O’quvchilarda tabiiy ilmiy savodxonlikni oshirishga oid ishlanmalar

Tabiiy-ilmiy savodxonlikka ega bo‘lgan shaxs

• Tabiiy-ilmiy savodxonlikka ega bo‘lgan shaxs tabiiy fanlar va texnologiyalarga oid muammolarni ilmiy dalillarga asoslangan holda muhokama qilishda ishtirok eta oladi. Tabiiy fanlar bo‘yicha savodxon bo‘lgan shaxsda quyidagi kompetensiyalar shakllangan bo‘ladi:
• a) Hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish;
• b) Ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va baholash;
• c) Ma’lumotlar va dalillarni ilmiy talqin qilish.

Geografiya darslarida an’anaviy yondashuv bilan tabiiy-ilmiy savodxonlik o‘rtasidagi farqni quyidagi misollar yordamida ko‘rishimiz mumkin: An’anaviy yondashuv- Eng sho‘r dengiz qaysi? O‘zbekistonda selluloza-qog‘oz va yog‘ochni qayta ishlash sanoati yalpi sanoat mahsuloti hajmida necha % ni tashkil etadi? Tabiiy–ilmiy savodxonlik Qizil dengiz nima uchun sho‘r? O‘zbekistonda o‘rmonlarning kamligiga sabab nima?

Geografiya darslarida an’anaviy yondashuv bilan tabiiy-ilmiy savodxonlik o‘rtasidagi farqni quyidagi misollar yordamida ko‘rishimiz mumkin: An’anaviy yondashuv- Eng sho‘r dengiz qaysi? O‘zbekistonda selluloza-qog‘oz va yog‘ochni qayta ishlash sanoati yalpi sanoat mahsuloti hajmida necha % ni tashkil etadi? Tabiiy–ilmiy savodxonlik Qizil dengiz nima uchun sho‘r? O‘zbekistonda o‘rmonlarning kamligiga sabab nima?

• An’anaviy yondashuvda o‘quvchi bir so‘z bilan Qizil dengiz deb javob beradi, tabiiy-ilmiy savodxonlikda esa o‘quvchi Qizil dengizning nima uchun sho‘r ekanligi, O‘zbekistonda o‘rmonlarning nima uchun kamligi haqida o‘ylaydi, izlanadi va mustaqil fikrlaydi, ilmiy dalillarga asoslangan holda muhokama qilishda ishtirok eta oladi.

Xalqaro baholash dasturlari

• Xalqaro baholash dasturlari tadqiqotlariga tayyorgarlik ko‘rish tabiiy fanlarni (fizika, kimyo, biologiya, geografiya) o‘qitish jarayonida fanlararo integratsiyani kuchaytirish, fanni turli sohalarga va hayotiy jarayonlarga bog‘lab o‘qitish talab etiladi. An’anaviy yondashuv: Tovush to‘lqinlarining tezligi, davri va uzunligini bog‘lovchi formulani yozing. Tabiiy-ilmiy savodxonlik: Minglab kilometr uzoqlikdagi yer qimirlashi haqida qanday va qancha vaqtda bilishimiz mumkin? Bu misol fizika va geografiya fanlari o‘rtasidagi fanlararo bog‘lanishni kuchaytirishga yordam beradi. Geografiya darslarida o‘quvchilarning tabiiy-ilmiy savodxonligini oshirishda quyidagi masalalarga ko‘proq e’tibor qaratish maqsadga muvofiqdir

o‘qitishning faol va interfaol metodlaridan foydalanish;

➢ o‘quvchilarning matnni tushunish,u bilan ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirish;

➢ turli ko‘rinishdagi savol-topshiriqlar (matn,grafik,rasm…)ni bajarish;

➢ muammoli,qisman-izlanishli,tadqiqot xarakteridagi topshiriqlarni bajarish ;

➢ o‘qituvchi va o‘quvchilarning kompyuter texnikasidan foydalanish ko‘nikmalarini rivojlantirishlari;

Xulosa

• Xulosa o‘rnida shuni aytish lozimki: ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan islohotlarning ikki muhim ko‘rsatkichi–sifat va samaradorlik, aynan o‘qituvchining salohiyati va kasbiy mahoratiga uzviy bog‘liq. O‘qituvchi tajriba va malakasining uyg‘unligi muvaffaqiyatlar garovi ekanligi sir emas. O‘qituvchining ijodkor va tashabbuskor bo‘lishi lozimligini buyuk nemis pedagogi A.F.Distervergning fikri ham tasdiqlaydi: “Noqobil o‘qituvchi haqiqatni shunchaki aytadi-qo‘yadi, yaxshisi esa uni topishga o‘rgatadi”. Har bir pedagog pedagogik faoliyat yuritar ekan, berayotgan ta’lim-tarbiyasining yanada samarali bo‘lishi uchun o‘z ustida muttasil ishlashi, bilimini, mahoratini oshirishi, o‘quvchilar bilan bo‘ladigan munosabatlarni puxta o‘ylab, ularning ko‘ngliga ozor yetkazmasdan ish olib borishi lozim