Trung tâm Phòng chống Khủng hoảng Tâm lý

Trung tâm Phòng chống Khủng hoảng Tâm lý




Tòa nhà Công ty Điện - Điện tử - Tàu thủy

Tổ 6 – phường Láng Thượng,

Quận Đống Đa

Hà Nội, Việt Nam

Phone: (844) 3754 0421 Ext 16

Fax: (844) 3754 0421

Website: http://pcp.org.vn

E-mail: dieptran@dieptran.org.vn

Truyền thông có vai trò quan trọng trong xã hội hiện nay với một phạm vi thông tin rộng rãi theo nhiều cách khác nhau. Truyền thông có ảnh hưởng mạnh mẽ đến thái độ, niềm tin và hành vi của cộng đồng và đóng vai trò sống còn trong các hoạt động kinh tế chính trị và xã hội. Vì những ảnh hưởng đó, truyền thông còn có thể có vai trò tích cực trong ngăn ngừa tự sát.

Tự sát có lẽ là cách kết thúc bi thảm nhất cuộc đời của một con người. Phần lớn những người có ý định tự sát đã có những ý nghĩ trái ngược nhau. Họ không chắc rằng họ muốn chết. Một trong nhiều nhân tố có thể hướng một cá nhân tới tự sát là việc công bố về tự sát trên phương tiện truyền thông. Việc thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng về những trường hợp tự sát có thể ảnh hưởng như thế nào tới những người tự sát khác.

Tài liệu này cố gắng phác họa tác động của bản tin truyền thông về tự sát, chỉ ra những nguồn thông tin có thể tin cậy, gợi ý đưa tin như thế nào về tự sát trong hoàn cảnh chung và cả trong những hoàn cảnh đặc biệt và nêu ra những điều nguy hiểm cần phải tránh khi thông tin về tự sát.

TÁC ĐỘNG CỦA TRUYỀN THÔNG VỀ TỰ SÁT

Một trong những mối liên quan được biết sớm nhất giữa truyền thông và tự sát được nhận biết từ tiểu thuyết của Goethe: Die Lieden des jungen Werther (the Sorrows of Young Wether) xuất bản năm 1774. Trong tiểu thuyết người anh hung đã tự bắn vào mình sau khi gặp bất hạnh trong tình yêu và chỉ trong thời gian ngắn sau khi xuất bản đã có nhiều thông báo về thanh thiếu niên đã sử dụng biện pháp tương tự để thực hiện tự sát. Điều này dẫn đến kết quả là cuốn sách bị cấm ở một vài nơi. Kể từ đây thuật ngữ “Werther effect” được dùng trong các tài liệu kỹ thuật để chỉ sự mô phỏng bắt chước tự sát.

Những nghiên cứu khác về vai trò của truyền thông với tự sát bao goomg một tổng quan từ thế kỷ trước ở nước Mỹ. Những trường hợp nổi tiếng khác gần đây liên quan tới quyển sách “Lối thoát cuối cùng” của Derek Humphry: sau khi xuất bản cuốn sách này ở New York người ta thấy tăng số tự sát sử dụng phương pháp được mô tả. Việc xuất bản bản dịch với tiêu đề “Tự sát, biện pháp thực hiện” ở Pháp cũng làm tăng số lượng tự sát. The Philips và cộng sự, mức độ phổ biến các câu chuyện về tự sát liên quan trực tiếp với số lượng tự sát sau đó. Những trường hợp tự sát của các nhân vật nổi tiếng gây ra một tác động đặc biệt.

Truyền hình cũng ảnh hưởng đến hành vi tự sát. Philips nêu ra sự tăng tự sát trong 10 ngày sau bản tin truyền hình về những trường hợp tự sát. Giống như trong xuất bản truyền thông, in ấn, các câu chuyện được phổ biến trong nhiều chương trình truyền hình trên nhiều kênh thông tin dường như đem lại tác động to lớn nhất, đặc biệt là nếu chúng liên quan đến các nhân vật nổi tiếng. Tuy nhiên, có sự mâu thuẫn trong những báo cáo về tác động của những chương trình với nội dung tưởng tượng hư cấu: một số báo cáo là không có tác động, trong khi những số khác lại được cho là nguyên nhân làm tăng hành vi tự sát.

Sự liên quan giữa sân khấu hoặc âm nhạc và hành vi tự sát còn ít được nghiên cứu và vẫn còn là những giai thoại.

Gần đây hơn, internet đã đặt ra một số vấn đề mới. Có những website giúp một người về kế hoạch tự sát và có những website khác lại cố gắng ngăn ngừa tự sát. Đến nay chưa có nghiên cứu có hệ thống nào phân tích tác động của nó lên tự sát.

Trên hết, có đủ chứng cớ gợi ý rằng một vài loại báo không hư cấu và tin truyền hình đề cập đến tự sát đã có liên quan với sự gia tăng có ý nghĩa thống kê của tự sát, thì thường là liên quan đến một người đặc biệt, một phương pháp hoặc một địa điểm đặc biệt. Tự sát thường là tin đáng giá và phương tiện truyền thông có quyền thông báo. Mặc dù, tự sát có thể lôi cuốn sự chú ý của các phương tiện truyền thông hầu như phải là những trường hợp khác biệt với các khuôn mẫu thông thường. Thực tế cho thấy rằng những trường hợp được thấy trên các phương tiện truyền thông đại chúng hầu hết là không điển hình và không phổ biến. Việc mô tả các trường hợp đó như là điển hình sẽ càng phổ biến nhiều thông tin sai về tự sát hơn. Các bác sĩ và người nghiên cứu công nhận không phải chính các tin tức đề cập đến tự sát mà là các thể loại đã làm tăng các hành vi tự sát ở quần thể dễ bị bệnh. Ngược lại, những cách thức thông tin nhất điịnh có thể giúp phòng sự bắt chước về tự sát. Tuy vậy, luôn luôn công khai những bài báo về tự sát có thể tạo ra ý tưởng tự sát dường như “bình thường”. Những tin tức được lặp lại và việc liên tiếp thông báo về tự sát có khuynh hướng gây ra và làm tăng cường ám ảnh về tự sát, đặc biệt trong trẻ vị thành niên và những người trẻ tuổi.

Mô phỏng là quá trình một người tự sát sử dụng một tác động đã mô hình hóa cho các lần tự sát sau đó. Nhóm là một số người tự sát xuất hiện trong cùng thời gian và/hoặc gần gũi về mặt địa lý, có hoặc không sự liên hệ trực tiếp. Sự lây lan là một quá trình mà một trường hợp tự sát xảy ra sẽ dễ dàng làm xuất hiện thêm tự sát nữa, bất kể bệnh nhân nắm biết trực tiếp hay gián tiếp về việc tự sát đã xảy ra đó.

NHỮNG NGUỒN THỒNG TIN ĐÁNG TIN CẬY

Những thông tin đáng tin cậy về tỷ lệ tử vong do tự sát có thể được biết từ nhiều cơ quan trên thế giới. Những số liệu thể hiện theo tuổi và giới có trong ngân hàng dữ liệu của Tổ chức Y tế thế giới từ năm 1950. Những cơ quan khác cũng có thể có các thông tin là Quỹ hỗ trợ nhi đồng của Liên hiệp quốc (UNICEF), Viện nghiên cứu pháp lý và tội phạm liên khu vực của Liên hiệp quốc (UNICRI), Quỹ phát triển của Liên hiệp quốc dành cho phụ nữ (UNIFEM), Mạng lưới dịch tễ học lâm sàng quốc tế (INCLEN), Hiệp hội quốc tế về công tác phòng lạm dụng và bỏ rơi trẻ em (ISPCAN), Cục cảnh sát quốc tế (INTERPOL), Văn phòng lưu trữ số liệu thống kê thuộc cộng đồng châu Âu (EUROSTAT) và Ngân hàng Thế giới.

Một số cơ quan Chính phủ, hiệp hội quốc gia và tổ chức tình nguyện cũng là nguồn thông tin: trung tâm quốc gia Thụy Điển về nghiên cứu và phòng chống tự sát, cơ quan thống kê của Úc và những trung tâm phòng và kiểm soát bệnh của Mỹ là những ví dụ.

Người ta còn có thể tiếp cận và lấy thông tin từ các trang web của Hiệp hội quốc tế về phòng chống tự sát ; hiệp hội tự sát học của Mỹ ; mạng lưới can thiệp sớm về sức khỏe tâm thần ở những người trẻ tuổi của Úc ; và Viện quốc tế về nghiên cứu tự sát .Tỷ lệ tử vong về tự sát trong những năm gần đây nhất hiện có trong các cơ quan này thường là số liệu của giai đoạn từ 18-36 tháng trước, tùy thuộc vào nước được hỏi.

Con số về tự sát thường không được đánh giá đúng mức, mức độ bỏ sót khác nhau từ nước này đến nước khác, phụ thuộc chủ yếu vào cách thức xác định tự sát. Những lý do khác dẫn đến sự đánh giá thấp về tự sát bao gồm thái độ coi tự sát là xấu xa, những yếu tố xã hội chính trị và những quy định bảo hiểm, điều này có nghĩa là những hành vi tự sát có thể được thông báo dưới lớp vỏ của các tai nạn hoặc cái chết từ những nguyên nhân không xác định được. Mức độ đánh giá thấp về tự sát này được nghĩ là 20-25% ở người già và 6-12% ở những nhóm tuổi khác. Không có số liệu chính thức trên toàn thế giới về những trường hợp tự sát không thành, số liệu sẽ lớn hơn bởi vì trung bình chỉ có khoảng 25% các trường hợp tự sát cần có hoặc tìm kiếm sự can thiệp y tế. Hầu hết các trường hợp tự sát, do vậy không được báo cáo và không được ghi lại.

Thận trọng trong việc sử dụng số liệu tự sát

So sánh thường được tiến hành giữa các số liệu tự sát từ những nước khác nhau, song nhất thiết phải nhớ rằng những bước tiến hành cho việc ghi lại tỷ lệ tử vong lại khác nhau rất lớn giữa các nước, và điều này ảnh hưởng nghiêm trọng tới bất kỳ một sự so sánh trực tiếp nào.

Tỷ lệ tự sát thường được tính là chết do tự sát trên 100.000 dân. Nếu tỷ lệ được báo cáo ở quần thể nhỏ hơn (ví dụ thành phố, những địa phương hoặc những nước nhỏ) sự lý giải về những tỷ lệ này cần phải rất thận trọng, vì chỉ với một vài trường hợp có thể làm thay đổi cơ bản bức tranh toàn cảnh về tự sát. Với quần thể dân số dưới 250.000 dân, những con số thô về tự sát nhìn chung được sử dụng. Một vài tỷ lệ có thể được báo cáo theo tiêu chuẩn về tuổi. Có thể loại trừ những vụ tự sát dưới 15 tuổi vì những con số này nhỏ, nhưng trong nhiều nước đã có sự gia tăng đáng báo động về tự sát trong nhóm tuổi này.

LÀM THẾ NÀO ĐỂ THÔNG BÁO VỀ TỰ SÁT NÓI CHUNG

Những vấn đề đặc biệt cần được lưu ý khi báo cáo về tự sát bao gồm những điểm sau:

• 
  Số liệu thống kê nên được giải thích cẩn thận và chính xác
  
• 
  Cần sử dụng những nguồn thông tin xác thực và đáng tin cậy
  
• 
  Những nhận xét không chuẩn bị trước nên được đưa ra một cách cẩn thận mặc dù có áp lực về thời gian
  
• 
  Cần đặc biệt lưu ý khi khái quát hóa dựa trên những số liệu nhỏ, nên tránh sự trình bày ví dụ như “dịch tự sát” hoặc “nơi có tỷ lệ tự sát cao nhất trên thế giới”.
  
• 
  Cần tránh báo cáo rằng những hành vi tự sát là một sự đáp ứng có thể hiểu do những thay đổi hoặc thoái hóa về văn hóa và xã hội.
  

Những điểm nên được cân nhắc:

Việc đưa tin giật gân nên được tránh một cách triệt để, đặc biệt là khi liên quan đến một người nổi tiếng. Sự đưa tin nên được hạn chế trong phạm vi nhỏ nhất có thể được. Bất kỳ một vấn đề về sức khỏe tâm thần nào mà người nổi tiếng đó có thể có cũng nên được thừa nhận. Cần cố gắng tránh sự phóng đại. Những bức ảnh về sự chết choc, về những phương pháp được sử dụng và các hiện trường tự sát cũng nên được tránh. Không bao giờ được đưa những tiêu đề thông báo về tự sát trên trang trước của bài báo.

- Nên tránh những mô tả chi tiết về những phương pháp được sử dụng và việc tìm kiếm những phương pháp này như thế nào. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc thông báo về những phương pháp tự sát có tác động to lớn hơn là việc thông báo tần suất về tự sát trên những phương tiện thông tin đại chúng. Những vị trí như cầu, vách đá, những tòa nhà cao tầng, đường ray v.v… là những vị trí cần được xác định có mối quan hệ truyền thống với tự sát và sự thông báo công khai sẽ làm tăng thêm nguy cơ là nhiều người sẽ sử dụng chúng.

- Tự sát không nên được thông báo như một hiện tượng không giải thích được hoặc lại lý giải đơn giản thái quá. Tự sát chưa bao giờ là kết quả của một yếu tố hoặc sự kiện riêng lẻ. Nó thường là do tác động phức hợp của nhiều yếu tố bao gồm những bệnh về cơ thể, bệnh tâm thần, nghiện hút, sự nhiễu loạn trong gia đình, mâu thuẫn cá nhân và những sang chấn gặp phải trong cuộc sống. Sẽ là hữu ích nếu thừa nhận tính đa dạng của những yếu tố cấu thành nên tự sát.

- Tự sát không nên mô tả như một phương pháp để đương đầu với những vấn đề cá nhân ví dụ như sự phá sản (sự vỡ nợ), thất bại trong một kỳ kiểm tra, hoặc bị lạm dụng về tình dục

- Những thông báo nên tính đến những ảnh hưởng của tự sát đến gia đình và những người còn song khác trên cả hai lĩnh cực đau buồn về tâm lý và bị phân biệt đối xử

- Sự ca ngợi những nạn nhân tự sát như một liệt sĩ và như những đối tượng ngưỡng mộ của công chúng có thể ám thị những người nhạy cảm rằng trong xã hội của họ hành vi tự sát là có danh giá. Thay vì, nên nhấn mạnh việc chia buồn về cái chết của người đó.

- Mô tả những hậu quả có thể có của những trường hợp tự sát không thành (tổn thương về não, liệt v.v…) có thể có tác động như một yếu tố răn đe.

CUNG CẤP THÔNG TIN VỀ SỰ GIÚP ĐỠ SẴN CÓ

• 
  Danh sách những dịch vụ và cơ sở sức khỏe tâm thần hiện có với số điện thoại và những đại chỉ cập nhật nhất
  
• 
  Phổ biến cho mọi người biết những dấu hiệu báo trước về hành vi tự sát
  
• 
  Truyền tải những thông điệp rằng trầm cảm thường liên quan đến hành vi tự sát và trầm cảm là bệnh có thể chữa được
  
• 
  Đưa ra thông điệp về sự cảm thông đến những người sống sót trong thời điểm đau buồn của họ và cung cấp cho họ số điện thoại của nhóm trợ giúp nếu có. Những sự giúp đỡ này làm tăng khả năng can thiệp của các chuyên gia về sức khỏe tâm thần, bạn bè, gia đình trong những giai đoạn khủng hoảng
  

• 
  Làm việc cùng với những người lãnh đạo y tế về hiện trạng thực tế
  
• 
  Nói tự sát đã được thực hiện xong chứ không nói tự sát thành công
  
• 
  Chỉ đưa ra những số liệu có liên quan và để ở những trang sau của bài báo
  
• 
  Khuyến khích những giải pháp that thế giải pháp tự sát
  
• 
  Cung cấp những thông tin về các cơ sở trợ giúp và các nguồn lực khác tại cộng đồng
  
• 
  Thông báo chỉ số nguy cơ và những dấu hiệu cảnh báo
  
• 
  Không công bố những bức ảnh hoặc những bức thư tuyệt mệnh của người tự sát
  
• 
  Không thông báo chi tiết về phương pháp đã được sử dụng
  
• 
  Không đưa ra lý do đơn giản hóa giả tạo
  
• 
  Không ca ngợi hoặc đưa tin một cách giật gân về tự sát
  
• 
  Không sử dụng các khuôn mẫu sẵn có về văn hóa và tôn giáo
  
• 
  Không quy kết tội lỗi