O‘zbek xalq milliy harakatli o‘yinlarining kelib chiqish tarixi uzoq
tải về 1.07 Mb. Chế độ xem pdf
|
Boliboyeva Zebuniso, Mavzu direktor- maktabgacha ta’lim tashkiloti rahbari. Reja kir, Xolmurodova Muharram
| Istirohat va ko‘ngil olish bog‘lari asosan shahar va shahar tusini olgan
joylarda zamonaviy talablar asosida tashkil topmoqda. Ularda katta-kichik yoshdagi kishilar, bolalar uchun tomosha, turli xil atraksion va milliy harakatli o‘yinlar tashkil qilinib, barchaning xordiq chiqarish, miriqib dam olish va jismoniy harakatlar bilan (yurish, yugurish, estafetali o‘yinlar, qayiqlarda suzish va h.k.) ko‘ngil kechalari yoziladi hamda ma’naviy-ma’rifiy jihatdan oziqlanadi. Shu tufayli maskanlarning mutaxasislari va maxsus xodimlari tomonidan boshqa diqqatga sazovor bo‘lgan tadbirlar qatorida milliy harakatli o‘yinlar ham tashkil etiladi. Bu tadbirlarda ota-onalar va bolalari birgalikda to‘p, arg‘amchi, chambarak, bulava, bayroqlar bilan har xil estafetalar uyushtiriladi. Kichik xalqachalarni otib qoziqlarga tushirish, savat ichiga to‘pni otib tushirish, yugurish, tik va yoysimon narvonlarga chiqish-tushish, osilib turish kabi qiziqarli harakatli o‘yinlar bo‘yicha ham, kim tez, kim chaqqon, kim yiqilmay o‘tadi, kim tez olib o‘tadi kabi bahslar, shartlar va talablar ostida kuch sinashadi. Demak, harakatli o‘yinlar (oddiy va murakkab, zamonaviy va milliy o‘yinlar) ko‘ngil ochish va istirohat bog‘larida ham u yoki bu tarzda o‘z o‘rniga ega bo‘ladi. Shu tufayli dam oluvchilar, ota-onalar va ayniqsa bolalar hamda o‘smir-yigitlar ham harakatli o‘yinlar tufayli xordiq chiqarishadi, kuch-quvvat to‘playdi. Bu o‘z navbatda mehnatkashlarni ertangi yumushlarini tetik, ixcham bajarishlari, mehnat samaralariga erishishni ta’minlaydi. O‘quvchi yoshlar va talabalarning o‘quv sharoitlari, bir-biriga mehr-muhabbatlari, do‘stlik, o‘rtoqlik kabi fazilatlarni yanada yaxshilaydi. Keksalarning esa ruhiy va jismoniy tetikligi, bardamligiga yanada kuch, zavq bag‘ishlab, uzoq yillar sog‘lom bo‘lib yurishlariga bir olam dunyo hissa qo‘shadi. Xulosa shundaki, ko‘ngil ochish va istirohat bog‘larida jismoniy madaniyat tadbirlarini ko‘proq maqsadli va mazmunan qiziqarli qilib o‘tkazishga yanada ko‘proq ettibor berish lozim. Buning uchun esa maxsus tashkilotchilar, faol ishlarini kengaytirishga to‘g‘ri keladi. O‘quvchi yoshlar va talabalarning uylarida (yotoqxonalar) milliy harakatli o‘yinlarni tashkil qilishning o‘ziga xos xususiyatlari va maqsadlari bo‘ladi. Ma’lumki viloyatlarning markazlarida akademik litseylar, kasb-xunar kollejlari, Oliy o‘quv muassasalarining o‘quvchi yoshlar va talabalar uchun zamonaviy tarzda qurilgan va maxsus yo‘lida foydalanilayotgan yotoqxonalar ko‘p. Ularning yashashi, dam olish va jismoniy rivojlanishlarini yanada takomillashtirish maqsadida barcha shart-sharoitlar yaratilgan. Ayniqsa futbol maydonlari, sport o‘yinlari turlari bo‘yicha farqlangan maydonlar, sport zallari, tennis kortlari, suv havzalari yaxshilab jihozlangan. O‘quvchi yoshlar va talabalarning mustaqil ravishda va guruhlarga bo‘linib o‘ynashlari, ertalabki gimnastika, bo‘sh vaqtlarida erkin ravishda turli milliy harakatli o‘yinlarni tashkil qilish rasmiy ravishda amalga oshirilmoqda. Ya’ni yotoqxonalarida talabalar kengashi tarkibida jismoniy madaniyat va sport ishlari uchun ma’sul - faollar mavjud. Ular mustaqil ravishda tashkiliy ishlarni olib borishadi. Talabalarning yashash sharoiti, ijtimoiy madaniy turmushi, tinch - osoyishta dam olishi, xavfsizlikni saqlash maqsadida “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati, kasaba uyushmalari, “Talaba” sport klubi, nazorat va yordamlashish faoliyatlarini muntazam ravishda olib borishadi. Deyarlik har bir qavat (etaj), har bir uy (korpus) va yigit - qizlar uchun alohida tashkilotchilar (fizorg) tayinlanadi. Ular talabalarni uyushtirish, tayyorgarlik mashq - o‘yinlarni o‘tkazish, musobaqalarga qatnashish va ular bilan bog‘liq bo‘lgan jarayonlarda ko‘maklashadi. Yotoqxona birinchiligi, yotoqxonalararo birinchilik (o‘quv yurtlar yuzasida) bo‘yicha sport turlaridan musobaqalar o‘tkazish an’anaga aylangan. Ertalabki gimnastika, darslardan keyingi bo‘sh paytlarda yotoqxonalarda milliy harakatli o‘yinlarni o‘tkazish ham qiziqarli bo‘ladi. Bunday paytlarda qizlar “Uchinchisi ortiqcha”;”To‘qqiz tosh”; “Chambarakda sakrash”, “Arg‘amchini aylantirib sakrash”, to‘p va boshqa buyumlar bilan turli estafetalarni o‘tkazishda katta qiziqish bilan ishtirok etishmoqda. Yigitlar asosan futbol, voleybol, basketbol, qo‘l to‘pi, tennis, badminton kabi sport o‘yinlari elementlarini o‘z ichiga olgan milliy harakatli o‘yinlarni ixchamlashtirilgan qoidalar bo‘yicha o‘ynashadi. “Belni qayishtirish” (kuch bilan egish, tortish), “bilak kuchini sinash; tosh ko‘tarish, turnikda tortilish, osilib aylanish, to‘pli estafetalar va boshqa xilma - xil o‘yinlardan keng foydalanishadilar.” O‘quvchi yoshlar va talabalar ko‘pincha bolalikda ko‘rgan va o‘ynagan hamda jismoniy tarbiya darslarida bajargan qiziqarli harakatli o‘yinlarni takrorlashadilar. Ayniqsa “Bo‘sh joy”, “Uchinchi ortiqcha”, “Doira orqasida quvish”; “Durra soldi”; “Qopqon”, “Qarmoq”; “Qo‘ltiqda kaftga urish” (kim urdi); “Kim keldi”(ko‘z bog‘lash) kabi milliy harakatli o‘yinlarni zavq bilan o‘ynashadi. Jismoniy tayyorgarligi kuchli va biron sport turi bilan shug‘ullanuvchilarning bahsli o‘yinlari quyidagilardan iborat: • tosh (gir) ko‘tarish • turnikda (moslama)tortilish • oldinga otgan holda qo‘llarga tayanib bukish va yozish (otjimaniya) • bir oyoqda o‘tirib - turish • kichik doirada ko‘z yumib aylanish - doiradan chiqmaslik • basketbol to‘pini yon burchakdan otib xalqaga tushirish • arg‘amchini oyoq tagidan aylantirib sakrash (ikki va bir oyoqlab) • “ko‘zni bog‘lab manzilni topish” • Turnikda osilib - aylanib tik turish • Xalqaga osilib - tortilib chiqish • Qo‘llarda tik turib yurish • Ko‘zni yumib orqaga yurish • Ko‘zni yumib bir oyoqda turish • Havzalarda suv tagida turish • Nafas olmay suzish va h.k. Ma’lumki mazkur murakkab mashq - o‘yinlarning bajarilish tartiblari va qo‘yilgan shartlari barcha jismoniy sifatlarni talab etish bilan birgalikda, musobaqa shaklini ham ifoda etadi. Demak, talaba va o‘quvchi yoshlarning turar joylari oldidagi sport inshoatlarini ko‘paytirish va ularni zarur jihozlar bilan ta’minlash hozirgi kun va kelajakning talabidir. tải về 1.07 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|