690 c.m¸c Quan ®iÓm cÊp tiÕn vÒ hßa b×nh 691
C.M¸c
T×nh h×nh ®¸ng lo ng¹i ë §øc
Pa-ri, ngµy 15 th¸ng Mêi mét 1859
HiÖn nay, næi lªn querelle allemande1*, dï ®«ng ®¶o c«ng chóng tëng lµ nã kh«ng quan träng nh thÕ nµo ®i n÷a, nã vÉn cã thÓ dÉn tíi tai ho¹ cña toµn §øc vµ thËm chÝ toµn ch©u ¢u. Mét níc nhá, vèn lµ c¸i cí cho cuéc ph©n tranh gi÷a c¸c níc t¬-t«ng chñ yÕu, ®· mang tiÕng xÊu trong lÞch sö Hîp chóng quèc. Mäi ngêi ®Òu biÕt trong hµng ngµn n« lÖ ®îc huÊn luyÖn nghiªm ngÆt mµ Anh mua cña §øc ®Ó chë qua §¹i T©y D¬ng ®a hä ®Õn c¸c thuéc ®Þa ®ang khëi nghÜa cña m×nh, ®¹i bé phËn lµ do HÐt-xen - C¸t-xen cung cÊp, tuyÓn ®Õ hÇu theo chÕ ®é gia trëng cña níc nµy thêng kiÕm ®îc thu nhËp tõ viÖc ®æi c¸c n«ng n« trung thµnh cña m×nh lÊy vµng cña Anh. Tõ thêi kú ®¸ng nhí ®ã, quan hÖ gi÷a tuyÓn ®Õ hÇu vµ thÇn d©n cña «ng xem ra ngµy cµng trë thµnh thï ®Þch cho ®Õn n¨m 1830 cuéc c¸ch m¹ng th¸ng B¶y ë Ph¸p ph¸t ra tÝn hiÖu cho cuéc c¸ch m¹ng ë HÐt-xen - C¸t-xen. Cuéc c¸ch m¹ng nµy ®îc sù ñng hé bÝ mËt cña tuyÓn ®Õ hÇu hiÖn nay2* lóc ®ã rÊt muèn chia sÎ tr¸ch nhiÖm vÒ quyÒn lùc tèi cao víi phô th©n v« cïng yªu quý cña m×nh3*. Cuéc c¸ch m¹ng nhá ®· dän ®êng cho hiÕn ph¸p HÐt-xen ngµy 5 th¸ng Giªng 1831 hiÖn nay lµ khÈu hiÖu chiÕn ®Êu
1* cuéc ph©n tranh §øc
2* Phri-®rÝch - Vin-hem I
3* Vin-hem II
chñ yÕu trong cuéc ®Êu tranh gi÷a ¸o vµ Phæ. N¨m 1850, hiÕn ph¸p ®ã dÉn hä tíi cuéc chiÕn ®Êu kh«ng ®æ m¸u ë Br«n-xen-l¬ vµ, trong t×nh h×nh thuËn lîi, cã thÓ nhanh chãng thóc ®Èy Lu-i B«-na-p¸c-t¬ ®i vµo "nghiªn cøu" "vÊn ®Ò §øc" sau khi «ng ta ®· lµm cho mäi ngêi ch¸n ng¸n b»ng "vÊn ®Ò I-ta-li-a". §Ó gi¶i thÝch cuéc xung ®ét hiÖn nay, sÏ kh«ng thõa nÕu ®iÓm qua hiÕn ph¸p HÐt-xen n¨m 1831, nh÷ng biÕn ®æi mµ nã ®· tr¶i qua vµ nh÷ng sù kiÖn g¾n bã sè phËn nã víi tham väng cña ¸o vµ Phæ ®ang tranh giµnh víi nhau.
Lo¹i trõ ph¬ng thøc bÇu cö do hiÕn ph¸p HÐt-xen n¨m 1831 quy ®Þnh, tøc lµ cuéc bÇu cö ®¹i biÓu cña c¸c ®¼ng cÊp cò (quý téc, thÞ d©n, n«ng d©n), cã thÓ thõa nhËn r»ng hiÕn ph¸p ®ã lµ luËt c¬ b¶n tù do nhÊt cha tõng ®îc tuyªn bè ë ch©u ¢u. Kh«ng cã mét b¶n hiÕn ph¸p nµo kh¸c h¹n chÕ quyÒn hµnh ph¸p trong giíi h¹n chËt hÑp nh vËy, ®Æt chÝnh phñ phô thuéc nhiÒu h¬n vµo quyÒn lËp ph¸p vµ cho c¬ quan t ph¸p quyÒn gi¸m s¸t réng r·i nh vËy. §Ó gi¶i thÝch sù viÖc l¹ lïng ®ã, cã thÓ nãi r»ng cuéc c¸ch m¹ng HÐt-xen n¨m 1831 trªn thùc tÕ lµ cuéc c¸ch m¹ng do c¸c luËt s, c¸c quan chøc d©n sù vµ qu©n nh©n hµnh ®éng víi sù ®ång ý cña nh÷ng ngêi bÊt m·n trong tÊt c¶ c¸c "®¼ng cÊp" tiÕn hµnh chèng nhµ vua. Theo ®iÒu mét cña hiÕn ph¸p, hÔ vÞ vua HÐt-xen nµo kh«ng chÞu tuyªn thÖ víi hiÕn ph¸p ®Òu bÞ tíc quyÒn nèi ng«i. LuËt vÒ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bé trëng tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ c©u nãi trèng rçng cho phÐp ®¹i biÓu cña nh©n d©n cã thÓ, víi sù gióp ®ì cña tßa ¸n quèc gia, c¸ch chøc mçi vÞ bé trëng bÞ thõa nhËn lµ m¾c téi dï chØ lµ xuyªn t¹c mét quyÕt ®Þnh nµo ®ã cña nghÞ viÖn lËp ph¸p. Vua bÞ tíc quyÒn ©n x¸. ¤ng ta kh«ng cã quyÒn cho thµnh viªn chÝnh phñ vÒ hu, c¸ch chøc hä tr¸i víi ý muèn cña hä, trong nh÷ng trêng hîp nµy bao giê hä còng cã thÓ dùa vµo tßa ¸n cao cÊp. Tßa ¸n nµy ®îc trao quyÒn ra quyÕt ®Þnh cuèi cïng vÒ mäi vÊn ®Ò thuéc chÕ ®é bæ nhiÖm vµ b·i miÔn. NghÞ viÖn bÇu ra trong sè thµnh viªn cña m×nh mét uû
ban thêng trùc h×nh thµnh mét thø gièng nh A-rª-«-p¾c1* tiÕn hµnh gi¸m s¸t vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña chÝnh phñ vµ ®a ra truy tè nh÷ng quan chøc vi ph¹m hiÕn ph¸p, v¶ l¹i kh«ng cã ngo¹i lÖ nµo c¶ trong nh÷ng trêng hîp cÊp díi thi hµnh mÖnh lÖnh cña cÊp trªn. Nh vËy, quan chøc tho¸t khái quyÒn lùc cña nhµ vua. MÆt kh¸c, tßa ¸n cao cÊp cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh cuèi cïng vÒ mäi hµnh ®éng cña c¬ quan hµnh ph¸p, ®· trë thµnh toµn n¨ng. Thµnh viªn héi ®ång thµnh phè do d©n bÇu ph¶i l·nh ®¹o kh«ng nh÷ng c¬ quan c¶nh s¸t ®Þa ph¬ng mµ c¶ c¶nh s¸t chung n÷a. C¸c sÜ quan qu©n ®éi tríc khi nhËm chøc ph¶i tuyªn thÖ trung thµnh víi hiÕn ph¸p vµ trong quan hÖ víi nhµ vua hä ®îc hëng nh÷ng quyÒn nh nh©n viªn d©n sù. C¬ quan ®¹i biÓu chØ gåm cã mét nh©n viªn, cã quyÒn ®×nh chØ viÖc thu c¸c thø thuÕ khi cã sù xung ®ét nµo ®ã víi c¬ quan hµnh ph¸p.
HiÕn ph¸p HÐt-xen - C¸t-xen n¨m 1831 lµ nh vËy, phô th©n cña nhµ vua hiÖn nay, tuyÓn ®Õ hÇu Vin-hem II, ®· tuyªn bè b¶n hiÕn ph¸p ®ã "®îc sù ®ång ý hoµn toµn cña c¸c ®¼ng cÊp" vµ «ng hy väng r»ng nã
"sÏ phån vinh trong nhiÒu thÕ kû nh ®µi kú niÖm v÷ng bÒn vÒ sù nhÊt trÝ gi÷a nhµ vua vµ thÇn d©n cña ngµi".
Dù th¶o hiÕn ph¸p nµy bÊy giê do chÝnh phñ HÐt-xen tr×nh Quèc héi HiÖp bang, Quèc héi nµy nÕu kh«ng phª chuÈn nã th× xem ra ®· chÊp nhËn nã nh lµ fait accompli. Cã thÓ thÊy r»ng mÆc dï tÊt c¶ pia desideria2*, bé m¸y lËp hiÕn kh«ng nhÊt thiÕt ch¹y tr¬n tru ë HÐt-xen - C¸t-xen. Tõ n¨m 1832 ®Õn n¨m 1845, thµnh phÇn cña nghÞ viÖn lËp ph¸p ®· thay ®æi Ýt ra mêi lÇn, trong ®ã thËm chÝ hai lÇn thay ®æi khi cha hÕt nhiÖm kú cña nã. C¸ch m¹ng 1848-1849 lµm cho hiÕn ph¸p 1831 thÊm nhuÇn tinh thÇn d©n chñ h¬n: viÖc
1* - Tßa ¸n tèi cao cña A-ten
2* - c¸c nguyÖn väng tèt ®Ñp
bÇu cö theo ®¼ng cÊp bÞ xo¸ bá, viÖc cö c¸c thµnh viªn cña tßa ¸n tèi cao ®îc chuyÓn giao cho c¬ quan lËp ph¸p vµ sau hÕt ®· tíc cña quèc v¬ng quyÒn chØ huy tèi cao ®èi víi qu©n ®éi vµ chuyÓn cho bé trëng chiÕn tranh, lµ ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm tríc c¸c ®¹i biÓu cña nh©n d©n.
N¨m 1843, trong phiªn khai m¹c nghÞ viÖn lËp ph¸p ®Çu tiªn cña HÐt-xen ®îc bÇu ra theo luËt bÇu cö míi, ë §øc ®· b¾t ®Çu sù ph¸t ®éng toµn diÖn; tuy nhiªn tÊt c¶ cßn ë tr¹ng th¸i g©y men. Quèc héi HiÖp bang cò ®· bÞ lµn sãng c¸ch m¹ng quÐt ®i, cßn Quèc héi §øc víi quyÒn hµnh ph¸p h ¶o cña nã ®· bÞ thñ tiªu b»ng lìi lª. Nh thÕ lµ trung t©m chung cña toµn HiÖp bang §øc kh«ng cßn tån t¹i n÷a. Trong t×nh h×nh ®ã, ¸o yªu cÇu kh«i phôc nghÞ viÖn cò ë Phran-phuèc, ë ®ã ¶nh hëng cña nã bao giê còng chiÕm u thÕ trong khi Phæ ra søc thµnh lËp liªn minh miÒn B¾c ®Ó sö dông nã cho lîi Ých cña m×nh vµ ë díi sù kiÓm so¸t cña m×nh. ¸o ®îc bèn v¬ng quèc ë §øc vµ Ba-®en ñng hé ®· thùc tÕ tËp hîp ®îc xung quanh m×nh ë Phran-phuèc trªn s«ng Mai-n¬ tµn d cña Quèc héi HiÖp bang cò trong khi Phæ ®· cã mu toan yÕu ít ®Þnh tæ chøc Quèc héi HiÖp bang ë Ðc-phuèc víi sù tham gia cña mÊy níc nhá h¬n. LÏ ®¬ng nhiªn HÐt-xen - C¸t-xen do nghÞ viÖn lËp ph¸p tù do cña m×nh l·nh ®¹o n»m trong sè ®Þch thñ chÝnh cña ¸o vµ lµ ngêi ñng hé Phæ. Nhng mét khi tuyÓn ®Õ hÇu tin r»ng ¸o ®îc sù ñng hé cña Nga vµ ch¾c ch¾n sÏ th¾ng trong trËn nµy, «ng ta liÒn vøt bá mÆt n¹, ñng hé Quèc héi ¸o vµ chèng liªn minh Phæ, ®a néi c¸c ph¶n ®éng ®øng ®Çu lµ H¸t-xen-p¬-phlóc næi tiÕng xÊu xa lªn cÇm quyÒn, gi¶i t¸n nghÞ viÖn lËp ph¸p ®èi lËp do cù tuyÖt phª chuÈn thuÕ kho¸ vµ, sau khi mu toan dïng quyÒn lùc cña m×nh thu thuÕ mµ kh«ng thµnh, do kh«ng ®îc sù ñng hé trong qu©n ®éi, bé m¸y quan liªu vµ c¸c c¬ quan t ph¸p, «ng ta liÒn thùc hiÖn t×nh tr¹ng giíi nghiªm ë HÐt-xen - C¸t-xen. ¤ng ta ®· thi hµnh nh÷ng biÖn ph¸p ®Ò phßng s¸ng suèt, rêi bá níc m×nh vµ ®i Phran-phuèc trªn
s«ng Mai-n¬ ®Ó ë l¹i ®ã díi sù b¶o hé trùc tiÕp cña ¸o. Nh©n danh Quèc héi cò mµ nã ®· kh«i phôc, ¸o cö mét qu©n ®oµn hiÖp bang ®i lµm nhiÖm vô thñ tiªu hiÕn ph¸p HÐt-xen vµ ®a tuyÓn ®Õ hÇu trë l¹i ng«i b¸u. VÒ phÝa m×nh, Phæ buéc ph¶i ñng hé hiÕn ph¸p HÐt-xen vµ ph¶n ®èi tuyÓn ®Õ hÇu ®Ó cñng cè sù ph¶n ®èi cña m×nh chèng viÖc kh«i phôc Quèc héi HiÖp bang vµ ý ®å cña m×nh thµnh lËp liªn minh miÒn B¾c díi sù b¶o hé cña chÝnh m×nh. Nh vËy lµ hiÕn ph¸p HÐt-xen ®· biÕn thµnh khÈu hiÖu ®Êu tranh gi÷a ¸o vµ Phæ. B©y giê c¸c sù kiÖn ®ang ®i tíi khñng ho¶ng. TiÒn vÖ cña qu©n ®éi hiÖp bang vµ qu©n ®éi Phæ ®· ch¹m tr¸n ë Br«n-xen-l¬, nhng c¶ hai bªn ®Òu thæi kÌn ra hiÖu rót lui. Thñ tíng Phæ Ph«n Man-toi-phen - ®· gÆp thñ tíng ¸o, c«ng tíc Sv¸c-xen-bÐc vµo ngµy 2 th¸ng Mêi mét 1850 t¹i ¤n-muýt-x¬ vµ ë ®©y «ng ®· tõ bá mäi yªu s¸ch cña Phæ vÒ chÝnh s¸ch ®éc lËp trªn tÊt c¶ mäi vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn Quèc héi HÐt-xen - C¸t-xen - vµ Slª-d¬-vÝch -H«n-stai-n¬, viÖc nµy cã lîi cho «ng. Phæ trë l¹i Quèc héi víi tÝnh c¸ch ngêi cã téi chÞu nhôc vµ ®ang ¨n n¨n hèi lçi. Sù nhôc nh· cña nã ®îc t¨ng cêng bëi cuéc diÔu hµnh mõng th¾ng lîi cña mét qu©n ®oµn ¸o lªn bê biÓn B¾c. HiÕn ph¸p HÐt-xen n¨m 1831 dÜ nhiªn bÞ thñ tiªu kh«ng cã sù bµn luËn g× c¶ vµ ®îc thay thÕ ban ®Çu b»ng t×nh tr¹ng giíi nghiªm råi sau ®ã vµo n¨m 1852 b»ng mét hiÕn ph¸p hÕt søc ph¶n ®éng do H¸t-xen-p¬-phlóc dùng lªn, b¶n th©n tuyÓn ®Õ hÇu söa ch÷a vµ Quèc héi HiÖp bang hiÖu ®Ýnh vµ phª chuÈn. HiÕn ph¸p n¨m 1852 Êy trë thµnh ®èi tîng tranh c·i thêng xuyªn gi÷a quèc gia vµ tuyÓn ®Õ hÇu mµ mäi ý ®å hßa gi¶i ®Òu uæng c«ng. Theo ChÝnh phñ Phæ, nh÷ng sù kiÖn gÇn ®©y ë I-ta-li-a vµ phong trµo tiÕp theo ®ã ë §øc, ®· t¹o c¬ héi tèt nhÊt ®Ó röa thï cho thÊt b¹i ë ¤n-muýt-x¬ vµ t¸i diÔn cuéc ®Êu tranh cò víi ¸o. Phæ biÕt r»ng Nga vµo n¨m 1850 ®· ®øng vÒ phÝa ¸o, lÇn nµy sÏ hµnh ®éng theo híng ngîc l¹i. Cho tíi nay hai ®Þch thñ cßn cha trao ®æi g× hÕt ngoµi nh÷ng viªn ®¹n giÊy. ViÖc hiÕn ph¸p HÐt-xen n¨m 1831 vµ n¨m 1852 chØ lµ c¸i cí cho cuéc ®Êu tranh cña hä ®îc s¸ng tá qua mét ®iÒu gi¶n ®¬n lµ ¸o ñng hé söa ®æi hiÕn ph¸p n¨m 1852 theo c¸c ®iÒu kho¶n cña hiÕn ph¸p n¨m 1831, trong khi Phæ ®ßi kú ®îc kh«i phôc hiÕn ph¸p n¨m 1831 sau khi nã ®îc söa ch÷a theo nh÷ng nguyªn t¾c chung (mang tÝnh chÊt b¶o hoµng) cña Quèc héi HiÖp bang. Nh©n d©n vµ nghÞ viÖn HÐt-xen - C¸t-xen dùa vµo sù ñng hé cña Phæ, yªu cÇu kh«i phôc hiÕn ph¸p tríc ®©y. Toµn bé sù viÖc Êy do nh÷ng cè vÊn h÷u quan ®iÒu khiÓn tõ bªn ngoµi, cã thÓ kÕt thóc b»ng cuéc néi chiÕn ë §øc nÕu nh©n d©n §øc kh«ng quay m×nh l¹i vµo thêi ®iÓm thÝch ®¸ng chèng l¹i "hai v¬ng triÒu cÇm quyÒn cña m×nh".
Do C. M¸c viÕt ngµy 15 th¸ng Mêi mét 1859
§· ®¨ng trªn b¸o "New - York Daily
Tribune" sè 5807, ngµy 2 th¸ng Ch¹p 1859
|
In theo b¶n ®¨ng trªn b¸o
Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh
|
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |