Mavzu: Dastlabki kimyoviy tushuncha va qonunlar. Kimyoviy formula, valentlik. Darsning maqsadi
tải về 315.58 Kb.
|
- Điều hướng trang này:
- 2.Tarbiyaviy maqsad
- Darsning tashkiliy qismi
|
“Tasdiqlayman” o`quv ishlari bo`yicha direktor o`rinbosari: ________________ Sana: ____________________ Sinf: ______________________________ Dars: ___ Mavzu: Dastlabki kimyoviy tushuncha va qonunlar. Kimyoviy formula, valentlik. Darsning maqsadi: 1.Ta`limiy maqsad:Dastlabki kimyoviy tushuncha va qonunlar. Kimyoviy formula, valentlik haqida bilim, ko`nikma va malaka berish 2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarga mavzuda keltirilgan misollar asosida nutqini oshirish va tarbiya berish; 3.Rivojlantiruvchi maqsad:O’quvchhilarni ongini varafakkurini o’stirish, dunyoviy bilimlarini rivojlantirish. Dasrning turi:An`anaviy. Yangi materialni o’rganuvchi dars. Darsning usuli: Nazariy. Savol- javob Darsning jihozi: kimyo faniga oid rasmlar, slaydlar va o’quv darsligi. Darsning tashkiliy qismi: 1. O`quvchilar bilan salomlashish. 2. Navbatchilikni o`tkazish va davomatni aniqlash. 3. Siyosiy daqiqa o`tkazish. 4. O`tilgan mavzuni so`rash baholash. Yangi darsni rejasi. 1. Kimyoviy formula, 2. Valentlik. Yangi darsning bayoni. Atomlarning o‘lchamlari hamda ularning nisbiy va absolyut massalari to‘g‘risida atroflicha bilimga ega bo‘lish uchun quyidagi eng muhim tushunchalarni bilish talab etiladi.Kimyoviy hodisalarda bo‘linmaydigan moddaning eng kichik zarrasi atomlardir.«Atom» so‘zi qadimgi yunon tilida bo‘linmas degan ma’noni anglatadi. Hozirgi vaqtda atom bir qator yanada kichik zarralardaniborat ekanligi isbotlangan.Kimyoviy element – atomlarning muayyan turidir. Masalan, kislorod atomlari kislorod elementini bildiradi.Har bir kimyoviy elementning lotincha nomini bosh harfi, zarurat bo‘lsa bosh harf bilan keyingi harflardan birini qo‘shib yozish bilan kimyoviy elementning belgisi ifodalanadi. Masalan, H (ash)-vodorodning kimyoviy belgisi, uning lotincha Hydrogenium (suv hosil qiluvchi) nomining bosh harfi.Atomlar juda kichik zarrachalar bo‘lib, ma’lum massaga ega. Masalan, vodorod atomining absolyut massasi 0,000000000000000001, 000001674 g yoki 1,674∙10-24 g. Uglerod atomining absolyut massasi – 19,993∙10 –24 g.Atomning nisbiy massasi- 12C atomining massasini 1/12 qismidan necha marta katta ekanligini bildiradigan sondir. 12C atomining 1/12 qismining massasi 1,66057∙10-24 g. 1,66057∙10-24 g=1 a.m.b. Nisbiy atom massa Ar bilan ifodalanadi. Indeksdagi «r» nisbiy (relative)degan ma’noni anglatadi.Elementning nisbiy atom massasiga son jihatdan teng qilib grammlar bilan ifodalangan qiymat g-mol deyiladi( yoki mol deyiladi). Bir mol har qanday modda 6,02∙1023 ta zarracha (atom, molekula,ion) tutadi. 6,02∙1023 soni Avogadro doimiysi deyiladi.Kimyoviy formula – modda tarkibini kimyoviy belgilar va (zarur bo‘lsa) indekslar yordamida ifodalanishidir. Kimyoviy formulaga qarab moddaning sifat va miqdor tarkibinibilib olish mumkin. Masalan: H2SO4 – sulfat kislota.H2SO4 – sulfat kislotaning bitta molekulasini va molekulada 2 ta vodorod, 1 ta oltingugurt va 4 ta kislorod atomi mavjudligini, shuningdek,moddaning 1 molini ham bildiradi.Shuningdek, molekulani absolyut va nisbiy massasini ham toppish mumkin. Absolyut massasini topish uchun 2 ta vodorod, 1 ta oltingugurt va 4 ta kislorod atomlarining haqiqiy massalari qo‘shiladi. Bunday kichik sonlarustida amallarni bajarish qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Shuning uchun molekulaning nisbiy massasi Mr va mol miqdori hisoblab topiladi. MrH2SO4=1∙2+32+16∙4=98gr moll.Bir mol – moddaning nisbiy molekulyar massasiga son jihatidanteng va gramm bilan ifodalangan qiymatdir.Bir mol – 12C uglerod izotopining 12 gramida nechta atom bo‘lsa, o‘shancha struktura birligi (molekula, atom, ion, elektron) tutgan moddaning miqdoridir.12 gramm uglerodda 6,02∙1023 ta atom bo‘ladi. Modda miqdori – υ harfi bilan belgilanadi va uning qiymati mollar bilan ifodalanadi.Moddaning molyar massasi – M harfi bilan belgilanib g/moll bilan ifodalanadi. Berilgan kimyoviy formulalardan shu modda tarkibiga kirgan elementlarning valentligini topish.Element atomlarining boshqa elementning muayyan sondagi atomlarini biriktirib olish xususiyati shu elementning valentligi deyiladi. Valentlikni o‘lchov birligi qilib vodorodning valentligi qabul qilingan.Vodorod atomining valentligi I (bir) ga teng.Kislorod atomi doimo ikki valentli bo‘ladi.Valentligi noma’lum bo‘lgan elementning valentligi, vodorodli yoki kislorodli, shuningdek, valentligi ma’lum bo‘lgan boshqa bir element bilan hosil qilgan birikmalaridan aniqlanadi.1-misol. Quyidagi birikmalarning formulalarini daftaringizga ko‘chirib yozing va elementlarning valentligini aniqlang. As2O5, Cu2O, TeO3, H2Se, Cl2O7, KH.1) As2O5 — kislorodning valentligi ikki. Kislorod atomlari beshta,har birining valentligi 2, kislorod atomlarining umumiy valentligi (2x5=10)10 ga teng. Mishyakning ham umumiy valentliklari 10 bo’lishi kerak.Birikmada 2 ta mishyak atomi 10:2=5. Demak: har bir mishyak atomiga 5 ta birlik mos keladi. Birikmada mishyakning valentligi 5 ga teng.Cu2O – 2・1=2; 2:2= 1. Mis bir valentli. TeO3 – 2・3=6; 6:1= 6. Tellur olti valentli H2Se – 1・2=2; 2:1=2. Selen ikki valentli. Cl2O7 – 2・7=14; 14:2=7. Xlor etti valentli KH – 1・1=1; 1:1=1. Kaliy bir valentli hisoblanadi. tải về 315.58 Kb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|