III. Gi¶i ph¸p ®èi víi nguån hµng xuÊt khÈu

Theo ®Æc ®iÓm cña tõng nhãm hµng ho¸ vµ tõng lo¹i h×nh thÞ tr­êng, c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét nguån hµng hay mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cã kh¸c nhau.

§èi víi c¸c hµng ho¸ nh­ tµi nguyªn, nguyªn vËt liÖu... hay nãi c¸ch kh¸c lµ c¸c hµng ho¸ tiªu dïng cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th× nhiÒu khi quy m«, sè l­îng l¹i ®ãng vai trß quan träng, cßn ng­îc l¹i ®èi víi c¸c hµng ho¸ phôc vô cho nh­ cÇu tiªu dïng c¸ nh©n th× nhiÒu khi sè l­êng cña hµng ho¸ kh«ng quan träng ®Õn møc nh­ vËy.

§èi víi thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ Mü, NhËt, EU... th× tiªu chuÈn chÊt l­îng ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu vµ cã c¸c quy tr×nh gi¸m ®Þnh rÊt nghiªm ngÆt. Ngoµi c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng th«ng th­êng nh­ c¸c ®Æc tÝnh vÒ c¬, lý, ho¸... nghÜa lµ c¸c tiªu chuÈn ®­îc quy ®Þnh theo bé ISO 9000; hiÖn nay ng­êi ta cßn ®åi hái hµng ho¸ ®ã ph¶i ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng theo bé tiªu chuÈn ISO 14000. Do ®ã, ®èi víi ng­êi tiªu dïng t¹i thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn th× khi hµng ho¸ b¶o ®¶m c¸c tiªu chuÈn trªn th× míi tho¶ m·n vµ hä s½n sµng mua víi gi¸ c¶ cao h¬n. §èi víi c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ chÊt l­îng kÐm, th× ch­a h¼n ®· vµo ®­îc thÞ tr­êng cña c¸c n­íc nµy, hoÆc tr­êng hîp cã vµo ®­îc ®i ch¨ng n÷a th× sÏ kh«ng g©y ®­îc thiÖn c¶m cña ng­êi tiªu dïng. Vµ nh­ vËy sÏ rÊt khã tiªu thô, mÆc dÇu gi¸ c¶ rÎ h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c hµng ho¸ cïng lo¹i mµ cã chÊt l­îng cao h¬n.

C¨n cø vµo ph©n tÝch trªn ®©y vµ vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña n­íc ta hiÖn nay, c¸c mÆt hµng mµ ta cã lîi thÕ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng khu vùc nµy lµ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n nh­ lóa g¹o, cµ phª, chÌ...

§èi víi nhãm n«ng s¶n, cÇn t¹o ra gièng míi cã n¨ng suÊt cao, cã thÓ phÈm cÊp trung b×nh nh­ng ®¶m b¶o lµ gi¸ thµnh ph¶i thÊp. CÇn tiÕn hµnh ph©n lo¹i c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ®Ó cã thÓ chuyÓn mét sè l­îng n«ng s¶n phÈm cÊp trung b×nh mµ kh«ng ®ñ tiªu chuÈn xuÊt sang c¸c thÞ tr­êng cña c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ EU, NhËt, c¸c n­íc ASEAN vµ mét sè n­íc ch©u ¸ kh¸c sang thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng. Tuy kh«ng ®ßi hái cao vÒ chÊt l­îng cña s¶n phÈm hµng ho¸ nh­ng ®èi víi thÞ tr­êng nµy do vËn chuyÓn xa, thêi tiÕt nãng, do ®ã cÇn chó träng bao b× nh·n m¸c mét mÆt b¶o vÖ ®­îc chÊt l­îng, mÆt kh¸c phï hîp víi phong tôc tËp qu¸n cña ng­êi tiªu dïng.

§èi víi nhãm hµng giµy dÐp; ®©y lµ mÆt hµng mµ hiÖn nay n¨ng lùc s¶n xuÊt cña ta t­¬ng ®èi lín vµ gi¸ c¶ mÆt hµng nµy cña ta th­êng thÊp h¬n møc trung b×nh cña thÕ giíi (cña ta 4-6 USD/®«i, møc trung b×nh cña thÕ giíi lµ 6-9 USD/®«i), do chÊt l­îng cña ta thÊp vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cña ta cßn yÕu. V× vËy, bªn c¹nh c¶i tiÕn mÉu m·, ®Çu t­ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®ª s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ cã chÊt l­îng tèt xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn th× mét sè c¬ së s¶n xuÊt ch­a cã ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt l­îng b»ng ®Çu t­ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cÇn t×m hiÓu thÞ tr­êng T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng, ®Ó chØ cÇn thay ®æi mét Ýt vÒ mÉu m·, nh·n m¸c cã thÓ còng cã thÓ xuÊt khÈu ®­îc vµo thÞ tr­êng nµy.

ë giai ®o¹n ®Çu, khi tiÒm n¨ng vèn cßn yÕu, c«ng nghÖ cßn l¹c hËu, thÊt nghiÖp cao, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ chän c¸c mÆt hµng sö dông nhiÒu lao ®éng, Ýt vèn nh­ dÖt, may, da giÇy, gia c«ng chÕ biÕn n«ng s¶n... ®Ó xuÊt khÈu sang T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng. Tuy nhiªn, trong giai ®o¹n tiÕp theo 2005 ®Õn 2010, khi gi¸ lao ®éng kh«ng cßn rÎ n÷a, do møc l­¬ng tr¶ cho c«ng nh©n t¨ng cao, tr×nh ®é lao ®éng vµ kü thuËt cña ng­êi lao ®éng ®· ®­îc n©ng ®¸ng kÓ, nguyªn liÖu trë nªn khan hiÕm, c¸c doanh nghiÖp cña ta ph¶i chuyÓn sang s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng ®ßi hái hµm l­îng lao ®éng, nguyªn liÖu cao, hµm l­îng vèn, c«ng nghÖ cao víi gi¸ trÞ gia t¨ng cao. Vµ nh­ vËy vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn nµy th× ®ßi hái vÒ chÊt l­îng cña thÞ tr­êng khu vùc T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng còng ®­îc n©ng cao cã thÓ t­¬ng ®­¬ng víi c¸c khu vùc kh¸c.

Tr­íc m¾t khi trong lùc l­îng c¸c doanh nghiÖp cña ta cßn chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, tr×nh ®é vèn vµ c«ng nghÖ c¸c doanh nghiÖp cßn h¹n chÕ, cÇn cã sù phèi hîp gi÷a c¸c doanh nghiÖp lín vµ c¸c doanh nghiÖp vïa vµ nhá mét c¸ch hîp lý trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Sù hîp lý nµy thÓ hiÖn ë chç c¸c doanh nghiÖp lín, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao cÇn tËp trung ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng cã chÊt l­îng tèt ®Ó xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn, cßn viÖc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chÊt l­îng trung b×nh h­íng xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng c¸c khu vùc nh­ T©y Nam ¸ - Trung CËn §«ng nªn "nh­êng l¹i" cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c.

III. gi¶i ph¸p ®èi víi mét sè n­íc cô thÓ thuéc khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng

1. §èi víi Ên §é

Nh­ ®· ®Ò cËp trªn ®©y t¹i khu vùc Nam ¸, thÞ tr­êng träng ®iÓm sÏ lµ Ên ®é. Víi d©n sè kho¶ng trªn 1 tû ng­êi, cã quan hÖ h÷u nghÞ ®Æc biÖt víi ViÖt Nam, Ên ®é lu«n lµ mét ®èi t¸c quan träng. Tuy nhiªn, trong 3 n¨m gÇn ®©y ta chØ xuÊt sang Ên ®é ®­îc kho¶ng 12-13 triÖu USD/n¨m trong khi nhËp tõ thÞ tr­êng nµy tíi 90-100 triÖu USD/n¨m, chñ yÕu lµ do hµng rµo b¶o hé dµy ®Æc cña b¹n. Chªnh lÖch th­¬ng m¹i nµy cã thÓ ®­îc c¶i thiÖn th«ng qua biÖn ph¸p g¾n nhËp khÈu víi xuÊt khÈu, yªu cÇu b¹n mua l¹i hµng cña ta khi ta cã nhu cÇu mua hµng cña b¹n.

- ChÝnh phñ hai n­íc cÇn chØ ®¹o vµ hç trî c¸c c¬ quan h÷u quan, c¸c doanh nghiÖp hai n­íc thóc ®Èy viÖc trao ®æi mét sè mÆt hµng cã kim ng¹ch lín ®Ó t¨ng nhanh kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a hai n­íc. ViÖt Nam cÇn ®Ò nghÞ Ên §é nghiªn cøu viÖc nhËp khÈu c¸c mÆt hµng cña m×nh ®Ó c©n b»ng kim ng¹ch gi÷a hai n­íc.

- Hai bªn cÇn tiÕp tôc thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, t¹o thuËn lîi cho viÖc thµnh lËp Trung t©m th­¬ng m¹i ViÖt Nam t¹i New Dehli, tiÕp tôc viÖc tho¶ thuËn dµnh cho nhau gian hµng héi chî miÔn phÝ theo nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i vµ khuyÕn khÝch, hç trî c¸c doanh nghiÖp tham gia c¸c héi chî triÓn l·m.

- §Ó thùc hiÖn ®­îc c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Ên ®é, ChÝnh phñ vµ Bé Th­¬ng m¹i cÇn chØ ®¹o Petro Vietnam, Petechim, Coalimex, c«ng ty Apatit ViÖt Nam cïng víi Th­¬ng vô xóc tiÕn viÖc b¸n dÇu th«, than vµ quÆng phosphate vµo thÞ tr­êng cña Ên ®é.

- C¸c c«ng ty ë ViÖt Nam nªn th­êng xuyªn cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ gi¸, quy c¸ch, kh¶ n¨ng giao hµng c¸c mÆt hµng t¬ sèng, thiÕc, cao su tù nhiªn cña ViÖt Nam, ®Ó th­¬ng vô ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn giíi thiÖu víi c¸c ®èi t¸c Ên ®é.

- TiÕp tôc nghiªn cøu vµ më réng ®èi t¸c nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nh­ quÕ, håi, cau kh«, d­îc liÖu.

- TiÕp tôc quan hÖ víi c¸c c«ng ty Ên ®é nh»m giíi thiÖu mÆt hµng g¹o, may mÆc, giµy dÐp, chÌ ®en cña ta ®Ó hä xuÊt khÈu sang n­íc thø ba.

- CÇn cã biÖn ph¸p nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp trong n­íc t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i (th¨m lÉn nhau, tham gia héi chî, dµnh mét l­îng hµng nhÊt ®Þnh ®Ó xuÊt sang Ên ®é).

- Xem xÐt vµ tiÕn tíi viÖc thµnh lËp Trung t©m th­¬ng m¹i t¹i mçi n­íc, ngoµi nhiÖm vô chÝnh cña trung t©m nµy lµ cung cÊp th«ng tin liªn quan ®Õn kinh tÕ, th­¬ng m¹i, ®Çu t­ cho bªn nµy hoÆc bªn kia, trung t©m cßn ®­îc quyÒn b¸n, giíi thiÖu mét sè s¶n phÈm víi thêi gian chiÕu cè ban ®Çu kh«ng ph¶i nép bÊt kú mét kho¶n thuÕ nµo. ViÖc thµnh lËp trung t©m th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam t¹i Ên §é lµ kh©u ®ét ph¸ ®Çu tiªn ®Ó tiÕn tíi viÖc th©m nhËp cña ta vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc l©n cËn thuéc tiÓu khu vùc T©y Nam ¸.

- Bé Th­¬ng m¹i kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ, th«ng qua Uû ban hçn hîp gi÷a hai n­íc, miÔn hoÆc gi¶m quan thuÕ cho mét sè hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam mµ Ên §é cã yªu cÇu vµ ng­îc l¹i.

2. §èi víi Pakistan

ViÖt Nam vµ Pakistan ®· thiÕt lËp mèi quan hÖ tõ l©u nh­ng do khã kh¨n vÒ tµi chÝnh nªn hai bªn ®· rót ®¹i sø qu¸n vµ ®Õn nay ch­a lËp l¹i ®­îc. Hai n­íc ®· cã quan hÖ bu«n b¸n tuy kim ng¹ch vÉn ë møc khiªm tèn, c¸c mÆt hµng ta xuÊt lµ chÌ, gia vÞ, ho¸ chÊt, hµng dÖt, phô tïng «-t«... vµ hµng nhËp khÈu lµ b«ng x¬, sîi b«ng, v¶i..

ViÖt Nam vµ Pakistan ®· trao ®æi dù th¶o HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i vµ ®· ®µm ph¸n thèng nhÊt vÒ c¬ b¶n néi dung hiÖp ®Þnh, tuy nhiªn ®Õn nay vÉn ch­a ®­îc ký kÕt. V× vËy ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi b¹n trong thêi gian tíi cÇn ph¶i sím xóc tiÕn ký HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i. Hai n­íc cÇn t¨ng c­êng cö c¸c ph¸i ®oµn th¨m viÕng lÉn nhau nh»m t×m hiÓu trao ®åi kinh nghiÖm ®Ó thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ-th­¬ng m¹i song ph­¬ng. Ta nªn gióp ®ì Pakistan ®Ó b¹n sím trë thµnh thµnh viªn ®èi tho¹i ®Çy ®ñ cña ASEAN.

Nh×n chung diÖn mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu gi÷a ta vµ b¹n t­¬ng ®èi gièng nhau, mét sè mÆt hµng ta cÇn xóc tiÕn xuÊt khÈu tr­íc m¾t lµ chÌ, g¹o... vµ c¸c mÆt hµng ta cã thÓ nhËp lµ b«ng vµ mét sè m¸y mãc thiÕt bÞ kh¸c. Kh¶ n¨ng thanh to¸n gi÷a ta vµ b¹n cßn h¹n chÕ v× vËy cÇn t×m hiÓu kh¶ n¨ng trao ®æi hµng ho¸ gi÷a hai n­íc.

3. §èi víi Thæ NhÜ Kú

Thæ NhÜ Kú lµ mét n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ hiÖn nay ®· trë thµnh thµnh viªn cña EU. Thæ NhÜ Kú ®· cã mèi quan hÖ víi th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam tõ l©u. Kim ng¹ch XNK cña hai n­íc n¨m 2000 ®¹t møc 18 triÖu USD, trong ®ã ViÖt Nam xuÊt sang Thæ NhÜ Kú lµ 15,6 triÖu USD vµ nhËp khÈu lµ 2,4 triÖu USD. Nh÷ng mÆt hµng mµ b¹n cã nhu cÇu nhËp lµ cao su tù nhiªn, g¹o h¹t dµi, h¹t trßn, cµ phª, h¹t tiªu, tinh dÇu, hµng thñ c«ng mü nghÖ. Nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam cã thÓ nhËp khÈu tõ Thæ NhÜ Kú lµ; ph©n bãn, s¾t thÐp, PVC, sîi b«ng, nh«m, kÏm.

Lµ mét n­íc thµnh viªn cña EU v× vËy qua b¹n ta cã thÓ ®­a hµng may mÆc vµo EU. Tuy nhiªn h×nh thøc nµy thùc chÊt lµ Thæ NhÜ Kú t¸i xuÊt hµng cña ta nªn chØ nh÷ng mÆt hµng nµo cã l·i c¸c c«ng ty b¹n míi nhËn víi c¸c doanh nghiÖp cña ta. H¬n n÷a vÒ mÆt gi¸ c¶, chÊt l­îng, nhiÒu mÆt hµng cña ta kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña b¹n, do ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta qua con ®­êng nµy cßn thÊp.

Trong thêi gian, ®Ó ®Èy m¹nh quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷ ta vµ Thæ NhÜ Kú cÇn tiÕn hµnh mét sè gi¶i ph¸p nh­: khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty cña ta ®Èy m¹nh trao ®æi, t×m thªm b¹n hµng xuÊt khÈu; t¨ng c­êng t×m hiÓu, nghiªn cøu thÞ tr­êng Thæ NhÜ Kú; ®éng viªn c¸c c«ng ty ta ®i kh¶o s¸t thÞ tr­êng, tham gia héi chî quèc tÕ t¹i Izmir, vµ mêi c¸c doanh nghiÖp Thæ NhÜ Kú tham gia c¸c héi chî triÓn l·m t¹i ViÖt Nam.

Thæ nhÜ kú lµ thµnh viªn cña EU nªn c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh, tiªu chuÈn vÒ hµng ho¸ nhËp khÈu cã nhiÒu nÐt gièng EU, v× vËy ta cã thÓ t×m hiÓu c¸c quy ®Þnh cña b¹n dùa vµo c¸c quy ®Þnh cña EU, ®©y lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng quen thuéc cña ViÖt Nam.

4. §èi víi I-ran

Th­¬ng m¹i ViÖt Nam vµ I-ran vÉn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt

- HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn ch­a tin t­ëng trong kh©u thanh to¸n víi c¸c ®èi t¸c nhËp khÈu I-ran, mÆc dï ng©n hµng hai n­íc ®· ký biªn b¶n ghi nhí. Do ch­a n¾m ®­îc c¸c thñ tôc th­¬ng m¹i cña I-ran nªn c¸c doanh nghiÖp cña ta rÊt ng¹i giao dÞch bu«n b¸n vµ më réng thÞ tr­êng, trong thêi gian qua ta chñ yÕu giao dÞch, ký hîp ®ång víi nh÷ng kh¸ch hµng quen biÕt.

- ViÖc duy tr× vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt, v× vËy trong thêi gian tíi cÇn tiÕn hµnh sím mét sè biÖn ph¸p sau ®©y:

+ Nghiªn cøu kh¶ n¨ng vµ tæ chøc mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia Héi chî quèc tÕ t¹i Tehran.

+ Phèi hîp víi §¹i sø qu¸n ta t¹i Tehran vµ §¹i sø qu¸n b¹n t¹i Hµ Néi tæ chøc ®oµn doanh nghiÖp hai n­íc th¨m viÕng lÉn nhau, t×m ®èi t¸c, trao ®æi cô thÓ, cëi më ®Ó hiÓu biÕt vµ thÊy râ ®­îc nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña nhau, qua ®ã t¹o lßng tin trong viÖc më réng trao ®æi bu«n b¸n.

+ KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam më réng diÖn mÆt hµng xuÊt khÈu sang

+ KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nhËp khÈu tõ I-ran c¸c mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã nhu cÇu vµ I-ran cã kh¶ n¨ng cung cÊp víi chÊt l­îng tèt vµ gi¸ c¶ c¹nh tranh.

+ KhuyÕn khÝch viÖc më réng c¸c h×nh thøc bu«n b¸n gi÷a c¸c doanh nghiÖp hai n­íc ch¼ng h¹n nh­ ph­¬ng thøc hµng ®æi hµng.

5. §èi víi I-r¾c

I-r¾c lµ thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng nh­ng viÖc bu«n b¸n víi n­íc nµy trong thêi gian hiÖn nay ®ang cã nh÷ng ®Æc thï riªng do ph¶i tu©n thñ rÊt chÆt chÏ c¸c quy ®Þnh cña Uû ban cÊm vËn Liªn hiÖp quèc. B¹n cã thiÖn c¶m víi ta nªn s½n sµng hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc. N¨m 1999 b¹n ®· mua cña ta kho¶ng 200 triÖu USD hµng ho¸, kim ng¹ch nµy th­êng ®­îc giao cho mét sè c«ng ty Nhµ n­íc chÞu tr¸ch nhiÖm ký hîp ®ång víi ViÖt Nam. Ta còng ®· thùc hiÖn t­¬ng tù, giíi thiÖu mét sè c«ng ty cã kh¶ n¨ng vµ cã uy tÝn lµm ®Çu mèi giao dÞch víi b¹n. C¬ chÕ nµy cã ­u ®iÓm lµ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh, tr¸nh c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. Tuy nhiªn, nÕu cø duy tr× c¸ch lµm nµy th× cã kh¶ n¨ng sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng x©y dùng quan hÖ b¹n hµng réng r·i ®Ó chuÈn bÞ cho thêi kú sau cÊm vËn.

§Ó khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ mµ I-r¾c dµnh cho ViÖt Nam vµ n©ng dÇn søc c¹nh tranh, cÇn më dÇn sè ®Çu mèi ®­îc phÐp giao dÞch víi I-r¾c, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Ban ®iÒu hµnh quan hÖ kinh tÕ- th­¬ng m¹i víi I-r¾c cÇn xö lý linh ho¹t h¬n. Ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cã hiÖu qu¶ lµ theo dâi vµ n¾m ch¾c diÔn biÕn thÞ tr­êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ tr­êng, tËn dông tèi ®a phÇn kim ng¹ch mµ I-r¾c dµnh cho ViÖt Nam th«ng qua viÖc quy ®Þnh chÕ ®é b¸o c¸o chÆt chÏ, kÞp thêi ®iÒu chuyÓn chØ tiªu bu«n b¸n nµy tõ c¸c doanh nghiÖp n¨ng lùc yÕu kh«ng lµm ®­îc sang c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng ®Ó hoµn nhiÖm vô tèt h¬n. NÕu lµm ®­îc nh­ vËy, kim ng¹ch xuÊt sang I-r¾c cã thÓ t¨ng lªn trong t­¬ng lai. Trong n¨m 2000 bu«n b¸n gi÷a ta vµ b¹n ®¹t kim ng¹ch kho¶ng 320 triÖu USD, trong ®ã ta ®· xuÊt sang b¹n h¬n 319 triÖu USD vµ nhËp khÈu ch­a ®Õn 1 triÖu USD.

CÇn chuÈn bÞ mäi ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó khi cã ®iÒu kiÖn (bá cÊm vËn) ta cã thÓ tiÕn hµnh thµnh lËp Trung t©m th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam t¹i I-r¾c. §©y còng lµ mét trong nh÷ng bµn ®¹p ®Ó ta th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng kh¸c thuéc khu vùc Trung CËn §«ng nh­ ®· tr×nh bµy trªn ®©y.

6. §èi víi A-rËp Xª-ót

§©y lµ mét trong nh÷ng n­íc giµu cã vµ kinh tÕ ph¸t triÓn cña khu vùc Trung §«ng. C¬ héi ®èi víi hµng ViÖt Nam nh×n chung rÊt lín, tuy nhiªn kim ng¹ch XNK gi÷a ta vµ b¹n vÉn ë møc khiªm tèn (n¨m 2000 kho¶ng 30 triÖu USD, ViÖt Nam xuÊt kho¶ng 15 triÖu USD vµ nhËp kho¶ng 15 triÖu USD, c¸n c©n th­¬ng m¹i c©n b»ng).

Nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam cã thÓ ®­a vµo thÞ tr­êng nµy lµ thùc phÈm ®ãng hép, hµng dÖt may, thñ c«ng mü nghÖ, h¶i s¶n vµ hµng ®iÖn tö. Tr­íc ®©y, c¸c th­¬ng gia A-rËp Xª-ót ®· nhËp víi khèi l­îng nhá th¶m len cña ViÖt Nam vµ cã ý ®Þnh nhËp h¶i s¶n cña ViÖt Nam nh­ng do hµng cña ta kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm nªn kh«ng thùc hiÖn ®­îc. §©y lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ta, v× vËy cÇn ph¶i xóc tiÕn ®Ó xuÊt khÈu ®­îc mÆt hµng nµy vµo thÞ tr­êng

ThÞ tr­êng A-rËp Xª-ót lµ mét thÞ tr­êng rÊt míi, do vËy viÖc t×m hiÓu thÞ tr­êng vµ ®èi t¸c lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tr­íc m¾t, trong khi ch­a trùc tiÕp x©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng nµy ta cã thÓ sö dông Dubai lµ ®iÓm trung chuyÓn ®Ó ®­a hµng vµo ®©y. T¹i thÞ tr­êng A-rËp Xª-ót hµng ViÖt Nam sÏ ph¶i c¹nh tranh víi hµng cña Trung Quèc, Ên §é, Th¸i Lan... V× vËy c¸c doanh nghiÖp cÇn nghiªn cøu t×m hiÓu thÞ tr­êng vµ ®Çu t­ thÝch ®¸ng ®Ó thµnh c«ng trong c¹nh tranh vÒ chÊt l­îng, gi¸ c¶...

7. §èi víi C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt

T¹i khu vùc Trung CËn §«ng, mét trong nh÷ng thÞ tr­êng träng ®iÓm sÏ lµ Dubai (C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt), ®©y còng lµ mét trong nh÷ng cöa ngâ cña khu vùc Trung CËn §«ng vµ lµ ®Þa ®iÓm trung chuyÓn hµng ho¸ ®i Xy-ri, A-rËp Xª-ót, ch©u Phi, ch©u ¢u... C¸c c«ng ty cña C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt lµm ¨n ®øng ®¾n, m«i tr­êng kinh doanh l¹i tù do, hÇu nh­ kh«ng cã thuÕ nhËp khÈu nªn c¸c c«ng ty cña ta nªn cè g¾ng th©m nhËp nhanh vµo thÞ tr­êng nµy vµ lÊy ®©y lµm bµn ®¹p tiÕn sang c¸c n­íc l©n cËn.

Thêi gian võa qua mét sè c«ng ty cña ta ®· tham dù thµnh c«ng héi chî tæ chøc t¹i Dubai do cã sù phèi hîp chuÈn bÞ tèt víi c¬ quan ®¹i diÖn cña ViÖt Nam t¹i Dubai. Bé Th­¬ng m¹i cÇn cã ph­¬ng ¸n cô thÓ nh»m gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc h×nh thµnh Trung t©m Th­¬ng m¹i trong thêi gian tíi, ViÖt Nam nªn cè g¾ng n©ng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊt trong nh÷ng n¨m tiÕp theo, më réng sang c¸c mÆt hµng míi. HiÖn nay ViÖt Nam ®· xuÊt sang C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp thèng nhÊp chñ yÕu lµ hµng ®iÖn tö, h¹t tiªu, giµy dÐp vµ dÖt may.

8. §èi víi C«-oÐt

ViÖt Nam vµ C«-oÐt thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao ngµy 10/1/1976 vµ th¸ng 5/1995 hai n­íc ®· ký HiÖp ®Þnh hîp t¸c Kinh tÕ, Khoa häc kü thuËt vµ V¨n ho¸ vµ HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i.

Sau khi HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ®­îc ký kÕt, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n­íc mçi n¨m mét t¨ng. N¨m 2000, kim ng¹ch XNK gi÷a 2 n­íc lµ 115 triÖu USD, ta chØ xuÊt ®­îc 2,5 triÖu USD vµ nhËp kho¶ng 112,5 triÖu USD. Lý do nhËp siªu lµ ViÖt Nam xuÊt khÈu chñ yÕu lµ hµng may mÆc, giµy da, gia vÞ nh­ng víi sè l­îng Ýt, nguyªn nh©n chñ yÕu lµ thÞ tr­êng c¹nh tranh khèc liÖt vÒ gi¸. Gi¸ hµng cña ViÖt Nam hiÖn nay cao h¬n hµng cña mét sè n­íc xung quanh nh­ Ên §é, Th¸i Lan, Trung Quèc, Malaysia, Indonesia... vµ mét sè n­íc thuéc khu vùc Trung §«ng cã nguån hµng xuÊt khÈu gièng ta nh­ Thæ NhÜ Kú, I-ran, Ai CËp..., thªm vµo ®ã gi¸ c­íc vËn t¶i cao lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng C«-oÐt.

MÆc dï thÞ tr­êng néi ®Þa nhá nh­ng C«-oÐt phô thuéc chñ yÕu vµ l©u dµi vµo nhËp khÈu, nhÊt lµ ®èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, l­¬ng thùc vµ thùc phÈm cã nhu cÇu ®èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm mµ ViÖt Nam cã thÕ m¹nh nh­ hoa qu¶, rau t­¬i, cµ phª, h¹t ®iÒu, gia vÞ... vµ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp nh­ hµng may mÆc, hµng da...

§Ó n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta sang C«-oÐt, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng chØ t¹o ra nguån hµng cã gi¸ c¶ c¹nh tranh mµ cÇn ®Çu t­ vµo kh©u x©m nhËp thÞ tr­êng, t×m hiÓu ®Æc tr­ng vµ tËp tôc bu«n b¸n. Muèn hµng ho¸ x©m nhËp ®­îc vµ cã chç ®øng l©u dµi t¹i C«-oÐt kh«ng thÓ theo c¸ch truyÒn thèng lµ “më L/C - trao hµng" mµ ph¶i cã ®Çu t­ ban ®Çu t×m ®èi t¸c b¶n ®Þa lµm ®¹i lý, b¶o l·nh, liªn kÕt liªn doanh... ®Ó më cöa hµng, phßng tr­ng bµy s¶n phÈm hoÆc trung t©m th­¬ng m¹i.

9. §èi víi Gioãc-®a-ni

Gioãc-®a-ni lµ mét n­íc nghÌo nh­ng cã vÞ trÝ rÊt thuËn lîi lµ cöa ngâ cña Trung §«ng cho nªn th­¬ng m¹i cña Gioãc-®a-ni rÊt ph¸t triÓn. Hä th­êng nhËp hµng tõ c¸c n­íc Trung §«ng vµ t¸i xuÊt sang c¸c n­íc kh¸c hoÆc ng­îc l¹i. ë ®©y cã hai khu mËu dÞch tù do cã møc thuÕ nhËp khÈu rÊt thÊp, mét t¹i c¶ng Aquaba vµ mét t¹i thñ ®« Amman, ngoµi møc thuÕ thÊp t¹i c¸c khu nµy hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô hç trî th­¬ng m¹i rÊt ph¸t triÓn.

ViÖt Nam vµ Giãoc-®a-ni ®· ký HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i n¨m 1996, c¸c doanh nghiÖp hai bªn ®· cã quan hÖ bu«n b¸n víi nhau, tuy nhiªn kim ng¹ch cßn ë møc kh¸ nhá bÐ. Còng gièng nh­ thÞ tr­êng mét sè n­íc kh¸c thuéc khu vùc Trung §«ng hµng ho¸ cña ta ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi hµng ho¸ cïng lo¹i ®­îc nhËp khÈu tõ c¸c n­íc kh¸c. VÝ dô nh­ hµng n«ng s¶n ph¶i c¹nh tranh víi hµng cña c¸c n­íc nh­ Ên §é, Pakistan... cßn hµng tiªu dïng, ®iÖn tö, may mÆc... th× l¹i ph¶i c¹nh tranh víi Trung Quèc vµ mét sè n­íc kh¸c.

V× vËy ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi thÞ tr­êng nµy trong thêi gian tíi cÇn xóc tiÕn viÖc x©y dùng Trung t©m Th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam t¹i thñ ®« Amman.

CÇn ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ t¹i thÞ tr­êng nµy b»ng c¸ch gi¶m gi¸ thµnh, bao b×, nh·n m¸c ph¶i hîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng. Khi chµo hµng cÇn chµo ®óng gi¸, v× thÞ tr­êng nµy cã søc mua thÊp kh«ng ®ßi hái c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ ch¸t l­îng cao mµ gi¸ c¶ qu¸ ®¾t.

10. §èi víi I-xra-en

ViÖt Nam vµ I-xra-en ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao vµ th¸ng 12/1993 I-xra-en lËp §¹i sø qu¸n vµ cö ®¹i sø ®Çu tiªn t¹i n­íc ta.

Hai n­íc ®ang tiÕn hµnh ®µm ph¸n ®Ó sím ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ mét lo¹t c¸c hiÖp ®Þnh hîp t¸c trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ thóc ®Èy h¬n n÷a quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc.

Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ I-xra-en ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. Th­¬ng m¹i hai chiÒu n¨m 2000 ®¹t 25 triÖu USD. ViÖt Nam xuÊt khÈu 15 triÖu USD c¸c mÆt hµng nh­ giµy dÐp, cµ phª, g¹o, h¶i s¶n, hµng may mÆc. ViÖt Nam nhËp khÈu 10 triÖu USD c¸c thiÕt bÞ viÔn th«ng, y tÕ, quèc phßng, ho¸ chÊt, ph©n bãn.

Nhanh chãng thµnh lËp ®¹i diÖn cña ViÖt Nam (Sø qu¸n, L·nh sù, v¨n phßng th­¬ng m¹i) t¹i I-xra-en. CÇn xóc tiÕn nhanh viÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc th«ng qua viÖc më mét v¨n phßng th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam t¹i I-xra-en

Sè kh¸ch du lÞch ng­êi I-xra-en sang th¨m ViÖt Nam t­¬ng ®èi ®«ng, n¨m 2000 cã kho¶ng 5.000-7.000 ng­êi I-xra-en sang th¨m ViÖt Nam, v× vËy cÇn më chi nh¸nh du lÞch t¹i I-xra-en ®Ó khai th¸c nguån kh¸ch du lÞch nµy.

KÕt luËn

XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm tù nhiªn nh­ vÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh, khÝ hËu, diÖn tÝch, c¸c ®Æc ®iÓm vÒ x· héi nh­ d©n sè, t«n gi¸o, v¨n ho¸... ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm vÒ chÝnh trÞ vµ ®Æc biÖt lµ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong thêi gian gÇn ®©y, ®Ò tµi ®· giíi thiÖu nh÷ng nÐt tæng quan chung vÒ thÞ tr­êng Nam ¸- Trung CËn §«ng vµ mét sè n­íc chñ yÕu cña khèi thÞ tr­êng nµy. Nh×n chung ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Êt n­íc häc, tuy nhiªn nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn, x· héi, kinh tÕ, chÝnh trÞ lµ mét trong nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó h×nh thµnh c¸c gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc chñ yÕu thuéc khu vùc T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng mµ môc tiªu cña ®Ò tµi ®· ®Ò ra.

Còng víi môc ®Ých lµ h×nh thµnh c¸c c¨n cø, ®Ò tµi tiÕp tôc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc chñ yÕu thuéc thÞ tr­êng nh­ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, tÝnh chÊt vµ c¬ cÊu cña c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu, c¸c b¹n hµng chñ yÕu, mét sè chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i trong thêi gian qua vµ trong thêi gian tíi v.v... cña c¸c n­íc thuéc khu vùc thÞ tr­êng Nam ¸- Trung CËn §«ng. Qua phÇn nµy chóng ta thÊy r»ng hiÖn nay c¸c n­íc thuéc thÞ tr­êng nµy ®ang tiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa héi nhËp vµ tiÕn hµnh tù do ho¸ th­¬ng m¹i, ®ã lµ mét tiÒn ®Ò thuËn lîi cho viÖc th©m nhËp vµo khu vùc thÞ tr­êng nµy ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng.

Mét néi dung quan träng kh¸c mµ ®Ò tµi ®· ®Ò cËp tíi lµ viÖc nªu vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi mét sè n­íc chñ yÕu cña thÞ tr­êng nµy. Nh÷ng nguyªn nh©n ®· vµ ®ang lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai bªn lµ viÖc n¾m b¾t th«ng tin, ®iÒu kiÖn thanh to¸n, vÊn ®Ò xuÊt khÈu qua trung gian, sù nç lùc cña c¸c bªn trong viÖc t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i v.v...

C¨n cø vµo c¸c yÕu tè ®· nªu kÕt hîp víi kh¶ n¨ng thùc tÕ cña ViÖt Nam hiÖn nay, mét hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ ®· ®­îc h×nh thµnh. §ã lµ c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ liªn quan ®Õn ChÝnh phñ còng nh­ c¸c doanh nghiÖp, trong ®ã bao gåm c¸c gi¶i ph¸p chung nh»m ¸p dông cho viÖc th©m nhËp vµo toµn bé khèi thÞ tr­êng vµ mét sè gi¶i ph¸p chØ ¸p dông ®èi víi mét sè n­íc cô thÓ nh­ Ên §é, I-ran, I-r¾c v.v...

V× T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng lµ mét khu vùc rÊt réng lín, l¹i bao hµm nhiÒu quèc gia víi c¸c ®Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn, x· héi, chÝnh trÞ vµ kinh tÕ kh¸c nhau. Khu vùc Nam ¸ (Ên ®é, pakistan, B¨ng-la-®Ðt...) nh×n chung cã ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ t­¬ng ®èi gièng nhau lµ trong c¬ cÊu cña GDP tû träng cña lÜnh vùc n«ng nghiÖp cßn cao; ng­îc l¹i ®èi víi khu vùc Trung CËn §«ng th× tû träng nµy thÊp h¬n vµ ®Æc biÖt khai th¸c, chÕ biÕn, xuÊt khÈu dÇu má lµ ngµnh kinh tÕ chñ yÕu cña c¸c n­íc nµy. XuÊt ph¸t tõ c¸c ®Æc ®iÓm ®ã kh«ng thÓ ®­a ra mét gi¶i ph¸p chung, mét ph­¬ng thøc tiÕp cËn chung cho toµn bé khu vùc thÞ tr­êng T©y Nam ¸- Trung CËn §«ng. V× vËy cÇn ph¶i cã c¸c nghiªn cøu tiÕp tôc ®èi víi c¸c khu vùc thÞ tr­êng nhá h¬n, thËm chÝ ®èi víi tõng quèc gia riªng biÖt th× hiÖu qu¶ sÏ thiÕt thùc h¬n.

B»ng sù cè g¾ng cña m×nh cïng víi sù gióp ®ì cña nhiÒu tæ chøc vµ c¸ nh©n trong vµ ngoµi Bé Th­¬ng m¹i, ®Õn nay ®Ò tµi ®· ®­îc hoµn thµnh, hy väng r»ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi sÏ gãp phÇn nhá bÐ ®èi víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c doanh nghiÖp còng nh­ mét sè ®èi t­îng kh¸c ë ViÖt Nam hiÖn nay.