* §¹o luËt n¨m 1844 vÒ ngn hµng Anh

* §¹o luËt n¨m 1844 vÒ ng©n hµng Anh

B¹n ®äc ch¾c h¼n nhí r»ng n¨m 1857 NghÞ viÖn Anh ®· ®­îc gÊp rót triÖu tËp nh©n viÖc ®×nh chØ hiÖu lùc cña ®¹o luËt vÒ Ng©n hµng Anh mµ thñ t­íng vµ bé tr­ëng ng©n khè ®· ban bè theo tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n m×nh b»ng bøc th­ ®Ò ngµy 12 th¸ng M­êi mét, ngay trong lóc t×nh tr¹ng ho¶ng lo¹n vÒ tµi chÝnh ®ang s«i sôc^1*. Mét khi ®· th«ng qua dù luËt lµm cho chÝnh phñ tho¸t khái tr¸ch nhiÖm vÒ sù vi ph¹m ®¹o luËt, th× nghÞ viÖn tuyªn bè ngõng häp, nh­ng lËp ra mét tiÓu ban ®Æc biÖt cña nghÞ viÖn "®Ó nghiªn cøu hiÖu lùc cña nh÷ng ®¹o luËt n¨m 1844 vµ 1845 vÒ Ng©n hµng Anh, vµ c¶ nguyªn nh©n cña cuéc khñng ho¶ng th­¬ng m¹i míi ®©y". Trªn thùc tÕ tiÓu ban ®· häp tõ ®Çu n¨m 1857 vµ ®· c«ng bè ®­îc hai tËp dµy cép vÒ hiÖu lùc vµ hËu qu¶ cña nh÷ng ®¹o luËt n¨m 1844 - 1845 vÒ Ng©n hµng Anh - mét tËp thuyÕt minh b»ng chøng, mét tËp ghi nh÷ng phô lôc³⁸³. C«ng viÖc cña tiÓu ban hÇu nh­ ®· bÞ l·ng quªn, khi cuéc khñng ho¶ng th­¬ng m¹i b¾t ®Çu l¹i lµm cho tiÓu ban sèng l¹i vµ cung cÊp cho nã "tµi liÖu bæ sung cho c«ng viÖc nghiªn cøu". Trong hai tËp dµy cép mµ chóng t«i nãi tíi ë trªn, tiÓu ban ®· tuyªn bè, ®óng hai th¸ng tr­íc khi x¶y ra cuéc ph¸ s¶n to lín vÒ th­¬ng m¹i, r»ng th­¬ng m¹i Anh lµ "lµnh m¹nh" vµ nã "kh«ng lo sî g× c¶".

1* Xem tËp nµy, tr. 404.

Cßn vÒ hiÖu lùc cña ®¹o luËt cña ngµi R«-bíc Pin vÒ Ng©n hµng Anh, th× hu©n t­íc ¤-víc-xt¬n ®· ph¸t biÓu tr­íc tiÓu ban ngµy 14 th¸ng B¶y 1857 víi nh÷ng c©u ca ngîi hÕt lêi nh­ sau:

"Nhê thùc hiÖn chÝnh x¸c vµ nhanh chãng nh÷ng nguyªn t¾c cña §¹o luËt n¨m 1844 - «ng nãi - "mäi viÖc ®Òu tr«i ch¶y vµ dÔ dµng; hÖ thèng tiÒn tÖ lµ v÷ng ch¾c vµ kh«ng g× lay chuyÓn ®­îc; sù phån vinh cña ®Êt n­íc lµ kh«ng nghi ngê g× n÷a; lßng tin cña x· héi vµo sù s¸ng suèt cña §¹o luËt n¨m 1844 t¨ng lªn hµng ngµy; vµ nÕu tiÓu ban muèn cã nh÷ng b»ng chøng thùc tiÔn thªm n÷a vÒ sù lµnh m¹nh cña c¸c nguyªn t¾c lµm c¬ së cho ®¹o luËt Êy, hay t×m hiÓu xem nã dÉn tíi nh÷ng kÕt qu¶ tèt ®Ñp nh­ thÕ nµo, th× c©u tr¶ lêi thÝch ®¸ng vµ ®Çy ®ñ cho tiÓu ban sÏ lµ: h·y nh×n quanh ra, h·y nh×n t×nh h×nh hiÖn nay cña nÒn th­¬ng m¹i ®Êt n­íc, h·y nh×n xem sù tho¶ m·n cña nh©n d©n, h·y nh×n xem sù giµu cã vµ sù phån vinh cña tÊt c¶ c¸c giai cÊp trong n­íc. Vµ sau khi lµm nh­ vËy, tiÓu ban h·y quyÕt ®Þnh xem liÖu nã cã nªn xo¸ bá ®¹o luËt mµ nhê ®ã ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nh­ vËy hay kh«ng".

S¸u th¸ng sau chÝnh c¸i tiÓu ban Êy l¹i ph¶i hoan nghªnh chÝnh phñ vÒ viÖc nã ®· ®×nh chØ hiÖu lùc cña chÝnh ®¹o luËt ®ã!

TiÓu ban ®· tÝnh trong sè thµnh viªn cña m×nh cã Ýt ra lµ n¨m bé tr­ëng vµ nguyªn bé tr­ëng ng©n khè, cô thÓ lµ: «ng §i-xra-e-li, ngµi Gi. C. Lu-Ýt, «ng Gl¸t-xt¬n, ngµi S¸c-l¬ Vót vµ ngµi Phrªn-xÝt Bª-rinh, l¹i cßn cã thªm «ng Uyn-x¬n vµ «ng C¸c-®u-en, hai ng­êi nµy tõ l©u ®· quen cung cÊp cho Bé tµi chÝnh Anh nh÷ng ý kiÕn vµ lêi khuyªn. Ngoµi nh÷ng nh©n vËt Êy ra, trong tiÓu ban cßn cã tÊt c¶ nh÷ng nh©n vËt cña giíi quan liªu Anh. Thùc tÕ tiÓu ban ®· cã trªn hai t¸ thµnh viªn vµ lµ mét sù tËp trung xuÊt s¾c trÝ tuÖ tµi chÝnh vµ kinh tÕ. Nã ph¶i quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: mét lµ, nh÷ng nguyªn t¾c cña §¹o luËt n¨m 1844 vÒ Ng©n hµng Anh; hai lµ ¶nh h­ëng ®èi víi c¸c cuéc khñng ho¶ng th­¬ng m¹i cña viÖc ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng, nh÷ng giÊy b¹c cã thÓ ®­îc tr¶ theo yªu cÇu, vµ cuèi cïng, lµ nh÷ng nguyªn nh©n chung cña cuéc khñng ho¶ng míi ®©y. Chóng t«i cã ý ®Þnh ®iÓm l¹i ë ®©y mét c¸ch ng¾n gän nh÷ng c©u tr¶ lêi cña tiÓu ban ®èi víi tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò Êy.

Ngµi R«-bíc Pin, ng­êi cha ®ì ®Çu ë nghÞ viÖn cho §¹o kuËt n¨m 1844 vµ hu©n t­íc ¤-víc-xt¬n, ng­êi cha tinh thÇn cña ®¹o luËt ®ã, ®· cÊm Ng©n hµng Anh ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng víi sè tiÒn trªn 14 500 000 p.xt., nÕu kh«ng cã b¶o ®¶m b»ng vµng, ®· lÊy lµm thÝch thó víi hy väng r»ng hä ®· phßng ngõa ®­îc kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng khã kh¨n vµ ho¶ng lo¹n vÒ tiÒn tÖ nh­ th­êng ®Þnh kú x¶y ra trong kho¶ng tõ n¨m 1815 ®Õn n¨m 1844. Nh­ng trong suèt mét thËp kû hy väng cña hä ®· hai lÇn bÞ lõa dèi, mÆc dï ®¹o luËt ®· cã ®­îc mét sù ñng hé hÕt søc râ rµng vµ bÊt ngê nh©n viÖc ph¸t hiÖn ra nh÷ng má míi cã nhiÒu vµng. Nh­ chóng ta thÊy qua nh÷ng b»ng chøng ®­a ra cho tiÓu ban, cuéc ho¶ng lo¹n trong n¨m 1847 vµ 1857 cßn m¹nh h¬n vµ cã søc ph¸ ho¹i nhiÒu h¬n bÊt cø lóc nµo tr­íc ®©y. Hai lÇn vµo n¨m 1847 vµ n¨m 1857 chÝnh phñ buéc ph¶i vi ph¹m §¹o luËt vÒ Ng©n hµng Anh ®Ó cøu v·n ng©n hµng vµ thÕ giíi tµi chÝnh xoay quanh nã.

Ho¸ ra lµ tiÓu ban ¾t ®· ph¶i ®i tíi mét trong hai kÕt luËn rÊt gi¶n ®¬n: hoÆc lµ chÝnh phñ ®Þnh kú vi ph¹m ®¹o luËt vµ lµm nh­ thÕ lµ ®óng, vËy th× trong tr­êng hîp nµy b¶n th©n ®¹o luËt lµ kh«ng ®óng, hoÆc lµ ®¹o luËt ®­îc ®­a ra lµ ®óng, th× lóc ®ã cÇn cÊm chÝnh phñ vi ph¹m nã mét c¸ch tuú tiÖn. Nh­ng liÖu ®éc gi¶ cã tin r»ng tiÓu ban ®· t×m c¸ch ®ång thêi biÖn hé c¶ cho sù cÇn thiÕt ph¶i cã ®¹o luËt vµ cho viÖc ®Þnh kú vi ph¹m nã hay kh«ng? C¸c ®¹o luËt th­êng cã môc ®Ých h¹n chÕ quyÒn lùc v« h¹n cña chÝnh phñ. Trong tr­êng hîp nµy, tr¸i l¹i, h×nh nh­ ng­êi ta gi÷ hiÖu lùc cña ®¹o luËt chØ lµ nh»m ®Ó cho c¬ quan hµnh ph¸p cã ®­îc quyÒn lùc v« h¹n ®Ó bá qua nã. Bøc th­ cña chÝnh phñ uû nhiÖm toµn quyÒn cho Ng©n hµng Anh tiÕn hµnh chiÕt khÊu vµ cho vay cã mét sù b¶o ®¶m ch¾c ch¾n cao h¬n giíi h¹n cña l­u th«ng tiÒn tÖ ®­îc quy ®Þnh trong §¹o luËt n¨m 1844, bøc th­ ®ã ®­îc c«ng bè ngµy 12 th¸ng M­êi mét, nh­ng m·i cho ®Õn ngµy 30 th¸ng M­êi mét, Ng©n hµng Anh vÉn ph¶i hµng tuÇn nÐm giÊy b¹c vµo l­u th«ng trung b×nh víi mét sè tiÒn cao h¬n giíi h¹n do ®¹o luËt quy ®Þnh gÇn nöa triÖu pao xtÐc-linh. Ngµy 20 th¸ng M­êi mét møc v­ît bÊt hîp ph¸p cña sè tiÒn trong l­u th«ng lµ gÇn mét triÖu. Sau t×nh h×nh ®ã cã cÇn ph¶i chøng minh m­u toan cña ngµi R«-bíc Pin nh»m "®iÒu chØnh" l­u th«ng tiÒn tÖ lµ cã h¹i hay v« Ých nh­ thÕ nµo kh«ng? TiÓu ban hoµn toµn ®óng khi kh¼ng ®Þnh r»ng "kh«ng mét hÖ thèng l­u th«ng tiÒn tÖ nµo cã thÓ b¶o vÖ mét n­íc th­¬ng m¹i tr¸nh khái nh÷ng hËu qu¶ do sù thiÕu lý trÝ cña chÝnh m×nh g©y ra". Nh­ng nhËn xÐt th«ng minh nµy lµ kh«ng ®óng chç. VÊn ®Ò ®óng ra lµ ë chç nh÷ng biÖn ph¸p lËp ph¸p cã thÓ hay kh«ng thÓ lµm t¨ng thªm mét c¸ch gi¶ t¹o sù ho¶ng lo¹n tiÒn tÖ vèn chØ lµ mét trong nh÷ng giai ®o¹n cña khñng ho¶ng th­¬ng m¹i.

§Ó biÖn hé cho §¹o luËt vÒ Ng©n hµng Anh tiÓu ban nãi:

" Môc ®Ých chñ yÕu cña ph¸p luËt nãi ®Õn ë ®©y, kh«ng nghi ngê g× c¶, lµ b¶o ®¶m cho nh÷ng biÕn ®æi trong quy m« l­u th«ng tiÒn giÊy ë v­¬ng quèc phï hîp víi chÝnh nh÷ng quy luËt mµ theo ®ã quy m« cña l­u th«ng tiÒn kim lo¹i biÕn ®æi. Kh«ng ai l¹i kh¼ng ®Þnh r»ng môc ®Ých Êy ®· kh«ng ®¹t".

Tr­íc hÕt chóng ta nhËn thÊy r»ng tiÓu ban kh«ng chÞu nªu ý kiÕn cña m×nh vÒ nh÷ng quy luËt mµ theo ®ã quy m« cña l­u th«ng tiÒn kim lo¹i biÕn ®æi; nguyªn nh©n cña ®iÒu ®ã lµ ë chç tiÓu ban lo ng¹i r»ng nã sÏ "kh«ng ®i tíi bÊt cø kÕt luËn nµo mµ l¹i kh«ng lµm n¶y sinh nh÷ng bÊt ®ång lín vÒ ý kiÕn". Theo ý kiÕn nh÷ng ng­êi thuéc ph¸i l­u th«ng tiÒn kim lo¹i thuÇn tuý do ngµi R«-bíc Pin cÇm ®Çu th× sù l­u th«ng Êy ph¶i thu hÑp hay më réng lµ tuú theo t×nh h×nh tû gi¸ hèi phiÕu, hay nãi c¸ch kh¸c, lµ vµng ph¶i ch¹y vµo ®Êt n­íc cã tû gi¸ thuËn lîi vµ ch¹y ra khái n­íc ®ã khi tû gi¸ kh«ng thuËn lîi. Trong tr­êng hîp thø nhÊt møc gi¸ c¶ chung ph¶i t¨ng lªn; trong tr­êng hîp thø hai nã ph¶i h¹ xuèng. Nh­ng nÕu gi¶ ®Þnh r»ng nh÷ng dao ®éng m¹nh mÏ nh­ vËy cña gi¸ c¶ chØ hoµn toµn lµ c¸i vèn cã cña l­u th«ng kim lo¹i th× kh«ng nghi ngê g× c¶, «ng Gi-Xt. Min lµ ®óng khi «ng ta kh¼ng ®Þnh trong tiÓu ban r»ng, môc ®Ých mµ l­u th«ng tiÒn giÊy ph¶i phôc vô lµ ë chç söa ch÷a vµ ng¨n ngõa nh÷ng dao ®éng tai h¹i nh­ vËy, chø hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ b¾t ch­íc chóng.

Nh­ng sù thùc l¹i chØ ra r»ng nh÷ng tiÒn ®Ò mµ ph¸i l­u th«ng tiÒn kim lo¹i thuÇn tuý dïng lµm ®iÓm xuÊt ph¸t trong lËp luËn cña m×nh chØ lµ kÕt qu¶ cña sù t­ëng t­îng cña hä mµ th«i. Trong nh÷ng n­íc kh«ng cã ho¹t ®éng tÝn dông, vµ do ®ã, kh«ng cã l­u th«ng tiÒn giÊy th× ë ®©u dù tr÷ vµng vµ b¹c còng tÝch tr÷ trong tay t­ nh©n; gièng nh­ t×nh h×nh ®· diÔn ra ë Ph¸p cho ®Õn thêi gian gÇn ®©y, vµ cho ®Õn nay t×nh h×nh vÉn lµ nh­ vËy trªn møc ®é rÊt lín ë tÊt c¶ c¸c n­íc ch©u ¸. Khi tû gi¸ hèi phiÕu kh«ng thuËn lîi g©y nªn t×nh tr¹ng kim lo¹i quý ch¹y khái ®Êt n­íc th× nh÷ng dù tr÷ Êy ®­îc hót vµo vßng chu chuyÓn do tû suÊt phÇn tr¨m chiÕt khÊu t¨ng lªn. Cßn khi tû gi¸ hèi phiÕu trë nªn thuËn lîi, th× sè kim lo¹i quý d«i ra l¹i chuyÓn thµnh dù tr÷. Trong tr­êng hîp nµy, còng nh­ tr­êng hîp kia trong l­u th«ng ®Òu kh«ng n¶y sinh mét chç trèng, hoÆc tr¸i l¹i, mét kho¶n thõa tiÒn tÖ. Sù ch¹y ®i vµ ch¹y ®Õn cña kim lo¹i quý ¶nh h­ëng ®Õn t×nh tr¹ng dù tr÷ cña t­ nh©n, chø kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn t×nh tr¹ng l­u th«ng tiÒn tÖ, vµ kh«ng m¶y may t¸c ®éng ®Õn møc gi¸ c¶ chung. ThÕ th× lóc ®ã cßn l¹i c¸i g× trong sù biÖn hé cña tiÓu ban ®èi víi §¹o luËt n¨m 1844 vÒ Ng©n hµng Anh, khi tiÓu ban nµy kh¼ng ®Þnh r»ng tùa hå trong nh÷ng thêi kú c¨ng th¼ng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ, ®¹o luËt Êy cã khuynh h­íng t¹o ra nh÷ng dao ®éng ®ét ngét cña gi¸ c¶, nh÷ng dao ®éng nµy, nh­ tiÓu ban gi¶ ®Þnh mét c¸ch sai lÇm, diÔn ra trªn c¬ së l­u th«ng tiÒn kim lo¹i thuÇn tuý? Nh­ng tiÓu ban nãi, ®¹o luËt cña ngµi R«-bíc Pin b¶o ®¶m, Ýt ra lµ, tÝnh chuyÓn ®æi cña giÊy b¹c ng©n hµng, mµ ®ã lµ nghÜa vô ®Çu tiªn cña ng©n hµng. Uû ban cßn nãi thªm:

" Sè tiÒn b¶o ®¶m cÇn thiÕt ®­îc cÊt gi÷ trong c¸c hÇm cña c¬ quan nµy theo c¸c quy ®Þnh cña §¹o luËt n¨m 1844 lµ lín h¬n sè tiÒn b¶o ®¶m cã lóc nµo ®ã ®· ®­îc cÊt gi÷ ë ®ã trong thêi kú c¨ng th¼ng tr­íc ®©y cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Trong thêi gian khñng ho¶ng n¨m 1825 dù tr÷ kim lo¹i quý gi¶m tíi 1 261 000 p. xt., n¨m 1837 - tíi 3 831 000 p. xt. vµ n¨m 1839 - tíi 2 406 000 p. xt.; trong khi ®ã, nh÷ng ®iÓm thÊp nhÊt cña nã sau n¨m 1844 lµ: 8 313 000 p. xt. n¨m 1847 vµ 6 080 000 p. xt. n¨m 1857".