Hình 3.7. Cảnh đẹp vịnh Hạ Long - Một di sản thế giới

Du lịch là một phần nguyên nhân và cũng là nạn nhân của sự nóng lên toàn cầu. Sự phát triển của các hoạt động và dịch vụ du lịch đã xả thải vào khí quyển một lượng khí nhà kính làm cho nhiệt độ trái đất ngày càng gia tăng. Theo ước tính của các nhà khoa học, ngành du lịch quốc tế thải ra khoảng 3,4% trong tổng số lượng khí nhà kính có nguồn gốc từ các hoạt động của con người. Phần lớn lượng khí thải trong du lịch do giao thông gây ra, trong đó các khí thải từ máy bay chiếm tỷ trọng lớn nhất.

Sự nóng lên toàn cầu đang gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng cho ngành du lịch của nhiều khu vực và quốc gia do sự gia tăng mức độ nghiêm trọng và tần suất xuất hiện của các thiên tai như lốc, bão, vòi rồng, lũ lụt … Ngành du lịch trên toàn thế giới còn phải đối mặt với các tác động khác do sự nóng lên toàn cầu gây ra như: hạn hán, các dịch bệnh, sự ảnh hưởng của sóng nhiệt lên sức khoẻ con người … Những ảnh hưởng tiêu cực này có thể làm cho du khách tránh xa những điểm du lịch bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Ngoài ra, sự biến đổi khí hậu toàn cầu còn gây ra những tác động tiêu cực sau đây đối với du lịch:

• 
  Sự gia tăng nhiệt độ và lượng mưa ít sẽ gây ra nhiều thiệt hại đáng kể cho các hệ sinh thái nhạy cảm như rừng mưa nhiệt đới và các rạn san hô. Các rạn san hô có nguy cơ bị tẩy trắng khi nhiệt độ nước biển tăng trên 32⁰C. Do vậy, một số khu du lịch nổi tiếng về san hô như Great Barrier Reef của Australia, các khu rừng mưa nhiệt đới ở nhiều quốc gia sẽ mất đi sự quyến rũ đối với du khách.
  
• 
  Mực nước biển gia tăng do giãn nở vì nhiệt và băng ở hai cực tan ra khi nhiệt độ tăng cao. Sự gia tăng này sẽ đe doạ các vùng du lịch biển và ven biển. Hàng ngàn hòn đảo và nhiều thành phố du lịch ven biển xinh đẹp cùng với các cộng đồng và các nền văn hoá có nguy cơ bị nhấn chìm trong nước biển.
  
• 
  Sự nóng lên toàn cầu góp phần làm cho các tác động có hại của El Nino và La Nina trở nên khốc liệt hơn do các dòng nước biển ở bề mặt bị hâm nóng nhiều hơn. Điều này sẽ dẫn đến việc thời tiết sẽ khô hạn hơn, cháy rừng sẽ xảy ra thường xuyên hơn, lũ lụt sẽ khốc liệt hơn ở những khu vực bị ảnh hưởng, nhất là các quốc gia và các khu du lịch nằm ở Thái Bình Dương.
  
• 
  Mùa trượt tuyết ở một số khu du lịch sẽ bị rút ngắn lại do lượng tuyết và thời gian có tuyết ít hơn. Điều này sẽ ảnh hưởng đến các hoạt động du lịch thể thao trên tuyết ở một số vùng thuộc dãy Anpơ và ở các khu vực khác.
  
• 
  Sự nóng lên toàn cầu có thể ảnh hưởng trực tiếp đến du lịch thông qua quá trình quyết định của du khách về hai vấn đề cơ bản: đi du lịch khi nào (mùa vụ du lịch)? và đi đâu (điểm du lịch)?. Một vài điểm du lịch ở các vùng phía đông Địa Trung Hải sẽ trở nên ít hấp dẫn đối với du khách hơn do nhiệt độ và độ ẩm tăng lên quá mức và không thích hợp đối với du lịch. Trong khi đó, một số điểm du lịch khác như ở Bắc Mỹ và Bắc Âu lại trở nên hấp dẫn hơn do thời tiết trở nên ấm áp hơn.
  

Các thảm hoạ sóng thần cho thấy nhiều tác động nghiêm trọng lên các vùng ven biển. Mặc dù ít khi xuất hiện nhưng tính trung bình trong 5 thế kỷ vừa qua, mỗi thế kỷ đã có từ 3-4 cơn sóng thần hung dữ. Năm 1946, sóng thần xuất hiện tại Hilo, năm 1960 tại Chi Lê và Nhật Bản cướp đi nhiều sinh mạng. Du lịch thường tập trung ở những vùng ven biển, do vậy thường bị ảnh hưởng nặng nề bởi sóng thần.

Đặc biệt, trận động đất với những cơn sóng thần dữ dội tại Nam Á và Đông Nam Á vào tháng 12/2004 đã gây nên những thiệt hại to lớn về người và của cho hơn 10 quốc gia ở khu vực Ấn Độ Dương mà đặc biệt là Thái Lan, Maldives và Sri Lanka. Các quốc gia khác trong khu vực, dù có bị ảnh hưởng trực tiếp bởi sóng thần hay không, cũng phải đối mặt với sụt giảm về lượng khách du lịch trong một thời gian dài. Khách du lịch thật sự không an tâm khi lựa chọn những điểm đến ở Nam Á hay một phần của Đông Nam Á, là những nơi vẫn còn đang bị đe dọa bởi hiểm hoạ sóng thần.

Trong hội nghị thượng đỉnh lần thứ 5 được tổ chức tại New Delhi (Ấn Độ) vào ngày 08/04/2005 vừa qua, Hội đồng Du lịch và Lữ hành Thế giới (WTTC) đã đưa ra dự báo về tình hình du lịch của 174 quốc gia và của cả thế giới, đồng thời cho biết những ảnh hưởng nặng nề của thảm họa sóng thần Ấn Độ Dương đối với nền công nghiệp du lịch và lữ hành. WTTC cũng đã công bố những hành động đặc biệt đối với 3 quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là Maldives, Sri Lanka và Thái Lan. Với mỗi quốc gia, các nhà phân tích dự báo những suy thoái trong xuất khẩu du lịch do ảnh hưởng của sóng thần, chi phí và vốn đầu tư mà chính phủ cần tăng cường cho việc quảng bá, khôi phục và tái xây dựng công nghiệp du lịch:

• 
  Tại Maldives, xuất khẩu du lịch giảm 29,9% trong năm 2005. Chi phí hỗ trợ của chính phủ sẽ tăng 6,6%, vốn đầu tư tăng cường thêm 14,6%. Maldives chịu thiệt hại tổng cộng 30,4%, không đóng góp cho GDP năm 2005 là 55 triệu đô la và 10.440 lao động mất công ăn việc làm.
  
• 
  Tại Sri Lanka, xuất khẩu du lịch giảm 21,4% trong năm 2005. Chi phí hỗ trợ của chính phủ sẽ tăng 13,1%, vốn đầu tư tăng cường thêm 12,8%. Sri Lanka có thiệt hại tổng cộng 14,1%, không đóng góp cho GDP năm 2005 là 201 triệu đô la và 66.840 lao động mất công ăn việc làm.
  
• 
  Tại Thái Lan, xuất khẩu du lịch giảm 22,8%. Chi phí hỗ trợ của chính phủ sẽ tăng 5,1%, vốn đầu tư tăng cường thêm 4,7%. Thái Lan chịu thiệt hại tổng cộng 16,7%, không đóng góp cho GDP năm 2005 là 1,2 tỷ đô la và 94.780 lao động mất công ăn việc làm.
  

Mặc dù ảnh hưởng của thảm họa sóng thần thật nghiêm trọng, nhưng nhìn chung, mức tác động chỉ đáng kể đối với một số điểm du lịch, do vậy chỉ ảnh hưởng phần nào đối với toàn bộ nền kinh tế du lịch. So với thảm hoạ sóng thần tháng 12/2004 thì sự kiện khủng bố 11/9 tại Mỹ có thiệt hại tài chính ước tính lớn gấp 37,5 lần. Số lao động mất việc làm lớn hơn 2,8 lần. Vụ đánh bom khủng bố tại Bali năm 2002 chỉ gây thiệt hại tài chính 20% so với sóng thần, nhưng số lao động mất việc làm lớn gấp 1,8 lần. Nhiều chuyên gia cũng dự báo rằng tác động tiêu cực của sóng thần sẽ rất "ngắn hạn" chứ không hệ lụy dai dẳng như đại dịch SARS. Theo các chuyên gia kinh tế, ngành du lịch ở những khu vực bị thiệt hại nhẹ, chẳng hạn như Penang và Langkawi ở Malaysia sẽ nhanh chóng vượt qua các khó khăn, sớm trở lại kinh doanh bình thường. Ở những khu vực bị thiệt hại nặng tại Thái Lan, Ấn Độ và Sri Lanka, các nỗ lực hỗ trợ của chính phủ và sự năng động của các cơ sở tư nhân cũng sẽ giúp ngành du lịch sớm hồi phục.

Trong khi sóng thần đã tàn phá không thương tiếc các địa điểm du lịch hấp dẫn và cướp đi hàng trăm ngàn sinh mạng, nhiều người vẫn tin vào một vài khía cạnh tích cực của nó. Bằng cách quét sạch những thứ mọc lên bừa bãi, quy hoạch lộn xộn, những khu vực đã bị thương mại hóa nặng nề, sóng thần đã đưa các bãi biển trở về trạng thái tự nhiên, trả lại cho các bãi biển vẻ đẹp tinh khôi và hoang sơ 20 năm về trước. Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra cũng nhận định rằng sóng thần đã quét sạch những công trình xây dựng bất hợp lý, từ đó tạo ra cơ hội các phát triển lại theo quy hoạch hợp lý hơn.

Ảnh hưởng của sóng thần ở một số nước trong khu vực lại có tác động tích cực đến hoạt động của ngành du lịch ở một số quốc gia hay ở các điểm du lịch khác. Chẳng hạn như kể từ sau cơn sóng thần tháng 12/2004, lượng khách quốc tế đến Việt Nam tăng đột biến, đồng thời các tour trong nước cũng được khách nội địa quan tâm hơn. Rất nhiều khách du lịch quốc tế chuyển từ các điểm du lịch ở Đông Á vào các khu nghỉ mát của Việt Nam. Việt Nam cũng có các khu du lịch tương tự như Thái Lan và Indonesia, đặc biệt là du lịch biển. Ngoài vấn đề tâm lý, khách du lịch nước ngoài còn muốn thay đổi điểm du lịch vì rất nhiều bãi biển ở Thái Lan hay Indonesia bị hư hỏng nặng do ảnh hưởng của sóng thần. Đây là cơ hội du lịch không chỉ của Việt Nam, mà của các quốc gia trong khu vực có sản phẩm du lịch tương tự. Ví dụ như Bali ở Indonesia là điểm du lịch vẫn còn nguyên vẹn sau loạt sóng thần tấn công đảo Sumatra và điều này vô tình có thể là "cú hích" giúp ngành du lịch Bali hồi sinh sau vụ khủng bố đánh bom cách nay hơn 2 năm. Bộ trưởng Du lịch Jero Wacik phát biểu với hãng thông tấn Antara rằng "Có khả năng là Bali sẽ đón nhận được 100.000 du khách trở lại, chủ yếu là khách các nước châu Âu".