CÔng tác giáo dụC, truyền thông biểN ĐẢO, MỘt số LƯU Ý CẦn thiết ts. Trần Công Trục

1.1. Vấn đề Biển Đông từ trước đến nay vốn là một vấn đề rất lớn, rất phức tạp và nhạy cảm. Nó là vấn đề đa ngành, đa lĩnh vực bao gồm: Pháp lý, Chính trị, Kinh tế, Khoa học, An ninh, Quốc phòng, Ngoại giao… Cho nên những thông tin liên quan đến Biển Đông cũng tồn tại dưới rất nhiều chiều khác nhau, bên cạnh những thông tin khoa học, khách quan, còn tồn tại quá nhiều những thông tin thiếu khách quan, xuất phát từ những động cơ chính trị, kinh tế… khác nhau, thậm chí tình trạng đó lại tồn tại ngay trong nội bộ của chúng ta. Vấn đề  quá lớn như vậy, quá phức tạp và nhạy cảm như vây, nhưng khả năng, trình độ thu thập, nghiên cứu, phân loại, đanh giá của chúng ta có thể nói là còn yếu , chưa được tổ chức một cách bài bản, lớp lang và chưa đăt dưới sự chỉ đạo tập trung thống nhất. Hơn nữa, trên thực địa, có nhiều sự kiện xẩy ra có liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến các quyền và lợi ích của Việt Nam hay của các quốc gia láng giềng, nhưng thông tin thiếu chính xác và kịp thời; trong khi đó, thông tin ngoài luồng thì khá phổ biến và có tác đông đa chiều đến dư luận, thậm chí có tác đông tiêu cực về mặt nhận thức, cách ứng xử và hành động của công chúng, nhất là thế hệ trẻ đang trên ghế nhà trường hoặc đang đảm đương trọng trách nào đó trong xã hội…

Trong nhiều Hội thảo quốc tế về Biển Đông, có không ít những học giả đã đặt vấn đề rằng: Trên bình diện truyền thông, dư luận chưa có đủ thông tin, dữ liệu, căn cứ khoa học của Việt Nam bảo vệ cho quan điểm đúng đắn của mình trước những diễn biến trên Biển Đông. Trong khi đó, Trung Quốc thì đã làm công việc này khá lâu, khá kỹ càng, có bài bản, có định hướng, rất chủ động. Do đó, yêu sách của Trung Quốc, quan điểm của Trung Quốc dường như đã được dư luận chia sẻ, thậm chí đồng tình ủng hộ, mặc dù yêu sách và quan điểm của Trung Quốc hầu như vô lý, thậm chí là ngụy tạo. Tại cuộc Hội thảo quốc tế tại Quảng Ngãi, các học giả đều kiến nghị Việt Nam cần phải làm tốt hơn nữa công tác tuyên truyền về Biển Đảo.Đấy chính là môt trong những ưu tiên hàng đầu mà Việt Nam phải đầu tư, tổ chức thực hiện ngay.

Một thực tế hiện nay đang tồn tại trong công tác tuyên truyền nói chung của chúng ta về Biển Đông từ đội ngũ nghiên cứu, các học giả, các nhà khoa học cả ở trong nước và nước ngoài về lĩnh vực này còn thiếu cả về số lượng và chất lượng; hơn nữa họ hoạt động chủ yếu là tự giác, tự phát, thiếu sự liên kết, phân công, phân nhiệm và công trình nghiên cứu chưa được đánh giá đúng mức, chưa được sử dụng trong thực tế. Đội ngũ truyền thông, giáo dục còn quá mỏng, chủ yếu là tập trung phục vụ nhiệm vụ chính trị, xã hội trước mắt. Vấn đề Biển Đông chưa được đội ngủ này coi là nhiệm vụ mà họ chủ động quan tâm, nếu không có sự đôn đốc nhắc nhở hay được “bật đèn xanh” .

2. Năm 1994, VN trở thành một trong 107 quốc gia đầu tiên tham gia Công ước Luật Biển Quốc tế 1982. Năm 2002 tuyên bố chung DOC của 10 nước ASEAN đã ký kết với Trung Quốc và đặc biệt năm 2012 chúng ta đã ban hành luật biển Việt Nam và tất cả đều quy định rõ phạm vi các vùng biển và thềm lục địa thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam, cùng với chủ trương giải quyết các tranh chấp về chủ quyền lãnh thổ cũng như các bất đồng khác liên quan đến vấn đề Biển Đông thông qua thương lượng hòa bình, trên tinh thần bình đẳng, hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng pháp luật quốc tế.Tuy nhiên, công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức, hiểu biết cho mọi tầng lớp nhân dân, cán bộ, chiến sỹ…vẫn chưa chỉ đạo, tổ chức thực hiện thường xuyên, liên tục và chủ động. Nhận thức cơ bản của đông đảo cán bộ, kể cả cán bộ làm nhiệm vụ quản lý trực tiếp, về luật biển, về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với sự nghiệp bảo vệ, quản lý, phát triển Biển Đảo trong tình hình hiện nay vẫn còn mơ hồ, thậm chí còn sai lầm, lệch lạc…. Có thể nói rằng sức lan tỏa của công tác truyên truyền về Biển Đảo của chúng  ta chưa đáp ứng được yêu cầu của công cuộc phát triển và bảo vệ Biển Đảo trong tình hình hiện nay, thể hiện ở nhận thức, hiểu biết và sự quan tâm của dư luận đối với vấn đề này, chứ không phải chỉ căn cứ vào số lượng các bài viết, các phát biểu hình thức, các tác phẩm, ấn phẩm đủ các thể loại đã ra mắt bạn đọc; mặc dù, các Cơ quan quản lý, nghiên cứu của chúng ta đã rất nổ lực và rất quan tâm để có được những công trình, ấn phẩm, hội thảo, tọa đàm…về lĩnh vực này không chỉ về số lượng mà cả về chất lượng thông tin, cố gắng đáp ứng đòi hỏi của dư luận trong và ngoài nước, nhất là vào các thời điểm nóng.

Tuy nhiên, một thực tế rõ ràng là, những cố gắng, những quan tâm và công việc nói trên chưa đủ để “lan tỏa”. Chính xác là nội dung phổ biến, giáo dục, tuyên truyền của chúng ta chưa chuẩn xác, đầy đủ, thích hợp… để công chúng, kể cả giới quản lý, những nhà nghiên cứu, giảng dạy…., nắm bắt và tiếp cận thông tin một cách chủ động, chuẩn mực, Vì vậy, có thể nói rằng công tác này chỉ mới làm cho công chúng “thức”, chứ chưa làm cho họ “tỉnh”.

Cho đến nay, liên quan đến phạm vi, vị trí, tên gọi của các thực thể (features) thuộc quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa vẫn còn tồn tại nhiều quan niệm, thông tin khác nhau. Một số phương tiện truyền thông Việt Nam thời gian qua khi đưa tin về vấn đề biển đảo đã vô tình sử dụng bỏ sót một số các đảo nổi, đảo chìm, bãi đá thuộc 2 quần đảo này, mặc dù trên bản đồ hành chính quốc gia Việt Nam và các hải đồ của Hải quân nhân dân Việt Nam đã ghi rất rõ vị trí, tên gọi của các thực thể địa lý của 2 quần đảo này.

Vậy thì các thực thể (đảo, đá, bãi cạn, đảo chìm, đảo nổi…) của 2 quần đảo này cụ thể như thế nào?

Trong một số tài liệu, bản đồ đã xuất bản từ trước đến nay đã từng đề cập đến nội dung này; chẳng hạn, vào những năm 30 của thế kỷ trước, Cộng hòa Pháp trong khi thực thi chủ quyền ở Trường Sa, với tư cách là đại diện cho Nhà nước Việt Nam về mặt đối ngoại, đã từng công khai tuyên bố rất chặt chẽ về phạm vi của quần đảo Trường Sa; chẳng hạn, ngày 26 tháng 7 năm 1933, Bộ Ngoại giao Pháp ra thông báo về hành động chiếm đóng các đảo thuộc quần đảo Trường Sa kèm theo danh sách liệt kê tên các đảo đã chiếm hữu cùng tọa độ, bao gồm: Đảo Spratly (chiếm ngày 13 tháng 4 năm 1930), Đảo Caye-d'Amboine (7 tháng 4 năm 1933), Đảo Itu-Aba (10 tháng 4 năm 1933), Nhóm Song Tử (groupe de Deux-îles 10 tháng 4 năm 1933), Đao Loaita (11 tháng 4 năm 1933), Đảo Thi-Tu (12 tháng 4 năm 1933) Và các thành phần phụ thuộc của từng đảo này (ile de Spratly et y dépendances) Chính phủ Pháp không quên đề cập đến các “phụ thuộc” (dépendances) của từng đảo nổi mà họ đã chiếm đóng. Các “phụ thuộc” đó là những thực thể không thể tách rời của 2 quần đảo này.

Ngay từ thế kỷ XVII, cha ông chúng ta, mặc dù trình độ khoa học kỹ thuật, hàng hải còn thô sơ, nhưng cũng đã từng đếm được số lượng đảo của “bãi Cát Vàng”:

“…Phủ Quảng Ngãi, huyện Bình Sơn có xã An Vĩnh, ở gần biển, ngoài biển về phía Đông Bắc có nhiều cù lao, các núi linh tinh hơn 130 ngọn, cách nhau bằng biển, từ hòn này sang hòn kia hoặc đi một ngày hoặc vài canh thì đến. Trên núi có chỗ có suối nước ngọt.Trong đảo có bãi cát vàng, dài ước hơn 30 dặm, bằng phẳng rộng lớn, nước trong suốt đáy.Trên đảo có vô số yến sào; các thứ chim có hàng nghìn, hàng vạn, thấy người thì đậu vòng quanh không tránh.Trên bãi vật lạ rất nhiều. Ốc vân thì có ốc tai voi to như chiếc chiếu, bụng có hạt to bằng đầu ngón tay, sắc đục, không như ngọc trai, cái vỏ có thể đẽo làm tấm bài được, lại có thể nung vôi xây nhà; có ốc xà cừ, để khảm đồ dùng; lại có ốc hương. Các thứ ốc đều có thể muối và nấu ăn được. Đồi mồi thì rất lớn. Có con hải ba, tục gọi là Trắng bông, giống đồi mồi nhưng nhỏ hơn, vỏ mỏng có thể khảm đồ dùng, trứng bằng đầu ngón tay cái, muối ăn được. Có hải sâm tục gọi là con đột đột, bơi lội ở bến bãi, lấy về dùng vôi sát qua, bỏ ruột phơi khô, lúc ăn thì ngâm nước cua đồng, cạo sạch đi, nấu với tôm và thịt lợn càng tốt….”(Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quí Đôn biên soạn năm 1776). 

Đối chiếu với số lượng các đảo, đá, bãi cạn đã được liệt kê khá chi tiết hiện nay thì có thể thấy rằng các số liệu này gần tương đương nhau… Những thông tin nói trên cũng có thể đã giải đáp được phần nào những quan niệm phiến diện cho rằng quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa chỉ bao gồm các đảo nổi; các đá, bãi cạn, không phải là những “thực thể” thuộc 2 quần đảo này. Những ai có kiến thức về địa lý, bản đồ, hải đồ chắc chắn không thể hiểu ngô nghê như vậy. Rõ ràng là không thể, trừ phi thiếu kiến thức hay cố tình ngụy biện vì những động cơ khác nhau …Do đó, để có được sự thống nhất, các cơ quan được phân công chịu trách nhiệm tuyên truyền chủ quyền cần có những quan điểm thống nhất, chính thống để tránh những thông tin lầm lạc gây ảnh hưởng đến chủ quyền quốc gia và nhận thức về chủ quyền quốc gia.