N©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ c«ng ty
ThuËt ng÷ qu¶n trÞ c«ng ty thêng ®îc dïng ®Ó chØ mèi quan hÖ gi÷a ngêi chñ së h÷u vµ ngêi qu¶n lý c«ng ty. Cô thÓ h¬n, nã liªn quan ®Õn c¸ch thøc mµ ngêi chñ së h÷u, nh÷ng ngêi kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo c«ng viÖc kinh doanh lµm ®Ó ®¶m b¶o sao cho gi¸ trÞ vµ viÖc sö dông c¸c tµi s¶n sau khi giao cho ngêi qu¶n lý ®îc tèi ®a ho¸. ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò qu¶n trÞ c«ng ty liªn quan tíi c¸ch ChÝnh phñ qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp n¨ng lîng cña m×nh. ViÖc qu¶n trÞ c«ng ty hiÖu qu¶ thêng lµ c¬ së ®¸ng tin cËy ®Ó ®¸nh gi¸ xem liÖu c¸c c¬ chÕ tæ chøc ®· ®ñ hay cha.
Qu¶n trÞ c«ng ty kÕt hîp tÊt c¶ c¸c mÆt khuyÕn khÝch bªn trong vµ bªn ngoµi cÇn thiÕt cho viÖc thay ®æi thÓ chÕ. Qu¶n trÞ c«ng ty chÞu ¶nh hëng bëi kÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch tµi chÝnh cña ChÝnh phñ ®èi víi doanh nghiÖp, c¬ cÊu thÞ trêng cña ngµnh, quy chÕ cña ngµnh, hÖ thèng luËt ph¸p liªn quan, møc ®é phøc t¹p cña khu vùc tµi chÝnh, vµ chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ râ rµng hay kh«ng râ rµng.
ë ViÖt Nam, cã ba lý do chÝnh ®Ó ®æi míi qu¶n trÞ c«ng ty. Thø nhÊt, c¸c ho¹t ®éng n¨ng lîng hÇu hÕt lµ do nhµ níc ®¶m nhiÖm, do vËy c¸c m« h×nh qu¶n trÞ c«ng ty truyÒn thèng lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn tíi sù yÕu kÐm vÒ thÓ chÕ. MÆc dï ®· cã luËt Doanh nghiÖp nhµ níc míi vµ c¸c ho¹t ®éng ®æi míi doanh nghiÖp kh¸c nhng c¸c bé ngµnh cña ChÝnh phñ vÉn cha thay ®æi ®¸ng kÓ hµnh vi cña m×nh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc.
Thø hai, chÕ ®é kÕ ho¹ch ho¸ ®· ®Ó l¹i cho nÒn kinh tÕ rÊt nhiÒu h¹n chÕ vÒ thÞ trêng, khiÕn viÖc thay ®æi quyÒn së h÷u ngay lËp tøc vµ ë quy m« lín gÆp khã kh¨n. Nh÷ng h¹n chÕ nµy lµ viÖc thÞ trêng vèn cha ®îc thiÕt lËp hoÆc cßn h¹n chÕ, tÝnh c¬ ®éng cña lao ®éng bÞ giíi h¹n do vÊn ®Ò vÒ nhµ ë vµ c¸c lîi Ých kh¸c liªn quan tíi viÖc lµm, vµ khu«n khæ luËt ph¸p ban ®Çu cho mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nh÷ng thay ®æi tríc m¾t vÒ qu¶n trÞ c«ng ty lµ cÇn thiÕt ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn phÇn lín së h÷u vÉn thuéc nhµ níc, trong khi ®ã c¶i c¸ch nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña thÞ trêng ph¶i ®îc tiÕn hµnh song song.
Thø ba, Nhµ níc cha t¸ch vai trß ®iÒu tiÕt kinh tÕ - mét bé phËn thÓ chÕ quan träng cña ngµnh n¨ng lîng ®Þnh híng th¬ng m¹i - víi vai trß së h÷u cña m×nh. C¸c c¶i c¸ch vÒ qu¶n trÞ c«ng ty ®· lµm râ vai trß ®iÒu tiÕt vµ tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ.
Nh÷ng nç lùc võa qua lµ mét sù khëi ®Çu
ViÖt Nam bíc ®Çu thùc hiÖn c¶i c¸ch qu¶n trÞ c«ng ty vµo ®Çu n¨m 1995 khi tiÕn hµnh s¸p nhËp c¸c c«ng ty n¨ng lîng nhµ níc thµnh c¸c tæng c«ng ty nhµ níc. [1] ViÖc chuyÓn ®æi nµy lµ mét phÇn cña nh÷ng c¶i c¸ch lín h¬n nh»m cñng cè c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ kinh doanh díi sù qu¶n lý thèng nhÊt cña nhµ níc, nh»m ®¹t ®îc tÝnh kinh tÕ vÒ quy m« vµ ph¹m vi trong s¶n xuÊt, ph©n phèi, tµi chÝnh, hµnh chÝnh vµ nh©n lùc. Mêi t¸m tæng c«ng ty nhµ níc ®· ra ®êi trong giai ®o¹n c¶i c¸ch nµy; trong sè c¸c tæng c«ng ty lín nhÊt cã ba tæng c«ng ty n¨ng lîng ®ã lµ: Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam (Petrovietnam); Tæng c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam (EVN); vµ Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam (Vinacoal).
ViÖc chuyÓn ®æi c¸c tæng c«ng ty nhµ níc t¹o nªn ba yÕu tè c¬ b¶n quan träng cho viÖc qu¶n trÞ c«ng ty:
C¸c tæng c«ng ty n¨ng lîng ®îc thµnh lËp theo c¸c ®iÒu kho¶n cña LuËt Doanh nghiÖp Nhµ níc vµ LuËt Tæ chøc ChÝnh phñ. §iÒu nµy cho phÐp th¬ng m¹i ho¸ trong hÖ thèng së h÷u nhµ níc b»ng c¸ch t¹o nªn c¸c ph¸p nh©n riªng biÖt, ®éc lËp khái bé chñ qu¶n vµ c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ. MÆc dï c¸c h×nh thøc doanh nghiÖp n¨ng lîng tríc kia gièng víi c¸c ph¸p nh©n ®éc lËp, nhng thùc chÊt chóng lµ c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng t¹o ra doanh thu. C¸c nghÞ ®Þnh thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty n¨ng lîng ®a ra híng dÉn vÒ c¸ch ¸p dông LuËt Doanh nghiÖp Nhµ níc ®èi víi mçi ph¸p nh©n nµy.
ChÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ râ rµng ®· ph©n t¸ch c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc khái c¸c tæng c«ng ty vµ khái ban qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp. Nh÷ng chøc n¨ng nµy ®îc giao cho c¸c bé vµ c¸c c¬ quan nhµ níc cÊp cao h¬n. (MÆc dï kh«ng cã ®Þnh nghÜa râ rµng vÒ kh¸i niÖm qu¶n lý nhµ níc nhng nã còng ®Ò cËp ®Õn viÖc gi¸m qu¶n c¸c doanh nghiÖp th«ng qua bé chñ qu¶n, c¸c c¬ quan vµ c¸c uû ban cña Nhµ níc.)
Héi ®ång Qu¶n trÞ cña nh÷ng tæng c«ng ty nµy ®îc trao quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng së h÷u thay mÆt nhµ níc. Nhµ níc ph©n bæ tµi s¶n vµ vèn cho c¸c Héi ®ång Qu¶n trÞ ®Ó hä thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®îc giao.
Qu¶n trÞ c«ng ty hy väng sÏ mang l¹i mét sè lîi Ých vÒ mÆt thÓ chÕ vµ tµi chÝnh (b¶ng 5.1). T¸ch chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc khái chøc n¨ng qu¶n lý doanh nghiÖp sÏ khiÕn c¸c doanh nghiÖp Ýt phô thuéc vµo sù kiÓm so¸t trùc tiÕp cña bé chñ qu¶n. Hîp nhÊt c¸c ho¹t ®éng liªn quan díi mét thÓ ®¬n nhÊt sÏ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m«, ®Æc biÖt trong viÖc sö dông c¸c nhµ qu¶n lý giµu kinh nghiÖm lµ yÕu tè ®ang khan hiÕm. Vµ viÖc h×nh thµnh c¸c ph¸p nh©n lín, cã tÝn nhiÖm tµi chÝnh sÏ lµm gi¶m bít chi phÝ vay vèn vµ gi¶m sù phô thuéc vµo ng©n s¸ch nhµ níc.
Tuy nhiªn, cho ®Õn nay nh÷ng lîi Ých nµy vÉn cha ®îc c«ng nhËn (xem b¶ng 5.1). Do kh¸i niÖm “qu¶n lý nhµ níc” kh«ng ®îc x¸c ®Þnh râ, c¸c chøc n¨ng vÉn cha ®îc ph©n c«ng mét c¸ch râ rµng vµ c¸c thñ tôc vÉn cha ®îc lµm râ. Tæng côc Qu¶n lý vèn vµ Tµi s¶n Nhµ níc míi ®îc thµnh lËp gÇn ®©y ë Bé Tµi chÝnh míi chØ b¾t ®Çu nhiÖm vô vµ cã vÎ nh c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng cña nhµ níc vÉn ®¬n thuÇn tËp trung vµo c¸c môc tiªu t¨ng trëng hiÖn vËt. C¸c Héi ®ång Qu¶n trÞ ®· ®îc thµnh lËp nhng tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh cña c¸c Héi ®ång ®èi víi chñ së h÷u (tøc Nhµ níc) vÉn cha ®îc nªu râ rµng.
6. Ch¬ng tr×nh hµnh ®éng
Nh ®· nªu, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc møc t¨ng truëng kinh tÕ cao cha tõng thÊy trong khi vÉn gi÷ ®îc c©n ®èi kinh tÕ vÜ m« rÊt æn ®Þnh. Song t¨ng trëng hiÖn nay ®ang bÞ chËm l¹i do cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ë §«ng ¸ vµ tiÕn ®é chËm ch¹p cña c¸c cuéc c¶i c¸ch c¬ cÊu vµ chÝnh s¸ch.
Ngµnh n¨ng lîng cã thÓ b¶o ®¶m mét c¬ së cho t¨ng trëng trong t¬ng lai, song ViÖt Nam hiÖn gÆp ph¶i bèn th¸ch thøc chÝnh trong viÖc chuyÓn ®æi sang mét x· héi hiÖn ®¹i, ®îc c«ng nghiÖp ho¸. Cung cÊp n¨ng lîng cÇn ph¶i t¨ng nhanh h¬n 30% so víi møc t¨ng GDP ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng chØ tiªu t¨ng trëng kinh tÕ. C¸c nguån n¨ng lîng phong phó cÇn ph¶i ®îc ph¸t triÓn theo híng ®¶m b¶o sù bÒn v÷ng vÒ m«i trêng vµ c«ng b»ng vÒ x· héi. C¸c møc gi¸ n¨ng lîng vµ viÖc huy ®éng c¸c nguån lùc bao gåm c¶ nguån cña Nhµ níc vµ cña t nh©n cÇn ph¶i t¨ng lªn ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ vÒ tµi chÝnh ®èi víi ngµnh n¨ng lîng. Còng cÇn ph¶i thay ®æi viÖc qu¶n trÞ c«ng ty vµ qu¶n lý ngµnh ®Ó thóc ®Èy sù bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶.
Nh ®· ®îc ph¸c th¶o ë c¸c ch¬ng tríc, chi phÝ c¬ héi cña viÖc bu«ng xu«i trong lÜnh vùc n¨ng lîng lµ rÊt lín. Nh vËy ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn ph¶i thùc hiÖn viÖc c¶i c¸ch réng r·i ngµnh n¨ng lîng. Ch¬ng tr×nh hµnh ®éng trong giai ®o¹n ng¾n h¹n vµ trung h¹n cÇn ph¶i bao gåm mét sè bíc ®i cÇn thiÕt.
X©y dùng mét hÖ thèng ph©n phèi n¨ng lîng hiÖn ®¹i, hiÖu qu¶ vµ kinh tÕ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy mét gia t¨ng:
N©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông n¨ng lîng vµ kiÓm so¸t t¨ng trëng vÒ ®iÖn th«ng qua viÖc qu¶n lý nhu cÇu
Th¸o gì c¸c ¸ch t¾c trong truyÒn t¶i vµ ph©n phèi khi c«ng suÊt ph¸t ®iÖn gåm c¶ cña Nhµ níc vµ t nh©n t¨ng thªm vµ tæn thÊt hÖ thèng gi¶m xuèng
Hoµn chØnh c¸c dù ¸n ®Êu thÇu c¹nh tranh nh Phó Mü 2.2 ®Ó t¹o ra khu«n khæ cho c¸c dù ¸n h¹ tÇng c¬ së kh¸c trong ngµnh ®iÖn, than vµ khÝ.
Ph¸t triÓn kÞp thêi h¹ tÇng cung cÊp khÝ tõ bÓ Nam C«n S¬n. NÕu chËm trÔ sÏ g©y ra tæn thÊt tµi chÝnh trùc tiÕp vµo kho¶ng 140-200 triÖu USD mçi n¨m vµ tæn thÊt kinh tÕ (chi phÝ c¬ héi) cßn lín h¬n nhiÒu.
Thóc ®Èy th¨m dß t¹i c¸c bÓ dÇu khÝ cña ViÖt Nam b»ng c¸c khuyÕn khÝch tµi chÝnh vµ c¸c hÖ thèng phï hîp
Më cöa viÖc ph©n phèi c¸c s¶n phÈm dÇu má h¹ nguån ë c¸c thÞ trêng ®ñ lín vµ ®a d¹ng cho phÐp vµi nhµ cung øng ho¹t ®éng c¹nh tranh
T¨ng cêng hiÖu qu¶ cña ngµnh than ®Ó ®¸p øng nhu cÇu dù kiÕn trong níc vµ duy tr× xuÊt khÈu
Më réng viÖc sö dông c¸c d¹ng n¨ng lîng hiÖn ®¹i ë n«ng th«n b»ng viÖc thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh ®iÖn khÝ ho¸ n«ng th«n bÒn v÷ng vÒ tµi chÝnh vµ vÒ thÓ chÕ, vµ ph¸t triÓn ch¬ng tr×nh cung cÊp ®iÖn cho c¸c vïng xa
§¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng vÒ mÆt m«i trêng cña viÖc më réng n¨ng lîng b»ng c¸ch:
Chó träng vµo s¶n xuÊt ®iÖn b»ng khÝ vµ thuû ®iÖn ®Ó h¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ
T¨ng cêng c¸c hÖ thèng gi¸m s¸t « nhiÔm
N©ng cao nhËn thøc vÒ m«i trêng
Söa ®æi nh÷ng tiªu chuÈn m«i trêng kh«ng phï hîp
Lo¹i bá dÇn ch× ë trong x¨ng
Ph¸t triÓn chiÕn lîc huy ®éng vèn cho ngµnh n¨ng lîng bao gåm:
Huy ®éng c¸c nguån tµi chÝnh trong níc th«ng qua viÖc thùc hiÖn sím c¸c biÖn ph¸p vÒ gi¸ ®iÖn, khÝ, dÇu vµ than. Nh÷ng khuyÕn nghÞ vÒ gi¸ c¶ ®îc tãm t¾t trong khung 6.1.
T¨ng gi¸ ®iÖn lªn møc s¸t víi víi chi phÝ cËn biªn dµi h¹n cµng sím cµng tèt ®Ó sao cho c¸c c«ng ty ®iÖn cã thÓ ®¸p øng ®îc c¸c møc vÒ hiÖu qu¶ tµi chÝnh
Phèi hîp chiÕn lîc vay níc ngoµi dµnh cho ngµnh n¨ng lîng víi viÖc qu¶n lý thËn träng nî níc ngoµi cho ®Çu t t nh©n
Tr× ho·n ®Çu t c«ng céng hay sù hç trî cña nhµ níc dµnh cho ®Çu t t nh©n trong nh÷ng dù ¸n cã hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp (nh s¶n xuÊt ph©n bãn vµ läc dÇu).
C¶i thiÖn qu¶n trÞ c«ng ty vµ t¹o ra c¸c ®¬n vÞ cã tÝn nhiÖm tµi chÝnh b»ng c¸ch:
X¸c ®Þnh l¹i vai trß ngêi chñ cña ChÝnh phñ. NÕu muèn c¸c doanh nghiÖp n¨ng lîng Nhµ níc ®øng v÷ng ®îc trong kinh doanh, ChÝnh phñ ph¶i sö dông c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tµi chÝnh thay cho viÖc phª duyÖt dù ¸n mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh, thay cho ph©n bæ ng©n s¸ch nhµ níc vµ tÝn dông ®Þnh híng cho c¸c doanh nghiÖp nµy.
Thùc hiÖn viÖc ®iÒu tiÕt ®éc lËp ®Ó t¹o thuËn lîi cho viÖc gi¸m s¸t mét c¸ch c«ng b»ng vµ minh b¹ch ®èi víi ®Çu t vµ ®Þnh gi¸ n¨ng lîng, tr¸nh cho c¸c c«ng ty n¨ng lîng khái ph¶i lµm theo c¸c yªu cÇu tuú tiÖn cña ChÝnh phñ vµ thu hót ®Çu t t nh©n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn hîp lý. §Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu nµy cÇn ph¶i c«ng bè luËt vµ c¸c quy ®Þnh díi luËt vÒ ®iÖn, quy ®Þnh vÒ khÝ vµ hç trî cho C¬ quan qu¶n lý dÇu má Nhµ níc.
Khëi ®Çu viÖc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ thÝ ®iÓm vµ cã lÏ nªn b¾t ®Çu tõ c¸c c¬ së ph©n phèi ®iÖn ë thµnh phè cã mËt ®é d©n c cao. Nç lùc nµy sau ®ã cã thÓ më réng ra ®Ó l«i cuèn t nh©n vµo trong lÜnh vùc ph©n phèi khÝ.
Hîp lý ho¸ viÖc qu¶n lý ngµnh n¨ng lîng b»ng c¸ch:
C«ng bè nh÷ng dù ®Þnh cña ChÝnh phñ th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch n¨ng lîng cô thÓ. ChÝnh phñ ®· ban hµnh v¨n b¶n chÝnh s¸ch cho ngµnh ®iÖn trong ®ã bao gåm kÕ ho¹ch hµnh ®éng chi tiÕt cho c¶i c¸ch. ViÖc c«ng bè chÝnh s¸ch ®èi víi khÝ thiªn nhiªn trong ®ã x¸c ®Þnh c¬ cÊu thÞ trêng dù kiÕn sÏ t¹o ra mét khu«n khæ cho sù gia t¨ng cña c«ng viÖc th¨m dß vµ ph¸t triÓn khÝ.
H×nh thµnh uû ban chÝnh s¸ch n¨ng lîng quèc gia ®îc hç trî bëi mét v¨n phßng chÝnh s¸ch n¨ng lîng quèc gia ®Ó phèi hîp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc dÇu má, khÝ, than vµ ®iÖn
X¸c ®Þnh mét c¸ch thËn träng vai trß quan träng vµ l©u dµi cña ChÝnh phñ ®èi víi ngµnh n¨ng lîng
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |