ChưƠng 1: CƠ SỞ LÍ luận liên quan đẾN ĐỀ TÀI 3

2.1. Lịch sự là một chiến lược giao tiếp hiệu quả nhất trong các chiến lược giao tiếp của xã hội văn minh – hiện đại

2.2. Các nguyên tắc của chiến lược lịch sự trong giao tiếp bằng tiếng Việt

Trong các mối quan hệ giao tiếp giữa người với người thì ngôn ngữ là một trong những phương tiện để trao đổi thông tin, biểu lộ suy nghĩ, ý định hoặc trạng thái của mỗi người và là phương tiện quan trọng bậc nhất đo lường tính “lịch sự”, tính “bất lịch sự” của mỗi người. Lịch sự trong giao tiếp bằng ngôn từ “thể hiện rõ nhất trong các cuộc thoại - quy ước (formal)” [4]. Hội thoại là một sự kiện nói diễn ra thường xuyên trong sinh hoạt đời thường của con người.
Muốn cho một cuộc thoại thành công, mỗi bên hội thoại cần tuân thủ những nguyên tắc nhất định trong hội thoại. Nhiều nhà nghiên cứu về ngữ dụng học cho rằng, những nguyên tắc như vậy là nguyên tắc cộng tác (prinaple) và nguyên tắc lịch sự (principle of politeness). Những nguyên tắc này, theo Nguyễn Đức Dân “chi phối, tác động mạnh mẽ tới quá trình hội thoại, cho phép giải thích những hàm ý ở mỗi lượt lời, những hình thức ngôn từ và cấu trúc phát ngôn trong những tình huống giao tiếp cụ thể” [5]
Tính lịch sự trong giao tiếp bằng ngôn ngữ có được là nhờ vào việc sử dụng các phương tiện, biện pháp xác định với mục đích điều chỉnh, gia tăng giá trị nhân văn của các tham thể, đặc biệt là trong giao tiếp đối thoại. Lịch sự trong giao tiếp bằng ngôn ngữ là sự tuân thủ những chuẩn dụng ngôn ngữ của xã hội. Vì vậy, ứng xử lịch sự không hoàn toàn là sự sử dụng các chiến lược giao tiếp của cá nhân mà trực tiếp bị tác động bởi các chuẩn mực xã hội. Việc lựa chọn sai các phương tiện lịch sự sẽ phá vỡ mối quan hệ giữa người nói và người nghe, sẽ nhận được sự đánh giá tiêu cực từ xã hội.
Chiến lược lịch sự trong giao tiếp bằng tiếng Việt được cụ thể hóa bằng 9 nguyên tắc thuộc chiến lược lịch sự dương tính và 9 nguyên tắc thuộc chiến lược lịch sự âm tính [4]:
Chiến lược lịch sự dương tính:
(1) Quan tâm chú ý đến nhu cầu, mong muốn, hứng thú của người nghe, tán dương người nghe.
(2) Cường điệu, phóng đại sự đồng thuận, sự thông cảm, sự quan tâm đến người nghe.
(3) Dùng những từ ngữ chứng tỏ người nói cùng nhóm, cùng hội cùng thuyền với người nghe.
(4) Tìm kiếm sự đồng tình từ phía người nghe.
(5) Tránh sự bất đồng với người nghe.
(6) Nói đùa để làm vừa lòng người nghe và tỏ ra hợp tác.
(7) Tỏ ra quan tâm đến mong muốn của người nghe.
(8) Gộp người nói và người nghe vào hành động mang tính hợp tác.
(9) Tỏ ra lạc quan.
Chiến lược lịch sự âm tính:
(10) Dùng các lối nói gián tiếp có tính quy ước.
(11) Rào đón (hedge).
(12) Không ép buộc người nghe.
(13) Tỏ ra bi quan (Thể hiện sự buồn bã thất vọng của mình để tác động vào tình cảm của người nghe, để người nghe thấy động lòng mà tự nguyện hành động theo cảm xúc của mình (14) Giảm thiểu thiệt hại của người nghe.
(15) Tỏ ra đề cao, quý trọng người nghe.
(16) Biết xin lỗi.
(17) Dùng cách nói bóng gió, xa xôi, tế nhị. (18) Nói chân thật
Việc đưa ra 18 nguyên tắc trong giao tiếp bằng tiếng Việt này là rất cần thiết, bởi vì các hành vi tại lời luôn có nguy cơ bị đe dọa thể diện. Để giữ thể diện cho cả người nhận và người nói, người nói luôn phải tìm cách làm dịu nguy cơ đe dọa thể diện bằng các hành vi giữ thể diện. Trong tương tác, người nói phải tính toán các mức độ đe dọa thể diện của hành động tại lời được dự định thực hiện để tìm cách làm giảm nhẹ mức độ đe dọa thể diện.

tải về 47.8 Kb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: