C¸c ph­¬ng ph¸p sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ph©n tÝch

5. C¸c ph­¬ng ph¸p sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ph©n tÝch

- Ph©n tÝch d÷ liÖu ®Ó t×m qui luËt « nhiÔm trong c¸c mÉu n­íc, ®Êt vµ c¸c lo¹i rau; c¸c ph­¬ng thøc t­íi, ph©n bè trong khu vùc nghiªn cøu.

Ch­¬ng 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®èi víi c¸c thµnh phÇn m«i tr­êng

4.1. ChÊt l­îng m«i tr­êng kh«ng khÝ

KÕt qu¶ ®o vµ ph©n tÝch chÊt l­îng m«i tr­êng kh«ng khÝ ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng sau:

B¶ng 4. C¸c chØ tiªu chÊt l­îng m«i tr­êng kh«ng khÝ

TT	To¹ ®é	Bôi max (mg/m3)	Bôi min (mg/m3)	Bôi TB (mg/m3)	§é ån Trung b×nh (dB)	CO mg/m3	NO2 mg/m3	SO2 mg/m3
T1	20057’19.1’’ 105049’42.7’’	0.12	0	0.08	58.2	2,342	0,013	0,023
T2	20057’25.3’’ 105049’31.2’’	0.20	0.01	0.11	65.4	2,251	0,012	0,022
T3	20057’32.9’’ 105049’38.5’’	0.12	0	0.06	56.1	2,792	0,015	0,027
T4	20057’38.5’’ 105049’07’’	0.22	0.03	0.08	58.6	2.182	0.012	0.021
T5	20057’44,9’’ 105049’06,8’’	0.32	0.06	0.18	68.7	2,071	0,011	0,02
TCVN 5937 – 1995, TCVN 5949 – 1998		-	-	0.3	60.0	40	0.4	0.5

Chó thÝch:

T1: Khu d©n c­­, c¸ch nhµ m¸y pin V¨n §iÓn vµ ph©n l©n 1 km, chÞu ¶nh h­­ëng cña khãi, cã x­­ëng t¸i chÕ inox, trêi r©m, nãng, c¸ch bê s«ng 200-300m

T2: Tr¹m b¬m ®ang ho¹t ®éng, trêi ©m u, cã x­­ëng gç gÇn ®ã, mÉu lÊy c¸ch bê s«ng 5m c¸ch tr¹m b¬m 2 m

T3: Trong khu ruéng rau B»ng B, lÊy gÇn ruéng rau muèng vµ rau cÇn ta, ngËp n­­íc, cã kªnh dÉn n­­íc tõ tr¹m b¬m

T4: Khu d©n c­ B»ng A

T5: GÇn s«ng T« LÞch, gÇn ®­­êng Kim Giang, nhiÒu xe m¸y ®i qua

TCVN 5937 – 1995: Tiªu chuÈn chÊt l­îng kh«ng khÝ xung quanh

TCVN 5949 – 1998: Møc ån tèi ®a cho phÐp ®èi víi khu d©n c­

§é bôi : Trong khu vùc ®o, møc ®é bôi thÊp h¬n TCCP rÊt nhiÒu

§é ån : So víi TCVN ®èi víi khu d©n c­ trong kho¶ng thêi gian 6g-18g (60dB) cho thÊy møc ®é ån ®¹t tiªu chuÈn, chØ cã 1 ®iÓm ®o c¹nh ®­êng giao th«ng th× cao h¬n tiªu chuÈn ®é ån.

C¸c chÊt khÝ ®éc h¹i trong m«i tr­êng: C¸c khÝ CO, SO₂, NO₂ ®Òu thÊp h¬n ng­ìng cho phÐp.

Nh­ vËy cã thÓ nãi chÊt l­îng kh«ng khÝ ®èi víi c¸c chØ tiªu nghiªn cøu trong khu vùc lµ ®¹t tiªu chuÈn TCVN ®èi víi m«i tr­êng kh«ng khÝ xung quanh.

4.2. ChÊt l­îng m«i tr­êng n­íc

a. ChÊt l­îng n­íc s«ng T« LÞch

N­íc th¶i Hµ Néi chñ yÕu lµ n­íc th¶i sinh ho¹t vµ n­íc th¶i c«ng nghiÖp, chøa nhiÒu yÕu tè ®éc h¹i, l¹i gÇn nh­ kh«ng ®­îc xö lý tr­íc khi ®æ vµo hÖ thèng tho¸t n­íc nãi chung cña thµnh phè. MÆt kh¸c, do hÖ thèng tho¸t n­íc cña Hµ néi ®· xuèng cÊp nªn mïa m­a n­íc bÈn d­íi cèng d©ng lªn cïng víi c¸c d¹ng chÊt th¶i kh¸c (r¸c th¶i) cña thµnh phè ®Òu ®æ ra c¸c con s«ng tho¸t n­íc cña Hµ néi. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng lµm gia t¨ng møc ®é « nhiÔm n­íc s«ng T« LÞch, lµm c¶n trë sù tiªu tho¸t n­íc vµ ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña s«ng.

ChÊt l­îng n­íc s«ng T« LÞch chÞu ¶nh h­ëng m¹nh mÏ bëi n­íc th¶i cña c¸c nguån g©y « nhiÔm trong l­u vùc s«ng. Mçi ngµy thµnh phè Hµ Néi th¶i ra kho¶ng 345.000 m³ n­íc th¶i, trong ®ã n­íc th¶i sinh ho¹t kho¶ng 188.000 m³, n­íc th¶i c«ng nghiÖp 150.000 m³, n­íc th¶i bÖnh viÖn 7.000 m³.

B¶ng 5: Khèi l­îng c¸c lo¹i n­íc th¶i cña Hµ Néi

N­íc th¶i tõ néi thµnh Hµ Néi ®­îc ®æ vµo hÖ thèng cèng r·nh, m­¬ng vµ 4 con s«ng T« LÞch, Kim Ng­u, Lõ, SÐt vµ c¸c hå, ao. Tæng chiÒu dµi cña hÖ thèng dÉn n­íc th¶i, n­íc m­a lµ 300 km, trong ®ã 74 km ®­îc x©y tõ thêi Ph¸p thuéc, cßn l¹i ®­îc x©y dùng sau n¨m 1954 cho ®Õn nay.

B¶ng 6: KÝch th­íc c¸c s«ng ë Hµ Néi

Tªn s«ng	ChiÒu dµi (km)	BÒ réng (m)	§é s©u (m)
T« LÞch	13,5	5-45	2-5
Kim Ng­u	12,2	4-30	3-4
SÐt	6,7	4-30	3-4
Lõ	5,8	4-25	2-4

Nguån: Së KHCNMT Hµ Néi, 2001

ChÊt l­îng n­íc s«ng T« LÞch ®o¹n tõ néi thµnh ch¶y ra vïng ngo¹i thµnh do ViÖn M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn BÒn v÷ng, 2003 nghiªn cøu cho thÊy nhiÒu chØ tiªu vÒ thµnh phÇn n­íc cña s«ng T« LÞch ®Òu v­ît tiªu chuÈn cho phÐp (tiªu chuÈn chÊt l­îng n­íc mÆt kh«ng sö dông cho môc ®Ých sinh ho¹t), riªng gi¸ trÞ pH ®¹t gi¸ trÞ tiªu chuÈn. §Æc biÖt cã mét sè chØ tiªu nh­ coliform, COD, N-NH4­, BOD5 v­ît ng­ìng cho phÐp nhiÒu lÇn [27].

Sù biÕn ®éng vÒ gi¸ trÞ c¸c th«ng sè còng thay ®æi theo tuyÕn lÊy mÉu tõ vïng néi thµnh ra vïng ngo¹i thµnh. Nguyªn nh©n lµ do cã sù thay ®æi vÒ nguån th¶i theo tõng khu vùc vµ do qu¸ tr×nh lµm s¹ch tù nhiªn cña s«ng [27].

Cô thÓ, t¹i khu vùc tõ cèng B­ëi ®Õn Cèng Mäc khu vùc nµy tËp trung nhiÒu khu d©n c­, bÖnh viÖn, c¸c c¬ së chÕ biÕn nªn hµm l­îng c¸c chÊt « nhiÔm t¨ng m¹nh. §o¹n cßn l¹i do nguån « nhiÓm Ýt h¬n, vµ còng ®· ®­îc tù lµm s¹ch mét phÇn, møc ®é « nhiÔm cã gi¶m nh­ng vÉn v­ît tiªu chuÈn cho phÐp nhiÒu lÇn [27].

N­íc th¶i s«ng T« LÞch cßn bÞ « nhiÔm bëi c¸c kim lo¹i nÆng nh­ Pd, Mn, Zn cã nguån gèc ph¸t sinh chñ yÕu tõ n­íc th¶i cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nh­ c¬ khÝ, dÖt, m¹. Do cã kh¶ n¨ng di chuyÓn, tÝch luü trong c¸c m¾t xÝch cña hÖ sinh th¸i mµ kim lo¹i nÆng cã kh¶ n¨ng g©y nªn c¸c hiÓm häa sinh th¸i l©u dµi [13]. V× vËy, ®Ó sö dông n­íc th¶i trong trång rau vµ nu«i thuû s¶n ng­êi ta ®Æc biÖt quan t©m ®Õn nång ®é cña c¸c kim lo¹i nÆng cã trong n­íc th¶i. C¸c chØ tiªu kim lo¹i nÆng ®Òu d­íi møc tiªu chuÈn cho phÐp víi n­íc mÆt lo¹i B, chØ mét sè c¸c ®iÓm ph©n tÝch cã gi¸ trÞ t­¬ng ®èi cao. Tuy nhiªn, c¸c kÕt qu¶ nµy còng rÊt cËn víi tiªu chuÈn cho phÐp. H¬n n÷a do d©n sè ®« thÞ ngµy cµng t¨ng, c¸c lo¹i h×nh th¶i ngµy cµng ®a d¹ng, v× vËy c¸c kÕt qu¶ nµy còng nªn ph¶i xem xÐt ®Ó cã nh÷ng kÕ ho¹ch xö lý phï hîp. (ViÖn m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, 2003).

b. ChÊt l­îng n­íc t­íi t¹i B»ng B

N­íc s«ng ch¶y qua tr¹m b¬m B»ng B cã 2 dßng ch¶y:

• 
  Dßng ch¶y tõ hå Yªn Së qua th«n B»ng B, ch¶y vµo s«ng T« LÞch råi vÒ s«ng NhuÖ: lµ h­íng dßng ch¶y chÝnh trong n¨m
  
• 
  Dßng ch¶y s«ng T« LÞch tõ néi thµnh qua th«n B»ng B vÒ hå Yªn Së
  

§iÒu tra thùc tÕ cho thÊy, theo c¶m quan khi n­íc ch¶y theo h­íng tõ néi thµnh vÒ hå Yªn Së th× n­íc cã chÊt l­îng xÊu do dßng ch¶y nµy tiÕp nhËn n­íc th¶i cña nhiÒu nhµ m¸y, xÝ nghiÖp g©y « nhiÔm trong néi thµnh nh­ nhµ m¸y s¬n, nhuém… Cßn khi n­íc ch¶y tõ hå Yªn Së vÒ néi thµnh th× s¹ch h¬n do dßng ch¶y nhËn n­íc th¶i cña Ýt nguån g©y « nhiÔm h¬n. MÆc dï biÕt ®­îc ®Æc ®iÓm nµy cña n­íc s«ng nh­ng khi b¬m n­íc phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë B»ng B, ng­êi ta chØ quan t©m ®Õn nhu cÇu s¶n xuÊt, khi nµo cÇn n­íc th× b¬m chø kh«ng ®Ó ý ®Õn h­íng dßng ch¶y ®Ó tr¸nh b¬m n­íc s«ng cã chÊt l­îng xÊu. Th«ng th­êng, tr¹m b¬m ho¹t ®éng víi tÇn suÊt trung b×nh lµ 1 tuÇn 1 lÇn, nÕu trêi m­a nhiÒu cã thÓ 10 ngµy ®Õn 2 tuÇn míi b¬m 1 lÇn.

Kho¶ng 3 – 5 n¨m vÒ tr­íc, n­íc s«ng trong h¬n, cã mµu xanh vµ chØ h¬i ®en, kh«ng cã mïi thèi hoÆc mïi thèi nhÑ. Trong thêi gian kho¶ng 2 – 3 n¨m trë l¹i ®©y, n­íc s«ng cã nh÷ng biÓu hiÖn « nhiÔm h¬n: n­íc s«ng cã mµu ®en ®Æc hÇu nh­ quanh n¨m, cã v¸ng vµng, v¸ng s¬n (nh­ng khi qua m­¬ng vµo ruéng th× hÕt v¸ng), ¸nh vµng ®en hoÆc ¸nh tÝm d­íi ¸nh n¾ng mÆt trêi, chØ thØnh tho¶ng n­íc cã mµu xanh ®en.

Nãi chung, n­íc s«ng hÇu nh­ quanh n¨m cã mµu ®en ®Æc, mïi thèi, sù thay ®æi chÊt l­îng n­íc (n­íc trong h¬n, ®ì mïi h¬n hay n­íc ®en ®Æc h¬n, mïi thèi nÆng h¬n, bät cã mµu bÊt th­êng (hång, n©u tr¾ng)) lµ kh«ng cã chu kú, kh«ng theo thêi gian cè ®Þnh trong n¨m. Theo kinh nghiÖm cña n«ng d©n, n­íc cã mµu xanh ®en, khi b¬m lªn cã bät mµu tr¾ng lµ n­íc cã chÊt l­îng tèt. §èi víi n­íc cã mµu ®en thÉm, mïi tanh, thèi, khi b¬m cã nhiÒu bät tr¾ng víi cÆn ®en trªn bÒ mÆt bät (bät cã mµu tr¾ng n©u), hoÆc cã bät hång nh¹t, nhên (c¶m nhËn b»ng tay khi sê vµo) lµ n­íc cã chÊt l­îng xÊu.

C¸c mÉu n­íc gåm hå ®iÒu hoµ trong khu vùc lµ Hå Yªn Së, Hå Linh §µm, mÉu n­íc lÊy t¹i tr¹m b¬m vµ c¸c mÉu n­íc lÉy t¹i c¸c ruéng trång rau trong khu vùc nghiªn cøu ®­îc ®em ®i ph©n tÝch c¸c chØ tiªu vÒ dinh d­ìng vµ c¸c kim lo¹i nÆng chñ yÕu, kÕt qu¶ ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng sau:

B¶ng 7. Hµm l­îng chÊt dinh d­ìng vµ mét sè kim lo¹i nÆng trong c¸c mÉu n­íc (lÇn 1)