Một số vấn đề cơ sở lý luận
Khái niệm về hoán dụ ý niệm
Trong số những tác giả đưa ra khái niệm về hoán dụ ý niệm, Radden và Kövecses (1999) đã đã đưa ra định nghĩa như sau: “Hoán dụ là một quá trình tri nhận mà trong quá trình này một thực thể ý niệm, được gọi là phương tiện, tạo nên sự tiếp cận về mặt tinh thần đến một thực thể ý niệm khác, được gọi là đích, trong cùng mộtmô hình tri nhận lý tưởng hóa” (tr.21). Hai ông đã chỉ ra ba địa hạt thuộc về bản thể mà hoán dụ hoạt động trong nó: thế giới của “các ý niệm”, tức là quá trình ý niệm hoá (the world of “concepts”), thế giới của “hình thức”, tức là ngôn ngữ (the world of “form”), và thế giới của “sự vật” hay “sự kiện”, tức là hiện thực (the world of “things” or “events”). Những địa hạt này giúp Radden và Kövecses chỉ ra ba loại ICM cơ bản: mô hình ký hiệu (Sign ICM), mô hình sở chỉ (Reference ICM) và mô hình ý niệm (Concept ICM), đồng thời hình thành những đặc tính cơ bản của các ánh xạ hoán dụ, đó là tính thuận nghịch (reversibility).
Đặc điểm của hoán dụ ý niệm
Radden và Kövecses (1999) nêu ba đặc trưng cơ bản của hoán dụ là: hoán dụ là một hiện tượng ý niệm; hoán dụ là một quá trình tri nhận; hoán dụ hoạt động trong một mô hình tri nhận lí tưởng (ICM).
Hoán dụ là một hiện tượng ý niệm
Như Lakoff và Johnson (1980) đã chỉ ra, phép hoán dụ, giống như ẩn dụ, là một phần trong lối suy nghĩ hàng ngày của chúng ta, dựa trên kinh nghiệm của chúng ta, tuân theo các nguyên tắc chung và có hệ thống, và cấu trúc suy nghĩ và hành động của chúng ta. Chẳng hạn, hoán dụ ý niệm “khuôn mặt đại diện cho người” là một phần trong cách suy nghĩ hằng ngày của chúng ta về con người (trong ví dụ: Cô gái ấy là gương mặt mới trong làng điện ảnh).
Hoán dụ là một quá trình tri nhận
Quan điểm truyền thống coi hoán dụ là một mối quan hệ liên quan đến sự thay thế, cụ thể là “x đại diện cho y”. Tuy nhiên, hoán dụ không chỉ đơn giản là thay thế một thực thể này cho một thực thể khác, mà chúng tương hỗ nhau để tạo thành một nghĩa mới phức tạp. Chẳng hạn như trong phát ngôn “Tôi thích Mozart”, chúng ta không đề cập đến âm nhạc, mà đề cập đến loại nhạc được Mozart sáng tác.
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |