Đánh giá phân hạng khả năng thích nghi đất đai

- tính chất thổ nhưỡng (độ sâu tầng phèn/ sinh phèn, mức độ glây)

- tình trạng ngập mặn (nồng độ mặn, thời gian ngập mặn)

- đặc điểm khí hậu (thời gian canh tác nhờ mưa, hạn hán trong mùa mưa)

Theo phương pháp đánh giá đất đai của FAO, để phân hạng khả năng thích nghi đất đai đối với các loại sử dụng đất, các yêu cầu và các giới hạn về điều kiện đất đai của mỗi loại sử dụng đất cần được xác định. Yêu cầu về điều kiện đất đai, hay còn gọi là “Yêu cầu sử dụng đất” (Land Use Requirement - LUR) theo FAO (1976, 1983, 1992) của loại hình sử dụng đất , đây là những điều kiện tự nhiên cần thiết để có thể thực hiện được một cách có hiệu quả loại sử dụng đất đó.

Căn cứ vào hiện trạng sử dụng đất, những phân tích về khả năng tác động của 3 nhóm yếu tố tự nhiên đối với các loại hình sử dụng đất, và đặc điểm sinh lý - sinh thái của cây trồng và vật nuôi canh tác trong mô hình, có thể xây dựng các yêu cầu về điều kiện đất đai của 06 loại hình nông nghiệp chính. Mỗi điều kiện tự nhiên có ảnh hưởng đến loại hình sử dụng đất được định lượng hóa ở 4 mức thích nghi thuộc 2 nhóm (S - thích nghi, N - không thích nghi).
Bảng 15 mô tả chi tiết các yêu cầu về điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu và thủy văn của 05 loại hình sử dụng đất ở huyện Đầm Dơi. Trong mô tả này, có thể thấy rằng:

- Các điều kiện tự nhiên ở mức yêu cầu cao (S1), là mức tốt nhất và không gây hạn chế đối với loại hình sử dụng đất. Các điều kiện nầy khá chặt chẽ và mức dao động của các chỉ tiêu khá hẹp.

- Đối với các loại hình sử dụng đất đòi hỏi môi trường sinh thái riêng và không bị nhiều yếu tố hạn chế, thì yếu tố về thổ nhưỡng (như độ sâu tầng sinh phèn, tầng phèn) có thể hạn chế hoàn toàn khả năng thực hiện loại hình sử dụng đất đó.

- Trong các điều kiện tự nhiên chi phối khả năng thực hiện các loại hình sử dụng đất ở huyện Đầm Dơi, các yếu tố về tính chất thổ nhưỡng và điều kiện thủy văn đóng vai trò quan trọng nhất.

Bảng 15: Yêu cầu sử dụng đất của các loại hình sử dụng đất ở huyện Đầm Dơi

+ Rất thích nghi : S1 + Kém thích nghi : S3

+ Thích nghi trung bình : S2 + Không thích nghi : N
Đối với huyện Đầm Dơi, phân hạng thích nghi được tính đến mức chi tiết (chia đến mức loại phụ) nhằm chỉ ra yếu tố hạn chế nào (của khí hậu, đất và nước) đã làm ảnh hưởng đến khả năng thích nghi của đất đai đối với sản xuất nông nghiệp (Bảng 16).

- Hạn chế do độ sâu tầng phèn / tầng sinh phèn trong đất (ký hiệu g)

- Hạn chế do tình trạng nhiễm mặn (ký hiệu s)

- Hạn chế do thời gian canh tác nhờ mưa, hạn hán đầu mùa mưa (ký hiệu r)

Bảng 16: Các mức phân hạng khả năng thích nghi đất đai

NHÓM	LOẠI	LOẠI PHỤ
	S1	Không có
		S2 g
		S2 r (hoặc các tổng hợp của 2 hay 3 yếu tố
	S2	S2 s khác: S2 dp, S2 dip,...)
		S2 gs
THÍCH		S2 rs
NGHI		S2 grs
(S)		S3 g
		S3 r (hoặc các tổng hợp của 2 hay 3 yếu tố
	S3	S3 s khác: S3 dp, S3 dip,...)
		S3 gs
		...
		....
KHÔNG		Ng
THÍCH	N	Ns
NGHI		Ngs
(N)		....

2. 
   Phương pháp xác định cấp thích nghi chung của một khu vực đất đai
   

Như đã trình bày trong tiến trình đánh giá đất đai, các tính chất của từng Đơn vị Đất đai (LUM) sẽ được đối chiếu với yêu cầu về đất đai của mỗi loại hình sử dụng đất (LUT) được xem xét. Sau khi đối chiếu với yêu cầu đất đai của một LUT nào đó, mỗi Đơn vị đất đai (LMU) sẽ được phân loại một mức thích nghi chung. Tuy nhiên, mỗi LMU trong quá trình so sánh sẽ có tối đa 6 lớp thích nghi riêng của 6 tính chất đất đai tương ứng (hay điều kiện tự nhiên liên quan đến tính chất thổ nhưỡng, điều kiện thủy văn và chế độ khí hậu) đã khoanh định trong LMU.

Căn cứ vào các kết quả đánh giá mức khả năng thích nghi của 20 đơn vị đất đai (không tính LMU số 21 là đất liếp) đối với 5 loại sử dụng đất (LUT), quy mô các mức thích nghi đất đai của mỗi loại hình sử dụng đất ở huyện Đầm Dơi được xác định trong trường hợp chỉ thực hiện từng loại hình sử dụng đất trên toàn bộ 20 đơn vị đất đai của Huyện, khi đó quy mô đất đai ở từng cấp thích nghi là mức diện tích tối đa mà loại hình sử dụng đất này có thể đạt được (bảng 18, hình 8). Xem xét quy mô diện tích thích nghi của từng loại hình sử dụng đất ta thấy :

• 
  Các loại hình chuyên Tôm sú QCCT, Tôm sú QCCT + Cua, cá kèo có diện tích thích nghi S1 và S2 khá lớn (S2: > 57% dttn).
  
• 
  Trong điều kiện tự nhiên hiện tại, khi tình trạng mặn hóa nặng nề quanh năm và chưa được ngọt hóa, chỉ có hơn 1,5% diện tích tự nhiên của huyện thích nghi S1 cho loại hình canh tác Lúa 1 vụ mùa + tôm sú QCCT, diện tích này trong thực tế chỉ thích nghi ở mức S3 cho các mô hình nuôi chuyên Tôm.
  

• 
  Tương tự như vậy, trong điều kiện tự nhiên hiện tại chỉ có khoảng 21% diện tích tự nhiên của huyện thích nghi S2 cho mô hình Lúa Mùa - Tôm sú QCCT , trong khi phần lớn diện tích tự nhiên (47%) thích nghi ở mức S2 đối với các mô hình nuôi chuyên Tôm.
  

• 
  Vùng thích nghi S1 cho loại hình sử dụng đất nông nghiệp (LUT : Lúa Mùa - Tôm sú QCCT) tập trung chủ yếu ở phía tây bắc huyện (giáp huyện Cái Nước, thuộc các xã Tạ An Khương), là vùng đất mặn trung bình, nhiễm mặn mùa khô
  
• 
  Vùng chỉ thích nghi trung bình S2 cho loại hình sử dụng đất canh tác nông nghiệp (LUT : Lúa Mùa - Tôm sú QCCT) hoặc chuyên NTTS (Tôm sú QCCT, Tôm sú QCCT+ Cá kèo, Cua) tập trung chủ yếu ở phía đông huyện (giáp huyện Cái Nước, thuộc các xã Tạ An Khương, Quách Phẩm và Thanh Tùng), là vùng đất phèn sâu và đất mặn trung bình, nhiễm mặn mùa khô.
  
• 
  Vùng thích nghi S2 cho các loại hình sử dụng đất nuôi chuyên thủy sản (Tôm QCCT, cua, cá) chiếm đến 47% dttn, phân bố hầu hết địa bàn thấp còn lại của huyện, là vùng đất phèn nhiễm mặn mùa khô.
  

ở huyện Đầm Dơi

	Mức độ thích nghi đất đai				Diện	Tỷ	Đơn vị
Vùng	Rất thích	Thích nghi	Kém thích		tích	lệ	Đất Đai
	nghi (S1)	trung bình (S2)	nghi (S3)		(ha)	(%)	(LMU)
	Lúa Mùa -		Tôm sú QCCT
1	Tôm sú QCCT		Tôm sú QCCT		1.264	1,53	7
	(*)		+ Cua, cá kèo
	Rừng ngập mặn	Tôm sú
2	- Tôm sú QCCT	QCCT			8.496	10,29	10,11,
	Rừng ngập	Tôm sú QCCT					12,14
	mặn phòng hộ	+ Cua, cá kèo
		Lúa Mùa -	Tôm sú QCCT				1, 2, 6, 8,
3		Tôm sú QCCT	Tôm sú QCCT		17.146	20,76	15, 17
		(*)	+ Cua, cá kèo
		Tôm sú QCCT	Lúa Mùa -				3, 4, 5, 9,
4		Tôm sú QCCT	Tôm sú QCCT		38.963	47,17	13, 16, 18,
		+ Cua, cá kèo	(*)				19, 20
5	Thổ canh, thổ cư, đất chuyên dùng				13.471	16,31
	Sông rạch				3.267	3,95
	Tổng diện tích		toàn huyện		82.607	100

Hình 8 : Bản đồ Phân hạng khả năng thích nghi đất đai huyện Dầm Dơi

+ Phương hướng phát triển :

Đây mạnh phát triển sản xuất Nông - Ng­ư - Nghiệp, chuyên đổi nhanh cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn theo h­ướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Định h­ướng phát triển kinh tế nông nghiệp nhằm tao ra nông sản phầm hàng hóa chất l­ượng cao, hiệu quả để hỗ trợ lĩnh vực th­ương mại - dịch vụ - du lịch phát triển và tạo ra nguồn nguyên liệu cho công nghiệp - TTCN hoạt động, đồng thời tăng thu nhập cho nông dân, xây dựng nông thôn mới.

+ Mục tiêu phát triển kinh tế nông nghiệp - nông thôn

• 
  Tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm trong 5 năm tới đạt từ 14 - 14,5%/năm. Trong đó giá trị sản xuất Nông - Lâm - Ngư nghiệp tăng 6,7% 
  
• 
  Tập trung chỉ đạo chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp đến năm 2010, bình quân 1 ha canh tác thu nhập đạt 50 triệu đồng theo hư­ớng đa canh trên 1 đơn vị diện tích (trồng trọt + chăn nuôi + nuôi thủy sản).
  
• 
  Triển khai thực hiện có hiệu quả ch­ương trình phát triển vùng chuyên canh nuôi trồng thủy sản.
  

• 
  Phát triển trồng màu, cây công nghiệp NN. Chú ý thâm canh và nâng cao chất lượng sản phẩm.
  
• 
  Tiếp tục cải tạo, quy hoạch lại diện tích nuôi trồng thủy sản
  
• 
  Tăng nhanh diện tích canh tác lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản, sử dụng hết các mương vườn, mương liếp, mặt nước ruộng có điều kiện
  

- Vùng Lúa Mùa - Tôm sú QCCT kết hợp Tôm sú QCCT chuyên canh chiếm diện tích 18.410 ha (22,29% diện tích tự nhiên), phân bố tập trung phía bắc và đông huyện (giáp huyện Cái Nước, thuộc các xã Tạ An Khương, Quách Phẩm và Thanh Tùng).

- Vùng Tôm sú QCCT chuyên canh chiếm diện tích 38.824 ha (47% diện tích tự nhiên), phân bố tập trung phía khu vực giữa huyện (thuộc các xã vùng nhiễm phèn và ngập mặn mùa khô là xã Tạ An Khương Nam, Tạ An Khương Đông, Trần Phán, Tân Đức, Tân Thuận)

- Vùng rừng ngập mặn kết hợp Tôm sú QCCT chiếm diện tích 6.254 ha (7,57% diện tích tự nhiên), phân bố tập trung dọc phía Đông sông Đầm Chim, thuộc xã Tâ n Tiến và Nguyễn Huân. Đây là vùng thấp, mặn nặng, ngập triều, thuận lợi cho nuôi trồng thủy sản

- Vùng rừng ngập mặn phòng hộ ven biển chiếm diện tích 1.242 ha (2,41% diện tích tự nhiên), phân bố ven biển Đông.

- Ngoài ra, còn có khu rừng đặc dụng Sân chim diện tích 139ha.

• 
  DiÖn tÝch chuyªn nu«i t«m QCCT hiÖn nay vµ toµn bé ®Êt ch­a sö dông sÏ chuyÓn sang canh t¸c c¸c m« h×nh s¶n xuÊt tæng hîp n«ng-l©m-ng­ nghiÖp:
  

+ Nu«i T«m QCCT kÕt hîp Cua -C¸ (38.703 ha, 47,05%) ë nh÷ng khu vùc thÊp ë phÝa ®«ng, kh«ng cã ®iÒu kiÖn ngät hãa b»ng c¸c c«ng tr×nh thñy lîi.

+ Ngoµi ra, kho¶ng 891 ha hiÖn nu«i T«m QCCT ven biÓn sÏ kÕt hîp trång rõng theo m« h×nh Rõng-T«m.

• 
  Toµn bé diÖn tÝch muèi hiÖn cã sÏ chuyÓn sang nu«i T«m QCCT+Cua, c¸.
  
• 
  Gi÷ lo¹i toµn bé diÖn tÝch c¸c lo¹i rõng, gåm :
  + Rõng s¶n xu©t kÕt hîp nu«i t«m
  

+ Rõng ®Æc dông (S©n chim)

Hình 9 : Bản đồ đề xuất chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất huyện Dầm Dơi

Bảng 20 : Quy mô diện tích chuyển đổi cơ cấu cây trồng huyện Đầm Dơi

Đất ở Huyện có độ phì tiềm tàng cao, nhiễm mặn, thích hợp cho nuôi trồng thủy sản nước mặn lợ. Tiềm năng đất là nền tảng và tư liệu sản xuất đặc biệt cho phép Huyện phát triển nông-lâm-ngư nghiệp toàn diện, đa canh, luân canh hợp lý đem lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, quy mô diện tích đất phèn và bị nhiễm mặn khá lớn đã hạn chế quá trình phát triển sản xuất nông nghiệp trên các loại đất này. Cần xem xét điều kiện để rửa mặn, giữ ngọt trong mùa mưa bằng hệ thống thủy lợi để phát triển sản xuất nông nghiệp.

- Về tài nguyên nước

Nguồn nước mặn dồi dào quanh năm. Chế độ thủy văn thuận lợi cho lâm nghiệp và NTTS, vì :

+ Thủy triều hoạt động theo chế độ bán nhật triều không đều của biển Đông, có thể tận dụng thủy triều tưới tiêu tự chảy, giảm chi phí sản xuất, tiết kiệm năng lượng và nhiên liệu.

+ Tăng nguồn lợi thủy sản, vệ sinh đồng ruộng, tạo mặt nước theo thời vụ cho nuôi trồng thủy sản nuớc lợ.

- Về tài nguyên sinh vật

Huyện có nguồn tài nguyên sinh vật (cây trồng, vật nuôi) đa dạng, thích nghi khá lâu đời với điều kiện sinh thái của địa phương.

- Về môi trường sinh thái

Các điều kiện môi trường nước và thủy sinh vật (môi trường sống và thức ăn cho thủy sản) được đánh giá là thuận lợi, có tiềm năng khá lớn cho phát triển nuôi trồng thủy sản nước lợ, riêng nguồn lợi thủy sản chỉ dừng lại ở mức trung bình. Tuy nhiên, những năm gần đây nguồn lợi thủy sản đã và đang giảm về số lượng do môi trường ở một số thủy vực gần khu công nghiệp hoặc dân cư bị ô nhiễm và việc khai thác thiếu ý thức bảo vệ của con người. Hiện nay, các nguy cơ gây ô nhiễm môi trường đất-nước khá cao, nhất là vùng nuôi trồng thủy sản thâm canh, cũng như ảnh hưởng của nước thải, rác thải,...

+ Củng cố hệ thống đê bao, bờ bao, cống bọng để tiêu nước-rửa phèn, khai thông các đường dẫn nước và đào mới thêm hệ thống kênh cấp 2 để trữ nước ngọt nội đồng và ém phèn phục vụ nhu cầu NTTS.

+ Phát triển hệ thống thủy lợi phù hợp nhằm đáp ứng nhu cầu nuôi thủy sản chuyên và luân canh trên ruộng lúa.

+ Phổ biến và áp dụng các giống cây trồng, vật nuôi phù hợp điều kiện tự nhiên ở huyện. Chuyển giao, phổ biến hướng dẫn cho nông dân và trao đổi kinh nghiệm sản xuất trong nông dân về các biện pháp kỹ thuật NTTS để gia tăng hiệu quả sử dụng đất

+ Tăng cường đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn (như đường giao thông, cầu cống, nhà kho,...) và cơ sở hạ tầng phục vụ nuôi trồng thủy sản (như cơ sở sản xuất giống thủy sản, thức ăn thủy sản,…)

+ Phát triển các công nghệ chế biến thủy sản (như nhà máy đông lạnh, chế biến thủy sản,…)

+ Tìm kiếm, mở rộng thị trường tiêu thụ thủy sản