Lược kê các kỳ kết tập kinh điển quan trọng

Lược kê các kỳ kết tập kinh điển quan trọng

Kết tập lần thứ nhất: được tổ chức trong bảy tháng tại thạch động Sattapanna trên núi Vebhàra ở thành Ràjagaha (Vương Xá nay là Rajgir) khoảng năm 478 TTL, ba tháng sau khi Ðức Phật nhập niết bàn (Buddha's Parinibbana), gồm 500 tỷ-kheo do ngài Mahakassapa (Đại Ca-Diếp) triệu tập, với sự trợ giúp của vua Ajatasatru (s.) hay Ajaratthu (p.) (A Xà Thế) xứ Magadha (Ma Kiệt Đà). Ananda truyền tụng lại những lời Phật dạy, về sau được ghi lại thành năm bộ Nikàya; Upali (Ưu-bà-li) tụng lại bộ Luật tạng (s, p: Vinaya-piṭaka) về sau được ghi lại thành năm bộ Àdikamma, Pàcittiya, Mahàvagga, Cullavagga, Parivàra.

Kết tập lần thứ hai: được tổ chức trong tám tháng trong chùa Vàlukàràma tại Vesali (thành Vệ-Xá-lị) 116 năm sau khi Phật nhập niết bàn, hay 362 TTL, gồm 700 vị tỷ-kheo do cao tăng Revata chủ trì và vua Kàkàsoka bảo trợ, được gọi là Sattasati. Lí do kết tập là vì nhóm Tỳ khưu Vajjputtakas ở thành Vesàli không duy trì 10 điều giới luật và sống rất phóng túng, nên bị một đệ tử của Ananda là Yassakàkandaputta (Da-xá) phê phán và đưa đến đại hội để chấn chỉnh giáo luật. Có 8 cao tăng trong ban chấp sự là Revata, Sambhuta-Sanavasi, Yasa, Sumana, Sabbakami, Salha, Khujjasobhita, và Vasabhagamika, Việc này đã manh nha đưa đến sự phân phái giữa Trưởng lão bộ (s: Sthavira, khi du nhập Tích Lan thì thành Thượng tọa bộ - Theravada) và Ðại chúng bộ (s: Mahāsāṅghikas, hay còn ghi là Mahasangitikas) về sau như đã trình bày.

Theo bộ Dipavamsa (Đảo sử - 76, 82) ở Tích Lan được phái Thượng tọa bộ ghi lại về sau thì sau khi bị khiển trách nhóm Vajjiputtakas liền tách ra tổ chức một đại hội khác gọi là Mahāsangiti (Đại Tụng) nhưng không gồm 6 tập của Abhidhamma; Patisambhida; Niddesa; một phần của Jatakas; và vài câu kệ đã được Trưởng lão bộ phê chuẩn.

Kết tập lần thứ ba: đã được tổ chức trong 9 tháng tại ngôi chùa Asokàràma tại Pàtaliputra vào khoảng năm 242 trước TTL, hay 236 năm sau Niết Bàn, gồm 1.000 tỷ-kheo ưu tú được chọn lọc kỷ lưỡng, chủ trì bởi cao tăng Moggaliputta Tissa, dưới sự bảo trợ của vua Asoka. Lí do là để chấn chỉnh lại giáo pháp và giáo luật, đồng thời thanh lọc lại hàng ngũ tăng già, vốn bị phồn tạp bởi sự chu cấp dồi dào của vua Asoka.

Trước kỳ đại hội gần đến ngày rằm, theo truyền thống có lễ Uposatha, tăng già qui tụ để trì tụng Giới bổn tỷ-kheo (Pātimokkhā), nhưng một số trưởng lão từ chối họp chung với đám giả danh nên triều đình mạnh tay can thệp của làm thiệt mạng một số tăng sĩ; vì thế vua Asoka vội mời cao tăng Moggaliputta Tissa từ chỗ ẩn tu xuống núi chủ trì đại hội. Khi kết thúc, Moggalliputta-Tissa tổng kết nên bộ Kathāvatthu (Luận Sự) vốn là những lập luận chính thống để bài bác các tà kiến, được đưa vào Luận Tạng (hay A-tì-đạt-ma tạng) còn truyền đến ngày nay. Moggalliputta-Tissa cũng còn được xem như là vị sáng lập ra Phân biệt bộ (s. vibhajyavādin). Phái này được Mahindà truyền qua Tích Lan không lâu sau đó.

---o0o---