Tiªu chuÈn ViÖt Nam
Tiªu chuÈn ngµnh
| 10 TCN 136-90 |
Tiªu chuÈn nµy thay thÕ 26 TCN 09 - 86 vµ 26 TCN 10-86, qui ®Þnh yªu cÇu kü thuËt vµ ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kü thuËt ®èi víi thãc ®îc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong c¶ níc.
1. §Þnh nghÜa:
1.1. Thãc hoÆc lóa (paddy) lµ h¹t cßn nguyªn vÑn vá trÊu bao bäc h¹t g¹o lËt.
1.2. TrÊu (husk) lµ líp vá cøng bªn ngoµi h¹t thãc bao bäc h¹t g¹o lËt.
1.3. G¹o lËt hoÆc g¹o løt (brown rice) lµ h¹t thãc ®· t¸ch toµn bé vá trÊu.
1.4. T¹p chÊt (foreign matters) lµ tÊt c¶ nh÷ng chÊt kh«ng ph¶i lµ thãc lÉn vµo thãc. T¹p chÊt ®îc chia thµnh 2 lo¹i.
1.4.1. T¹p chÊt v« c¬: §Êt, c¸t, s¹n, ®¸, m¶nh kim lo¹i v.v...
1.4.2. T¹p chÊt h÷u c¬: R¬m, r¹, h¹t cá, thãc lÐp, m¶nh g¹o lËt lät sµng 2mm.
1.5. LÉn lo¹i (contrasting type) lµ nh÷ng h¹t kh¸c gièng hoÆc kh¸c vÒ kÝch thíc h×nh d¹ng h¹t so víi h¹t tiªu chuÈn.
1.6. H¹t tr¾ng b¹c (chalky kernels, chalkiness of grain) lµ nh÷ng h¹t mµ néi nhò cã tõ 1/2 thÓ tÝch trë lªn cã mµu tr¾ng nh phÊn gåm: H¹t b¹c bông (white belly), h¹t b¹c lng (white back), h¹t b¹c lßng (white center). Thãc nÕp vµ mét sè gièng lai ®Æc s¶n kh«ng tÝnh vµo lo¹i h¹t tr¾ng b¹c.
1.7. H¹t biÕn vµng (yellow kernels) lµ nh÷ng h¹t mµ mét phÇn hoÆc toµn bé néi nhò chuyÓn sang mµu vµng nh¹t hoÆc vµng n©u, kh¸c víi mµu tù nhiªn cña nã.
1.8. H¹t kh«ng hoµn thiÖn lµ nh÷ng h¹t mµ néi nhò míi ®¹t 40 ®Õn 70% thÓ tÝch bao gåm c¸c h¹t xanh non (green kernels) vµ h¹t löng (slirivelled kernels).
1.9. H¹t bÞ h háng (damaged kernels) lµ nh÷ng h¹t mµ néi nhò bÞ h háng do níc, nÊm mèc, mät, hoÆc bÞ nhiÔm s©u bÖnh, chóng bao gåm: h¹t mäc mÇm, h¹t môc, h¹t bÞ mät ®ôc, h¹t bÞ nhiÔm s©u bÖnh ngoµi ®ång.
1.10. H¹t ®á (red kernels) lµ nh÷ng h¹t mµ líp vá ngoµi néi nhò cã mµu ®á hoÆc ®á n©u.
2. Yªu cÇu kü thuËt:
2.1. Thãc ®îc ph©n thµnh 4 lo¹i d¹ng h¹t theo mét trong hai c¸ch sau:
-
Ph©n lo¹i theo sè ®o chiÒu dµi h¹t g¹o lËt (b¶ng 1a).
B¶ng 1a
-
D¹ng h¹t
|
ChiÒu dµi (mm)
| -
RÊt dµi
-
Dµi
-
Trung b×nh
-
Ng¾n
|
Trªn 7,50
Tõ 6,61 ®Õn 7,50
Tõ 5,51 ®Õn 6,60
Díi 5,51
|
- Ph©n lo¹i theo tû sè chiÒu dµi/chiÒu réng h¹t g¹o lËt (b¶ng 1b)
B¶ng 1b
-
D¹ng h¹t
|
Tû sè dµi/réng
| -
Thon dµi
-
Trung b×nh
-
H¬i trßn
|
Trªn 3
Tõ 2,1 ®Õn 3
Tõ 1,1 ®Õn 2
Díi 1,1
|
2.2. Thãc ph¶i ®¹t c¸c chØ tiªu chÊt lîng sau ®©y:
2.2.1. C¸c chØ tiªu c¶m quan:
-
Mµu s¾c : Cã mµu tù nhiªn cña thãc
-
Mïi : Cã mïi ®Æc trng cña thãc
-
VÞ : Kh«ng cã vÞ g× l¹
-
NÊm mèc : Kh«ng cã nÊm mèc
2.2.2. C¸c chØ tiªu ho¸ lý.
ViÖc ph©n h¹ng chÊt lîng thãc theo c¸c chØ tiªu ho¸ lý ®îc tr×nh bµy trªn b¶ng 2
B¶ng 2
TT
|
ChØ tiªu
|
H¹ng chÊt lîng
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1
|
§é Èm*
% khèi lîng, kh«ng lín h¬n
|
14
|
14
|
14
|
14
|
2
|
T¹p chÊt
% khèi lîng, kh«ng lín h¬n
|
2
|
2
|
2
|
2
|
3
|
H¹t tr¾ng b¹c
% khèi lîng, kh«ng lín h¬n
|
7
|
12
|
20
|
40
|
4
|
H¹t biÕn vµng
% khèi lîng, kh«ng lín h¬n
|
0,5
|
1
|
2
|
4
|
5
|
H¹t kh«ng hoµn thiÖn
% khèi lîng, kh«ng lín h¬n
|
3
|
4
|
6
|
8
|
6
|
H¹t bÞ h háng
% khèi lîng, kh«ng lín h¬n
|
0,5
|
1
|
3
|
5
|
7
|
H¹t r¹n nøt
% khèi lîng, kh«ng lín h¬n
|
10
|
15
|
25
|
40
|
8
|
H¹t lÉn lo¹i
% khèi lîng, kh«ng lín h¬n
|
5
|
10
|
15
|
20
|
9
|
H¹t ®á
% khèi lîng, kh«ng lín h¬n
|
1
|
3
|
8
|
15
|
10
|
S©u mät sèng h¹i thãc
con/kg, kh«ng lín h¬n
|
5
|
5
|
5
|
5
|
* Riªng thãc trong hÖ dù tr÷ Nhµ níc ph¶i b¶o ®¶m Èm kh«ng lín h¬n 13,5 %
3. Ph¬ng ph¸p thö
3.1. Qui ®Þnh chung
3.1.1. L« thãc ®îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh chÊt lîng lµ thãc cã cïng thêi gian thu mua vµ chÊt lîng t¬ng tù.
3.1.2. ChÊt lîng l« thãc ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu trung b×nh cña l« hµng.
3.1.3. MÉu ®iÓm lµ mÉu ®îc lÊy tõ mét vÞ trÝ cña l« hµng.
3.1.4. MÉu gèc lµ tæng céng tÊt c¶ c¸c mÉu ®iÓm lÊy ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau cña l« hµng.
3.1.5. C¸c mÉu trung b×nh lµ mét phÇn cña mÉu gèc dïng ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu chÊt lîng cña thãc.
3.1.6. Kh«ng ®îc lËp mÉu gèc khi chÊt lîng c¸c mÉu ®iÓm (c¸c ®iÒu ®· nªu ë b¶ng 1a, 1b vµ b¶ng 2) kh¸c nhau râ rÖt.
3.1.7. Khèi lîng mÉu gèc kh«ng ®îc Ýt h¬n tæng khèi lîng cÇn thiÕt cña c¸c mÉu trung b×nh vµ mÉu lu cÇn lÊy.
3.1.8. NÕu tæng sè khèi lîng cña c¸c mÉu ®iÓm kh«ng qu¸ 2 kg th× mÉu gèc ®ång thêi lµ mÉu trung b×nh.
3.1.9. Qu¸ tr×nh lÊy mÉu, thµnh lËp mÉu ®îc tr×nh bÇy trªn s¬ ®å 1 (xem s¬ ®å 1 trang 7).
3.1.10. C¸c dông cô, thiÕt bÞ dïng ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu chÊt lîng ®· ®îc tr×nh bµy trong phô lôc 1.
3.2. C¸ch lÊy mÉu:
3.2.1. Dïng xiªn ®Ó lÊy mÉu ë c¸c vÞ trÝ: Líp trªn mÆt, líp gi÷a vµ líp ®¸y. Khèi lîng mçi mÉu ®iÓm kho¶ng 200g.
3.2.2. Thãc ®ùng trong bao, tiÕn hµnh lÊy mÉu nh sau:
Sè lîng bao
|
Sè mÉu ®iÓm cÇn lÊy
|
Tõ 1 ®Õn 10 bao
Tõ 11 ®Õn 100 bao
Trªn 100 bao
| -
LÊy mÉu ë tÊt c¶ c¸c bao
-
LÊy tèi thiÓu 10 mÉu tõ bao thø 11 trë ®i cø thªm 10 bao, lÊy thªm 1 mÉu.
-
LÊy tèi thiÓu 20 mÉu vµ céng thªm 5% sè bao ®· trõ ®i 100.
|
3.2.3. Thãc ®æ rêi, tiÕn hµnh lÊy mÉu nh sau:
VÞ trÝ lÊy mÉu
|
Sè ®iÓm lÊy mÉu
|
Díi 10 tÊn
|
Tõ 11 ®Õn 50 tÊn
|
Trªn 50 tÊn
|
Líp mÆt
|
2
|
3
|
5
|
Líp gi÷a
|
4
|
5
|
10
|
Líp ®¸y
|
6
|
8
|
15
|
S¬ ®å 1
3.2.4. C¸c ®iÓm lÊy mÉu ph¶i c¸ch ®Òu nhau vµ khèi lîng mÉu gèc kh«ng Ýt h¬n 2 kg.
3.2.5. C¸ch lËp mÉu trung b×nh: Tõ mÉu gèc, dïng b×nh ph©n mÉu hoÆc ph¬ng ph¸p chia theo ®êng chÐo ®Ó trén ®Òu vµ lÊy ®îc mÉu trung b×nh kho¶ng 2kg.
3.2.6. C¸c lo¹i mÉu gèc, mÉu trung b×nh, mÉu lu ph¶i ®ùng trong c¸c bao b× kh«, s¹ch, kÝn cã nh·n ghi râ khèi lîng, lo¹i thãc, thêi gian, ®Þa ®iÓm vµ tªn ngêi lÊy mÉu.
3.3. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh:
3.3.1. C¸c chØ tiªu c¶m quan
3.3.1.1. X¸c ®Þnh mÇu s¾c: Quan s¸t kü thãc b»ng m¾t ®Ó ph¸t hiÖn xem thãc cã mµu kh¸c thêng hay kh«ng.
3.3.1.2. X¸c ®Þnh mïi: X¸c ®Þnh trªn c¸c mÉu ®iÓm b»ng c¸ch ngöi mïi cña thãc.
3.3.1.3. X¸c ®Þnh vÞ: NhÊm h¹t thãc xem cã vÞ l¹ hay kh«ng
3.3.1.4. X¸c ®Þnh nÊm mèc: Quan s¸t kü thãc b»ng m¾t ®Ó ph¸t hiÖn xem cã bÞ nÊm mèc hay kh«ng.
3.3.2. C¸c chØ tiªu ho¸ lý:
3.3.2.1. X¸c ®inh ®é Èm: Dïng m¸y ®o ®é Èm nhanh hoÆc cho phÐp dïng ph¬ng ph¸p kh¸c ®¹t kÕt qu¶ t¬ng ®¬ng so víi ph¬ng ph¸p träng tµi.
3.3.2.2. X¸c ®Þnh t¹p chÊt
C©n 500g mÉu, dïng sµng ph©n ly vµ tay nhÆt ®Ó t¸ch t¹p chÊt v« c¬ vµ t¹p chÊt h÷u c¬, c©n vµ biÓu diÔn tæng t¹p chÊt b»ng phÇn tr¨m (%) khèi lîng.
C ¸ch tÝnh:
Trong ®ã:
mo : Khèi lîng t¹p chÊt v« c¬ (g)
m1: Khèi lîng t¹p chÊt h÷u c¬ (g)
M : Khèi lîng mÉu ph©n tÝch (g)
3.3.2.3. X¸c ®Þnh h¹t tr¾ng b¹c, h¹t biÕn vµng, h¹t kh«ng hoµn thiÖn, h¹t bÞ h háng, h¹t ®á. Dïng m¸y xay phßng thÝ nghiÖm (hoÆc cèi gç xoay b»ng tay) t¸ch vá trÊu cña 100g thãc ®· c©n tõ mÉu trung b×nh, dïng tay nhÆt lÇn lît tõng lo¹i, c©n vµ biÓu diÔn chóng b»ng phÇn tr¨m (%) khèi lîng.
3.3.2.4. X¸c ®Þnh h¹t lÉn lo¹i:
C©n 100g tõ mÉu trung b×nh, dïng tay nhÆt c¸c h¹t lÉn lo¹i, c©n vµ biÓu diÔn sù lÉn lo¹i b»ng phÇn tr¨m (%).
T rong ®ã:
m lµ khèi lîng h¹t lÉn lo¹i (g)
M lµ khèi lîng mÉu ph©n tÝch (g)
3.3.2.5. X¸c ®Þnh h¹t r¹n nøt
C ©n 20g thãc tõ mÉu trung b×nh, bãc b»ng tay, dïng kÝnh lóp ph¸t hiÖn nh÷ng vÕt r¹n nøt trªn h¹t g¹o lËt, c©n vµ biÓu diÔn sù r¹n nøt b»ng phÇn tr¨m (%).
Trong ®ã:
m: Khèi lîng h¹t r¹n nøt (g)
M: Khèi lîng mÉu ph©n tÝch (g)
3.3.2.6. X¸c ®Þnh s©u mät sèng h¹i thãc
LÊy 1kg thãc ë n¬i cã mËt ®é s©u mät cao nhÊt, dïng sµng t¸ch s©u, mät vµ ®Õm sè con.
3.3.3. X¸c ®Þnh d¹ng h¹t:
LÊy ngÉu nhiªn 20 h¹t g¹o lËt nguyªn vÑn, dïng thíc panme ®o chiÒu dµi, chiÒu réng cña h¹t råi tÝnh trung b×nh cña sè ®o cña chóng theo chiÒu dµi hoÆc tØ sè dµi/réng ®Ó x¸c ®Þnh h×nh d¹ng h¹t theo b¶ng 1a hoÆc 1b.
4. §ãng gãi vµ b¶o qu¶n
4.1. Bao b× ®ùng thãc ph¶i bÒn, lµnh, s¹ch, kh« vµ kh«ng cã mïi chua, mèc, x¨ng dÇu, ho¸ chÊt v.v... vµ kh«ng ®îc cã mÆt s©u mät cßn sèng.
4.2. Kho tríc khi chøa thãc ph¶i ®îc s¸t trïng vµ lµm vÖ sinh s¹ch sÏ.
Khi thãc nhËp kho, mçi ng¨n kho hoÆc l« hµng ph¶i cã phiÕu ghi khèi lîng, chÊt lîng, thêi gian nhËp kho, tªn kho, sè ng¨n kho hoÆc sè l« hµng, tªn ngêi nhËp kho vµ tªn ngêi b¶o qu¶n.
Phô lôc I
danh môc c¸c dông cô, thiÕt bÞ
phôc vô cho c«ng t¸c x¸c ®Þnh chÊt lîng thãc
t¹i c¸c phßng thÝ nghiÖm c¸c c¬ së
TT
|
Tªn
|
Yªu cÇu kü thuËt
|
1
|
M¸y ®o ®é Èm thãc
|
Ph¹m vi ®o tõ 10 - 20%
|
2
|
Tñ sÊy
|
|
3
|
C©n kü thuËt
|
Ph¹m vi c©n 1 - 500g sai sè 0,02g
|
4
|
M¸y xay x¸t tiªu chuÈn (Satake)
|
|
5
|
Cèi gç ®Ó t¸ch vá trÊu
|
|
6
|
Thíc panme
|
|
7
|
KÝnh lóp
|
|
8
|
Xiªn lÊy mÉu bao
|
dµi 30cm
|
9
|
Xiªn lÊy mÉu thãc rêi
|
dµi 1,5 - 2,5 m cã n¾p
|
10
|
B×nh chia mÉu
|
|
11
|
Trang trén mÉu
|
|
12
|
KÑp g¾p h¹t
|
|
13
|
Sµng nh«m
|
Mçi bé 1 n¾p, 1 ®¸y 3 sµng cã lç 1,5mm, = 2mm vµ =4mm
|
14
|
MÑt hoÆc khay nh«m
|
|
15
|
Bµn ph©n tÝch
|
|
16
|
Hép sÊy mÉu
|
|
Q uyÕt ®Þnh ban hµnh sè 129-NN-KHKT/Q§ ngµy 28/4/1990 cña Bé N«ng nghiÖp vµ C«ng nghiÖp thùc phÈm. 35
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |