3.3. PHƯƠNG PHÁP TẠO VÒNG THƠM VÀ DỊ VÒNG
3.3.1. TỔNG HỢP BENZEN VÀ DẪN XUẤT CỦA BENZEN
Benzen có thể được tổng hợp bằng phản ứng trime hoà hợp chất axêtylen:
Phản ứng này đã được nhiều nhà hoá học nghiên cứu với các xúc tác và điều kiện phản ứng khác nhau.
Để thu được benzen Zelinxki đã tiến hành phản ứng trên than hoạt tính ở nhiệt độ 450 – 5000C. Trong khi đó Repe đã sử dụng xúc tác là đicabony – đitriphenylphotphin Niken [ (C6H5)3P2 Ni (Co)2 và đã thu được dẫn xuất thế 1, 3, 4 của Benzen. Bằng việc sử dụng xúc tác là [ Al(C2H5)3 + TiCl4 Xigler đã thu nhận được các dẫn xuất thế 1, 3, 5 của benzen. Với xúc tác là CrCl3 Xeis đã điều chế được hợp chất hecxaphênylbenzen từ điphênylxêtylen:
Hợp chất axêtôn dưới tác dụng của axit sunfuric đạm đặc sẽ tạo thành 1, 3, 5 – trimêtylbenzen (mêzitilen).
Phản ứng cũng xãy ra tương tự đối với các xêtôn loại R-CO-CH3.
Ví dụ từ axêtôphenon C6H5COCH3 có thể điều chế 1, 3, 5 –triphênylbenzen.
Loại phản ứng này cũng có thể sử dụng để điều chế các dẫn xuất bên từ các hợp chất anđêhyt có nhóm mêtyl linh động:
Một trong những phản ứng được sử dụng rộng rãi để điều chế benzen là phản ứng thơm hoá các hợp chất parafin bằng xúc tác platin ở nhiệt độ ~3000C:
Phản ứng này có thể thực hiện bằng xúc tác [ Al2O3 + Cr2O3 ] ở nhiệt độ trên 4000C.
Các hợp chất benzen cũng có thể được điều chế bằng phản ứng đehyđrô hoá xyclôhecxan và xyclohecxađien với xúc tác platin ở nhiệt độ cao.
3.3.1.2. Tổng hợp các dị vòng 5 cạnh:
a. Phương pháp quan trọng và chung nhất dùng để tổng hợp các hợp chất dị vòng thơm, 5 cạnh được bắt đầu bằng 1,4 - dicacbonyl.
Các hợp chất dị vòng 5 cạnh có thể được thu nhận bằng phản ứng nhiệt phân (đêcacbonxyl hoá) axit muxic như sau:
Phản ứng này không sử dụng để điều chế tiôphen được nhưng tiôphen có thể được điều chế bằng phản ứng của axit với P2S3
Để chuyển hoá lẫn nhau giữa các dị vòng thơm và không thơm 5 cạnh lurep đã sử dụng xúc tác Al2O3 ở 4000C cho các phản ứng xảy ra theo sơ đồ sau:
Phản ứng cộng hợp 1, 3 vào hệ nối đôi và nối ba của tác nhân loại điazo, axit nitơ, axit, oxit nitril, hợp chất nitron... đã cho phép thu nhận một số lượng rất lớn các hợp chất dị vòng 5 cạnh khác nhau dưới đây là một số ví dụ:
e. Các hợp chất dị vòng 5 cạnh cũng có thể được điều chế bằng phản ứng của Shulte như sau:
Ngoài các phương pháp chung để điều chế các hợp chất dị vòng 5 cạnh trên đây, người ta còn sử dụng những phương pháp để tổng hợp các hợp chất riêng biệt.
Ví dụ:
Phản ứng điều chế furan và dẫn xuất furan:
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |