Luận ngữ (Nguyễn Hiến Lê chú dịch và giới thiệu) Vài lời thưa trước
tải về 1 Mb. Chế độ xem pdf
|
STT
| Nhiễm Hữu viết: “Phu tử vị Vệ quân hồ?” Tử cống viết: “Nặc, ngô tương vấn chi”. Nhập viết:
“Bá Di, Thúc Tề, hà nhân dã. Viết: “Cổ chi hiền nhân dã”. Viết: “Oán hồ?” Viết: “Cầu nhân nhi đắc nhân, hựu hà oán? Xuất viết: “Phu tử bất vị dã”. Khổng tử lúc đó đƣơng ở nƣớc Vệ mà vua nƣớc Vệ bất hiếu, cƣớp ngôi của cha trong khi cha tị loạn ra nƣớc ngoài; rồi khi cha về, đem quân ra cự cha. Nhiễm Hữu và Tử Cống, hai môn đệ của Khổng tử, nghi thầy có ý bênh vực vua Vệ chăng, cho nên Nhiễm Hữu hỏi Tử Cống: “Thầy có vị vua Vệ không?” và Tử Cống đáp: “Ừ, chính tôi cũng định hỏi thầy về việc ấy”. Rồi Tử Cống vào hỏi. Nhƣng không hỏi thẳng về việc vua Vệ, nhƣ vậy Khổng tử sẽ khó trả lời; theo đạo lý thì không thể nào bênh vực vua Vệ đƣợc, mà theo phép xử thế, đƣơng làm khách ở Vệ thì không thể bài xích vua Vệ; cho nên Tử Cống đem việc Bá Di, Thúc Tề ra hỏi. Bá Di, Thúc Tề là hai anh em ruột, con vua nƣớc Cô Trúc ở cuối đời Thƣơng, đầu đời Chu. Bá Di là anh cả, Thúc Tề là em út. Vua Cô Trúc yêu Thúc Tề, lập di ngôn cho Thúc Tề nối ngôi. Quốc dân theo di mệnh, lập Thúc Tề, Thúc Tề không chịu, nhƣờng lại Bá Di cho phải lẽ. Bá Di cũng không chịu, nhƣờng lại cho Thúc Tề để tuân lệnh cha. Không ai chịu nhận rồi trốn cả vào núi, quốc dân phải lập ngƣời con giữa. Vậy hai ngƣời đó lấy nghĩa làm trọng, trái hẳn với vua Vệ. Nếu Khổng tử khen Bá Di, Thúc Tề, tức thị là chê vua Vệ rồi. Tử Cống nghĩ vậy rồi vô hỏi: - Thƣa thầy, Bá Di, Thúc Tề là ngƣời ra sao? Đáp: - Là ngƣời hiền đời xƣa. Tử Cống chƣa hiểu rõ, hỏi thêm: - Hai ông ấy sau khi nhƣờng ngôi, trốn vào núi, có ân hận gì không? Đáp: - Hai ông ấy cầu đƣợc vẹn chữ nhân và quả nhiên làm đƣợc điều nhân thì còn ân hận gì nữa? Thấy thầy khen Bá Di, Thúc Tề, biết rằng tất chê vua Vệ, Tử Cống trở ra đáp Nhiễm Hữu: - Không, thầy chẳng vị vua Vệ đâu. Quả nhiên, sau thầy trò Khổng tử bỏ nƣớc Vệ mà đi. Dịch sát ra thì nhƣ vầy: Nhiễm Hữu hỏi: “Thầy chúng ta có vị vua Vệ không?”. Tử Cống đáp: “Ừ, tôi cũng có ý hỏi thầy về việc đó”. Rồi vô hỏi Khổng tử: “Thưa thầy, Bá Di, Thúc Tề là người ra sao?”. Đáp: “Là người hiền đời xưa”. Lại hỏi: “Hai ông ấy có ân hận gì không?”. Đáp: “Cầu nhân mà được nhân thì còn ân hận gì nữa?”. Tử Cống trở ra bảo Nhiễm Hữu: “Thầy không vị vua Vệ đâu”. Phê bình đoạn ấy, Phan Bội Châu viết: “Bài này chẳng những đạo lý hay mà bút pháp nhà chép sách lại cực kỳ tinh diệu. Câu đứng đầu là: “Phu tử vị Vệ quân hồ?”, câu dƣới là: “Phu tử bất vị dã” mà chính khoảng giữa không một chữ nào dây dƣớng gì đến Vệ quân cả. Một bên hỏi, một bên trả lời, rặt là ý tứ ở ngoài tiếng nói”. (Khổng học đăng – Anh Minh xuất bản) Đoạn dƣới đây dài hơn mà cũng là đoạn chúng tôi thích nhất trong Luận ngữ, về phƣơng diện văn học. 子路、曾皙、冉有、公西華侍坐。子 ��：“以吾一日長乎爾，毋吾以也。居� ��曰：„不吾知也！'如或知爾，則何��哉？”子路率爾而對曰：“千乘之國� ��攝乎大國之間，加之以師旅，因之以飢饉，由也為之，比及三年，可使有 ��，且知方也。”夫子哂之。“求，爾���如？”對曰：“方六七十，如五六 十，求也為之，比及三年，可使足民。 ��其禮樂，以俟君子。”“赤，爾何如 ���”對曰：“非曰能之，願學焉。宗廟之事，如會同，端章甫，願為小相焉 ��”“點，爾何如？”鼓瑟希，鏗爾，���瑟而作，對曰：“異乎三子者之撰 。 ”子曰：“何傷乎？亦各言其志也。��曰：“莫春者，春服既成，冠者五六� ��，童子六七人，浴乎沂，風乎舞雩，詠而歸。”夫子喟然嘆曰：“吾與點� �！” Tử Lộ, Tăng Tích, Nhiễm Hữu, Công Tây Hoa thị tọa. Tử viết: “Dĩ ngô nhất nhật trƣởng hồ nhĩ, vô ngô dĩ dã. Cƣ tắc viết: “Bất ngô tri dã”. Nhƣ hoặc tri nhĩ, tắc hà dĩ tai?”. Tử Lộ suất nhĩ nhi đối viết: “Thiên thặng chi quốc, nhiếp hồ đại quốc chi gian, gia chi dĩ sƣ lữ, nhân chi dĩ cơ cận, Do dã vi chi, bí cập tam niên, khả sử hữu dõng, thả tri phƣơng dã”. Phu tử sẩn chi. “Cầu, nhĩ hà nhƣ?”. Đối viết: “Phƣơng lục thất thập, nhƣ ngũ lục thập, Cầu dã vi chi, bí cập tam niên, khả sử túc dân. Nhƣ kỳ lễ nhạc dĩ sĩ quân tử”. - “Xích, nhĩ hà nhƣ?”. Đối viết: “Phi viết năng chi, nguyện học yên. Tôn miếu chi sự, nhƣ hội đồng, đoan, chƣơng phủ, nguyện vi tiểu tƣớng yên”. - “Điểm, nhĩ hà nhƣ?”. Cổ sắt hy, khanh nhĩ, xả sắt nhi tác, đối viết: “Dị hồ tam tử giả chi soạn”. Tử viết: “Hà thƣơng hồ? Diệc các ngôn kỳ chí dã”. Viết: “Mộ xuân giả, xuân phục ký thành, quán giả ngũ lục nhân, đồng tử lục thất nhân, dục hồ Nghi, phong hồ Vũ Vu, vịnh nhi quy”. Phu tử vị nhiên thán viết: “Ngô dữ Điểm dã”. DỊCH NGHĨA tải về 1 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|