O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti karimjon Axmedjanov, Alisher Sattorov
. Audit tekshiruvida kompyuter texnologiyalarining roli
tải về 5.22 Mb. Chế độ xem pdf
|
| 6 . Audit tekshiruvida kompyuter texnologiyalarining roli.
XX asr oxiriga kelib insoniyat tarixda taraqqiyotning yangi bosqichiga o‘tdi. Bunga sabab, bizning kundalik hayotimizga keng ko‘lamda kompyuter texnologiyalarining kirib kelishi bo‘ldi. Insoniyatning bu buyuk ixtirosi jamiyatning har bir qatlamiga, shu jumladan buxgalteriya va audit sohasiga ham o‘zining katta ijobiy ta’sirini o‘tkazdi. Kompyuter texnologiyalaridan keng ko‘lamda foydalanish buxgalteriya xodimlariga korxonalarda sodir etilayotgan ko‘plab operatsiyalarni qisqa vaqt ichida qayta ishlash, oraliq moliyaviy hisobotlarni tez va aniq tuzish imkonini bermoqda. Kompyuter texnologiyalarini audit tekshiruvi jarayonida qo‘llash natijasida, mijoz moliyaviy hisobotlarini, buxgalteriya hisobi ma’lumotlarini qisqa vaqt ichida, samarali va ancha ishonchli tarzda tekshirish imkoniyati yuzaga keldi. Kompyuter texnologiyalarini audit amaliyotida qo‘llash auditorlik tekshiruvi samaradorligini 30 oshirish bilan bir qatorda, auditorlar zimmasiga muhim talablarni ham qo‘ydi. Ya’ni, endilikda auditorlar mijoz buxgalteriyasidagi hujjatlar tekshiruvi bilan bir qatorda buxgalteriya bo‘limi kompyuter vositalari va dasturlarining to‘g‘ri tuzilgani va o‘rnatilganini ham tekshirishlari zarur bo‘lib qoldi. Bu esa auditordan avvalo uning o‘zi kompyuter vositalari va dasturlaridan samarali foydalana olish ko‘nikmasiga ega bo‘lishni talab etadi. Yuqoridagi ta’riflarni umumlashtirib aytishimiz mumkinki, XX asrda audit sohasida quyidagi muhim o‘zgarish va yangiliklar yuz berdi: 1. Moliyaviy hisobotlarda firibgarlikni aniqlashdan ularning xolisona tuzilganini o‘rganishga tomon burilish. 2. Auditorlar xulosalaridan foydalanuvchilar qatoriga bank muassasalari va davlat idoralari bilan bir qatorda investorlarning ham kirishi. 3. Auditorning uchinchi taraf oldidagi javobgarligining ortishi. Auditorlik etikasining yuzaga kelishi. 4. Korxonada sodir etilgan operatsiyalarni to‘liq tekshirish uslubi o‘rniga tanlab tekshirish uslubining qo‘llanilishi. 5. Tekshiruv ko‘lami va vaqtini belgilash maqsadida ichki nazorat tizimi sifatini o‘rganish zaruriyati. 6. Audit tekshiruvi jarayonida axborot texnologiyalarining keng ko‘lamda qo‘llanilishi. Audit aniq dalillarga asoslangan soha bo‘lsada, uning ham o‘ziga xos cheklanishlari mavjud. Ular qatoriga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: 1. Audit tekshiruvining o‘tkazilishi korxona moliyaviy hisobotlarida hech qanday noto‘g‘ri ma’lumot keltirilmagan degani emas. Chunki, auditorlar o‘z tekshiruvlarini tanlab tekshirish uslubi asosida o‘tkazishlari sabab, qaysidir schyot va hujjatlarni o‘rganib, qaysidirlarini esa qoldirib ketishga majburlar. Shu qolib ketgan schyot va hujjatlarda esa qandaydir xatoliklar bo‘lishi, bu esa moliyaviy natijalarga o‘tib ketgan bo‘lishi ehtimoldan xoli emas. Demak, moliyaviy hisobotlarda muhim xatoliklar yo‘qligini tasdiqlashning iloji yo‘q. Shu sababli, auditor xulosasi kafolat 31 dalolatnomasi deb emas, balki mustaqil auditorning professional fikri bayon etilgan hujjat deb qabul qilinishi lozim. Shunday bo‘lsada, uzoq yillar davomida jamiyat tomonidan auditorlik xulosasi muhim hujjat deb qabul qilinayotgan ekan, mustaqil auditorning professional fikriga ishonish mumkin. 2. Boshqa bir qator sohalar kabi, auditda ham inson omili mavjud, ya’ni inson tomonidan bilmagan holda yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan xatoliklar (ushbu holda auditor tomonidan). Bu omil sababi auditorning jismoniy yoki ruhiy toliqishi, e’tiborsizligi bo‘lishi va buning natijasida auditor moliyaviy hisobotlar yuzasidan to‘g‘ri fikrga kela olmasligi mumkin. tải về 5.22 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|