NHỮNG HIỂU BIẾT MỚI VỀ NHÓM MÁU HỆ HỒNG CẦU VÀ ỨNG DỤNG KỸ THUẬT SINH HỌC PHÂN TỬ TRONG NGHIÊN CỨU KHÁNG NGUYÊN NHÓM MÁU HỆ HỒNG CẦU
TS. Bùi Thị Mai An
Viện Huyết học truyền máu TW
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ngay từ thời cổ xưa, người ta đã biết máu rất quan trọng và cần thiết cho sự sống, máu đã được các người lính La Mã cổ đại uống trước khi ra trận, các vua chúa Ai Cập cũng đã sử dụng việc tắm máu để chữa một số bệnh như bệnh động kinh. Máu của người khỏe mạnh cũng đã được sử dụng để truyền trực tiếp cho người bệnh. Tuy nhiên, tại những thời điểm đó người ta chưa thực sự hiểu được tại sao máu lại quan trọng đối với sự sống như vậy và tại sao khi truyền máu thì có trường hợp thành công nhưng hầu hết lại thất bại? Năm 1900, với phát minh vĩ đại của Karl Landsteiner, nhóm máu hệ ABO đã được phát hiện, đây là hệ thống nhóm máu đầu tiên được phát hiện ở người và cũng là hệ thống nhóm máu đóng vai trò quan trọng nhất trong thực hành truyền máu [7], [10], [11], [12].
Năm 1941, Levine đã phát hiện thêm nhóm máu Rh. Đây là hệ thống nhóm máu quan trọng thứ hai sau hệ thống nhóm máu hệ ABO. Tiếp sau đó rất nhiều hệ nhóm máu hệ hồng cầu khác lần lượt đã được phát hiện như hệ Kell, hệ Kidd, hệ Duffy... [2], [11], [12].
Theo danh pháp của Hội Truyền máu Quốc tế hiện nay đã có 23 hệ thống nhóm máu hồng cầu được phát hiện với trên 210 kháng nguyên hồng cầu khác nhau. Bên cạnh đó còn một số kháng nguyên khác không thuộc các hệ thống trên được gọi là các kháng nguyên có tần số xuất hiện thấp (Được ký hiệu mở đầu bằng dẫy số 700) như kháng nguyên Batty (700 002), kháng nguyên Box (700 006), kháng nguyên Jones (700 047) ... và một số kháng nguyên có tần số xuất hiện cao ((Được ký hiệu mở đầu bằng dẫy số 901) như kháng nguyên August (901 003), kháng nguyên Anton (901 009), kháng nguyên Vel (901 001), kháng nguyên Langereis (901 002)... [10], [11].
Việc phát hiện ra các nhóm máu khác nhau của hệ hồng cầu đã giải thích được các trường hợp tai biến truyền máu mặc dù đã có phù hợp về nhóm máu hệ ABO, các tai biến này là do có sự bất đồng kháng nguyên nhóm máu giữa người cho và người bệnh hoặc giữa mẹ và thai nhi. Trong 23 hệ thống nhóm máu hồng cầu nêu trên, một số hệ thống đã được khẳng định chắc chắn có liên quan đến phản ứng tan máu sớm hoặc muộn như hệ ABO, Rh, Kell, Duffy, Kidd, MNSs... Bảng 1 dưới đây trình bầy các nhóm máu hệ hồng cầu theo danh pháp của Hội truyền máu quốc tế [11].
Bảng 1. Nhóm máu hệ hồng cầu theo danh pháp của Hội TM Quốc tế
Danh pháp
|
Hệ thống
|
Viết tắt
|
Số KN
|
Các kháng nguyên chính
|
Vị trí trên NST
|
001
|
ABO
|
ABO
|
4
|
A,B,AB 1,A1
|
9 q- 34.1- q 34.2
|
002
|
MNSs
|
MNS
|
38
|
M,N,S, s,U,Ena
|
4 q28- q31
|
003
|
P
|
P
|
1
|
P1
|
22 q 11.2- qter
|
004
|
Rhesus
|
Rh
|
45
|
D,C,c,E,e
|
1p 36.2-p 34
|
005
|
Lutheran
|
LU
|
18
|
Lua,lub,Luab,Lu4
|
19 q12- q13
|
006
|
Kell
|
KEL
|
21
|
K, k, Kpa,Kpb,Jsa
|
7 q33
|
007
|
Lewis
|
LE
|
3
|
Lea, Leb, Leab
|
19p13.3
|
008
|
Duffy
|
FY
|
6
|
Fya, Fyb, Fy3, Fy4
|
1q 22-q23
|
009
|
Kidd
|
JK
|
3
|
Jka, Jkb, Jkab
|
18 q11.1-q11.2
|
010
|
Diego
|
DI
|
4
|
Dia,Dib,Wra, Wrb
|
17q12-q21
|
011
|
Cartwright
|
YT
|
2
|
Yta, Ytb
|
7q22
|
012
|
Xg
|
XG
|
1
|
Xga
|
Xp 22.32
|
013
|
Scianna
|
SC
|
3
|
Sm, Bu3, Sc3
|
1p36.2-p22.1
|
014
|
Dombrock
|
DO
|
5
|
Doa,Dob,Gya,Hy,Joa
|
Do Glycoprotein
|
015
|
Colton
|
CO
|
3
|
Coa, Cob, Coab
|
7 p14
|
016
|
Land/Wiener
|
LVV
|
3
|
Lwa, LWb, LWab
|
1p13.2- cen9
|
017
|
Chido/Roger
|
CH/RG
|
9
|
Ch1,Ch2,Ch3,Rg1,Rg2,WH
|
35875.75
|
018
|
Hh
|
H
|
1
|
H
|
19q13
|
019
|
Kx
|
XK
|
1
|
Kx
|
Xp21.1
|
020
|
Gerbich
|
GE
|
7
|
Ge2,Ge3,Ge4,Wb
|
2 q14-q21
|
021
|
Cromer
|
CROM
|
10
|
Cra,Tca, Tcb,Tcc,Dra
|
1q32
|
022
|
Knops
|
KNOPS
|
5
|
Kna, Knb, McCa,Sia, Yka
|
1q32
|
023
|
Indian
|
IN
|
2
|
Ina, Inb
|
11 p13
|
Nhóm máu hệ hồng cầu đóng một vai trò rất quan trọng trong thực hành truyền máu. Người ta đã đặt ra những câu hỏi để tìm hiểu vai trò của các kháng nguyên nhóm máu hệ hồng cầu trong truyền máu như sau:
-
Các kháng nguyên hồng cầu sẽ gây cho chúng ta những vấn đề gì khi truyền máu?
-
Điều gì sẽ xảy ra với tế bào hồng cầu nếu chúng được truyền những hồng cầu người cho không có những kháng nguyên tương ứng.
-
Những kháng nguyên hồng cầu này có liên quan gì đến vấn đề sức khoẻ và bệnh tật không?
Ngoài các kháng nguyên của các hệ nhóm máu hồng cầu đã được trình bầy trong bảng 1, gần đây bằng kỹ thuật sinh học phân tử người ta đã phát hiện thêm được rất nhiều các kháng nguyên mới của các hệ nhóm máu nói trên. Do vậy, việc tìm hiểu sâu hơn các nhóm máu của hệ hồng cầu và ứng dụng kỹ thuật sinh học phân tử trong nghiên cứu về kháng nguyên nhóm máu là một việc làm rất cần thiết để nâng cao chất lượng an toàn truyền máu về mặt miễn dịch [1], [9], [11].
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |