R­êng thpt chuyªn Lª Hång pHong Líp 10 Chuyªn ho¸

Khã mµ h×nh dung næi sù cæ x­a cña c¸c kim tù th¸p. ThËm chÝ vµo thêi kú cña nh÷ng vÞ pharaon cuèi cïng nh­ Tutankhamun, th× c¸c kim tù th¸p ®· lµ nh÷ng di tÝch cæ x­a l¾m råi. Nh÷ng vÞ vua cho x©y dùng chóng ®· bÞ l·ng quªn tõ l©u. Nh­ng cho dï c¸c kim tù th¸p cã l©u ®êi ®Õn ®©u ch¨ng n÷a, th× c©u chuyÖn vÒ nh÷ng l¨ng mé Ai CËp cßn b¾t ®Çu tõ rÊt l©u tr­íc Kû nguyªn Kim tù th¸p.

Nh÷ng thay ®æi lín ®· diÔn ra ë Ai CËp vµo kho¶ng n¨m 3100 tr­íc C«ng nguyªn. Hai vïng Th­îng vµ H¹ Ai CËp thèng nhÊt thµnh mét v­¬ng quèc, vµ kû nguyªn cña c¸c vÞ pharaon b¾t ®Çu. Tr­íc thêi ®¹i cña c¸c pharaon, ng­êi chÕt th­êng ®­îc ch«n trong c¸c hè c¸t ngoµi sa m¹c. Nh­ng kÓ tõ sau n¨m 3100 tr­íc C«ng nguyªn, nh÷ng l¨ng mé gåm nhiÒu phßng x©y ngÇm d­íi ®Êt ®· trë thµnh thêi th­îng. Ngay bªn trªn gian phßng ch«n x¸c chÕt, ng­êi ta x©y thªm mét c¸i ô b»ng g¹ch kh«ng nung cao h¼n lªn, cèt chØ ®Ó ®¸nh dÊu ng«i mé mµ th«i.

KiÓu l¨ng mé nh­ vËy ®­îc gäi lµ mastaba, tiÕng ¶ RËp cã nghÜa lµ "ghÕ ®Èu", v× h×nh d¸ng cña nã gièng nh­ chiÕc ghÕ mµ ng­êi ta vÉn nh×n thÊy ngoµi s©n nh÷ng ng«i nhµ Ai CËp. Thµnh viªn hoµng gia, nh÷ng quý téc vµ
5.1.1Ng­îc dßng lÞch sö

Khã mµ h×nh dung næi sù cæ x­a cña c¸c kim tù th¸p. ThËm chÝ vµo thêi kú cña nh÷ng vÞ pharaon cuèi cïng nh­ Tutankhamun, th× c¸c kim tù th¸p ®· lµ nh÷ng di tÝch cæ x­a l¾m råi. Nh÷ng vÞ vua cho x©y dùng chóng ®· bÞ l·ng quªn tõ l©u. Nh­ng cho dï c¸c kim tù th¸p cã l©u ®êi ®Õn ®©u ch¨ng n÷a, th× c©u chuyÖn vÒ nh÷ng l¨ng mé Ai CËp cßn b¾t ®Çu tõ rÊt l©u tr­íc Kû nguyªn Kim tù th¸p.

Nh÷ng thay ®æi lín ®· diÔn ra ë Ai CËp vµo kho¶ng n¨m 3100 tr­íc C«ng nguyªn. Hai vïng Th­îng vµ H¹ Ai CËp thèng nhÊt thµnh mét v­¬ng quèc, vµ kû nguyªn cña c¸c vÞ pharaon b¾t ®Çu. Tr­íc thêi ®¹i cña c¸c pharaon, ng­êi chÕt th­êng ®­îc ch«n trong c¸c hè c¸t ngoµi sa m¹c. Nh­ng kÓ tõ sau n¨m 3100 tr­íc C«ng nguyªn, nh÷ng l¨ng mé gåm nhiÒu phßng x©y ngÇm d­íi ®Êt ®· trë thµnh thêi th­îng. Ngay bªn trªn gian phßng ch«n x¸c chÕt, ng­êi ta x©y thªm mét c¸i ô b»ng g¹ch kh«ng nung cao h¼n lªn, cèt chØ ®Ó ®¸nh dÊu ng«i mé mµ th«i.

KiÓu l¨ng mé nh­ vËy ®­îc gäi lµ mastaba, tiÕng ¶ RËp cã nghÜa lµ "ghÕ ®Èu", v× h×nh d¸ng cña nã gièng nh­ chiÕc ghÕ mµ ng­êi ta vÉn nh×n thÊy ngoµi s©n nh÷ng ng«i nhµ Ai CËp. Thµnh viªn hoµng gia, nh÷ng quý téc vµ th­¬ng gia giµu cã ®­îc ch«n trong nh÷ng mastaba, cßn d©n th­êng nh­ chóng ta th× vÉn sang thÕ giíi bªn kia b»ng nh÷ng hè c¸t gi¶n dÞ trong sa m¹c.

5.1.3 Tõ gß ®Êt ®Õn kim tù th¸p

Vµo thêi vua Djoser (2667 - 2648 tr­íc C«ng nguyªn ), mét trong nh÷ng vÞ pharaon Ai CËp ®Çu tiªn, mét sù kiÖn cùc kú quan träng ®· x¶y ra t¹i Sappara, khu nghÜa ®Þa réng lín trong sa m¹c. Imhotep, mét viªn th­ l¹i kiªm kiÕn tróc s­ cña pharaon, ®· x©y dùng mét mastaba réng lín cho «ng chñ cña m×nh - nh­ng kh«ng ph¶i b»ng g¹ch. Thay cho g¹ch, «ng ta dïng ®¸. Nh­ng nh÷ng s¸ng kiÕn cña Imhotep kh«ng chØ dõng l¹i ë ®ã. Bªn trªn ng«i mé, «ng cßn x©y thªm mét bÖ ®¸ nhá h¬n, råi l¹i mét bÖ ®¸ kh¸c nhá h¬n n÷a chång lªn, vµ cø thÕ cao m·i.

Cuèi cïng mét ô ®· s¸u bËc khæng lå næi lªn. Cã lÏ nã mang ý nghÜa lµ nh÷ng bËc thang dÉn lªn trêi, mµ khi chÕt vua Djoser sÏ theo ®ã leo lªn ®Ó tíi gÆp R©, vÞ thÇn MÆt Trêi uy nghi. Dï thÓ hiÖn c¸i g× ®i n÷a th× ®©y chÝnh lµ kim tù th¸p ®Çu tiªn cña Ai CËp. Do h×nh d¸ng cña nã mµ ng­êi ta gäi ®ã lµ Kim tù th¸p BËc thang - ngµy nay chóng ta vÉn cßn ®­îc chiªm ng­ìng kim tù th¸p nµy.

5.1.4 Kû nguyªn Kim tù th¸p

Kim tù th¸p BËc thang cña Djoser khëi ®Çu cho mét phong c¸ch míi. Trong 800 n¨m tiÕp theo, nh÷ng ng­êi cai trÞ Ai CËp cæ ®¹i ®· cho x©y dùng rÊt nhiÒu kim tù th¸p trªn kh¾p ®Êt n­íc. Chóng lµ nh÷ng l¨ng mét xøng ®¸ng víi ®Þa vÞ cña c¸c pharaon.

Tho¹t ®Çu, nh÷ng ng­êi x©y dùng còng x©y c¸c kim tù th¸p bËc thang, gièng nh­ kim tù th¸p cña Djoser. Sau ®ã, d­íi triÒu pharaon Sneferu (2613 - 2589 tr­íc C«ng nguyªn), cã ai ®ã ®· ®­a ra mét ý t­ëng tuyÖt vêi vÒ viÖc x©y kim tù th¸p ph¼ng bèn mÆt - mét kim tù th¸p "thùc sù". Nh­ng hä ®· tÝnh to¸n h¬i sai. Vµ khi x©y ®Õn gi÷a chõng, hä míi nhËn ra r»ng kim tù th¸p hä ®ang x©y qu¸ ­ lµ dèc. Cø thÕ mµ x©y tiÕp th× kh«ng cßn lµ kim tù th¸p n÷a mµ lµ c¶ mét c¸i th¸p d­íi d¹ng mét c©y cét khæng lå. Ai nÊy vß ®Çu bøt tai ®Ó t×m c¸ch söa ch÷a sai lÇm. V× kh«ng thÓ ph¸ ®i ®Ó lµm l¹i, hä ®µnh ®iÒu chØnh l¹i ®é dèc cña c¸c mÆt, khiÕn cho c«ng tr×nh cã mét h×nh d¸ng rÊt kú côc.

Sneferu kh«ng thÝch ng«i mé cña m×nh chót nµo, bëi nã næi danh víi c¸i tªn Kim tù th¸p Khom Khom, v× thÕ «ng cho x©y mét c¸i kim tù th¸p kh¸c ë gÇn ®ã, gäi lµ Kim tù th¸p §á. LÇn nµy, c¸c nhµ x©y dùng ®· tÝnh to¸n chÝnh x¸c. KÓ tõ ®ã, kü thuËt x©y dùng kim tù th¸p bèn mÆt dèc ph¼ng ®· ®¹t tíi mét tÇm cao míi.

Tíi thêi con trai cña Sneferu lµ Khufu (Cheop) (2589 - 2566 tr­íc C«ng nguyªn), «ng ®· cho x©y dùng kim tù th¸p næi tiÕng nhÊt t¹i Giza, gÇn Cairo ngµy nay. §­îc x©y dùng tõ 2,3 triÖu khèi ®¸, mçi khèi nÆng kho¶ng 2,5 tÊn, Kim tù th¸p VÜ ®¹i lµ kim tù th¸p lín nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay, cao 146m.

Tr­íc khi khëi c«ng, c¸c kiÕn tróc s­ cña Khufu ®· t×m ®­îc ®Þa ®iÓm lý t­ëng ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh khæng lå nµy. Hä cÇn mét khu ®Êt réng r·i, b»ng ph¼ng vµ ®ñ r¾n ch¾c ®Ó chÞu ®­îc träng l­îng cña khèi c«ng tr×nh khæng lå. Hä còng cÇn ®¸ ®Ó x©y dùng - vµ cÇn rÊt nhiÒu. Cao nguyªn ®¸ v«i b»ng ph¼ng ë Giza lµ mét ®Þa ®iÓm lý t­ëng. TiÕp theo, hä tuyÓn mé hµng ngµn nh©n c«ng vµ chia thµnh tõng ®éi ®Ó lµm viÖc trªn c«ng tr­êng x©y dùng. Cã ®éi khai th¸c ®¸, cã ®éi lµm viÖc trªn kim tù th¸p. Nh­ng b»ng c¸ch nµo mµ hä cã thÓ x©y dùng ®­îc mét c«ng tr×nh b»ng ®¸ khæng lå nh­ vËy trong khi kh«ng cã xe t¶i, m¸y khoan, hay cÇn cÈu?

Hµng triÖu khèi ®¸ v«i dïng cho Kim tù th¸p VÜ ®¹i ®­îc khai th¸c mét c¸ch thñ c«ng víi nh÷ng dông cô ®¬n gi¶n b»ng ®¸, ®ång vµ gç - bëi ng­êi Ai CËp cæ ®¹i vµo thêi ®ã ch­a cã nh÷ng c«ng cô b»ng s¾t.

C¸c khèi ®¸ ®­îc vËn chuyÓn tõ má ®¸ vÒ c«ng tr­êng trªn c¸c xe tr­ît b»ng gç, do nh÷ng c«ng nh©n må h«i må kª nhÔ nh¹i gß l­ng ra võa kÐo võa hß hÐt. C¸c khèi ®¸ sau ®ã ®­îc n©ng lªn, ®Æt vµo vÞ trÝ. Mçi khèi ®¸ nÆng b»ng träng l­îng cña 40 ng­êi lín, do vËy viÖc ®­a chóng lªn cao trªn c¸c mÆt ph¼ng nghiªng cña Kim tù th¸p thËt sù lµ mét c«ng viÖc cùc nhäc g·y l­ng. Hä lµm ®iÒu ®ã nh­ thÕ nµo, cho ®Õn giê ®èi víi chóng ta, ®ã vÉn cßn lµ mét trong sè nh÷ng bÝ Èn cña Ai CËp cæ ®¹i.

Ch¾c ch¾n lµ hä ®· lµm nh÷ng con ®­êng dèc b»ng c¸t vµ ®¸ vôn ®Ó kÐo nh÷ng t¶ng ®¸ lªn cao, nh­ng ®­êng dèc ®ã h×nh d¸ng nh­ thÕ nµo th× kh«ng ai d¸m ch¾c. Cã lÏ ®ã lµ mét ®­êng dèc dµi vµ th¼ng, ch¹y dÝch d¾c t¹i mét mÆt cña Kim tù th¸p, hay cã thÓ ch¹y quanh c¶ bèn mÆt th¸p còng nªn.

Khi c¸c khèi ®¸ vµo ®óng vÞ trÝ, bèn mÆt xï x× cña kim tù th¸p ®­îc tr¸t mét líp th¹ch cao nh½n bãng. Vµ khi c«ng tr×nh vÜ ®¹i nµy gÇn hoµn tÊt, c¸i ®Ønh th¸p ng¹o nghÔ cña nã thËm chÝ cßn ®­îc d¸t mét líp vµng chãi s¸ng.

Khi Kim tù th¸p ®· hoµn thµnh, tÊt c¶ nh÷ng g× cßn ph¶i lµm lµ chê ®Ó ®Æt x¸c ­íp cña pharaon Khufu vµo phßng chøa quan tµi, n»m s©u trong lßng Kim tù th¸p.

ThËm chÝ sau 4500 n¨m, Kim tù th¸p VÜ ®¹i vÉn lµ mét kiÖt t¸c vÒ mÆt thiÕt kÕ h×nh häc. Bèn c¹nh cña nã n»m hÇu nh­ chÝnh x¸c theo bèn h­íng ®«ng t©y nam b¾c. Kh«ng ai hiÓu b»ng c¸ch nµo mµ c¸c nhµ x©y dùng, chØ víi nh÷ng dông cô ®¬n gi¶n, l¹i cã thÓ ®¹t ®­îc ®é chÝnh x¸c tíi nh­ vËy. Kim tù th¸p cã mét hÖ thèng c¸c lèi ®i, phßng èc vµ nh÷ng hµnh lang th«ng h¬i rÊt phøc t¹p. Thùc ra, hai hµnh lang th«ng h¬i trong phßng chøa quan tµi cña pharaon h­íng th¼ng tíi hai chßm sao ®Æc biÖt quan träng víi ng­êi Ai CËp cæ ®¹i - ®ã lµ chßm sao Orion vµ chßm sao Thiªn lang. C¸c hµnh lang nµy cã lÏ lµ ®­êng ®Ó cho linh hån cña vÞ pharaon bay tíi c¸c v× sao.

Kim tù th¸p VÜ ®¹i ®· ¶nh h­ëng s©u s¾c tíi nÒn v¨n minh Ai CËp. ViÖc x©y dùng nã lµ c¶ mét c«ng tr×nh khæng lå, cÇn ph¶i huy ®éng toµn bé nh©n lùc, vËt lùc còng nh­ søc m¹nh cña ®Êt n­íc. ChÝnh v× thÕ mµ nã ®· biÕn Ai CËp thµnh mét nhµ n­íc hïng m¹nh vµ hiÖu qu¶ - vµ thùc tÕ lµ nhµ n­íc thùc sù ®Çu tiªn trªn thÕ giíi. §ã qu¶ lµ mét thµnh tùu khiÕn ng­êi ®êi sau còng ph¶i kinh sî.