1.2.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi DiÖn tÝch vµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh
Tæng quü ®Êt toµn th«n B»ng B lµ 537 543 m2, trong ®ã diÖn tÝch n«ng nghiÖp lµ 405 000 m2 víi diÖn tÝch dµnh cho c©y lóa lµ 226 800 m2 (chiÕm 56% diÖn tÝch n«ng nghiÖp), rau lµ 159 480 m2 (chiÕm kho¶ng 39%), th¶ c¸ lµ 18 720 m2.
DiÖn tÝch ®Êt ë lµ 51 988 m2 (chiÕm 9,67% ). C¬ cÊu cña th«n gåm hai xãm: xãm Trong (gi¸p B»ng A ) vµ xãm Ngoµi (gi¸p Tùu LiÖt).
Tæng sè nh©n khÈu cña th«n B»ng B tÝnh ®Õn n¨m 2004 lµ 1.431, trong ®ã cã 800 nh©n khÈu trong ®é tuæi lao ®éng (chiÕm 56%). Sè lao ®éng nµy, ngoµi lµm n«ng nghiÖp, cßn cã mét sè tham gia bu«n b¸n, ch¹y chî, tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt t¹i c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn huyÖn... Th«n cã 353 hé víi 303 hé lµm n«ng nghiÖp lµ nh÷ng hé ®îc Nhµ níc giao ®Êt. Tuy nhiªn, nÕu chØ tÝnh nh÷ng hé chuyªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th× chØ cã kho¶ng 200 hé (chiÕm 54,3%).
Ngµnh nghÒ s¶n xuÊt chÝnh cña th«n lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Ngoµi ra, hiÖn nay cßn cã h¬n 100 hé gia ®×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh c¸c ngµnh nghÒ phô nh: méc, nÒ, l¾p r¸p b¶ng ®iÖn, gia c«ng inox, s¶n xuÊt giêng ®Öm, söa ch÷a xe ®¹p, xe m¸y...
Thanh Tr× lµ mét vïng chuyªn canh c¸c lo¹i rau xanh vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi ®Æc ®iÓm ®Êt canh t¸c liÒn vïng thuéc lo¹i ®Êt phï sa s«ng Hång. Lo¹i ®Êt nµy rÊt thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c lo¹i c©y n«ng nghiÖp ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt rau xanh vµ lóa, trong ®ã ho¹t ®éng trång rau ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n lµ trång lóa. Tuy nhiªn do ®Æc ®iÓm vÒ ®Êt vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c (®Æc biÖt lµ níc) mµ diÖn tÝch trång lóa vÉn chiÕm u thÕ h¬n so víi diÖn tÝch c©y rau ë ®©y.
Víi tæng diÖn tÝch ®Êt dµnh cho n«ng nghiÖp cña th«n lµ 405 000 m2, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ ngµnh nghÒ lao ®éng chÝnh ®em l¹i thu nhËp chñ yÕu cho th«n B»ng B.
Kinh doanh dÞch vô vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp
Trªn ®Þa bµn th«n kh«ng cã c¬ quan, nhµ m¸y, xÝ nghiÖp s¶n xuÊt nµo mµ chØ cã mét sè hé s¶n xuÊt kinh doanh nhá. HiÖn nay, toµn th«n cã 21 hé kinh doanh dÞch vô, h¬n 100 hé ph¸t triÓn ngµnh nghÒ phô nh: méc, nÒ, l¾p r¸p b¶ng ®iÖn, gia c«ng inox... Trong ®ã ®¸ng kÓ cã 3 xëng s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm tõ inox, 1 xëng méc vµ 1 c¬ së s¶n xuÊt giêng ®Öm nhng quy m« ®Òu nhá víi chØ kho¶ng 10 nh©n c«ng t¹i mçi mét c¬ së s¶n xuÊt. Doanh thu tõ ho¹t ®éng nµy ®¹t trªn 4 tû ®ång/n¨m. §©y lµ nguån thu nhËp chÝnh cña c¸c hé trong tæ B»ng B.
Nh vËy, theo thèng kª n¨m 2004, tæng thu nhËp toµn th«n lµ trªn 5 tû ®ång. B×nh qu©n tû träng n«ng nghiÖp ®¹t 25,9%, tû träng c«ng nghiÖp, dÞch vô ®¹t 74,1%.
Lµ mét vïng ngo¹i « thµnh phè nªn c«ng t¸c vÖ sinh m«i trêng trong th«n B»ng B rÊt ®îc quan t©m. Níc sinh ho¹t cña th«n chñ yÕu lµ níc m¸y vµ níc giÕng khoan. Theo thèng kª cña th«n, cã kho¶ng 65% ngêi d©n trong th«n ®îc sö dông níc s¹ch do mét tr¹m cÊp níc s¹ch mini cung cÊp. Tr¹m nµy ®îc x©y dùng do ng©n s¸ch cña huyÖn Thanh Tr× víi môc ®Ých cung cÊp níc s¹ch cho hai th«n B»ng A vµ B»ng B, c«ng suÊt cña tr¹m nµy lµ kho¶ng 25 m3/h, cßn l¹i lµ dïng níc giªng khoan. Th«n ®· x©y dùng ®îc hÖ thèng tho¸t níc víi chiÒu dµi t¬ng ®¬ng víi chiÒu dµi cña ®êng giao th«ng trong th«n lµ 1900 m, trong ®ã cã h¬n 1000 m cèng, r·nh tho¸t níc ®· ®îc x©y g¹ch. Níc th¶i sinh ho¹t trong th«n theo c¸c cèng, r·nh nµy ch¶y ra s«ng T« LÞch. §êng trong th«n còng ®îc l¸t bª t«ng dµi 450 m, cßn l¹i lµ ®êng g¹ch. Th«n cã mét bé phËn chuyªn thu gom r¸c th¶i. R¸c nµy ®îc tËp kÕt vµ ®em ®æ th¶i t¹i mét b·i chung ë gÇn khu vùc tr¹m b¬m, ngay s¸t bê s«ng.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi thu nhËp vµ møc sèng ngµy cµng ®îc n©ng cao, hÇu hÕt c¸c hé gia ®×nh trong th«n ®Òu n©ng cÊp khu vÖ sinh cña gia ®×nh. Cho ®Õn nay toµn th«n cã 95% gia ®×nh ®· x©y dùng nhµ vÖ sinh tù ho¹i, chØ cßn l¹i mét sè Ýt gia ®×nh cßn sö dông nhµ vÖ sinh hai ng¨n.
Do lµm tèt c«ng t¸c y tÕ céng ®ång nªn vÊn ®Ò søc khoÎ ngêi d©n trong th«n còng ®îc ®¶m b¶o. Theo t×m hiÓu chóng t«i ®îc biÕt vµi chôc n¨m gÇn ®©y th«n kh«ng x¶y ra dÞch bÖnh nµo ®¸ng kÓ ®èi víi c¶ ngêi vµ vËt nu«i còng nh c©y trång. C«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ vÉn ®îc tiÕn hµnh ®Þnh kú cho trÎ em trong th«n.
Ch¬ng 2. HiÖn tr¹ng c¬ cÊu sö dông ®Êt vµ nh÷ng vÊn ®Ò m«i trêng cña hoµng liÖt, thanh tr×
2.1. C¬ cÊu sö dông ®Êt vµ xu thÕ diÔn biÕn
Tõ n¨m 2003, viÖc Hoµng LiÖt tõ 1 x· cña huyÖn ngo¹i thµnh Thanh Tr× trë thµnh 1 phêng cña quËn Hoµng Mai (t¸ch tõ huyÖn Thanh tr×) cïng víi qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa nhanh ®· t¹o ra sù thay ®æi kh¸ lín vÒ sö dông ®Êt cña phêng. ë ®©y, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®îc chuyÓn sang ®Êt x©y dùng c¸c khu ®« thÞ míi, ®Êt c«ng nghiÖp, giao th«ng. §Êt vên ®îc c¾t xÎ ®Ó x©y nhµ ë. HiÖn nay diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña Hoµng LiÖt lµ 498 ha trong ®ã cã 100 ha ®Êt trång rau, 74 ha ao nu«i c¸, diÖn tÝch ®Êt cßn l¹i lµ ®Êt trång lóa, ®Êt ë, ®Êt c«ng nghiÖp
B»ng A: cã 11ha ®Êt ë, trªn 60ha ®Êt canh t¸c, n¨m 2002 bµn giao 26ha cho thµnh phè cßn l¹i kho¶ng 30ha ®Êt chuyªn dïng vµ dïng cho môc ®Ých kh¸c lµ 12ha, hå ao nu«i trång thñy s¶n lµ 4ha. Chñ tr¬ng cña thµnh phè sÏ lÊy tiÕp chØ ®Ó l¹i 17ha lµm rau s¹ch ®Ó cung cÊp cho thµnh phè, sè ®Êt lÊy ®i ®Ó x©y dùng chung c vµ khu vui ch¬i.
B»ng B: Tæng quü ®Êt toµn th«n B»ng B lµ 53,75 ha trong ®ã diÖn tÝch n«ng nghiÖp lµ 40,5 ha víi diÖn tÝch dµnh cho c©y lóa lµ 22,7 ha (chiÕm 56% diÖn tÝch n«ng nghiÖp), rau lµ 15,95 ha (chiÕm kho¶ng 39%), th¶ c¸ lµ 1,87 ha.
DiÖn tÝch ®Êt ë lµ 5,2 ha (chiÕm 9,67% ). C¬ cÊu cña th«n gåm hai xãm: xãm Trong (gi¸p B»ng A ) vµ xãm Ngoµi (gi¸p Tùu LiÖt).
2.2. Nh÷ng vÊn ®Ò m«i trêng cña vïng s¶n xuÊt rau
Mçi ngµy cã trªn 400.000 m3 níc th¶i ®« thÞ, trong ®ã kho¶ng 55% lµ níc th¶i sinh ho¹t, 43% níc th¶i c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, 2% níc th¶i bÖnh viÖn (Nguån: Së Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i trêng Hµ Néi, 2002) theo 4 con s«ng (s«ng T« LÞch, s«ng Kim Ngu, s«ng Lõ, s«ng SÐt) ®æ vµo hå Yªn Së.
Riªng s«ng T« LÞch mçi ngµy tiÕp nhËn kho¶ng 200.000 m3 níc th¶i (chiÕm 50% tæng lîng níc th¶i ®« thÞ) cã mét nh¸nh ®æ vµo s«ng NhuÖ t¹i ®Ëp ThÞnh LiÖt vµ mét nh¸nh ®æ vµo hå Yªn Së.
Níc th¶i ®« thÞ ®æ vµo s«ng T« LÞch ®a d¹ng vÒ lo¹i h×nh, phøc t¹p vÒ thµnh phÇn vµ cã xu híng t¨ng c¶ vÒ sè lîng vµ nång ®é « nhiÔm. DiÖn tÝch c¸c khu c«ng nghiÖp cña thµnh phè t¨ng nhanh, lu lîng níc th¶i còng t¨ng lªn. Lîng níc th¶i nµy hÇu nh kh«ng ®îc xö lý, nÕu xö lý th× vÉn cha ®¹t yªu cÇu tiªu chuÈn. Trong khi ®ã, ngêi d©n B»ng B hiÖn nay vµ trong nh÷ng n¨m tíi vÉn sö dông nguån níc th¶i nµy cho c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp.
ViÖc sö dông níc th¶i ®« thÞ trong s¶n xuÊt rau (trång rau) ®· gióp ngêi n«ng d©n thu ®îc c¸c lo¹i rau víi s¶n lîng cao, b¸n ®îc gi¸. ChÝnh v× vËy thu nhËp cña ngêi n«ng d©n qua canh t¸c rau trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cao h¬n nhiÒu lÇn so víi tríc kia. Nhng bªn c¹nh ®ã, viÖc sö dông níc th¶i ®Ó trång rau còng ®a ®Õn nh÷ng rñi ro cho c©y rau còng nh søc khoÎ ngêi d©n.
B¶ng 1. ý kiÕn th¶o luËn cña n«ng d©n vÒ chÊt lîng níc th¶i vµ nh÷ng ¶nh hëng cña níc th¶i
DÊu hiÖu quan s¸t
|
TÇn suÊt xuÊt hiÖn
|
NhËn xÐt/ gi¶i thÝch
|
¶nh hëng
|
Mµu s¾c
|
T¬ng ®èi trong
|
Mét vµi lÇn trong n¨m
|
Sau khi trêi ma to
|
Tíi cho c©y rÊt tèt
|
§en
|
Bät hång
|
Cuèi n¨m
|
Níc rÊt nÆng mïi, cã bät mµu hång khi b¬m, cã v¸ng s¬n (cã thÓ do Nhµ m¸y S¬n x¶ níc th¶i), xuÊt hiÖn khi níc ch¶y theo chiÒu tõ T« LÞch vÒ hå Yªn Së
|
RÊt nguy hiÓm cho c©y trång nªn n«ng d©n thêng kh«ng hoÆc h¹n chÕ th¸o vµo ruéng
|
Bät tr¾ng
|
HÇu hÕt thêi gian trong n¨m
|
Níc cã bät tr¾ng khi b¬m (Ýt hoÆc nhiÒu), Ýt nÆng mïi h¬n
|
C©y trång nh×n chung ph¸t triÓn tèt, ®Æc biÖt lµ rau muèng
|
Mïi
|
NÆng mïi
|
Cuèi n¨m
|
Cã v¸ng dÇu, s¬n, bät tr¾ng hoÆc hång khi b¬m
|
- Khã thë
- Nguy hiÓm cho c©y trång
|
Cã mïi
|
Hµng ngµy
|
Níc cã mµu xanh ®en, bät tr¾ng khi b¬m
|
Sö dông tèt hoÆc Ýt ¶nh hëng cho c©y
|
NhÑ mïi
|
Khi ma to
|
Níc t¬ng ®èi s¹ch vµ trong
|
Kh«ng ¶nh hëng
|
Dßng ch¶y
|
T« LÞchB»ng Bhå Yªn Së
|
ThØnh tho¶ng
|
Khi ma to, kÐo dµi hoÆc khi cÇn th¸o níc theo kÕ ho¹ch cho néi thµnh, hå Yªn Së b¬m lµ dßng ch¶y cìng bøc, níc rÊt « nhiÔm (bät hång, nÆng mïi)
|
¶nh hëng xÊu ®Õn c©y trång, c©y thêng bÞ thèi gèc (rau muèng), vµng l¸, vì phao (rau rót)
|
Hå Yªn SëB»ng B T« LÞch
|
HÇu hÕt thêi gian trong n¨m
|
Dßng ch¶y chÝnh trong n¨m, lµ dßng ch¶y tù nhiªn
|
Níc Ýt « nhiÔm h¬n
| C¸c nguån g©y « nhiÔm m«i trêng a/ C¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp:
Trªn ®Þa bµn Phêng Hoµng LiÖt vµ c¸c phêng x· xung quanh cã nhiÒu nhµ m¸y, xÝ nghiÖp cña Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng Hµ néi nh: nhµ m¸y ph©n l©n V¨n §iÓn, Xëng c¬ khÝ s¾t thÐp, Xëng m¹ kim, Nhµ m¸y pin v¨n §iÓn,Nhµ m¸y níc Ph¸p V©n, C«ng ty chÕ t¹o biÕn thÕ ABB, Nhµ m¸y s¬n tæng hîp Hµ Néi, XÝ nghiÖp nhuém Trung Th, C«ng ty Kim Hµ Néi, Nhµ m¸y c¬ khÝ Tam HiÖp
b/ C¸c bÖnh viÖn: BÖnh viÖn K, BÖnh viÖn Th¨ng Long
c/ C¸c c¬ s¬ s¶n xuÊt kh¸c nh: NghÜa trang V¨n §iÓn, C«ng ty dîc phÈm Hµ Thµnh, ViÖn thùc nghiÖm Vi sinh
C¸c vÊn ®Ò m«i trêng bøc xóc: Rñi ro víi rau trång b»ng níc th¶i
Møc ®é chÞu ¶nh hëng cña cña c¸c lo¹i rau kh¸c nhau víi níc th¶i lµ kh¸c nhau. Tríc ®©y, canh t¸c rau t¹i B»ng B còng sö dông níc th¶i ®« thÞ nhng kh«ng hoÆc rÊt hiÕm khi bÞ ¶nh hëng do níc tíi. Nhng gÇn ®©y, hiÖn tîng rau bÞ chÕt hay cã c¸c biÓu hiÖn kh¸c lµm gi¶m chÊt lîng còng nh n¨ng suÊt ngµy cµng phæ biÕn h¬n, ®Æc biÖt lµ víi nh÷ng lo¹i rau nh¹y c¶m víi chÊt lîng níc tíi.
a. Rau rót:
Rau rót lµ lo¹i rau rÊt nh¹y c¶m. Rau rót thêng bÞ chÕt hµng lo¹t khi níc cã chÊt lîng xÊu (níc cã mµu ®en, ®Æc s¸nh, bät mµu hång nh¹t), biÓu hiÖn l¸ vµng, vì phao, th©n thèi nhòn, rÔ cã mµu ®en vµ dµi, ngän rau kh«ng tr¾ng, bÞ teo vµ l¸ rau kh«ng më. §Æc biÖt lµ trong thêi kú nh©n gièng vµ vµo ®Çu mïa (c©y gièng míi cha kÞp thÝch nghi), rau rót rÊt dÔ bÞ sun rÔ, chÕt vµng, nh÷ng d©y rau th¶ ®Çu ruéng thêng dÔ bÞ háng nhÊt.
b. Rau cÇn:
Rau cÇn kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi níc tíi nhiÒu nh rau rót nhng khi gÆp níc xÊu c©y còng bÞ thèi nhòn vµi chôc khãm/sµo hoÆc l¸ bÞ vµng, th©n c©y ®en vµ lôi ®i (chiÕm kho¶ng 2 m2 ®Çu ruéng, n¬i th¸o níc vµo ®Çu tiªn, cßn l¹i cuèi ruéng kh«ng bÞ ¶nh hëng). C¸c hiÖn tîng c©y bÞ t¸p, ch¸y l¸ vµo thêi gian ngoµi th¸ng Giªng lµ do c¸c ®iÒu kiÖn thêi tiÕt (n¾ng, s¬ng).
c. Rau muèng:
ë giai ®o¹n trëng thµnh (chuÈn bÞ thu ho¹ch), nÕu th¸o níc s«ng vµo, c©y vÉn ph¸t triÓn tèt. Nhng nÕu míi thu ho¹ch xong (trªn ruéng chØ cßn l¹i gèc c©y rau), th¸o níc vµo, c©y bÞ thèi s¬ (phÇn gèc vµ rÔ), rau chÕt (kho¶ng 20%), ®Æc biÖt lµ vµo thêi gian cuèi n¨m lµ thêi kú Ýt ma, thêi tiÕt rÐt céng víi níc thèi khiÕn c©y rau rÔ bÞ thèi gèc vµ chÕt h¬n.
Víi c¸c lo¹i rau c¹n kh¸c nh: mïng t¬i, rau ®ay, ng¶i cøu… vµo thêi gian ®Çu n¨m, c©y cßn nhá, kh¶ n¨ng chèng chÞu kÐm, nÕu tíi níc th¶i, c©y bÞ ®en gèc, sun c©y, chÕt nhng tû lÖ kh«ng nhiÒu. Nh×n chung, so víi c¸c lo¹i rau níc th× rau c¹n Ýt gÆp rñi ro h¬n, rau c¸c ruéng cao, ë cuèi dßng ch¶y còng ph¸t triÓn tèt, Ýt bÞ ¶nh hëng h¬n nh÷ng ruéng rau nhËn níc th¶i ë ®Çu dßng ch¶y.
Qua kh¶o s¸t thùc tÕ cïng víi ý kiÕn trùc tiÕp cña ngêi d©n cho thÊy c¸c hiÖn tîng rau bÞ chÕt, vµng, hÐo l¸… chØ míi xuÊt hiÖn trong kho¶ng 3-5 n¨m gÇn ®©y.
B¶n th©n ngêi d©n nhËn thøc vÒ m«i trêng vµ biÖn ph¸p phßng tr¸nh c¸c t¸c ®éng cha thËt ®Çy ®ñ, hä vÉn tiÕn hµnh c«ng viÖc trªn c¸nh ®ång nh bao ®êi nay. B»ng kinh nghiÖm s¶n xuÊt, hä còng chØ h¹n chÕ ®îc mét phÇn nhá nh÷ng t¸c ®éng do níc th¶i g©y ra víi c©y trång. H¬n n÷a víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ nh hiÖn nay hä cha thÓ cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu nµo. MÆc dï th«ng qua c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng còng nh tiÕp xóc hµng ngµy víi níc th¶i khi s¶n xuÊt hä còng ®· nhËn biÕt ®îc c¸c t¸c h¹i cña chóng.
B¶ng 2. Rñi ro ®èi víi c¸c lo¹i rau do níc th¶i ®« thÞ [27]
Lo¹i rau
|
Rñi ro
|
Gi¶i ph¸p cña n«ng d©n
|
Rót
|
¤ nhiÔm Asen (kÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt lîng rau), 80% chÕt trong thêi gian g©y gièng (khi c©y non), 25% bÞ thèi rÔ, vµng l¸ khi gÆp níc mµu ®en ®Ëm, bät hång, nÆng mïi; ph¸t triÓn tèt khi níc cã mµu xanh ®en, kh«ng hoÆc Ýt mïi; lµ lo¹i rau nh¹y c¶m nhÊt víi níc th¶i
|
- Khi thay níc vµo ruéng, gi÷ l¹i 1/2 níc cò vµ thªm vµo 1/2 níc míi.
- Khi c©y cßn non, dïng níc ë nh÷ng c¸nh ®ång xa tr¹m b¬m hoÆc níc ®· ®îc ®Ó l¾ng qua c¸c ruéng kh¸c.
|
Rau cÇn
|
- Th©n ®en khi níc th¶i nÆng mïi vµ mµu ®en
- Nh×n chung ph¸t triÓn nhanh trong ®iÒu kiÖn níc th¶i
|
VÉn sö dông níc th¶i
|
Rau muèng
|
- BÞ « nhiÔm Asen (kÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt lîng rau), bÞ chÕt khi níc bÞ « nhiÔm nÆng, biÓu hiÖn: ~20% bÞ ®en th©n, thèi rÔ vµ chÕt vµo cuèi n¨m.
- Nh×n chung, c©y ph¸t triÓn tèt khi ®îc tíi b»ng níc th¶i
|
VÉn sö dông níc th¶i
|
C¶i xoong
|
- ThØnh tho¶ng bÞ ®en l¸ khi chÊt lîng níc xÊu
- Ph¸t triÓn tèt trong ®iÒu kiÖn níc th¶i mµu ®en, cã hoÆc nhÑ mïi
|
VÉn sö dông níc th¶i
|
C¶i xanh
|
Ph¸t triÓn tèt khi tíi b»ng níc th¶i
|
VÉn sö dông níc th¶i
|
Hµnh
|
Ph¸t triÓn tèt khi tíi b»ng níc th¶i
|
VÉn sö dông níc th¶i
|
Mïng t¬i
|
Ph¸t triÓn b×nh thêng, kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi níc th¶i
|
VÉn sö dông níc th¶i
|
Ng¶i cøu
|
Ph¸t triÓn chËm, thèi rÔ vµ chÕt nÕu tíi qu¸ nhiÒu níc th¶i
|
Tíi lîng võa ph¶i, tr¸nh bÞ ngËp níc th¶i
| Rñi ro ®èi víi søc khoÎ ngêi d©n.
Qua thùc tÕ ®iÒu tra ngêi d©n B»ng B cho thÊy gÇn nh 100% ngêi d©n khi tiÕp xóc trùc tiÕp víi níc th¶i bÞ mÈn ngøa ë tay vµ ch©n víi møc ¶nh hëng nÆng, nhÑ kh¸c nhau tuú thuéc vµo ®é nh¹y c¶m cña tõng lo¹i da cña tõng ngêi, vµo viÖc hä ph¶i tiÕp xóc víi níc th¶i ë ®Çu hay cuèi dßng ch¶y.
Qua pháng vÊn trùc tiÕp víi ngêi d©n, quan s¸t thùc tÕ vµ tæng hîp c¸c tµi liÖu liªn quan cho thÊy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tØ lÖ ngêi d©n tiÕp xóc trùc tiÕp víi níc th¶i bÞ c¸c bÖnh ngoµi da, bÖnh ®êng ruét, bÖnh vÒ ®êng h« hÊp vµ c¸c bÖnh kh¸c cã xu híng t¨ng lªn.
Nh÷ng ¶nh hëng ®èi víi ngêi d©n khi tiÕp xóc trùc tiÕp víi níc th¶i biÓu hiÖn lµ nh÷ng vÕt trßn ®á ë lßng bµn tay, da bÞ bong, ch©n cã môn níc, ngøa. Nh÷ng ngêi ph¶i thêng xuyªn tiÕp xóc víi níc th¶i ë ®Çu nguån mãng tay bÞ nøt, thèi mãng, hoÆc bÞ loÐt, nhøc ë mãng tay, mãng ch©n, chØ cã mét sè rÊt Ýt ngêi bÞ ngøa kh«ng ®¸ng kÓ, cã thÓ lµ do lµnh da hoÆc ®· thÝch nghi ®îc víi níc th¶i. Ngoµi ra, víi nh÷ng ngêi chØ thØnh tho¶ng ph¶i lµm rau víi níc s«ng, hoÆc cã ruéng ë cuèi nguån níc th× mãng tay, mãng ch©n chuyÓn thµnh mµu vµng, kh«ng bÞ mÈn ngøa hay nÕu cã th× còng Ýt h¬n. Ngêi d©n tiÕp xóc thêng xuyªn víi níc th¶i còng thêng bÞ nhiÔm giun ®òa. Qua ®iÒu tra cho thÊy tØ lÖ trÎ em vµ phô n÷ bÞ m¾c bÖnh nµy cao.
Níc th¶i vµ bïn cÆn cña nã cã chøa c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh, trøng giun s¸n. Theo Phan ThÞ Kim, Bïi Minh §øc (2000) íc tÝnh cã kho¶ng 7000 vi khuÈn Salmonella, 6000 – 7000 vi khuÈn Shigella vµ 1000 vi khuÈn Vibrio cholera trong mét lÝt níc th¶i. C¸c lo¹i vi khuÈn Shigella vµ Vibrio cholera nhanh chãng bÞ tiªu diÖt trong m«i trêng níc th¶i nhng vi khuÈn Sallmonella cã kh¶ n¨ng tån t¹i l©u dµi trong ®Êt. C¸c lo¹i virut còng xuÊt hiÖn nhiÒu trong níc th¶i. Ngoµi ra, trong níc th¶i sinh ho¹t cßn chøa nhiÒu c¸c lo¹i trøng giun s¸n nh Ancylostoma, Ascaris, Trichuris vµ Taenia… vµ thêng g©y ra c¸c hËu qu¶ nghiªm träng khi sö dông trùc tiÕp níc th¶i ®Ó tíi rau, nu«i c¸…Trøng giun s¸n cã thÓ tån t¹i trong ®Êt ®Õn 1,5 n¨m. V× vËy nªn h¹n chÕ tíi níc th¶i trong mïa thu ho¹ch. §èi víi lo¹i rau ¨n sèng th× kh«ng ®îc tíi níc th¶i [14].
B¶ng 3. Tû lÖ ngêi d©n bÞ nhiÔm giun ®òa t¹i phêng Hoµng LiÖt
(Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra 110 ngêi d©n t¹i phêng)
Tû lÖ sè trøng giun /1g ph©n (%) |
1-1.000
|
1.000-10.000
|
>10.000
|
21,81%
|
62,72%
|
15,45%
|
Qua kÕt qu¶ cho thÊy tû lÖ 1.000-10.000 sè trøng giun trong 1g ph©n chiÕm phÇn tr¨m cao nhÊt, c¸c tû lÖ kh¸c chiÕm tõ 16 ®Õn 30 phÇn tr¨m. Víi kÕt qu¶ nµy th× nguy c¬ ngêi d©n bÞ c¸c bÖnh vÒ ®êng ruét lµ rÊt cao.
§Ó kh¾c phôc nh÷ng ¶nh hëng do níc th¶i, ngêi d©n thêng xuyªn ph¶i ®i ñng khi ®i lµm díi ruéng, nhng tay kh«ng ®i g¨ng ®îc v× bÊt tiÖn khi lµm viÖc. Víi nh÷ng trêng hîp bÞ mÈn ngøa, thèi mãng tay, ch©n… th× tù ch÷a b»ng c¸ch thêng xuyªn ng©m tay, ch©n vµo níc phÌn, níc muèi hoÆc s¸t chanh sau mçi lÇn lµm ruéng, nÕu nÆng h¬n th× b«i thuèc mì vµ tr¸nh tiÕp xóc víi níc th¶i trong vµi ngµy. Nhng nÕu tiÕp tôc ph¶i tiÕp xóc trùc tiÕp víi níc th¶i th× l¹i bÞ l¹i.
Coliform cã trong níc th¶i khi dïng ®Ó tíi c©y còng sÏ tÝch ®äng trong rau vµ c¸c n«ng s¶n nãi chung. Ngoµi ra trong ®ã cßn chøa nhiÒu vi khuÈn g©y bÖnh, do ®ã c¸c lo¹i rau, qu¶ ®Æc biÖt lµ rau sèng trång trªn níc th¶i kh«ng xö lý lµ kh«ng an toµn.
HÇu hÕt c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm phæ biÕn nh sèt th¬ng hµn, Øa ch¶y, ®au bông do ký sinh ®êng ruét vµ viªm gan siªu vi trïng ë huyÖn Thanh Tr× ®Òu cã tØ lÖ (%) ngêi m¾c cao h¬n c¸c bÖnh kh¸c. C¸c bÖnh nµy ®Òu lan truyÒn qua nguån níc, qua thùc phÈm bÞ nhiÔm bÈn trong ®ã tØ lÖ trÎ em vµ ngêi lín m¾c bÖnh giun s¸n kh¸ cao (theo T«n ThÊt B¸ch, B¸o c¸o toµn v¨n “Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sù t¸c ®éng vµ mèi liªn quan gi÷a m«i trêng - søc khoÎ vµ m« h×nh bÖnh tËt cña nh©n d©n ë mét sè vïng kinh tÕ quan träng - §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ vµ n©ng cao søc khoÎ céng ®ång” trêng §¹i häc Y khoa Hµ Néi, 1996).
Nguån níc « nhiÔm còng lµ n¬i ph¸t triÓn cña c¸c loµi sinh vËt mang mÇm bÖnh nh ruåi, muçi, thêng g©y ra c¸c bÖnh Øa ch¶y, kiÕt lþ, th¬ng hµn, sèt rÐt, sèt xuÊt huyÕt... ®¸ng lo ng¹i. Trong ®ã, trÎ em vµ phô n÷ lµ nh÷ng ngêi dÔ m¾c h¬n c¶. Ngoµi ra, bÖnh ®au m¾t hét, bÖnh ngoµi da còng kh¸ phæ biÕn. Qua ®iÒu tra chóng t«i ®îc biÕt, nh÷ng ngêi n«ng d©n ë B»ng B khi trùc tiÕp tiÕp xóc víi níc th¶i thêng bÞ mÈn ngøa vµ loÐt ë ch©n vµ tay. §©y cã thÓ nãi lµ biÓu hiÖn râ nhÊt vÒ nh÷ng ¶nh hëng xÊu cña níc th¶i ®« thÞ ®èi víi søc khoÎ cña nh÷ng ngêi trùc tiÕp tiÕp xóc víi nã.
Níc cÊp cho sinh ho¹t
HiÖn t¹i ë phêng Hoµng LiÖt cã 3 nhµ m¸y níc cung cÊp níc cho kho¶ng 70% sè d©n cña phêng. Riªng khu vùc Ph¸p V©n ®îc cÊp níc bëi nhµ m¸y níc Ph¸p V©n. Nh×n chung níc cÊp cña 3 nhµ m¸y níc cã chÊt lîng tèt. Nh÷ng hé cßn l¹i (30%) cña phêng ®ang ®îc l¾p ®Æt ®êng èng dÉn níc. MÆc dï c¸c hé ®· ®îc cÊp níc bëi 3 nhµ m¸y níc cña phêng, nhng t×nh tr¹ng thiÕu níc dïng cho sinh häat hµng ngµy vÉn thêng xuyªn x¶y ra. Nh÷ng hé trong sè 30% cha ®îc cÊp níc m¸y tõ tríc ®Õn nay vÉn ph¶i sö dông níc giÕng khoan. Tr÷ lîng níc ngÇm ë khu vùc ®ñ ®Ó cung cÊp cho sinh ho¹t ngµy cña ngêi d©n, nhng vÒ chÊt lîng níc l¹i cã vÊn ®Ò.
¤ nhiÔm níc mÆt
C¸c hå ao trong khu vùc Hoµng LiÖt vµ xung quanh ®Òu bÞ « nhiÔm. Hå Linh §µm lµ hå lín nhÊt trong khu vùc víi diÖn tÝch kho¶ng 71 ha tiÕp nhËn níc ma ch¶y trµn vµ níc th¶i sinh ho¹t cña c¸c khu d©n c xung quanh hå. C¸c ao, hå nhá kh¸c ë B»ng A, B»ng B tiÕp nhËn níc th¶i (níc s«ng T« LÞch) vµ lµ n¬i ®Ó röa rau (rau cÇn, rau c¶i xoong, ®îc röa ë c¸ ao, hå tríc khi mang ra chî b¸n). Níc ao, hå cã mµu ®en, bèc mïi h«i. C¸ch ®©y 10-15 n¨m, ®o¹n h¹ lu s«ng T« LÞch (qua c¸c x· Hoµng LiÖt, Tam HiÖp...) ®îc nh©n d©n trong khu vùc ®¸nh gi¸ lµ tèt, trÎ em cã thÓ b¬i léi nhng nay qu¸ bÈn. HiÖn nay níc s«ng T« LÞch ®ang ®îc sö dông vµo môc ®Ých trång trät (tíi cho rau vµ lóa) vµ nu«i c¸. Tuy nhiªn níc « nhiÔm nÆng g©y nh÷ng ¶nh hëng xÊu ®Õn søc kháe ngêi trång rau, nu«i c¸ vµ sù ph¸t triÓn cña rau, c¸. Ngêi n«ng d©n tiÕp xóc thêng víi níc s«ng T« LÞch bÞ c¸c bÖnh ngoµi da, viªm thèi mãng tay, mãng ch©n. RÔ, th©n rau ngËp l©u trong níc th¶i míi ®îc b¬m vµo cã thÓ bÞ thèi r÷a.
ChÊt lîng kh«ng khÝ
¤ nhiÔm côc bé bëi mïi h«i thèi tõ 1 sè nguån chÝnh sau ®©y:
- S«ng T« LÞch vµo nh÷ng ngµy nåm, thay ®æi thêi tiÕt mïi h«i thèi tõ s«ng T« LÞch bèc lªn g©y khã chÞu ®èi víi c¸c gia ®×nh kÒ s«ng
- Níc tíi cho rau, lóa, níc trong ao nu«i c¸ ®Òu lµ níc th¶i cña s«ng T« LÞch, s«ng Kim Ngu g©y mïi h«i thèi. Níc th¶i g©y mïi nhiÒu nhÊt trong khi b¬m. Th«n B»ng B vµ 1 sè th«n kh¸c n»m kÑp gi÷a s«ng T« LÞch vµ c¸nh ®ång trång rau, lóa nªn chÞu ¶nh hëng cña mïi h«i thèi cña níc th¶i.
- Giã T©y Nam, thØnh tho¶ng mang theo mïi khã chÞu tõ NghÜa trang V¨n §iÓn (khu vùc háa t¸ng) ®Õn 1 vµi th«n (th«n Huúnh Cung) thuéc phêng Hoµng LiÖt
ChÊt th¶i r¾n
ChÊt th¶i r¾n sinh ho¹t (chÊt th¶i thùc phÈm, bao b×, x¬ng c¸c lo¹i, vá èc, hÕn…), chÊt th¶i n«ng nghiÖp (ph©n tr©u, bß, lîn, gµ, vÞt, gèc rÔ c©y rau, r¬m r¹...), chÊt th¶i tõ s¶n xuÊt thñ c«ng nghiÖp (vôn s¾t thÐp...) lµ nh÷ng chÊt th¶i r¾n chÝnh cña phêng Hoµng LiÖt vµ 1 sè phêng x·, xung quanh. ë ®©y, chÊt th¶i r¾n cha ®îc qu¶n lý tèt, cha cã 1 tæ chøc chuyªn thu gom, vËn chuyÓn chÊt th¶i r¾n vµ cha cã b·i ®æ th¶i hîp vÖ sinh.
Theo ®iÒu tra kh¶o s¸t cña chóng t«i trong c¸c n¨m tõ n¨m 2003 ®Õn nay thÊy r»ng mét vµi ®Þa ®iÓm trªn bê s«ng T« LÞch ®ang ®îc sö dông lµm n¬i ®æ r¸c cña B»ng A, B»ng B, Huúnh Cung vµ 1 sè th«n , x· kh¸c n»m däc s«ng.
ViÖc ®æ th¶i nµy mét mÆt g©y « nhiÔm kh«ng khÝ (g©y mïi h«i thèi) vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«n trïng (ruåi, nhÆng) ph¸t triÓn.
DiÖn tÝch khu ®Öm c©y xanh ®ang bÞ gi¶m dÇn
Tõ n¨m 2004, mét phÇn ®Êt phÝa B¾c cña huyÖn Thanh Tr× ®îc t¸ch ra thµnh quËn Hoµng Mai, trë thµnh mét quËn néi thµnh. Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa nhanh tõ tríc ®Õn nay ë c¸c khu vùc ven ®«, ®Æc biÖt tõ n¨m 2000, nhiÒu diÖn tÝch ®Êt trång trät, ®Êt vên ë phêng Hoµng LiÖt vµ c¸c x· phêng xung quanh ®îc chuyÓn sang ®Êt lµm nhµ chung c, ®Êt giao th«ng, ®Êt c«ng nghiÖp. ViÖc chuyÓn môc ®Ých sö dông ®Êt ®ã ®· vµ ®ang lµm suy gi¶m diÖn tÝch c©y trång c¸c lo¹i, t¨ng diÖn tÝch bª t«ng, xi m¨ng hãa. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng lµm cho thay ®æi vi khÝ hËu, lµm thay ®æi c©n b»ng níc cña khu vùc Hoµng LiÖt vµ xung quanh, mµ cßn lµm gi¶m khu ®Öm xanh cho c¸c quËn néi thµnh phÝa Nam thµnh phè Hµ néi.
Ch¬ng 3. §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |