Xứ đàng trong năm 1621
tải về 0.59 Mb. Chế độ xem pdf
|
KhoSachOnline.Com-lich-su-vuong-quoc-dang-ngoai-pdf
| CH
ƯƠNG 2: VỀ KHÍ HẬU VÀ ĐẶC TÍNH LÃNH TH Ổ ĐÀNG TRONG Nh ư đã nói ở trên, xứ này ở vào giữa vĩ tuyến 11 và 17, do đó, nóng ch ứ không lạnh. Tuy vậy xứ này lại không nóng như An Độ, mặc dầu cũng vĩ tuy ến như nhau và thuộc về miền nhiệt đới như nhau. Lý do sự khác bi ệt này là ở An Độ không phân rõ bốn mùa. Mùa hạ kéo dài tới chín tháng liên t ục. Trong thời gian đó, không thấy có một chút mây trên trời, ngày cũng nh ư đêm, thành thử không khí luôn luôn bị thiêu đốt bởi ánh n ắng mặt trời. Ba tháng còn lại được kể là mùa đông, không phải vì thi ếu nóng, mà là vì mưa liên tục, thường là cả ngày lẫn đêm trong mùa này. Nói theo ki ểu bình thường thì mưa liên tục như thế hẳn phải làm không khí mát d ịu. Tuy nhiên, vì mưa vào tháng năm, tháng sáu, tháng bảy, lúc m ặt trời ở điểm cao nhất, ở tột đỉnh của An Độ và lại không hề có ng ọn gió nào khác ngoài những ngọn gió thật nóng, nên không khí rất ng ột ngạt, làm cho nhiệt độ khó chịu hơn là vào chính giữa mùa hạ vì lúc này th ường có gió nhẹ thổi từ biển vào đem khí mát cho nội địa. Nếu không có s ự an bài đặc biệt, thì không sao ở được trong những xứ sở này. Ở Đàng Trong thì không thế bởi vì có đủ bốn mùa trong năm, tuy không rõ ràng nh ư ở Châu Au vốn có khí hậu ôn hòa hơn. Mùa hạ gồm ba tháng sáu, b ảy, và tám, cũng rất nóng vì ở vào miền nhiệt đới và mặt trời trong nh ững tháng đó cũng ở điểm cao nhất trên đầu chúng ta. Nhưng vào tháng chín, m ười và mười một thuộc mùa thu thì hết nóng và khí hậu dịu b ởi có mưa liên tục, nhất là ở miền núi Kẻ Mọi. Do đó nước lũ làm ngập kh ắp xứ, đổ ra biển, như thể đất liền và biển chỉ còn là một. Cứ mười lăm hôm l ại xảy ra một trận lụt và mỗi lần kéo dài ba ngày. Ích lợi của n ước lũ là không những nó làm cho không khí mát mẻ, mà còn đem phù sa làm cho đ ất phì nhiêu và dồi dào về mọi sự, nhất là về lúa là thức ăn tốt nh ất trời ban và là lương thực chung cho khắp xứ. Còn vào ba tháng mùa đông – tháng ch ạp, tháng giêng và tháng hai thì có gió bắc thổi, đem mưa đ ủ lạnh để phân biệt mùa đông với các mùa khác trong năm. Sau cùng vào các tháng ba, t ư và năm, hiện rõ các hiệu quả của một mùa xuân thú vị, t ất cả đều xanh tươi và nở hoa. Nhân ti ện nói về lụt, tôi xin kể thêm ở chương này một vài sự kỳ l ạ người ta gặp thấy trong dịp này. Tr ước hết mọi người ở đây đều mong nước lũ, không những để đ ược mát mẻ và dễ chịu, mà còn để cho đồng ruộng được mầu mỡ. Thế nên khi th ấy mùa nước tới, họ để lộ hẳn sự vui mừng và thích thú: họ thăm h ỏi nhau, chúc mừng nhau, ôm nhau hò hét vui vẻ và nhắc đi nhắc l ại “đã đến lụt, đã đến lụt” [1] có nghĩa là nước đã tới, nước đã tới rồi. Nói tóm l ại là không ai là không bày tỏ niềm vui, từ kẻ thế gia đến chúa cũng v ậy. Nh ưng thường thì nước lũ tới bất thần, không ai ngờ, ban chiều ch ưa ai nghĩ tới, nhưng sáng ra nước đã kéo vào tư bề, và người ta bị nh ốt trong nhà, tình trạng này diễn ra khắp xứ. Do đọ họ thường mất hết gia súc vì không k ịp đưa chúng chạy lên núi hay những nơi cao hơn. Vào tr ường hợp này, có một luật kì lạ ở xứ này là bò, dê, lợn và các v ật khác bị chết đuối thì không còn thuộc về chủ, nhưng đương nhiên thu ộc về người thứ nhất vớt được. Đây cũng là một điều làm cho người ta vui thích m ột cách lạ lùng: vừa có lụt, mọi người đều nhảy xuống thuy ền bơi đi tìm vớt gia súc chết đuối, để rồi làm thịt và dọn cỗ linh đình. Còn tr ẻ con thì tuỳ theo tuổi, chúng để mắt và vui thú rình trên cánh đ ồng lúa mênh mông đầy rẫy chuột lớn, chuột bé, vì hang ngập nước nên chúng ph ải ngoi ra, bò lên cây để thoát, thành thử thật là rất vui mắt khi đ ược nhìn thấy những cảnh cây nặng trĩu những chuột thay vì lá hay quả. T ừng đám trẻ con trên các chiếc thuyền nhỏ của chúng tới rung cây làm các con v ật này rớt xuống nước và chết đuối. Trò đùa nghịch và giải trí c ủa trẻ con, nhưng thực ra có ích lợi lớn cho đồng ruộng vì thoát được nh ững con vật gây thiệt hại nặng cho những cánh đồng rộng lớn. Cái l ợi cuối cùng, không phải là nhỏ, đó là người ta đều có thể sắm s ửa cho đủ mọi thứ cần dùng. Vì trong ba ngày này, nước lụt làm cho ng ười ta có thể đi lại khắp nơi bằng thuyền một cách rất dễ dàng đến đ ộ không có gì mà không chuyển được từ nơi này qua nơi khác. Do đó, ng ười ta dành thời gian này để họp chợ, những phiên chợ có tiếng nhất trong x ứ, số người đến họp chợ trong dịp này đông hơn bất kỳ buổi họp ch ợ nào khác trong năm. Cũng trong ba ngày này, người ta đi lấy cây để th ổi nấu và dựng nhà. Họ chất cây từ trên núi vào thuyền và dễ dàng bơi qua các n ẻo, các ngõ và tới tận nhà vốn được cất trên các hàng cột khá cao đ ể cho nước ra vào tự do. Ai cũng leo lên sàn cao nhất và phải khen h ọ vì không bao giờ lụt bén tới bởi họ đã lấy kích thước chính xác, do kinh nghi ệm lâu năm, của mực nước cao thấp, do đó họ không sợ vì họ bi ết chắc là nước luôn ở phía dưới nhà họ. Chú thích [1] Buzomi t ới Đàng Trong năm 1615, de Pina tới năm 1617 và Borri v ới Marquez tới năm 1618. Cha De Pina rất thông thạo tiếng Việt và là th ầy dạy De Rhodes sau này |