Bót ký cña Lm B»ng Trong cuèn KÓ chuyÖn xy l¨ng B¸c Hå, nhµ v¨n T«Hoµi kÓ rÊt râ r»

Trong cuèn KÓ chuyÖn x©y l¨ng B¸c Hå, nhµ v¨n T« Hoµi kÓ rÊt râ r»ng, rõng nói, c©y cá, ®Êt ®¸ Thanh Hãa ®· ®­îc gãp phÇn rÊt lín trong viÖc x©y dùng c«ng tr×nh vÜ ®¹i nµy, mµ trong ®ã ®¸ nói Nhåi (§«ng S¬n) chiÕm vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng. §¸ nói Nhåi cßn ®­îc gãp phÇn m×nh vµo c«ng tr×nh B¶o tµng Hå ChÝ Minh ë thñ ®« Hµ Néi. §¸ cña xø Thanh, ®¸ cña §«ng S¬n ®· ®i mu«n n¬i, lµm ®Ñp cho nhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc cæ kim.

§¸ nói Nhåi ®Æc biÖt quý ë chç tr¾ng mÞn, gâ vµo ph¸t ra tiÕng kªu thanh, trong, ®­îc dïng lµm chiªng, kh¸nh mµ hiÕm n¬i nµo cã ®­îc. ChÊt ®¸ r¾n, bÒn, mÞn nh­ng l¹i dÔ gia c«ng, nªn tõ xa x­a ®· ®­îc dïng ®Ó t¹c t­îng vµ c¸c ®å tÕ khÝ. Nhãm t­îng ®¸ ë l¨ng QuËn M·n (§«ng H­ng), l¨ng NguyÔn V¨n Nghi (§«ng Thanh)... lµ nh÷ng di vËt Ýt ái cßn sãt l¹i cña ng­êi x­a, ®· minh chøng cho ®iÒu ®ã.

VÉn lµ ®¸, song sè phËn còng næi nªnh nhiÒu bËn. M­¬i l¨m n¨m trë l¹i ®©y, hßn ®¸ xï x× mèc thÕch vèn lÆng c©m tõ ngh×n ®êi nay bçng trë nªn ån ü. Ngµy ngµy ®¸ tõ trªn nói Çm Çm ®æ xuèng, k×n k×n ®i vµo c¸c x­ëng chÕ t¸c. Gäi lµ chÕ t¸c, nh­ng thùc ra lµ ng­êi ta chÎ ®¸, xÎ ®¸ ra, råi mµi nh½n, ®¸nh bãng ®Ó ®­a ®i èp t­êng, l¸t nÒn, dùng cÇu thang.v.v... Nh÷ng ngän nói ®¸ ®å sé lµ thÕ, bçng chèc to¸c toang, nham nhë. Kh¾p bèn bÒ l­ng nói ngän nói m×n ph¸ ®¸ næ Çm Çm chuyÓn rung ngµy ®ªm, bôi tung mï mÞt. D­íi ch©n nói th× nhan nh¶n c«ng tr­êng, nhan nh¶n lß nung v«i... khãi tr¾ng xãa c¶ mét vïng. §¸ ®æ xuèng, ®¸ ra ®i, tiÒn cña cã ch¶y vÒ Ýt nhiÒu. Råi nhµ lÇu mäc lªn, xe h¬i inh ái ®­êng lµng... ë mét chõng mùc nµo ®ã cã thÓ nãi cuéc m­u sinh ®· thµnh c«ng.

Nh­ng råi b×nh t©m ngÉm l¹i, c¸i gi¸ ph¶i tr¶ ®¾t qu¸. C¸c «ng chñ (nghÒ ®¸) nãi chung, phÇn lín ®Òu xuÊt th©n tõ n«ng d©n, tÇm nh×n, t­ duy kinh tÕ... ®¬n gi¶n qu¸, ng¾n qu¸. Sau mét håi vç tay Çm Çm, nh÷ng ng­êi cã tr¸ch nhiÖm chît giËt m×nh. Tr÷ l­îng ®¸ nµo ph¶i lµ v« tËn. Míi cã chõng Êy n¨m, nói ®· tr¬ träi, c¹n kiÖt, cø ®µ nµy liÖu bao l©u n÷a sÏ chØ cßn nh÷ng ch©n nói lëm chëm ®Êt kh«ng ra ®Êt, ®¸ kh«ng lµ ®¸. Råi m«i tr­êng, råi « nhiÔm, råi chÊt th¶i .v.v... bao nhiªu vÊn ®Ò n¶y sinh. §· ®Õn lóc cÇn cã mét chiÕn l­îc, mét ho¹ch ®Þnh cã tÇm nh×n.

Anh NguyÔn §×nh H­ng, Chñ tÞch huyÖn §«ng S¬n nãi víi chóng t«i:

- TiÕng lµ s¶n xuÊt, nh­ng ng­êi d©n §«ng S¬n hÇu nh­ míi chØ lµm c«ng viÖc khai th¸c vµ xuÊt th«. S¶n phÈm ®¸ cña §«ng S¬n ch­a v­¬n tíi ®¼ng cÊp cÇn ph¶i cã, ch­a ®¸p øng ®­îc thÞ tr­êng. Lý do lµ v× c«ng nghÖ cña chóng ta qu¸ ®¬n gi¶n.

Ng­êi d©n lµm ®¸ huyÖn §«ng ph¶i nãi lµ còng kh¸ n¨ng ®éng, chØ riªng hai x· §«ng T©n vµ §«ng H­ng còng ®· cã tíi vµi chôc ®¹i lý ®¸ èp l¸t ë thµnh phè Hå ChÝ Minh. Nh­ng o¸i o¨m thay, gÇn ®©y nh÷ng ®¹i lý ®ã còng kh«ng lÊy ®¸ tõ quª h­¬ng n÷a mµ ph¶i nhËp ®¸ cña c¸c n­íc I ta li a, Bra xin, Trung Quèc vµ ®¸ Phó Yªn... Trong khi ®ã, ë quª nhµ, ®¸ l¹i ph¶i ®ãng gãi ®Ó sang trêi t©y d­íi d¹ng b¸n thµnh phÈm víi phÈm cÊp thÊp mét c¸ch trÇy trËt.

Chung quy, vÉn lµ vÊn ®Ò c«ng nghÖ. Mét tr×nh ®é c«ng nghÖ cao vµ tinh x¶o lµ ®iÒu ®ang ®Æt ra. Cæ nh©n vÉn nãi, "nhÊt nghÖ tinh..."

Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh, §«ng S¬n chó träng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng t¨ng tû träng ngµnh C«ng nghiÖp-TiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ X©y dùng c¬ b¶n (tõ 47% cña n¨m 2004 lªn 49,1% n¨m 2005), gi¶m tû träng N«ng-l©m nghiÖp. HuyÖn ­u tiªn vµ ®Æc biÖt quan t©m c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, chÕ t¸c ®¸ mü nghÖ. HiÖn nay §«ng S¬n cã 82 doanh nghiÖp th× cã h¬n 70 doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®¸. Mçi n¨m xuÊt khÈu kho¶ng 200.000 m2 ®¸ sang c¸c n­íc BØ, Hµ Lan, Mü, §øc, Ph¸p.... Gi¸ trÞ xuÊt khÈu lµ 5,28 triÖu ®« la Mü. Tæng thu lÜnh vùc c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp lµ 194 tû ®ång (n¨m 2004).

§«ng S¬n ®ang tËp trung x©y dùng hai khu c«ng nghiÖp lµ §«ng LÜnh vµ Vøc vµ n¨m côm nghÒ gåm c¸c x· §«ng H­ng, §«ng T©n, §«ng Anh, §«ng TiÕn, §«ng Nam, b­íc ®Çu ®· cã vµi chôc doanh nghiÖp vµo ®Çu t­. Nh÷ng th¸ng n¨m nµy, ®Õn víi §«ng S¬n, c¸i ta c¶m nhËn tr­íc tiªn, ®ã lµ cã mét c¸i g× ®ã ®ang chuyÓn ®éng, chuyÓn ®éng trong c¶ lÆng lÏ lÉn ån ·. ChuyÓn ®éng tõ trong t­ duy, nÕp nghÜ ®Õn mçi viÖc lµm, mçi dù ¸n mang tÇm chiÕn l­îc tÕ thÕ kinh bang. Mét sù chuyÓn ®éng ®Çy tiªn c¶m høa hÑn.

Xin ®­îc trë l¹i víi nh÷ng suy nghÜ ban ®Çu. Ng­êi x­a d¹y "NhÊt nghÖ tinh...", cÊm cã sai. NÕu cø khai th¸c, xuÊt th« råi l¹i nhËp tinh (mµ l¹i xuÊt rÎ, nhËp ®¾t chø. §¸ cña §«ng S¬n cßn ®ang dõng l¹i ë møc gi¸ xuÊt khÈu lµ 6 USD/m2 trong khi gi¸ th«ng th­êng lµ 16 USD/m2), th× hãa ra m×nh chØ lu«n lu«n lµm c¸i anh cöu v¹n cho n­íc ngoµi sao. Cho nªn t«i rÊt t©m ®¾c víi ý kiÕn cña anh H­ng khi anh cho r»ng cÇn ph¶i ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo khai th¸c vµ s¶n xuÊt ®¸, ®ång thêi ®Èy m¹nh kh«i phôc nghÒ truyÒn thèng.

Nãi ®Õn nghÒ truyÒn thèng, t«i l¹i nhí tíi nghÒ chÕ t¸c ®¸ mü nghÖ cña lµng Nhåi. Mét thêi, tiÕng t¨m cña nh÷ng nghÖ nh©n lµng Nhåi ®· bay ®i bèn câi, bµn tay tµi hoa cña c¸c nghÖ nh©n lµng Nhåi ®· lµm ®Ñp cho nhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc cæ kim. Ng­êi ta cßn nãi, nghÒ ch¹m kh¾c ®¸ cña Ninh V©n (Hoa L­, Ninh B×nh) vèn còng ®­îc truyÒn tõ lµng Nhåi cña xø Thanh. §¸ nói Nhåi cïng víi c¸c nghÖ nh©n lµng Nhåi h¬n mét tr¨m n¨m tr­íc ®· gãp phÇn t¹o nªn nh÷ng tuyÖt t¸c v« gi¸ ë nhµ thê ®¸ Ph¸t DiÖm (Kim S¬n, Ninh B×nh) mµ ngµy nay du kh¸ch gÇn xa võa chiªm ng­ìng võa th¸n phôc.

NghÒ truyÒn thèng ë §«ng S¬n cßn ph¶i nãi ®Õn nghÒ lµm gèm mü nghÖ ë lµng Tam Thä (§«ng Vinh) vµ nghÒ ®óc vµ gia c«ng ®å ®ång mü nghÖ... GÇn ®©y, mét sè nghÒ míi còng ®· ®­îc ®­a vÒ, ®ã lµ c¸c nghÒ m©y tre ®an, may mÆc, vµ ®Æc biÖt lµ nghÒ chÕ t¸c ®¸ quý ®· thËt sù "nhËp c­" l©u dµi ë mét lµng cña x· §«ng Hoµng.

NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng bé huyÖn khãa XXI ®· x¸c ®Þnh: "Ph¸t triÓn kinh tÕ víi tèc ®é cao vµ bÒn v÷ng, cã b­íc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ vÒ c¬ cÊu kinh tÕ, ®­a nhanh c¸c tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp. §Èy nhanh xuÊt khÈu lao ®éng, nh©n cÊy nghÒ míi, gi¶i quyÕt viÖc lµm. (...) Cñng cè, x©y dùng ph¸t triÓn ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp lµ nhiÖm vô quan träng, võa mang tÝnh cÊp b¸ch hiÖn nay còng nh­ chiÕn l­îc l©u dµi".
*

Trªn b¶n ®å quy ho¹ch du lÞch, dÞch vô, th­¬ng m¹i cña m×nh, §«ng S¬n cã mét sè ®iÓm nhÊn. HiÖn nay huyÖn ®· tæ chøc ®Êu gi¸ xong khu du lÞch dÞch vô, nhµ nghØ cuèi tuÇn ë x· §«ng LÜnh, Khu nµy réng 14 hÐc ta víi kho¶ng ba ngµn d©n vµ ®ang chuÈn bÞ ®Êu gi¸ khu ®« thÞ míi CÇu Cao víi diÖn tÝch 56 hÐc ta cho h¬n chÝn ngµn d©n. Råi ®Ò ¸n më réng thÞ trÊn Rõng Th«ng, x©y dùng thÞ trÊn Nhåi. Xóc tiÕn x©y dùng c¸c thÞ tø B«n, Rñn, Méc NhuËn, NÊp, V¨n Th¾ng... X©y dùng khu du lÞch sinh th¸i hå Mau Rñn, c¸c khu du lÞch Nhåi, Rõng Th«ng, Hoµng Nghiªu...

§«ng S¬n c¸ch trung t©m thµnh phè tØnh lþ kh«ng xa l¾m. C¸c thÞ trÊn Rõng Th«ng, Nhåi... cã thÓ coi lµ ®« thÞ vÖ tinh cña thµnh phè Thanh Hãa. X©y dùng khu du lÞch dÞch vô nhµ nghØ cuèi tuÇn ë §«ng LÜnh lµ mét ý t­ëng hay. Sau mét tuÇn lµm viÖc trong nh÷ng c¨n nhµ hép bèn bÒ bª t«ng, cöa kÝnh xanh ®á, trang trÝ b»ng nh÷ng chËu c©y nhùa Trung Quèc vµ hÝt thë kh«ng khÝ b¸n nh©n t¹o ph¶ ra tõ m¸y l¹nh. Sau nh÷ng ngµy mµng nhÜ d·n c¨ng bëi tiÕng cßi xe inh ái cña ®­êng phè... ®­îc trë vÒ hÝt thë kh«ng khÝ trong lµnh cña ®ång quª yªn tÜnh, bu«ng cÇn c©u, nhÊm nh¸p chót ®Æc s¶n ®ång quª... th× cßn g× b»ng. Cù ly võa ph¶i, c¶nh quan phong phó... lµ nh÷ng thÕ m¹nh cña mét huyÖn ven ®« mµ kh«ng ph¶i n¬i nµo còng cã ®­îc.

Du lÞch, dÞch vô, th­¬ng m¹i, lu«n lu«n chiÕm tû träng cao ë nhiÒu nÒn kinh tÕ. MÊy n¨m l¹i ®©y, kh¾p c¶ n­íc, ®©u ®©u còng lµm du lÞch, ng­êi ta khai th¸c triÖt ®Ó c¸c tiÒm n¨ng du lÞch. HuÕ, Héi An, Mü S¬n, TuÇn Ch©u råi NghÖ An, Phó Thä... s«i ®éng qu¸. H¼n ai còng biÕt, c¸i "anh" Cöa Lß cña NghÖ An so víi c¸i SÇm S¬n th× cßn kÐm xa vÒ ®Ñp, nÕu kh«ng muèn nãi lµ mét trêi mét vùc. Nh­ng gÇn ®©y, du kh¸ch tõ Hµ Néi, ng­êi ta kh«ng dõng l¹i ë Thanh n÷a mµ ®· ®i tuét vµo víi Cöa Lß hÇm hËp giã lµo. Sao vËy ? ®¬n gi¶n lµ ng­êi ta ®· kh«ng chÞu næi c¸i lèi lµm du lÞch ®Çy manh nha cña ng­êi SÇm S¬n, mét thø v¨n hãa du lÞch b×nh d©n pha chót chÊt chî bóa.

Du lÞch lµ v¨n hãa, h¼n nhiªn lµ thÕ. Nh­ng døt kho¸t kh«ng ph¶i lµ thø v¨n hãa n¨m trõ (d­íi trung b×nh) nh­ ë SÇm S¬n võa qua. ¢u ®ã còng lµ mét bµi häc ®¾t gi¸.

Qu¶ thËt, nÕu kh«ng lµm ¨n mét c¸ch nghiªm tóc, kh«ng nghiªm kh¾c víi chÝnh m×nh th× dÉu cã tr¶i th¶m ®á hay th¶m g× ®i n÷a còng khã kÐo ®­îc b¹n bÌ vÒ víi m×nh. Ng­êi huyÖn §«ng vèn hån hËu vµ mÕn kh¸ch, vµ ®Æc biÖt h¬n, trÇm tÝch v¨n hãa nhiÒu tÇng nhiÒu líp cña vïng ®Êt vèn lµ c¸i n«i cña nÒn v¨n minh Trèng §ång rùc rì cæ x­a, ®· t¹o nªn mét §«ng S¬n c¶ thÕ giíi biÕt tªn. C¸i trÇm tÝch v¨n hãa Êy, c¸i trÇm tÝch cña nÒn v¨n minh tõ thuë "c¸nh chim L¹c ViÖt" Êy ®­îc con ch¸u cña c¸c danh nh©n Lª V¨n H­u, Lª Hy, §µo Tiªu, NguyÔn ThÕ Khanh, NguyÔn Méng Tu©n, ThiÒu Sü L©m, NguyÔn V¨n Nghi... vµ danh nh©n thêi hiÖn ®¹i, kh¬i nguån vµ ph¸t huy, ¾t sÏ lµm thay ®æi diÖn m¹o mét §«ng S¬n v¨n hãa, mét §«ng S¬n s¶i c¸nh bay lªn nh­ h×nh t­îng chim L¹c rê rì trªn mÆt Trèng §ång cã tù ngh×n x­a...