Soá: 3733/2002/QÑ byt

I. NGUYEÂN TAÉC 1 - ECGOÂNOÂMI THIEÁT KEÁ CAÙC HEÄ THOÁNG LAO ÑOÄNG

Höôùng daãn caùc nguyeân taéc ecgoânoâmi cho vieäc thieát keá caùc heä thoáng lao ñoäng ñeå taïo ñieàu kieän lao ñoäng toái öu, ñaûm baûo an toaøn, thoaûi maùi vaø söùc khoûe cuûa con ngöôøi, coù tính ñeán hieäu quaû kyõ thuaät vaø kinh teá.

Caùc heä thoáng lao ñoäng trong taát caû caùc cô sôû coù söû duïng lao ñoäng (cô sôû saûn xuaát, kinh doanh, vaên phoøng . . . )

Caùc khaùi nieäm trong nguyeân taéc naøy ñöôïc hieåu nhö sau:

Moät keát quaû coù muïc ñích tröôùc cuûa heä thoáng lao ñoäng.

duïng cuï, maùy moùc, xe coä, caùc thieát bò maùy, ñoà ñaïc heä thoáng maùy hoaëc caùc thaønh phaàn khaùc ñöôïc söû duïng trong heä thoáng lao ñoäng.

Theå tích cho pheùp moät hoaëc nhieàu ngöôøi trong heä thoáng lao ñoäng thöïc hieän nhieäm vuï lao ñoäng.

Caùc yeáu toá vaên hoùa, xaõ hoäi, sinh hoïc, hoùa hoïc vaø lyù hoïc xung quanh moät ngöôøi trong khoâng gian laøm vieäc cuûa ngöôøi ñoù.

Toaøn boä nhöõng ñieàu kieän lao ñoäng vaø yeâu caàu beân ngoaøi ñoái vôùi heä thoáng lao ñoäng taùc ñoäng xaáu ñeán tình traïng taâm lyù vaø (hoaëc) sinh lyù cuûa con ngöôøi.

Laø nhöõng aûnh höôûng cuûa Stress lao ñoäng leân moät ngöôøi tuøy thuoäc vaøo ñaëc ñieåm vaø khaû naêng caù nhaân

3.10. Meät moûi trong lao ñoäng :

Caùc bieåu hieän toaøn thaân hay cuïc boä khoâng mang tính beänh hoïc do caêng thaúng cuûa lao ñoäng. Coù khaû naêng hoài phuïc hoaøn toaøn khi nghæ ngôi.

4. Caùc nguyeân taéc höôùng daãn chung

a. Thieát keá lieân quan tôùi caùc kích thöôùc cô theå:

Thieát keá caùc khoâng gian laøm vieäc vaø trang thieát bò lao ñoäng buoäc phaûi döïa vaøo caùc kích thöôùc cô theå ngöôøi vaø quaù trình lao ñoäng. Khoâng gian laøm vieäc phaûi thích öùng vôùi ngöôøi lao ñoäng.

- Ngöôøi lao ñoäng coù theå xen keõ giöõa tö theá ngoài vaø ñöùng. Neáu phaûi choïn moät trong caùc tö theá naøy thì tö theá ngoài thöôøng ñöôïc öa thích hôn tö theá ñöùng. Tö theá ñöùng coù theå caàn do quy trình lao ñoäng.

- Caùc tö theá khoâng ñöôïc gaây meät moûi trong lao ñoäng do söï caêng cô tónh keùo daøi. Tö theá coù theå thay ñoåi ñöôïc.

c. Söùc beån cuûa cô:

- Söï ñoøi hoûi söùc maïnh cuûa cô phaûi phuø hôïp vôùi khaû naêng theå löïc cuûa ngöôøi lao ñoäng.

- Caùc nhoùm cô tham gia phaûi ñuû maïnh ñeå ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà löïc. Neáu caùc yeâu caàu veà löïc laø quaù möùc thì caàn boå sung theâm caùc nguoàn naêng löôïng hoä trôï trong quaù trình lao ñoäng.

- Phaûi traùnh vieäc duy trì söï caêng cô tónh keùo daøi ôû cuøng moät nhoùm cô.

- Phaûi thieát laäp söï thaêng baèng toát giöõa caùc chuyeån ñoäng. Söï di ñoäng ñöôïc öa thích hôn laø baát ñoäng trong moät thôøi gian daøi.

- Caùc chuyeån ñoäng yeâu caàu chính xaùc cao khoâng khoâng ñöôïc ñoøi hoûi söï gaéng söùc ñaùng keå löïc cô.

- Vieäc thöïc hieän vaø phoái hôïp caùc chuyeån ñoäng phaûi deã daøng baèng caùc thieát bò ñieàu khieån thích öùng.

- Caùc tín hieäu, maøn hình phaûi ñöôïc choïn löïa, thieát keá vaø laép ñaët thích hôïp vôùi caùc ñaëc tính cuûa tri giaùc con ngöôøi, ñaëc bieät:

+ Tính chaát vaø soá caùc tín hieäu vaø maøn hình phaûi thích hôïp vôùi caùc ñaëc tính cuûa thoâng tin.

+ Ñeå ñaït ñöôïc vieäc nhaän bieát thoâng tin roõ raøng thì ôû nôi coù nhieàu maøn hình, chuùng phaûi ñöôïc ñaët trong moät khoâng gian coù söï ñònh höôùng roõ raøng, chaéc chaén vaø nhanh. Söï saép xeáp coù theå theo chöùc naêng hoaëc theo quaù trình kyõ thuaät hoaëc taàm quan troïnh vaø taàn xuaát söû duïng caùc thoâng tin ñaëc bieät.

+ Baûn chaát vaø thieát keá caùc tín hieäu vaø maøn hình phaûi ñaûm baûo nhaän bieát roõ raøng. Ñieàu naøy aùp duïng ñaëc bieät cho caùc tín hieäu nguy hieåm.

+ Trong caùc hoaït ñoäng keùo daøi maø söï quan saùt vaø giaùm sayt chieám öu theá, phaûi traùnh caùc aûnh höôûng quaù taûi hoaëc döôùi taûi baèng caùch thieát keá vaø saép ñaët caùc tín hieäu vaø maøn hình.

- Loaïi, thieát keá vaø saép ñaët caùc baûng ñieàu khieån töông öùng vôùi coâng vieäc ñieàu khieån, thöïc hieän theo caùc ñaëc tính cuûa con ngöôøi bao goàm caùc phaûn öùng ñaùp traû coù hieåu bieát vaø baåm sinh.

- Söï di ñoäng hay coá ñònh cuûa baûng ñieàu khieån phaûi ñöôïc choïn loïc döïa treân cô sôû cuûa coâng vieäc ñieàu khieån vaø caùc soá lieäu veà nhaân traéc vaø cô sinh hoïc.

- Chöùc naêng cuûa caùc baûng ñieàu khieån phaûi deã nhaän bieát ñeå traùnh nhaàm laãn.

- ôû nôi coù nhieàu baûng ñieàu khieån phaûi saép ñaët sao cho roõ raøng, ñaûm baûo thao taùc an toaøn vaø nhanh. Ñieàu naøy coù theå thöïc hieän töông töï nhö ñoái vôùi caùc tín hieäu baèng caùch hôïp thaønh nhoùm theo chöùc naêng cuûa quaù trình maø chuùng ñöôïc söû duïng v.v …

- Caùc baûng ñieàu khieån khaån caáp phaûi ñöôïc baûo veä an toaøn, ñeà phoøng caùc thao taùc sô suaát.

4.2. Thieát keá moâi tröôøng lao ñoäng
Phuï thuoäc vaøo heä thoáng lao ñoäng, caàn chuù yù ñaëc bieät nhöõng ñieåm sau ñaây:

- Caùc kích thöôùc cuûa nhaø xöôûng (saép ñaët chung, khoâng gian laøm vieäc vaø khoâng gian cho ñi laïi) phaûi thích hôïp.

- Khoâng khí saïch phaûi ñieàu chænh theo caùc yeáu toá sau:

+ Soá löôïng ngöôøi trong phoøng.

+ Möùc ñoä ñoøi hoûi lao ñoäng theå löïc,

+ Kích thöôùc nhaø xöôûng (phaûi tính ñeán caùc thieát bò lao ñoäng )

+ Söï phaùt ra caùc chaát gaây oâ nhieãm trong phoøng,

+ Caùc ñieàu khieän nhieät.

- Phaûi cung caáp ñuû aùnh saùng

Chieáu saùng phaûi sao cho coù taàm nhìn toát nhaát ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng ñöôïc yeâu caàu. Phaûi chuù yù ñaëc bieät caùc yeáu toá sau:

+ Ñoä roïi.

+ Maøu saéc.

+ Söï phaân boá aùnh saùng.

+ Khoâng choùi loùa vaø phaûn chieáu khoâng mong muoán.

+ Töông phaûn giöõa ñoä roïi vaø maøu saéc.

+ Tuoåi cuûa coâng nhaân.

- Phaûi tieán haønh choïn maøu saéc cho phoøng vaø cho caùc thieát bò lao ñoäng, aûnh höôûng cuûa chuùng ñeán söï phaân boá ñoä doïi, ñeán caáu truùc vaø chaát löôïng cuûa tröôøng thò giaùc vaø ñeán tri giaùc maøu saéc an toaøn.

- Moâi tröôøng lao ñoäng thính giaùc phaûi traùnh caùc aûnh höôûng coù haïi hoaëc khoù chòu cuûa tieáng oàn, keå caû caùc aûnh höôûng naøy töø caùc nguoàn beân ngoaøi.

- Rung vaø caùc taùc ñoäng truyeàn tôùi con ngöôøi phaûi khoâng ñöôïc quaù möùc ñeå traùnh gaây neân toån thöông thöïc theå, caùc phaûn öùng sinh lyù, beänh hoaëc caùc roái loain caûm giaùc vaän ñoäng.

- Phaûi traùnh söï tieáp xuùc cuûa coâng nhaân vôùi caùc vaät lieäu nguy hieåm vaø böùc xaï coù haïi baát lôïi cuûa khí haäu, ví duï choáng noùng, laïnh, gioù, möa v.v …

- Thieát keá quaù trình lao ñoäng phaûi baûo veä söùc khoûe vaø an toaøn cho con ngöôøi taïo cho hoï caûm giaùc deã chòu, thoaûi maùi vaø deã daøng thöïc hieän coâng vieäc ñaëc bieät baèng caùch traùnh söï quaù taûi vaø döôùi taûi. Söï quaù taûi vaø döôùi taûi laø do vöôït quaù caùc giôùi haïn treân vaø döôùi cuûa thang hoaït ñoäng caùc chöùc naêng sinh lyù hoaëc taâm lyù, ví duï:

+ Gaùnh naëng theå löïc vaø gaùnh naëng giaùc quan gaây meät moûi.

+ Traùi laïi, gaùnh naëng döôùi taûi hoaëc lao ñoäng ñôn ñieäu laïi giaûm bôùt söï tænh taùo.

- Caùc stress taâm lyù vaø theå löïc khoâng chæ phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá ñöôïc xem xeùt treân maø coøn phuï thuoäc vaøo noäi dung vaø tín laëp laïi caùc thao taùc vaø söï kieåm soaùt cuûa con ngöôøi suoát quaù trình lao ñoäng.

- Thöïc hieän caùc phöông phaùp caûi thieän chaát löôïng cuûa quaù trình lao ñoäng, thí duï:

+ Coù moät coâng nhaân thöïc hieän moät soá thao taùc lieân tuïc thuoäc cuøng moät hoaït ñoäng lao ñoäng thay vì laø moät soá coâng nhaân (môû roäng coâng vieäc).

+ Coù moät coâng nhaân thöïc hieän caùc thao taùc lieân tuïc thuoäc caùc hoaït ñoäng lao ñoäng khaùc nhau thay vì laø moät soá coâng nhaân (coâng vieäc phong phuù).

+ Thay ñoåi coâng vieäc, ví duï: Luaân phieân coâng vieäc töï nguyeän giöõa caùc coâng nhaân treân daây chuyeàn laép raùp hoaëc trong moät ñoäi laøm vieäc trong moät nhoùm töï quaûn.

+ Nghæ ngôi coù toå chöùc hoaëc khoâng coù toå chöùc.

- Trong vieäc thöïc thi caùc bieän phaùp neâu treân, ñaëc bieät chuù yù:

+ Söï bieán ñoåi veà chöùng maát nguû vaø khaû naêng lao ñoäng cuûa ngaøy vaø ñeâm.

+ Söï khaùc nhau veà khaû naêng lao ñoäng giöõa caùc coâng nhaân vaø söï thay ñoåi veà tuoåi.

+ Khaû naêng cuûa töøng ngöôøi.

Caùc nguyeân taéc ecgoânoâmicô baûn ñeå höôùng daãn vieäc thieát keá vò trí lao ñoäng trong moïi ngaønh kinh teá quoác daân nhaèm thieát keá ñöôïc caùc ñieàu kieän lao ñoäng toái öu veà an toaøn, thoaûi maùi vaø söùc khoeû cuûa con ngöôøi, coù tính ñeán hieäu quaû kyõ thuaät vaø kinh teá.

2. Ñoái töôïng aùp duïng: Moïi vò trí lao ñoäng

3. Khaùi nieäm

Caùc khaùi nieäm trong nguyeân taéc naøy ñöôïc hieåu nhö sau:

- Vò trí lao ñoäng laø moät khoaûng khoâng gian trong ñoù ñöôïc trang bò caùc phöông tieän kyõ thuaät ñeå moät ngöôøi hay moät nhoùm ngöôøi laøm vieäc, thöïc hieän moät coâng vieäc hay moät coâng ñoaïn.

- Vuøng tieáp caän cuûa tröôøng hôïp vaän ñoäng laø moät phaàn khoâng gian cuûa vò trí lao ñoäng, ñöôïc giôùi haïn baèng nhöõng cung veõ leân do caùnh tay duoãi toái ña chuyeån ñoäng baèng khôùp vai.

- Vuõng deã tieáp caän cuûa tröôøng vaän ñoäng laø moät phaàn khoâng gian cuûa vò trí lao ñoäng, ñöôïc giôùi haïn baèng nhöõng cung veõ leân do caùnh tay duoãi chuyeån ñoäng baèng khôùp vai (vuøng boá trí caùc boä phaän ñieàu khieån thöôøng xuyeân ñöôïc söû duïng ).

- Vuøng tieáp caän toái öu cuûa tröôøng vaän ñoäng laø moät phaàn khoâng gian cuûa vò trí lao ñoäng, ñöôïc giôùi haïn baèng nhöõng cung veõ leân do caúng tay chuyeån ñoäng baèng khôùp khuyûu (vuøng boá trí caùc boä phaän ñieàu khieån raát thöôøng xuyeân ñöôïc söû duïng ).

4. Nguyeân taéc chung veà ecgoânoâmi

- Vò trí lao ñoäng phaûi thích öùng cho töøng loaïi lao ñoäng cuï theå, phuø hôïp vôùi khaû naêng vaø ñaëc ñieåm taâm sinh lyù cuûa ngöôøi lao ñoäng.

- Khi thieát keá vò trí lao ñoäng caàn baét ñaàu töø vieäc phaân tích cuï theå quaù trình lao ñoäng cuûa con ngöôøi treân phöông tieän cuï theå, döïa vaøo soá lieäu nhaân traéc vaø cavc ñaëc ñieåm taâm sinh lyù trong quaù trình lao ñoäng, vaø ñaùnh giaù ñieàu kieän veä sinh cuûa coâng vieäc.

- Toå chöùc khoâng gian vò trí lao ñoäng goàm: tính caùc kích thöôùc döïa vaøo soá lieäu nhaân traéc, choïn vuøng laøm vieäc, maët phaúng thao taùc thích hôïp, tö theá lao ñoäng thoaûi maùi ñoàng thôøi thieát keá, saép ñaët trang thieát bò hôïp lyù.

- Trang thieát bò maùy moùc phaûi phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm taâm sinh lyù cuûa ngöôøi lao ñoäng (ñaëc bieät laø ñaëc ñieåm nhaân traéc, cô sinh).

- Boá trí vò trí lao ñoäng trong maët baèng saûn xuaát moät caùch toái öu bao goàm caû vieäc ñaûm baûo an toaøn vaø ñuû loái ñi cho moïi ngöôøi.

- Phaûi ñuû aùnh saùng (töï nhieân vaø nhaân taïo) cho caû coâng vieäc lao ñoäng vaø baûo döôõng maùy moùc.

- Ñoä oàn, rung phaùt sinh töø caùc vò trí lao ñoäng, hoaëc do caùc nguoàn khaùc khoâng ñöôïc vöôït quaù tieâu chuaån cho pheùp.

- Phaûi coù caùc bieän phaùp caàn thieát ñeå baûo veä coâng nhaân khoûi nhöõng taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá nguy hieåm vaø ñoäc haïi trong saûn xuaát (caùc yeáu toá vaät lyù, hoùa hoïc, sinh hoïc vaø taâm sinh lyù).

- Caàn coù nhöõng bieän phaùp phoøng vaø giaûm söï meät moûi cuûa ngöôøi lao ñoäng, ngaên chaën nhöõng stress taâm lyù vaø nhöõng taùc ñoäng coù haïi khaùc.

5. Nguyeân taéc toå chöùc khoâng gian vò trí lao ñoäng

- Khi thieát keá vò trí lao ñoäng caàn phaûi ñaûm baûo caùc thao taùc lao ñoäng ñöôïc thöïc hieän trong vuøng tieáp caän cuûa tröôøng vaän ñoäng.

- Coù 3 loaïi vuøng tieáp caän cuûa tröôøng vaïân ñoäng:

* Vuøng tieáp caän

* Vuøng deã tieáp caän

* Vuøng tieáp caän toái öu

- Ñaûm baûo khoâng gian cho caû chaân vaø baøn chaân khi ngoài laøm vieäc.

- Phaûi ñaûm baûo yeâu caàu veà taàm nhìn cuûa vò trí lao ñoäng.

-Ñaûm baûo toái öu cho vuøng phaûn aùnh thoâng tin (boä phaän hieån thò, bieån baùo, tín hieäu …) ñeå ngöôøi lao ñoäng tieáp nhaän thoâng tin toát nhaát.

- Ñaûm baûo chieàu cao beà maët laøm vieäc, khoaûng caùch töø maét tôùi ñoái töôïng caàn quan saùt, goùc nhìn, kích thöôùc khoâng gian ñeå cho chaân.

- Kích thöôùc vaø chieàu cao gheá ñoái vôùi nhöõng coâng vieäc ngoài phaûi thuaän lôïi cho vieäc thay ñoåi tö theá khi laøm vieäc, gheá khoâng ñöôïc quaù saâu, khoaûng caùch töø maët gheá ñeán caïnh baøn khoâng ít hôn 270 - 300m.

MAÙY MOÙC, COÂNG CUÏ

- Döïa vaøo söï thay ñoåi kích thöôùc cuûa cô theå khi vaän ñoäng caû ngöôøi hoaëc töøng phaàn trong khoâng gian.

- Döïa vaøo bieân ñoä chuyeån ñoäng cuûa caùc khôùp. Trò giaù caùc goùc thoaûi maùi cuûa cô theå.

- Döïa vaøo quy ñònh löïc taùc duïng leân caùc boä phaän ñieàu khieån.

- Nguyeân taéc tieát kieäm chuyeån ñoäng ñeå ñaûm baûo tö theá thoaûi maùi vaø vuøng thao taùc toái öu.

- Ñaûm baûo caùc yeâu caàu veà veä sinh vaø thaåm myõ (hình daùng, maøu sôn …).

- Nguyeân taéc söû duïng soá lieäu nhaân traéc: ñoái töôïng seõ söû duïng coâng cuï, sau ñoù choïn caùc soá lieäu nhaân traéc laøm cô sôû ñeå xaùc ñònh kích thöôùc cuûa maùy moùc, coâng cuï xaùc ñònh soá phaàn traêm ngöôøi phaûi thoaû maõn theo thieát keá coâng cuï, maùy moùc.