệnh.) 4 Wisdom Learning the way of Buddha, you must have zeal; to become a Buddha, you need wisdom. Shooting an arrow to a target more than a hundred steps away, you must be strong; to hit the mark, you need more than strength. BAO GIAM (?-1173) (COMMENT: Wisdom, insight, right view... Just follow the Buddha’s teachings, meditate for many years, and you will understand the Way.) 4 Tuệ Muốn tiến đến tông thừa của Phật là phải siêng năng, song thành Phật chánh giác phải nhờ trí tuệ. Ví như nhắm bắn cái đích ngoài trăm bứơc, mũi tên đến được là nhờ sức mạnh, song trúng được đích không phải do sức.
5 Taming the mind Outwardly, stop all involvement; inwardly, stop all fabrication. Be alert -- have a mind unmoved by the form you see, by the sound you hear, by the odor you smell, by the flavor you taste. … Constantly, watch the ox moving, listen to its hoofbeats. Constantly, in any movement, never keep your eyes away from the ox. Constantly, keep your mind on the ox while lying, sitting, standing and walking. Constantly, keep watching inwardly. It’s wrong to let it wander wildly. QUANG TRI (circa 18th century) (COMMENT: Meditation is like taming an ox. How can you have a mind unmoved while living in this world? Just be like the water, not like waves or bubbles; the water is unmoved, uncreated, unconditioned while the waves rise and fall, the bubbles form and pop endlessly. Look at your mind – an endless stream of thoughts. Keep watching the mind, and be like water, which equally flows all things thrown into that stream.) 5 Luyện Tâm Bên ngoài ngưng các duyên, bên trong dứt các vọng. Kiểm soát cái nhìn của mắt, cái nghe của tai, cái ngửi của mũi, cái nếm của lưỡi. … Trong suốt ngày, lúc nào mắt cũng cần nội quán sự rong chạy của con trâu, tai lắng nghe tung tích của con trâu. Cho đến nhất cử nhất động, niệm niệm đều không tách xa con trâu. Nằm, ngồi, đi, đứng đều để tâm vào con trâu này. Không để cho một giây phút nào là không chiếu rọi vào. Hễ lơi lỏng là trái phạm.
6 Watchful Watch yourself everyday, constantly. Watch yourself, be mindful, be alert. In this dream world, don’t search for Dharma counselor; Watch yourself, and see the Buddha’s face on your face. HUONG HAI (1628 – 1715) (COMMENT: Watch yourself, and see you are impermanent, non-self. Watch yourself, and see whether you are living in a dream. You are changing swiftly, endlessly. Yesterday, you had millions of different bodies, millions of different feelings, millions of different thoughts – just like a stream flowing swiftly. Look back and see all those bodies, feelings, and thoughts just like dreams, like echoes, like mirages. Then look at the day before yesterday. Do you feel just like millions of lives away? Are those dreams? Think nothing, just observe. Just be alert, feel the breath, observe the body breathing. And feel the life and death flowing swiftly, endlessly in your whole body.) 6 Thẩm Sát Hằng ngày quán lại chính nơi mình Xét nét kỹ càng chớ dễ khinh Trong mộng tìm chi người tri thức Mặt thầy sẽ thấy trên mặt mình. (Phản văn tự kỷ mỗi thường quan Thẩm sát tư duy tử tế khan Mạc giáo mộng trung tầm tri thức Tương lai diện thượng đổ sư nhan.) HƯƠNG HẢI (1628 – 1715) – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Hãy nhìn chính bạn, và thấy rằng bạn là vô thường, vô ngã. Hãy nhìn chính bạn, và xem có phải bạn đang sống trong một giấc mơ. Bạn đang biến đổi mau chóng, bất tận. Hôm qua, bạn có hàng triệu thân khác nhau, hàng triệu cảm thọ khác nhau, hàng triệu niệm khác nhau – y hệt như một dòng suối chảy xiết. Hãy nhìn lại và xem tất cả các thân đó, cảm thọ đó, và niệm đó y hệt như mơ, như tiếng vang, như ảo ảnh.Rồi hãy nhìn vào ngày trứơc ngày hôm qua. Bạn có cảm thấy như là hàng triệu kiếp xa cách đó không? Có phải chúng là mơ? Hãy quan sát, đừng khởi niệm. Hãy tỉnh táo, hãy cảm nhận hơi thở, hãy quan sát thân bạn đang thở. Và hãy cảm thấy sống và chết đang trôi chảy mau chóng, bất tận trong tòan thân bạn.) 7 The Spring When spring goes, all flowers die. When spring comes, all flowers smile. Before the eyes, all things flow endlessly. Over the head, old age comes already. Don’t say that with the spring gone, all flowers fall. Last night, in the front yard, a branch of mai flower. MAN GIAC (1052 – 1096) (COMMENT: Mai is a kind of flower that blossoms in springtime in Vietnam. Notice the contrast between the first and last line; also, the last line of the poem is a fragment sentence, without a verb, showing the state of unborn, unmoving, undying. While the stream manifests as endless waves rising and falling, the nature of water stays unmoved, uncreated. Now look at your mind, and see thoughts coming and going, arising and vanishing. The mind is just like a mirror that shows you the images of all things reflected. All images come and go, but the reflectivity is still there, unmoving, undying. Now, listen to the sound of two hands clapping, then listen to the sound of one hand clapping. Do you hear the soundless? The sound comes and goes, but the nature of hearing ability is still there even in your sleep, unchanging, unmoving, undying.) 7 Mùa Xuân Xuân đi trăm hoa rụng, Xuân đến trăm hoa cười. Trước mắt việc đi mãi, Trên đầu già đến rồi. Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết, Đêm qua, sân trước, một cành mai. (Xuân khứ bách hoa lạc, Xuân đáo bách hoa khai. Sự trục nhãn tiền quá, Lão tùng đầu thượng lai. Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận, Đình tiền tạc dạ nhất chi mai.) MÃN GIÁC (1052 - 1096) - Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Mai là một lọại hoa nở vào mùa xuân ở VN. Hãy ghi nhận sự trái nghịch giữa dòng đầu và cuối bài thơ; thêm nữa, dòng cuối là một câu không đầy đủ, thiếu động từ, cho thấy trạng thái của bất sinh, bất động, bất diệt. Trong khi dòng suối hiển lộ như là các đợt sóng bất tận hết sinh rồi diệt, tánh của nước vẫn bất động, vô tác. Bây giờ hãy nhìn vào tâm của bạn, và thấy niệm đến rồi đi, sinh rồi diệt. Tâm y hệt như một tấm gương cho bạn thấy hình ảnh vạn pháp được phản chiếu. Tất cả các ảnh đến rồi đi, nhưng tánh phản chiếu vẫn ở đó, bất động, bất diệt. Bây giờ, hãy nghe tiếng vỗ của hai bàn tay, rồi hãy nghe tiếng vỗ của một bàn tay. Bạn có nghe tiếng vô thanh? Âm thanh đến rồi đi, nhưng tánh nghe vẫn còn đó ngay cả trong giấc ngủ của bạn, không dời đổi, bất động, bất diệt.) 8 Dharma Friends Practitioners need dharma friends, who help you distinguish clearly between the clean and the unclean. First, colleagues living at will in forests and mountains can help you wipe out the mind of anger. Second, colleagues keeping precepts seriously can help you fade away the five desires. Third, colleagues with profound wisdom can help you escape from the shore of delusion. Fourth, colleagues with vast knowledge can help you solve the hard and doubtful issues. Fifth, colleagues of peace and serenity can help you easily advance. Sixth, colleagues of patience and modesty can help you remove arrogance. Seventh, colleagues of sincerity and frankness can help you avoid mistakes. Eighth, colleagues of vigor and zeal can help you attain the fruits of the Way. Ninth, colleagues unattached to possessions and eager to donate can help you destroy miserliness. Tenth, colleagues merciful and caring for all beings can help you liberate from the clinging to self and others. QUANG TRI (COMMENT: Buddha, parents, teachers, dharma friends, books… We need so much help on the way to liberation, because we have to learn a lot, keep precepts strictly, find an environment adequate for learning and meditation. But only you can watch your mind, and only you can wipe out the three poisons – desire, hatred and ignorance -- binding you in the cycle of rebirth.) 8 Đạo Hữu Vì vậy tu hành cần có bạn, mới phân biệt rõ ràng sạch và dơ. Một là bạn bè ở chốn rừng núi an nhàn thì có thể giúp làm ngưng cái tâm nóng nảy. Hai là bạn nghiêm trì giới luật thì có thể làm phai nhạt ngũ dục. Ba là bạn có trí tuệ rộng lớn mới có thể giúp ra khỏi bến mê. Bốn là học hành uyên bác mới có thể giải quyết những điều khó khăn nghi ngại. Năm là bạn trầm tĩnh, mặc nhiên mới giúp thanh thản, tiến thủ được. Sáu là hạng khiêm tốn, nhẫn nhục thì giúp tiêu trừ ngã mạn. Bảy là hạng bạn lòng thẳng, nói ngay mới có thể ức chế được các lỗi lầm. Tám là bạn đồng dũng mãnh, tinh tấn, mới giúp thành được đạo quả. Chín là hạng xem thường của cải, thích bố thí mới giúp phá được tính keo kiệt, bỏn xẻn. Mười là bạn nhân từ che chở cho muôn vật mới giúp đuổi trừ được sự chấp ta chấp người.
9 The Treasure Living in the world, happy with the Way, you should let all things take their course. When hungry, just eat; when tired, just sleep. The treasure is in your house; don’t search any more. Face the scenes, and have no thoughts; then you don’t need to ask for Zen. TRAN NHAN TONG (1258-1308) (COMMENT: Live with the water, not with the waves rising and falling; live with the nature of mirror to reflect, not with the images appearing and disappearing; and live with the essence of the mind, not with the thoughts arising and vanishing. When you see the essence of the mind, then you catch a glimpse of Nirvana – the state of unborn, uncreated, unconditioned peace. After that moment, you know how to live with the mind unmoved while walking, standing, lying and sitting. How can you see the essence of the mind? Please, remember: You are never away from it, just like the water holds all the waves and is never away from the waves, just like the emptiness of the mirror hold all the images and is never away from the images. The essence of the mind is non-self, so it manifest as a great magician: your mind has no form, so it takes all forms you see as its forms; your mind has no color, so it takes all colors you see as its colors… Now look out the window. When you see a bird, your mind now has the form of a bird; and when the bird flies, your mind flies too. Your mind is all things you see, all things you hear, all things you feel; the observer is all things observed. The Sixth Patriarch Hu Neng told two monks arguing over the banner flying that that was not the banner moving, and also not the wind moving, but just their minds moving.) 9 Kho Báu Ở trần vui đạo hãy tùy duyên Đói đến thì ăn, mệt ngủ liền Trong nhà có báu thôi tìm kiếm Đối cảnh không tâm chớ hỏi thiền. TRẦN NHÂN TÔNG–Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Hãy sống với nước, chứ đừng sống với các đợt sóng sinh rồi diệt; hãy sống với tánh sáng của gương, chứ đừng sống với các ảnh đến rồi đi; và hãy sống với tự tánh của tâm, chứ đừng sống với các niệm sinh diệt. Khi bạn thấy tánh của tâm, lúc đó bạn thấy lóe một tia của Niết Bàn – trạng thái của an tỉnh bất sinh, vô tác, vô vi. Làm sao bạn có thể thấy tánh của tâm? Xin hãy nhớ: Bạn chưa từng bao giờ rời xa nó, y hệt như nước là tòan bộ các sóng và chưa hề xa lìa đợt sóng nào, y hệt như tánh không của gương bao trùm tòan bộ các ảnh và chưa hề xa lìa ảnh nào. Tánh của tâm là vô ngã, nên nó hiển lộ như một nhà đại ảo thuật: tâm của bạn không có hình tướng, nên nó lấy mọi hình tướng mà bạn thấy làm như hình tứơng của nó; tâm bạn không màu sắc, nên nó lấy mọi màu sắc bạn thấy làm màu sắc của nó… Bây giờ, hãy nhìn ra cửa sổ. Khi bạn thấy một con chim, tâm của bạn bấy giờ có hình tướng một con chim; và khi con chim bay lên, tâm của bạn cũng bay lên. Tâm của bạn là tòan bộ những gì bạn thấy, tòan bộ những gì bạn nghe, tòan bộ những gì bạn cảm thọ; người quan sát là tòan bộ những gì được quan sát. Lục Tổ Huệ Năng đã nói với hai vị sư đang tranh cãi về chuyện lá cờ bay, rằng không phải lá cờ động, và cũng không phải gió động, nhưng thực sự là tâm của họ động.) 10 Emptiness Form is emptiness, and emptiness is form. Emptiness is form, and form is emptiness. Don’t cling to any form or emptiness -- That’s the true meditation. Y LAN (11th century) (COMMENT: Just look at your body, your feelings, your thoughts; they were changing swiftly since the day you were born. So you have had millions of bodies, millions of feelings, millions of thoughts -- which one is your true body, true feeling, true thought? Your body, your feelings, your thoughts can manifest as millions of forms, because forms are indeed emptiness just like illusions appearing in the mirror. If you cling to anything as form or emptiness, you are chasing the illusions.) 10 Không
Không là sắc, sắc tức không. Sắc không đều chẳng quản, Mới được hợp chân tông.
Không thị sắc, sắc tức không. Sắc không câu bất quản, Phương đắc khế chân tông.) Ỷ LAN –Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Hãy nhìn vào thân của bạn, vào cảm thọ của bạn, vào các niệm của bạn; chúng biến đổi rất là mau chóng kể từ ngày bạn chào đời. Do vậy, bạn đã có hàng triệu thân khác nhau, hàng triệu cảm thọ khác nhau, hàng triệu tâm khác nhau – câu hỏi là, thân nào là thân thật của bạn, cảm thọ nào là cảm thọ thật của bạn, và tâm nào là tâm thật của bạn? Thân của bạn, cảm thọ của bạn, tâm của bạn có thể hiển lộ ra thành hàng triệu sắc tứơng khác nhau, bởi vì các sắc tướng đều thực sự là tánh không, y hệt như các ảo ảnh hiện ra trong gương. Nếu bạn chấp vào bất cứ thứ gì như là sắc hay không, bạn lại đang đuổi bắt ảo ảnh thôi.) 11 The Present The present is not the past; the past is not the present. That means past thoughts vanished, and the present thought is not the previous thought. That means every act in past lives and now has its own merit. That means the good deed now is not the bad act done before. That means the breath now is not the breath earlier, and the breath felt previously was not the breath sensed presently. KHUONG TANG HOI (COMMENT: Live with the present. Every act has its own merit, so you should not worry about the past. Just sit with eyes half open, feel your breath now, feel your body breathing now, feel your thought now arising and vanishing. Can you see this interval: while the previous thought vanished and the next thought doesn’t arise yet? Try to gently stare that interval for all times in a day, or in two days, even when you are lying, sitting, standing and walking. Later, you can use this stare to cut off all wandering thoughts.) 11 Hiện Tại Nay không phải là trước, trước không phải là nay, nghĩa là niệm nghĩ trước đã diệt, niệm bây giờ không phải là niệm trước, cũng có nghĩa việc làm đời trước, việc làm đời nay, mỗi tự có phước. Cũng có nghĩa việc thiện nay làm không phải việc ác làm trước đó. Cũng có nghĩa hơi thở bây giờ không phải là hơi thở trước đó, hơi thở trước đó không phải là hơi thở bây giờ. KHƯƠNG TĂNG HỘI - Bản dịch TT Trí Siêu Lê Mạnh Thát. (BÌNH: Hãy sống với hiện tại. Mỗi việc đều có phước riêng của nó, nên bạn đừng lo gì về quá khứ. Hãy ngồi với mắt mở hé, hãy cảm nhận hơi thở bây giờ, hãy cảm nhận thân bạn đang thở bây giờ, hãy cảm nhận niệm trong tâm bạn khởi lên rồi diệt đi. Bạn có thể nhìn thấy khỏang cách này không: hãy nhìn vào chỗ khi niệm trứơc đã diệt và niệm sau chưa sinh? Hãy dịu dàng nhìn khoảng cách đó trong mọi thời trong suốt một ngày, hay trong hai ngày, ngay cả khi bạn nằm, ngồi, đi và đứng. Sau này, bạn có thể sử dụng cái nhìn này để cắt ngang các niệm lang thang.) 12 Not Two Things All Buddhist gates are from your essence, and the essence of all things are from your mind. Your mind and all things are one, not two things. The fetters of samsara are all void. Blessedness and sinfulness, right and wrong – all are illusions.
First, with eyes half open, be quiet, say nothing in your mind; feel the breath in and out, gently feel every breath. Later, see that your whole body is breathing – just gently watch your whole body feel the breath, every breath. Later, see that your whole body and mind become one with the breath. Then let your whole body gently feel the world around. Because you are non-self, you feel that you become one with the wind around, with the sounds from the beach, with the trees along the street, with the birds flying, and with all things you see, your hear. In your mirror mind, all things appear equally, all things are illusions; only the reflecting mind is shining.) 12 Không hai pháp
tánh tất cả các pháp vốn từ tâm của các ngươi. Tâm pháp nhất như, vốn không hai pháp. Phiền não trói buộc, tất cả đều không. Tội phước phải quấy, tất cả đều huyễn.
Trứơc tiên, với mắt mở hé, giữ thật lặng lẽ, không nói gì trong tâm; hãy cảm nhận hơi thở vào và ra, hãy dịu dàng cảm nhận từng hơi thở. Sau đó, hãy thấy rằng tòan thân bạn đang thở -- hãy dịu dàng quan sát toàn thân bạn cảm nhận hơi thở, từng hơi thở. Sau đó, hãy thấy rằng toàn thân và tâm của bạn trở thành một với hơi thở. Rồi hãy để toàn thân của bạn cảm nhận thế giới chung quanh. Bởi vì bạn là vô ngã, bạn cảm thấy rằng bạn trở thành một với ngọn gió quanh đây, với các âm vang từ bờ biển, với các hàng cây dọc bên đường phố, với các con chim đang bay, và với mọi thứ bạn thấy, bạn nghe. Trong gương tâm của bạn, tất cả xuất hiện bình đẳng, tất cả đều là ảo ảnh; chỉ có tâm phản chiếu là đang chiếu sáng.) 13 Swallow Flying
underwater its image shines. The swallow has no intention to leave any trace; the water, no purpose to keep any image. HUONG HAI (1628 – 1715) (COMMENT: When King Le Du Tong asked for a summary of Buddhist teachings, Zen master Huong Hai said this four-line poem. Watch the world, and see all things reflected in your mind. Follow the Buddha’s words, “Nothing should be clung to.” Also don’t cling to the happiness you are feeling now, even don’t cling to this peaceful meditation you might get addicted to, even don’t cling to any feel-good method or whatsoever. Don’t cling to anything in this suffering world. Even the blissfulness you feel now in meditation will bind you in this suffering realm, if you cling to it; mostly, that blissfulness is not the Nirvana yet.) 13 Nhạn Bay Nhạn bay trên không Bóng chìm đáy nước Nhạn không ý để dấu Nước không tâm lưu bóng. (Nhạn quá trường không Ảnh trầm hàn thủy Nhạn vô di tích chi ý Thủy vô lưu ảnh chi tâm.) HƯƠNG HẢI – Bản dịch HT Thanh Từ (BÌNH: Khi Vua Lê Dụ Tông hỏi thế nào là đại ý Phật Pháp, Thiền Sư Hương Hải đọc bài thơ bốn câu này. Hãy nhìn vào thế giới, và thấy mọi thứ phản ánh trong tâm của bạn. Hãy theo lời Phật dạy, “Không bám chấp thứ gì cả.” Cũng đừng mê chấp vào cái hạnh phúc bạn đang cảm thấy bây giờ, cũng đừng mê chấp vào pháp môn thiền định an tỉnh mà bạn có thể đã say mê nghiện ngập nó, cũng đừng mê chấp vào bất kỳ phương pháp cảm-thấy-thỏai-mái nào hay bất cứ gì. Đừng bám chấp gì vào bất cứ gì trong cõi đau khổ này. Ngay cả sự an lạc bạn đang cảm thấy bây giờ trong thiền tập cũng sẽ trói buộc bạn vào cõi đau khổ này, nếu bạn bám chấp vào nó; hầu hết, sự an lạc đó chưa phải Niết Bàn đâu.) 14 The Mind of Emptiness Like a wall shaking, the body is frail. So sad for mankind, life is too short. If you attain the mind of emptiness and formlessness, you will be free from the world of coming and going. VIEN CHIEU (999-1090) (COMMENT: You can feel the frailness of your body now, even when you are healthy and strong. Try this: breathe in and out, gently and naturally; feel the breathing in and out, feel your whole body breathing; feel your whole body becoming one with the breath. Then you will see that your breath is so fragile, and your body is so vulnerable. The more you experience the bliss from meditation, the more you feel sorrowful for the plight of humankind. Recalling the Buddha’s words saying that we have born and died countless times, you will feel grateful to countless parents, and will see all people around as your dear parents in past lives. Then you will feel your whole body deeply resonate with the Zen vow to save all sentient beings. How can we save others if we are not free yet? Zen master Vien Chieu said that leaners must attain the mind of emptiness and formlessness. Indeed, you will see that the mind essence is empty and formless. So all things in the world appear and disappear in the mind just like the clouds formed and dissolved in the sky, just like the images emerged and vanished in a mirror. So all the forms you see, all the sounds you hear, all the odors you smell, all the flavors you taste, all the senses you feel, all the thoughts you have are changing swiftly. So nothing has a self. So all things come and go, governed by the principle of dependent arising. Realizing the mind essence will free you from the world of coming and going.) 14 Tâm Không
Đau đáu người đời luống xót thay. Nếu đạt tâm không, không tướng sắc, Sắc không ẩn hiện, mặc vần xoay. VIÊN CHIẾU – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Bạn có thể cảm nhận cái mong manh của thân bạn bây giờ, ngay cả khi bạn đang khỏe mạnh. Hãy thử thế này: thở vào và thở ra, dịu dàng một cách tự nhiên; hãy cảm nhận hơi thở vào và ra, hãy cảm nhận tòan thân bạn đang thở, hãy cảm nhận tòan thân bạn làm một với hơi thở. Rồi bạn sẽ thấy rằng hơi thở của bạn rất mong manh, và thân của bạn cũng dễ hư vỡ. Bạn càng kinh nghiệm niềm an lạc trong thiền định, bạn sẽ càng cảm thấy buồn cho thân phận kiếp người. Nhớ lại lời Phật nói rằng chúng ta đã sinh và chết vô số kiếp, bạn sẽ cảm thấy mang ơn vô lượng ba mẹ, và sẽ thấy mọi người quanh bạn như là các ba mẹ của bạn trong các kiếp trứơc. Rồi bạn sẽ cảm thấy tòan thân bạn thâm sâu rung chuyển với lời thệ nguyện Thiền Tông để sẽ cứu độ hết chúng sinh. Làm sao bạn có thể cứu người khác được nếu bạn chưa giải thóat? Thiền Sư Viên Chiếu nói rằng các học nhân phải đạt được tâm không sắc tướng. Thực sự, bạn sẽ thấy rằng tánh của tâm là tánh không và vô tướng. Thế nên mọi thứ trên thế giới xuất hiện và biến mất trong tâm hệt như mây hợp rồi tan trên bầu trờI, hệt như ảnh hiện rồi biến trong gương. Thế nên mọi sắc tướng bạn thấy, mọi âm thanh bạn nghe, mọi hương vị bạn nếm, mọi cảm thọ bạn cảm nhận, mọi niệm khởi bạn có đều đang biến đổi mau chóng. Thế nên, không pháp nào thực có tự ngã cả. Thế nên, mọi thứ tới rồi đi, theo đúng luật duyên khởi. Chứng ngộ được tánh của tâm sẽ giải thóat bạn ra khỏi thế giới của đến và đi.) 15 Buddha Seed Having the Buddha Seed within, hearing the profound teachings, you should be eager to practice. After throwing all desires far a thousand miles away, then day after day you will enter more deeply the noble truth of liberation. TRI (circa 10th or 11th century) (COMMENT: Buddha Seed is another name for Buddha Nature. If you can throw all desires, then you won’t cling to anything more. That also means when you throw away all existence and emptiness, all things binding you to this samsara world will fall apart. But it takes time. Even after you suddenly realize the Buddha Nature in your mind, you still have to practice continuously, day after day. Then you should read a lot of Buddhist scriptures from all traditions – Theravada, Mahayana and Tibetan – and would see that many of these teachings already are parts of your everyday meditation.) 15 Hạt Giống Phật Đã mang giống Phật dưỡng trong lòng, Nghe nói lời mầu ý thích mong. Vất ngoài ngàn dặm niềm tham muốn, Lý nhiệm càng ngày càng bao dong. (Ký hoài xuất tố dưỡng hung trung, Văn thuyết vi ngôn ý duyệt tùng. Tham dục truất trừ thiên lý ngoại, Hy di chi lý nhật bao dung.) Thiền Sư TRÍ – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Hạt Giống Phật là một tên khác của Phật Tánh. Nếu bạn có thể buông bỏ hết mọi thèm khát, thì bạn sẽ không bám chấp vào bất cứ gì nữa. Thế cũng có nghĩa là khi bạn buông xả hết mọi có và không, thì mọi thứ ràng buộc bạn vào cõi luân hồi này sẽ tan rã. Nhưng cần có thời giờ. Ngay cả khi bạn đã hốt nhiên đốn ngộ Phật Tánh trong tâm, bạn vẫn phải liên tục tu tập hàng ngày. Rồi bạn hãy nên đọc nhiều kinh sách từ nhiều truyền thống – Phật Giáo Nam Tông, Bắc Tông và Tây Tạng – và sẽ thấy rằng nhiều lời dạy trong đó đã một phần có sẵn trong thiền tập hàng ngày của bạn.) 16 Bodhi Scenes Hidden in jewel, the melody sounds wonderful. See there, fully before your eyes, the heart of Zen Those countless scenes are all Bodhi scenes. Thinking of Bodhi, you will be far away ten thousand miles. TRI HUYEN (circa 12th century) (COMMENT: The jewel stands for the Buddha Nature. Is the scene before your eyes the Pure Land? The Buddha Land is here, in front of us? Buddha said that you are what you think, that your mind makes this world. Just think this: you came to this world by the influence of karma, and you have the merit to be born as a human; if now you have enough the merit as a heavenly being, then you would sometimes see a heavenly scene before your eyes, and if your karma as a human is done, then you would die instantly to be reborn in a heavenly realm. Now, just think another way: countless scenes before your eyes are also your mind. You can feel that, realize that, and experience that.) 16 Bồ Đề Cảnh Trong ngọc ẩn thanh diễn diệu âm, Nơi kia đầy mắt bày thiền tâm. Hà sa cảnh là Bồ-đề cảnh, Nghĩ đến Bồ-đề cách vạn tầm. (Ngọc lý bí thanh diễn diệu âm Cá trung mãn mục lộ thiền tâm. Hà sa cảnh thị Bồ-đề cảnh, Nghĩ hướng Bồ-đề cách vạn tầm.) TRÍ HUYỀN – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Ngọc để chỉ cho Phật Tánh. Có phải cảnh trứơc mắt bạn là Tịnh Độ không? Có phải Phật Độ ở đây, trứơc mắt chúng ta không? Đức Phật nói rằng bạn là những gì bạn suy nghĩ, rằng tâm bạn đã hình thành thế giới này. Hãy nghĩ thế này: nghiệp đã dẫn bạn vào thế giới này, và bạn đã có đủ phước để sinh làm người; nếu bây giờ bạn có đủ phước cho một vị cõi trời, bạn sẽ đôi khi nhìn thấy cảnh cõi trời trứơc mắt bạn, và nếu phước nghiệp cõi người của bạn đã xong, thì bạn sẽ chết tức khắc để tái sinh trong cõi trời. Bây giờ, hãy suy nghĩ cách khác: vô lượng cảnh trước mắt bạn cũng là tâm bạn. Bạn có thể cảm thấy như thế, chứng ngộ như thế, và kinh nghiệm như thế.) 17 Existence and Emptiness Existence – there you see all things existing. Emptiness – there you see all things empty. Existence and emptiness are just like the moon underwater. Cling to neither existence nor emptiness. DAO HANH (? – 1115) (COMMENT: How can we say this mountain or that river is emptiness? Just think this: They are impermanent, so they are somehow both existence and emptiness, and so there are no words adequate to describe them. You can experience that in another way: gently listen, deeply listen, don’t try to listen to a specific sound, just listen with your mind vacant. You will feel that all the sounds come and go just like echoes, just like illusions, just like a dream last night. And if you cling to existence or emptiness, you are shackled to this world.) 17 Có và Không Có thì muôn sự có, Không thì tất cả không. Có, không trăng đáy nước, Đừng mắc có cùng không. (Tác hữu trần sa hữu, Vi không nhất thiết không. Hữu không như thủy nguyệt, Vật trước hữu không không.) ĐẠO HẠNH – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Làm sao bạn có thể nói ngọn núi này hay con sông kia là Không? Hãy suy nghĩ thế này: Chúng là vô thường, nên cách nào đó chúng đã mang cả có và không, và như thế không có lời nào thích nghi mô tả chúng. Bạn có thể kinh nghiệm như thế trong một cách khác: hãy dịu dàng lắng nghe, sâu thẳm lắng nghe, đừng nghe một âm thanh cụ thể nào, mà chỉ nghe với tâm rỗng vắng. Bạn sẽ cảm thấy rằng tất cả âm thanh đến rồi đi hệt như tiếng vang, hệt như hư ảo, hệt như giấc mộng đêm qua. Và nếu bạn bám chấp vào có hay không, bạn bị xiềng vào cõi trần gian này.) 18 True Nature True nature, eternally, is the nature of emptiness. There is neither birth nor death. The body is born and died, but the nature of all things is never gone. THUAN CHAN (? – 1101) (COMMENT: Look at a mirror. Images come and go, but the reflecting nature is always inaction, unmoved, uncreated, undying. Look at your mind. Thoughts come and go, but the mind nature is always inaction, unmoved, uncreated, undying. We all are actors in a big theater; we have played millions of different roles since endless time, born and died in millions of plays, and now it’s time to follow the Buddha’s teaching to attain Nirvana -- the state of unborn and undying peace.) 18 Chân Tánh Chân tánh thường không tánh, Đâu từng có sanh diệt. Thân là pháp sanh diệt, Pháp tánh chưa từng diệt. THUẦN CHÂN – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Hãy nhìn vào gương. Hình ảnh đến rồi đi, nhưng tánh chiếu vẫn luôn vô vi, bất động, bất sinh, bất diệt. Hãy nhìn vào tâm bạn. Niệm sinh khởi rồi diệt mất, nhưng tánh của tâm vẫn luôn luôn vô vi, bất động, bất sinh, bất diệt. Tất cả chúng ta đều là diễn viên trong một hí trường lớn; chúng ta đã đóng hàng triệu vai trò khác nhau từ thời gian vô thủy, sinh ra và chết đi trong hàng triệu vở tuồng, và bây giờ là lúc tu theo lời Phật dạy để đạt Niết Bàn – trạng thái của an lạc bất sinh và bất diệt.) 19 Crossing the Ocean All things, originally, are just like nothingness. There is neither existence nor emptiness. Those who know that nature will recognize that sentient beings and Buddha are equal. The moon of Lankavatara is quiet; the vessel of Prajnaparamita, void. Realize the emptiness [of all things], and use this emptiness insight to apprehend the existence. Then you know how to live in the right contemplation, naturally at all times.
19 Qua Biển Pháp gốc như không pháp, Chẳng có cũng chẳng không. Nếu người biết pháp ấy, Chúng sanh cùng Phật đồng. Trăng Lăng-già vắng lặng Thuyền Bát-nhã rỗng không. Biết không, không giác có Chánh định mặc thong dong. HUỆ SINH – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Lăng Già và Bát Nhã Ba La Mật là hai bộ kinh Bắc Tông. Hầu hết thiền viện đều học cả hai kinh này. Chánh định nói ở trên là một phần trong Bát Chánh Đạo.) 20 Empty Mind The true nature is empty, nowhere to be grasped. With an empty mind, you will see the self-nature easily. In the mountain burning, the jewel’s color is shining bright. In the kiln firing, the lotus blossoms beautifully. NGO AN (1019 – 1088) (COMMENT: The mountain burning and the kiln firing symbolize this suffering world. The jewel and the lotus symbolize the Buddha Nature, the Buddha within yourself, and the Nirvana you are never away.) 20 Tâm Không Diệu tánh rỗng không chẳng thể vin, Rỗng không tâm ngộ việc dễ tin. Tươi nhuần sắc ngọc trong núi cháy, Lò lửa hoa sen nở thật xinh. NGỘ ẤN – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Ngọn núi bị nung cháy, và lò lửa cháy tượng trưng cho thế giới đau khổ này. Ngọc và hoa sen tượng trưng Phật Tánh, tức vị Phật trong bạn, và là Niết Bàn mà bạn chưa bao giờ lìa xa.) 21 The Sun Earth, water, fire, wind, consciousness – those are originally emptiness. The clouds form and dissolve, but the Bodhi sun shines endlessly. This worldly body and the sublime nature can be said neither forming nor dissolving. If you need to distinguish, just see the flower in the firing kiln. DAO HUE (? – 1172) (COMMENT: All things are made from the five elements: Earth, water, fire, wind, consciousness. They are all emptiness originally. They are empty, so they can change and transform.) 21 Mặt Trời Đất nước lửa gió thức, Nguyên lai thảy đều không. Như mây lại tan hợp, Phật nhật chiếu không cùng. Sắc thân cùng diệu thể, Chẳng hợp chẳng chia lìa. Nếu người cần phân biệt, Trong lò một cành hoa. ĐẠO HUỆ – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Vạn pháp hình thành từ ngũ đại: Đất, nước, lửa, gió, thức. Chúng đều tận gốc là Không. Vì chúng rỗng rang, nên chúng có thể biến đổi và chuyển hóa.) 22 The Way of Patriarchs Clinging to existence and emptiness only wastes your efforts. Buddhist learners should ask for the best – the Way of Patriarchs. It’s really hard if you search for the mind outwardly; Planting a cinnamon tree cannot make it become a cypress tree. The tip of a hair contains the whole universe; A grain of rice, the sun and moon. When the great usefulness unveils, just hold at hands firmly. Who would distinguish anymore between the holy and the unenlightened, between the west and the east? KHANH HY (1066 – 1142) (COMMENT: How can the tip of a hair contain the whole universe? How can a grain of rice contain the sun and the moon? Just close your eyes and then open again. How can the whole sky fit into your eyes? Did you dream last night? How can all the universe fit into your dream, an illusion playing in your mind? Do you recall the story of “not the flag moving, not the wind moving, just the mind moving”? How can all things fit into your mind? And how can your mind carry all the huge boulders? Too heavy. But feel it. Look at it. Buddha said that you are what you think, that your mind makes this world. Look at the boulders, and see you are the boulders you see. In this realization, all things are equal.) 22 Tổ Sư Thiền Uổng công thôi hỏi sắc cùng không, Học đạo gì hơn phỏng Tổ tông. Ngoài trời tìm tâm thật khó thấy, Thế gian trồng quế đâu thành tòng. Đầu lông trùm cả càn khôn thảy, Hạt cải bao gồm nhật nguyệt trong. Đại dụng hiện tiền tay nắm vững, Ai phân phàm thánh với tây đông. KHÁNH HỶ – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Chữ gốc là hạt cải, nhưng nơi đây dịch là hạt gạo cho dễ hiểu vì rất nhiều em thiếu niên chưa thấy hạt cải bao giờ. Làm sao đầu một sợi tóc có thể chứa cả vũ trụ? Làm sao một hạt gạo có thể chứa cả mặt trời và mặt trăng? Hãy nhắm mắt lại, và rồi mở ra lại. Làm sao cả bầu trời chứa vừa vặn trong mắt của bạn? Bạn có mơ đêm qua không? Làm sao cả vũ trụ chứa vừa trong giấc mơ của bạn, một hư ảo hiển lộng trong tâm bạn? Bạn có nhớ câu chuyện “không phải phướn động, không phải gió động, chỉ là tâm động” không? Làm sao vạn pháp chứa vừa trong tâm bạn? Và làm sao tâm bạn mang tất cả các đá tảng không lồ? Quá nặng chứ. Nhưng hãy cảm nhận nó. Hãy nhìn vào nó. Đức Phật nói rằng bạn là những gì bạn suy nghĩ, rằng tâm bạn hình thành thế giới này. Hãy nhìn vào các đá tảng, và hãy thấy bạn là các đá tảng bạn thấy. Trong chứng ngộ này, vạn pháp bình đẳng.) 23 Weird Thing I have a weird thing – not blue, not yellow, not black, not red, not white. Both monks and laypersons who like birth and dislike death are the outlawed.
though are different trails, but just only gain and loss. If you say birth and death are different ways, you cheat both Sakyamuni and Maitreya. If you know birth and death, death and birth, then you understand where I dwell. You all, Zen practitioners and future learners, should not accept patterns and guidelines. GIOI KHONG (circa 12th century) (COMMENT: All patterns and guidelines are the finger pointing, not the moon you want to see. If you don’t have the guidelines, you don’t know how to practice Zen. But when you cling to it as truth, you never understand the mind teachings. This is the gateless gate, and also the pathless path.) 23 Việc Kỳ Đặc Ta có một việc kỳ đặc, Chẳng xanh vàng đen đỏ trắng. Cả người tại gia, xuất gia, Thích sanh, chán tử là giặc. Chẳng rõ sanh tử khác đường, Sanh tử chỉ là được mất. Nếu cho sanh tử khác đường, Lừa cả Thích-ca, Di-lặc. Ví biết sanh tử, sanh tử, Mới hiểu lão tăng chỗ náu, Môn nhân, hậu học, các người, Chớ nhận khuôn mẫu pháp tắc. GIỚI KHÔNG – Bản dịch HT Thanh Từ. (BÌNH: Tất cả khuôn mẫu pháp tắc là ngón tay để chỉ, không phải mặt trăng mà bạn muốn thấy. Nếu bạn không có các hướng dẫn đó, bạn không biết làm sao tập Thiền. Nhưng khi bạn bám chấp vào nó như chân lý, bạn sẽ không bao giờ hiểu được pháp môn tâm tông này. Đây là cửa không cửa, và cũng là đường đi không có đường đi.) Каталог: images -> file -> xa3iZ1G0QgQAO5k file -> BỘ TÀi nguyên và MÔi trưỜng file -> THÔng tư CỦa bộ TÀi chính số 17/2001/tt-btc ngàY 21 tháng 03 NĂM 2001 HƯỚng dẫn chế ĐỘ quản lý VÀ SỬ DỤng lệ phí thẩM ĐỊnh kếT quả ĐẤu thầU file -> BỘ lao đỘng thưƠng binh và XÃ HỘi bộ TÀi chíNH file -> BỘ giao thông vận tảI file -> BỘ giao thông vận tải cộng hoà XÃ HỘi chủ nghĩa việt nam độc lập Tự do Hạnh phúc file -> CƠ SỞ DỮ liệu văn bản pháp luật lớn nhất việt nam file -> BỘ giao thông vận tải số: 320 /tb-bgtvt cộng hoà XÃ HỘi chủ nghĩa việt nam file -> BỘ giao thông vận tảI file -> THỦ TỤc hành chính trong lĩnh vực quản lý HƯỚng dẫn du lịCH tải về 0.64 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|