Bộ Tư pháp I. Quá trình ra đỜi của công ưỚc quá trình soạn thảo

1.5. Về quyền bất khả xâm phạm về thân thể, danh dự, nhân phẩm

Ngày 28/11/2014, Quốc hội Việt Nam đã phê chuẩn Công ước của Liên hợp quốc về chống tra tấn và các hình thức trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục con người. Thủ tướng Chính phủ Ban hành Kế hoạch số 364/QĐ-TTg ngày 17/03/2015 về việc ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Công ước chống tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục con người.

Trên thực tế, để bảo đảm thực thi quyền bất khả xâm phạm về thân thể, danh dự, nhân phẩm, Bộ luật Hình sự năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) đã quy định tội bức cung (Điều 299), tội dùng nhục hình (Điều 298) và một số hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm con người có thể bị coi là tra tấn trong một số trường hợp nhất định. Hình phạt đối với các hành vi phạm tội nêu trên là rất nghiêm khắc; tùy theo từng tội phạm và các yếu tố tăng nặng trách nhiệm hình sự mà hình phạt có thể là tù chung thân hoặc tử hình. Đồng thời, những hành vi đồng phạm với hành vi tra tấn nêu trên đều bị xử lý theo quy định tại Điều 20 Bộ luật Hình sự và các điều luật về các tội phạm tương ứng với vai trò đồng phạm như: người tổ chức, người thực hành, người xúi giục, người giúp sức. Những hành vi che giấu, không tố giác hành vi tra tấn, tùy theo tính chất, mức độ có thể bị xử lý hình sự hoặc hành chính.

Bên cạnh đó, Bộ luật Tố tụng hình sự cũng có những quy định liên quan đến quyền bất khả xâm phạm về sức khỏe, danh dự, nhân phẩm. Điều 6 và 7 của Bộ luật Tố tụng hình sự quy định:“Nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình” và công dân có quyền được pháp luật bảo hộ về sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm. Mọi hành vi xâm phạm sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm đều bị xử lý theo pháp luật. Nếu người bị hại, người làm chứng và người tham gia tố tụng khác cũng như người thân thích của họ bị đe dọa đến tính mạng thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải áp dụng những biện pháp cần thiết để bảo vệ theo quy định của pháp luật. Nguyên tắc này đã được cụ thể hóa một bước đối với người làm chứng, theo đó, người làm chứng có quyền yêu cầu cơ quan triệu tập họ bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản và các quyền, lợi ích hợp pháp khác của mình khi tham gia tố tụng (Điều 55).

Về cơ bản, các quy định của pháp luật Việt Nam đã thể hiện rõ được những tư tưởng bảo vệ quyền bất khả xâm phạm về sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người được ghi nhận trong các Điều 1 và 5 của UDHR và các Điều 7, 10, 17 của ICCPR.

Tuy nhiên, để bảo đảm tương thích đầy đủ hơn các chuẩn mực quốc tế về quyền con người liên quan đến việc bảo vệ sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người, cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện các quy định của Bộ luật Hình sự liên quan đến các tội phạm gây thiệt hại đến sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người, trong đó, đặc biệt chú ý việc nội luật hóa tinh thần quy định tại Điều 7 của ICCPR "không ai có thể bị sử dụng để làm thí nghiệm y học hoặc khoa học mà không có sự đồng ý tự nguyện của người đó".

Ngoài ra, Bộ luật Hình sự Việt Nam hiện hành chưa có quy định riêng về tội danh tra tấn; các dấu hiệu cơ bản của tội phạm (về chủ thể, khách thể, mặt khách quan, mặt chủ quan trong “tội tra tấn” với những dấu hiệu liệt kê tại Điều 1 Công ước chống tra tấn và các hình thức đối xử tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục con người mà Việt Nam vừa phê chuẩn tháng 11/2014) chưa được quy định đầy đủ, cụ thể trong một tội danh riêng nào của Bộ luật Hình sự Việt Nam (kể cả tội bức cung hay tội dùng nhục hình nêu trên). Vì vậy, hiện Việt Nam đang nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009), trong đó có nội dung hoàn thiện các quy định về tra tấn theo hướng phù hợp với yêu cầu của Công ước chống tra tấn và các hình thức đối xử tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục con người.