CỤc chăn nuôi cộng hòa xã HỘi chủ nghĩa việt nam

2.2. Các bước thực hiện vệ sinh, khử trùng chuồng trại

Bước 1. Chuyển hết toàn bộ gia cầm (nếu có) ra khỏi khu vực cần vệ sinh sau đó thu gom toàn bộ chất thải, rác thải. Dùng chổi, bàn chải, xẻng, hay khí nén để loại bỏ bụi, đất và các chất hữu cơ khô trên bề mặt thiết bị, dụng cụ, và chuồng nuôi;

Bước 2. Dùng bột giặt/xà phòng và nước làm ướt thiết bi, dụng cụ và diện tích cần vệ sinh và cọ rửa để loại trừ các chất hữu cơ cũng như bùn đất và chất nhờn (chỉ áp dụng đối với những thiết bị, dụng cụ và nền chuồng rửa được);

Bước 3. Để khô bề mặt thiết bị, dụng cụ, và chuồng nuôi;

Bước 4. Phun khử trùng lên toàn bộ bề mặt cần khử trùng với nồng độ theo khuyến cáo của nhà sản xuất và liều lượng là 3 lít dung dịch đã pha phun khử trùng cho 10 m² (theo hướng dẫn tại mục 2.1).

3. Xông khử trùng trứng bằng formol (formalin) và thuốc tím (KMnO₄)

a) Yêu cầu về tủ xông trứng:

- Nguyên vật liệu để làm tủ xông có thể là: Inox, xây bằng gạch và xi măng, tôn mạ kẽm, gỗ;

- Tủ xông cần phải rất kín để hạn chế tối đa sự rò rỉ khí độc trong quá trình xông;

- Có quạt hút khí để đảm bảo toàn bộ khí formaldehyde được thoát hết trước khi mở tủ;

- Có ống thoát khí được gắn với quạt hút khí, độ dài ống vượt khỏi mái nhà để tránh khí độc tiếp xúc với người khi thoát ra;

- Có phễu để đổ formol;

- Nên có một quạt đảo gió để đảm bảo rằng toàn bộ khí formaldehyde được phát tán đều trong tủ xông (nếu tủ lớn hơn 1m³).

2. 
   Cách xông khử trùng
   

- Xếp trứng vào khay hoặc sọt rồi để lên giá trong tủ xông;

- Sử dụng các bảo hộ theo quy định;

- Cân lượng thuốc tím cần dùng và đổ vào bát chứa bằng sành hoặc sứ hoặc inox (có thể tích lớn gấp ít nhất 10 lần so với thể tích của hai hóa chất gộp lại) đặt ở đáy của tủ xông ngay dưới ống dẫn formol (bát chứa hóa chất cần có đáy nhỏ, miệng rộng để hóa chất tập trung vào phần đáy);

- Đóng chặt cửa tủ và treo biển báo nguy hiểm ở cửa;

- Đong lượng formol cần dùng đổ vào ống phễu chảy vào bát thuốc tím;

- Thời gian xông trứng trong vòng 15-20 phút. Bật quạt đảo khí (nếu có) trong thời gian xông;

- Sau thời gian xông, bật quạt hút khí và mở nắp thông khí, để tiếp 20 phút;

- Mở cửa tủ, tháo biển báo và đưa trứng về khu vực ấp hoặc kho bảo quản.

Lưu ý:

- Không xông khử trùng trứng bằng khí formaldehyde trong trường hợp phôi đã phát triển trong vòng 96 giờ đầu tiên và khi trứng đã mổ vỏ;

- Không xông khử trùng trứng trong trường hợp bề mặt vỏ trứng bị ẩm ướt;

- Xông khử trùng hiệu quả nhất là ngay sau khi thu nhặt trứng.

^{II. MỘT SỐ HÓA CHẤT DÙNG TRONG CƠ SỞ CHĂN NUÔI GIA CẦM}

1. Các chất tẩy rửa và xà phòng là những hóa chất sử dụng cho việc cọ rửa ướt các bề mặt nhằm loại bỏ đất bụi bám chặt và các chất hữu cơ. Các chất tẩy rửa và xà phòng là những sản phẩm không đắt tiền mà lại có thể loại bỏ tới 80% các vi sinh vật gây ô nhiễm.

Xử lý phân và gia cầm chết thành phân bón bằng phương pháp nhiệt sinh học nhằm giảm thiểu nguy cơ lây truyền các mầm bệnh ra môi trường là giải pháp an toàn, rẻ tiền và thân thiện với môi trường.

- Ủ phân hiếu khí là một quá trình tự nhiên khi vi sinh vật có ích trong điều kiện hiếu khí và ẩm độ phù hợp chuyển hóa: xác gia cầm, phân gia cầm, phế thải từ thực vật thành một loại phân bón chất lượng cao và an toàn.

- Hoạt động của vi sinh vật hiếu khí có lợi trong đống ủ làm nhiệt độ trong đống ủ có thể đạt đến nhiệt độ 60-70^oC và có thể kéo dài trong thời gian 24-48 giờ.

Lợi ích của việc ủ phân hiếu khí:

- Xử lý an toàn gia cầm chết và phân gia cầm, đảm bảo tiêu diệt hầu hết vi rút, vi khuẩn, nấm mốc và động vật ký sinh (xem Bảng1);

- Xử lý xác gia cầm chết giá rẻ, giảm ô nhiễm môi trường, giảm ô nhiễm nguồn nước và mùi hôi;

- Sản phẩm cuối cùng là phân bón chất lượng cao có lợi cho cây trồng và làm tăng thêm thu nhập của người chăn nuôi.

Bảng 1: Nhiệt độ bất hoạt các loại mầm bệnh

Bệnh	Loại mầm bệnh	Bị bất hoạt ở nhiệt độ
Bệnh Cúm gia cầm	Virút	56ºC (133ºF) trong 15-120 phút (phụ thuộc vào chủng vi rút), 60ºC (140ºF) trong 10 phút
Bệnh Gum-bô-rô	Virút	70ºC (158ºF) trong 30 phút
Bệnh Coryza	Vi khuẩn	Nhiệt độ trong phòng trong 4 giờ, 45-55ºC (113-131ºF) trong 2-10 phút
Viêm phế quản truyền nhiễm (IB)	Virút	45ºC (113ºF) trong 90 phút 56ºC (133ºF) trong 15 phút
Bệnh Marek	Virút	37ºC (100ºF) trong 18 giờ, 56ºC (133ºF) trong 30 phút, 60ºC (140ºF) trong 10 phút
Bệnh Hen (CRD)	Vi khuẩn	46ºC (115ºF) trong 1 giờ, 50ºC (122ºF) trong 20 phút
Bệnh Niu-cat-xơn	Virút	56ºC (133ºF) trong 6 giờ 5 phút, 100ºC (212ºF) trong 1 phút

2. Điều kiện cần thiết để ủ phân hiếu khí: gồm 4 yều cầu: i) nguyên liệu; ii) độ ẩm; iii) độ thoáng khí (oxy); iv) nhiệt độ.

2.1. Nguyên liệu để ủ phân hiếu khí:

a) Phế thải từ thực vật bao gồm cả nguyên liệu tươi và khô: rơm, rạ, trấu, chất độn chuồng, …

b) Phế thải có nguồn gốc từ động vật: Phân gia súc, gia cầm; nước thải trong chăn nuôi; lò giết mổ; xác gia cầm chết; bùn ao nuôi trồng thủy sản và nuôi vịt, ….

2.2. Độ ẩm:

a) Nguyên liệu làm phân phải bảo đảm ẩm độ 45-50%. Do vậy, lượng nước cho vào phụ thuộc vào độ ẩm của chất độn chuồng, rác và các nguyên liệu khác.

b) Trong quá trình ủ cần phải duy trì độ ẩm để vi sinh vật hoạt động tốt bằng cách đậy kỹ hoặc bổ sung thêm nước nếu thiếu hoặc làm rãnh thoát nước nếu bị mưa ngập hoặc thừa nước.

Cách kiểm tra độ ẩm:

Đối với rác thải có nguồn gốc thực vật nếu thấy nước ngấm đều trong rác thải, phế thải khi cầm vào thấy mềm là đạt độ ẩm cần thiết.

Đối với chất độn chuồng, than bùn, mùn cưa, mùn mía… nếu bóp chặt thấy nước đủ thấm qua kẽ tay là độ ẩm đạt khoảng 50%; nếu nước chảy ra là quá ẩm và nếu xòe tay ra thấy vỡ ra là quá khô.

2.3. Độ thông thoáng (oxy): Vi sinh vật trong đống ủ cần oxy để sinh trưởng và phân hủy chất thải có nguồn gốc thực vật và động vật.

Để cung cấp đủ oxy, cần đảm bảo 3 yếu tố: kích thước đống ủ phù hợp, độ xốp của nguyên liệu và đảo đống ủ.

Nhiệt độ thích hợp để vi sinh vật ưa nhiệt phân giải chất hữu cơ nhanh nhất là từ 40-50^oC

Nhiệt độ trên 50^oC sẽ làm chết hầu hết vi sinh vật có hại như vi khuẩn, vi rút, nấm có trong chất thải nguồn gốc động vật và thực vật.

Quá trình phân giải càng nhanh thì nhiệt độ đống phân ủ càng tăng và bắt đầu tăng lên vào ngày thứ 2. Nhiệt độ tăng cao nhất có thể đạt 60- 70^oC.

Nhiệt độ sẽ giảm thấp vào ngày thứ 7 do thiếu oxy và có thể do đống ủ bị khô → Cần đảo đống ủ sau 7-10 ngày và bổ sung nước nếu cần thiết

Sau khi đảo đống ủ, nhiệt độ lại tiếp tục tăng lên một chu kỳ nữa giúp tiêu diệt các mầm bệnh là vi khuẩn, virút và nấm có trong chất thải chăn nuôi.

• 
  Trộn nguyên liệu đủ tỷ lệ chất thải từ cây xanh và phân gia súc gia cầm;
  
• 
  Đủ độ ẩm;
  
• 
  Đủ thoáng khí;
  
• 
  Cần che đậy kỹ đống ủ;
  
• 
  Không nên ủ ở hố hoặc bể xi măng kín.
  

Chọn nơi thuận tiện cho việc sử dụng phân và vận chuyển nguyên liệu;

Chọn nơi khô ráo, không bị ngập nước;

Chọn nơi có nền đất hoặc nền xi măng khô ráo hoặc chuồng nuôi bỏ không để tận dụng mái che;

Nên làm rãnh xung quanh cho nước chảy vào hố gom tránh nước ủ phân chảy ra ngoài khi tưới nước quá ẩm.

Diện tích nền: 3m²/1 tấn phân ủ.

a) Một phần xác gia cầm chết (nếu có);

b) Một phần phân gia cầm để cung cấp các vi sinh vật cần thiết để bắt đầu quá trình ủ phân;

c) Hai phần chất lót có nguồn gốc từ thực vật (rơm, dăm bào, trấu, cỏ khô…). Các chất lót cần phải xốp để không khí có thể lọt qua đống phân ủ;

d) Rất cần có nước (hỗn hợp ủ phải có độ ẩm khoảng 50%) để vi sinh vật hữu ích hoạt động được.

3.3. Cách làm đống ủ phân:

Xếp lớp hoặc đánh luống hoặc ủ trong nhà. Kích thước đống ủ: chiều cao từ 1-1,2m; chiều rộng từ 1,5-2m; chiều dài tùy thuộc lượng phân và chất thải có nguồn gốc thực vật.

30 cm chất độn lót có nguồn gốc từ thực vật (Lớp đậy trên cùng)

15 cm phân gia cầm

Một lớp xác gia cầm chết (nếu có)

15 cm chất độn lót có nguồn gốc từ thực vật

15 cm phân gia cầm

30 cm chất độn lót có nguồn gốc từ thực vật (lớp dưới cùng)

Sau khi làm xong đống ủ, có thể làm tấm che phủ bằng lá, bằng bạt, bao tải dứa, nilon hoặc mái lợp để tránh ánh nắng chiếu trực tiếp hoặc mưa vào đống ủ làm chết vi sinh vật và giữ nhiệt, giữ ẩm tốt hơn.

Thời tiết lạnh cần che đậy kỹ để giữ nhiệt độ.

3.5. Theo dõi quá trình ủ phân:

Quá trình phân huỷ xuất hiện do hoạt động của vi sinh vật và en-zim có trong xác gia cầm và phân gia cầm.

a) Giám sát nhiệt độ: Giám sát hàng ngày nhiệt độ của đống phân ủ.

- Trong vài ngày đầu, nhiệt độ tạo ra có thể đạt 60^oC đến 70^oC.

- Sau 7-10 ngày, nhiệt độ giảm. Khi nhiệt độ giảm xuống dưới 50^oC, cần phải nâng nhiệt độ lên bằng cách đảo đống phân đang ủ lên và thêm nước.

b) Kiểm tra nhiệt độ bằng phương pháp dây thép dài (nếu không dùng nhiệt kế).

Sử dụng một sợi dây thép dài (đường kính khoảng 2mm) và xiên sâu vào trung tâm của đống phân ủ trong vòng 5 phút. Rút ra và nhanh tay chạm vào sợi dây:

- Nếu chạm được ít nhất hai lần trước khi ngón tay bị quá nóng có nghĩa là nhiệt độ khoảng trên 60^oC.

- Nếu có thể chạm sợi dây bốn lần trở lên có nghĩa là nhiệt độ dưới 50^o C.

c) Đảo đống ủ

Mục đích của việc đảo đống ủ là để cung cấp đủ oxy cho vi sinh vật phát triển, trộn đều vi sinh vật trong đống ủ, và kiểm tra đống ủ nếu khô thì bổ sung thêm nước cho vi sinh vật phát triển thuận lợi.

d) Thời gian ủ: 30-40 ngày.

Sau 2 ngày mà đống ủ không lên nhiệt độ là quy trình ủ bị sai.

Các lỗi thường gặp:

• 
  Không đủ 2 nguyên liệu: Nguyên liệu từ cây xanh và nguyên liệu từ động vật.
  
• 
  Độ ẩm không phù hợp: quá khô hoặc quá ướt.
  
• 
  Không đủ oxy do nguyên liệu ủ không xốp.
  

• 
  Giải pháp khắc phục: Ủ lại ngay, bổ sung những yếu tố còn thiếu.
  

• 
  Không rắc vôi bột.
  
• 
  Không để nguyên liệu quá khô.
  
• 
  Không để đống ủ bị ngập nước/thừa nước.
  
• 
  Không ủ dưới hố hoặc bể.
  
• 
  Không dẫm lên đống ủ.
  
• 
  Lưu ý: Chất độn lót là mùn cưa và trấu không đủ độ xốp cần bổ sung thêm rơm rạ hoặc phế phẩm thực vật khác để đảm bảo độ thoáng và lưu ý cắt ngắn chất độn khoảng 10 -20 cm.
  
• 
  Nếu chất độn lót khô nên tưới nước trước trong khoảng 12 giờ trước khi ủ phân.
  

- Trong quá trình bảo quản và vận chuyển vắc xin phải đảm bảo nhiệt độ từ 2 - 8°C (ngăn mát tủ lạnh hoặc trong thùng bảo ôn nhưng không để tiếp xúc trực tiếp với đá lạnh), tránh ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp, không bảo quản vắc xin trong ngăn đá tủ lạnh.

- Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng từng loại vắc xin trước khi dùng.

- Vắc xin phải đảm bảo pha loãng đúng, thời điểm sử dụng vắc xin phòng ngừa đúng, đúng liều lượng, đúng vị trí, đúng đường dẫn truyền đối với từng loại vắc xin; không sử dụng vắc xin đã hết hạn sử dụng, lọ vắc xin bị rạn nứt, vỡ, vắc xin không đồng nhất, đã bị phân lớp và biến màu.

-   Chỉ sử dụng vắc xin cho gia cầm khỏe mạnh, trong độ tuổi.

- Không dùng vắc xin khi gia cầm bị stress nặng, gây ra bởi:

Nhiệt độ môi trường quá cao hoặc quá thấp;

Mật độ gia cầm cao (trên 35 kg/m²);

Thiếu thức ăn hoặc nước uống (trên 24 giờ).

- Không dùng vắc xin tại thời điểm đáp ứng miễn dịch vắc xin kém; ví dụ: thời điểm gia cầm bắt đầu đẻ trứng rất mẫn cảm, do vậy, nên tiêm phòng trước khi dựng đẻ cho gia cầm.

- Lịch trình dùng vắc xin theo từng loại gia cầm riêng biệt và theo hướng dẫn của bác sỹ thú y hoặc tham khảo lịch trình kèm theo cho gà, ngan, vịt.

Sử dụng vắc xin qua nước uống là đường đơn giản và phổ biến nhất để đưa vắcxin sống cho gia cầm với số lượng lớn. Phương pháp này gây ít xáo trộn cho đàn gia cầm vì không đòi hỏi bắt, giữ và dùng vắc xin cho từng con gia cầm riêng lẻ. Tuy nhiên, phương pháp dùng vắc xin qua nước uống đòi hỏi việc quản lý cẩn thận để có hiệu quả như phương pháp dùng vắc xin cho từng con gia cầm.

- Virút vắc xin phải được đưa vào lúc còn sống với lượng đầy đủ cho tất cả gia cầm trong chuồng;

- Nước sử dụng cho vắc xin uống phải có chất lượng tốt, không có cặn hữu cơ, clorin, chất khử trùng và không nhiễm ion kim loại (sắt, nhôm, kẽm, thủy ngân, chì …);

- Nước sử dụng phải mát trong khoảng nhiệt độ từ 18-20 ⁰C, độ pH từ 5,5-7,5;

- Để trung hòa chất clorin và cân bằng độ pH nước từ 5,5 - 7,5, có thể dùng viên sủi - 1 viên cho 100 lít hoặc sữa bột tách bơ 2,5 g cho 1 lít.

5.2. Kỹ thuật dùng vắc xin qua nước uống

Áp dụng kỹ thuật làm vắc xin đúng tạo sự bảo hộ thành công cho đàn gia cầm. Để đảm bảo hiệu quả sử dụng vắc xin đòi hỏi phải thực hiện đầy đủ các bước sau đây:

Bước 1. Chuẩn bị trước ngày uống vắc xin

a) Kiểm tra xem có đủ vắc xin, viên sủi hoặc sữa bột theo yêu cầu dùng cho đàn gia cầm;

b) Rửa sạch toàn bộ máng uống, bình chứa nước bằng xà phòng và sau đó rửa lại bằng nước sạch.

Bước 2. Tính toán lượng nước để dùng vắc xin cho toàn đàn gia cầm uống trung bình trong khoảng 2 giờ, lượng nước cần pha tính bằng khoảng 30% lượng nước uống hàng ngày (xem bảng 2). Nếu thời gian gia cầm uống ít hơn 1,5 giờ thì gia cầm không nhận đủ liều vắc xin, nếu thời gian gia cầm uống nhiều hơn 2 giờ thì vắc xin có thể chết trước khi vào cơ thể gia cầm.

Lít/1000 con gia cầm
Tuần tuổi gia cầm	Nhiệt độ 220C (700F)	Nhiệt độ > 320C (90 0 F)
1	45	90
2	72	140
3	112	175
4	150	292
5	180	324
6	208	405
7	230	450
8	250	486

Bước 3: Vào ngày uống vắc xin

a) Kiểm tra lại tình trạng sức khỏe đàn gia cầm trước khi dùng vắc xin.

b) Rửa dụng cụ, máng uống, không dùng chất tẩy rửa và chất khử trùng.

c) Chỉ nên dùng đồ dùng bằng nhựa như máng uống, thùng chứa nước, que khuấy, bình pha và chia vắc xin.

d) Sau khi gia cầm ăn, uống khoảng 45 phút, để gia cầm khát nước khoảng một giờ trước khi dùng vắc xin để đảm bảo tất cả gia cầm sẵn sàng uống.

e) Xử lý nước để dùng cho vắc xin bằng viên sủi hoặc sữa bột và để trong 15 phút.

g) Cách pha dung dịch vắc xin:

- Vặn nắp kim loại của lọ vắc xin;

- Mở lọ vắc xin dưới mặt nước trong xô đựng nước bằng nhựa;

- Khuấy đều bằng que nhựa;

- Hòa vào nước đã được xử lý trước.

h) Cho gia cầm uống dung dịch vắc xin nhanh chóng, đảm bảo sự phân chia vắc xin đều cho tất cả gia cầm.

i) Khuyến khích gia cầm uống nước bằng cách: sau 15-30 phút đi bộ qua đàn gia cầm một lần để đảm bảo toàn bộ đàn gia cầm sử dụng hết lượng vắc xin trong vòng 2 giờ.

Bước 4: Sau uống vắc xin:

a) Kiểm tra bình hoặc máng uống đảm bảo nước pha vắc xin đã đươc sử dụng hết.

b) Bổ sung thêm nước sạch đã khử Clo-rin vào bình hoặc máng uống trong 24 giờ tiếp theo.

c) Ghi chép chi tiết về vắc-xin vào sổ theo dõi: (1) Tên vắc xin; (2) Lô số; (3) Hạn sử dụng; (4) Ngày sử dụng vắc xin.

d) Xử lý lọ vắc-xin đã sử dụng một cách an toàn bằng nước sôi hoặc chất khử trùng.