Hình 3: Chỉ tiêu tài chính ngân hàng Rakyat Indonesia

Bức tranh chung có thể thấy, ngân hàng vi mô Rakyat Indonesia hoạt động hiệu quả. Tỷ suất sinh lợi trên tài sản ROA cao, dao động từ 3,73% đến 4,93% năm; tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu ROE năm 2011 lên tới 42,49%, cao hơn hẳn mức trung bình 5,94% của ngành (Reuteur, 2012), và được Moody’s đánh giá ở mức ổn định về tài chính 2012.

Tiền thân của Ngân hàng CARD là một NGO hoạt động về TCVM trực thuộc CARD (Center for Agriculture and Rural Development - một quỹ xã hội ở Philippines). NGO này ra đời năm 1989, nhằm vận dụng mô hình GB vào Philippines, đưa các dịch vụ TCVM cho phụ nữ nghèo nông thôn, đặc biệt, những phụ nữ không có đất, giúp họ khởi nghiệp với các dự án kinh doanh nhỏ hoặc mở rộng các hoạt động sản xuất kinh doanh nhỏ hiện có để tạo thu nhập, nâng cao đời sống. Năm 1997, sau 8 năm hoạt động, CARD NGO chính thức được Ngân hàng Trung ương Philippines cấp giấy phép hoạt động như một ngân hàng nông thôn tại thành phố San Pablo, với vốn góp ban đầu Php 5.000.000 (167.000 USD). Từ đây, Ngân hàng có cơ sở pháp lý để huy động tiền gửi từ công chúng và khai thác thị trường cho vay thương mại, đồng thời, thực hiện nghĩa vụ nộp thuế thu nhập. Ðây là một ví dụ sinh động chuyển đổi mô hình hoạt động từ một NGO thành một trung gian tài chính chính thức tại Philippine cũng như các nước trong khu vực Ðông Nam Á. Ðến tháng 01/2012, Ngân hàng này phục vụ 617.285 khách hàng, với dư nợ 2,47 tỉ Php (58,56 triệu USD), tỉ lệ hoàn trả đạt 99,18%⁴.

Mạng lưới Ngân hàng CARD khá rộng, với 1 hội sở chính, 51 chi nhánh và 337 đơn vị dịch vụ (năm 2012). Hoạt động của Ngân hàng giống với GB ở Bangladesh. Có hơn 750 nghìn người đã là khách hàng của CARD, trong đó, phần lớn là người rất nghèo và không có đất, do vậy, các dịch vụ ngân hàng được thiết kế phục vụ phù hợp, đưa các dịch vụ tới tận cộng đồng theo hình thức “tín dụng tận ngõ”, và phục vụ các giao dịch tài chính có thể rất nhỏ trong khả năng của họ, mà không phải thế chấp.

Do linh hoạt trong nhận tiết kiệm, Ngân hàng CARD thu nhận được nguồn tiết kiệm khá lớn từ người nghèo, cụ thể, từ năm 2009, khoản gửi tiết kiệm chiếm trên 50% tổng tài sản tại CARD, trong khi lượng tiền gửi tại CARD chưa nhiều, chiếm tỷ trọng khá nhỏ.

Tương tự như Ngân hàng Rakyat Indonesia, theo báo cáo năm 2012, Ngân hàng CARD có thông số tài chính khá tốt. Tỷ suất sinh lợi trên tài sản ROA = 5,85% (cao hơn cả Ngân hàng Rakyat Indonesia), và tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu ROE = 29,20% cũng là khá cao. (Hình 4, Hình 5)

Hình 5: Số khách hàng tại Ngân hàng CARD Hình 4: Cơ cấu vốn tại Ngân hàng CARD (triệu Php)

(Nguồn: Báo cáo thường niên)

(Nguồn: Báo cáo thường niên)

Năm 2012 vừa qua, hoạt động ngân hàng Việt Nam có nhiều yếu kém và bất ổn, được xác định là một trong 3 vấn đề của tái cơ cấu chính mà Chính phủ đã xác định gồm: (i) tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước; (ii) tái cơ cấu đầu tư công, và tái cơ cấu hoạt động tài chính. Hoạt động ngân hàng, đã có các sáp nhập giữa SCF, TNB và FCB, và HBB với SHB. Buộc tất cả các ngân hàng đối mặt với tái cơ cấu toàn diện. Ðứng trước vấn đề tái cơ cấu, theo kinh nghiệm quốc tế về hoạt động ngân hàng, bài báo đưa ra các kiến nghị chính sách cụ thể sau:

Tuy nhiên, để chuyển sang hoạt động ngân hàng vi mô thành công, các ngân hàng thương mại này cần tham gia cung cấp các dịch vụ vi mô, như cho vay các khoản vay nhỏ, nhận tiết kiệm nhỏ và chia sẻ kiến thức về tài chính, cách làm ăn đối với người nghèo, cũng như doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ. Ngoài ra, mạng lưới hoạt động cũng được mở rộng, đặc biệt là sự tiện lợi giao dịch và đi lại đối với người nghèo, đặc biệt cả khu vực vùng sâu, vùng xa, nơi tập trung phần lớn người nghèo.

Do vậy, VBSP cần tái cấu trúc theo hướng gia tăng các dịch vụ TCVM, hoạt động giống mô hình Ngân hàng Grameen hoặc Ngân hàng CARD, cho phép nhận tiết kiệm vi mô, các khoản vay vi mô có thể không cần thế chấp và đơn giản hóa thủ tục vay, cũng như cho phép thu hồi nợ bằng nhiều giai đoạn (thay vì cuối kỳ mới thu hồi nợ gốc như hiện nay).

Do vậy, tiến tới tự do hóa lãi suất sẽ tạo cho hoạt động của các ngân hàng được ấn định lãi suất huy động và lãi suất cho vay dựa theo cung - cầu vốn của thị trường, giúp cho các ngân hàng (trong đó có VBSP) có thể dễ dàng thu hút tiền gửi từ khách hàng; đồng thời, loại bỏ được các hành vi gây hiệu ứng xấu cho thị trường tài chính như: người nghèo vay vốn từ VBSP bằng lãi suất ưu đãi, rồi lại mang tiền vay được cho đối tượng thứ ba nhằm hưởng chênh lệch. Mặt khác, cơ chế xác định đối tượng nghèo hiện nay ở VBSP cũng dễ làm bóp méo chính sách, do không có tiêu chuẩn phân loại và giám sát việc phân loại đó một cách đúng đắn. Tiến tới đảm bảo cho VBSP hoạt động vững mạnh về tài chính cũng là đảm bảo cho nhiệm vụ TCVM của người nghèo được hiệu quả - và như Bennett và Cuevas (1996) đã tổng kết rằng: tín dụng được cung cấp cho người nghèo cần phải được đảm bảo bằng yếu tố kinh tế, tức là sự giảm nghèo hiệu quả cần đi liền với cả hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp và sự phát triển của hệ thống tài chính.

và Ngân hàng Card: http://cardbankph.com/wp_cardbankph/bank/. Truy cập ngày 25/3/2012.