ĐỀ CƯƠng ôn tập thi vấN ĐÁp môN: triết họC
tải về 132.03 Kb.
|
- Điều hướng trang này:
- TaiLieuDaiHoc.com
|
ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP THI VẤN ĐÁP MÔN: TRIẾT HỌC Câu 1: Vấn đề cơ bản của triết học, ý nghĩa phương pháp luận? 1. Triết học là gì? - Ra đời cách đây khoảng 2.800 năm, vào thế kỉ thứ 8 – 6 trước công nguyên. Những học thuyết đầu tiên của triết học ra đời tại Trung Quốc cổ đại, Ấn Độ cổ đại, Hy Lạp cổ đại, La Mã cổ đại. - Thuật ngữ TRIẾT HỌC theo + Tiếng Hy Lạp là Philosophia ~ yêu mến sự thông thái + Nguời phương đông thì gọi là TRÍ Hiểu biết sâu rộng Đạo lý cao cả - Định nghĩa: + Triết học: là hệ thống những quan điểm chung về thế giới (bao gồm tự nhiên và con người), và về vai trò của con người trong thế giới đó + Triết học Mác-Lênin: là hệ thống lý luận khoa học nghiên cứu những quy luật chung nhất về sự vận động và phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy. (3 nhà sáng lập: C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin) 2. Vấn đề cơ bản của triết học: - Vấn đề cơ bản của triết học là: vấn đề về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức, giữa tồn tại và tư duy - Nội dung: bao hàm 2 mặt + Giữa vật chất và ý thức, cái nào có trước, cái nào có sau, cái nào quyết định cái nào? + Con người có khả năng nhận thức được thế giới hay không? - Vì sao gọi mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là vấn đề cơ bản của triết học? Vì: + Đây là vấn đề triết học rộng nhất, chung nhất nên bất cứ hệ thống nào, trào lưu, trường phái, khuynh hướng triết học nào cũng phải nghiên cứu vấn đề này. + Cách giải quyết vấn đề này như thế nào sẽ quyết định bản chất của mọi hệ thống triết học và quyết định cách giải quyết của mọi vấn đề triết học khác. + Giải quyết vấn đề này đồng thời có ý nghĩa nguyên tắc xuất phát trong việc giải quyết mối quan hệ giữa cong người với thế giới + Giải quyết vấn đề này như thế nào sẽ quyết định tính đạt (lập trường giai cấp, thế giới quan giai cấp) của người sáng lập và những đại biểu của hệ thống triết học đó chất, trước tự nhiên, xã hội và con người ~~> đó là ý niệm tuyệt đối (ý thức ngoài con người). Qua một quá trình vận động và phát triển, ý niệm tuyệt đối sinh ra mọi vật ~~> như vậy là duy tâm khách quan. Biểu hiện của chủ nghĩa duy tâm khách quan trong nhận thức và hoạt động thực tiễn là bệnh mê tín, dị đoan, tin vào một cái gì đó mê muội, không có cơ sở. Các đại diện tiêu biểu: Platon, Heghen. 3. Nhị nguyên luận: - Là trường phái triết học cho rằng vật chất và ý thức là 2 thực thế song song, tồn tại độc lập và không phụ thuộc vào nhau, không cái nào có trước, không cái nào có sau, không cái nào quyết định cái nào. Thực thế vật chất thì sinh ra thế giới vật chất, thực thể tinh thần thì sinh ra thế giới tinh thần. - Là trường phái giao động giữa duy vật và duy tâm nhưng suy cho cùng thì nó vẫn là duy tâm. 4. Thuyết không thể biết (bất khả trí luận): - Là trường phái triết học phủ nhận khả năng nhận thức thế giới của con người. Rằng về nguyên tắc, con người không thể nhận thức được thế giới, có những lĩnh vực của hiện thực và về nguyên tắc không thể biết dù khoa học phát triển như thế nào cũng vậy, dù lý trí con người hoàn thiện đến mấy cũng thế ~~> Đây thực chất là mở đường cho niềm tin tôn giáo ~~> Thái độ thụ động của con người ~~> làm cho giai cấp lao động mất tin tưởng vào khả năng nmhaanj thức về thế giới. Đại diện tiêu biểu là: Hium, Cantơ Câu 3: Phương pháp biện chứng và vai trò của nó? Phương pháp siêu hình và hạn chế của nó? 1. Phương pháp biện chứng: - Là phương pháp nhận thức, xem xét các sự vật, hiện tượng và quá trình trong mối liên hệ phổ biến tác động qua lại, rằng buộc lẫn nhau, không ngừng vận động và phát triển; thừa nhận mâu thuẫn là nguồn gốc của động lực, của mọi sự vận động và phát triển; thừa nhận phát triển thông qua những bước nhảy vọt về chất, phủ định cái cũ, khẳng định cái mới. Cái mới: Tiến bộ hơn cái cũ Hợp quy luật Cái 0 thể đảo ngược được - Đây là phương pháp nhận thức khoa học, phương pháp nhận thức của triết học Mácxít - Quán triệt phương pháp biện chứng trong nhận thức và hoạt động thực tiễn cần phải có quan điểm toàn diện, quan điểm phát triển, quan điểm lịch sử cụ thể. 2. Phương pháp siêu hình: 2 sử Chiến Quốc, 7 nước lớn mạnh cùng đứng sừng sững tranh giành chém giết lẫn nhau hết năm này qua năm khác. - Đến năm 221 TCN, Doanh Chính nhà Tần nổi dậy dẹp 6 nước kia lập nên đế chế thống nhất, đề chế phong kiến trung ương tập quyền đầu tiên của Trung Quốc và lên ngôi Hoàng Đế Trung Hoa thống nhất Tần Thủy Hoàng, xây dựng Vạn Lý Trường Thành (dài trên 7.600km). Rõ ràng, đây là thời kỳ lịch sử đòi giải thể chế độ nô lệ thị tộc của nhà Chu đã tỏ ra lỗi thời, không phù hợp để tiến nhập vào xã hội phong kiến. - Chính vào thời điểm trong xã hội xuất hiện những tụ điểm, những trung tâm nơi tập trung các kẻ sĩ, họ đứng lên lập trường của tầng lớp mình, giai cấp mình, phê phán xã hội cũ đồng thời đề ra hình mẫu của một xã hội tương lai. Lịch sử gọi thời kỳ này là “Bách gia trư tử”, “Bách gia tranh minh”. Chính nhờ có quá trình 100 nhà, 100 thày, 100 tiến ~~> xuất hiện những nhà tư tưởng vĩ đại, họ là những người đã hình thành nên những tư tưởng triết học khá hoàn chỉnh, tồn tại suốt trong quá trình phát triển của lịch sử Trung Quốc cho tới nay và cả tới mai sau. Câu 5: Tư tưởng chính trị - xã hội của Nho giáo? 3 - Các nhà nho đều nhất quán về một chế độ xã hội có kỉ cương, thái bình và thịnh trị. Muốn vậy phải chấm dứt loại ly ~~> trị >< loạn. - Để chấm dứt loạn phải thực hiện “chính danh”. Nên chính danh là tư tưởng cơ bản về chính trị xã hội của Nho giáo nhằm đưa xã hội loạn trở lại trị - Chính danh: gồm + Danh: là tên gọi địa vị, chức vụ, thứ bậc của 1 người trong xã hội. + Thực: là phận sự của người đó bao gồm cả nghĩa vụ và quyền lợi. Danh và thực cần phải phù hợp với nhau; danh và thực không phù hợp là loạn danh. - Danh và thực của mỗi người do các mối quan hệ xã hội quy định. Mỗi mối quan hệ xã hội được gọi là một “luân” (luân = trật tự, con đường, đạo cư xử). Xã hội có 5 mối quan hệ giữa người với người gọi là “ngũ luân” + Quần - Thần (Vua - Tôi) + Phụ - Tử (Cha - Con) + Phu - Thê (Vợ - Chồng) mà người muốn thì tích tụ cho người, đem lại cho người, điều gì mà người ghét thì chớ có làm. 4 \ Nguyên tắc 2: Mình muốn đứng vững thì làm cho người đứng vững. Mình muốn công việc của mình thành đạt thì phải giúp đỡ cho người thành đạt. Đây chính là những tinh hoa của Nho giáo, hạt nhân hợp lý của Nho giáo, giá trị bền vững của Nho giáo, đạo làm người của Nho giáo đã làm cho Nho giáo ăn sâu bám chặt vào đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân lao động, làm cho Nho giáo vươt ra khỏi biên giới Trung Hoa lan tỏa ra các nước, mang giá trị văn hóa toàn nhân loại. + Nhân còn tỏa ra các đức: Lễ, Nghĩa, Trí, Tín \ Lễ: vừa là tư cách thờ cúng (lễ bái), vừa là những quy định có tính luật pháp, vừa là những phong tục tập quán, vừa là kỉ luật tinh thần. Do đó phải biết nhớ về tổ tiên, nhớ về những người đã khuất, những người đã tạo lập cho mình tiền đề hôm nay với đạo lý “uống nước nhớ nguồn” nên cúng tế lễ bái là nét đẹp của văn hóa tâm linh cần phải được duy trì trong đời sống tinh thần của chúng ta. Vì vậy Khổng Tử đã dạy, những gì trái với lễ đừng xem, đừng nói, đừng làm, đừng nghe. Và không học lễ thì không có chỗ đứng Nho giáo khuyên bảo đối với con người thì trước hết cần phải học lễ (đức, hồng, tâm, phẩm chất), sau là học văn (tài, chuyên, tầm, năng lực) Hãy nhớ đức hơn tài là người quân tử, tài hơn đức là kẻ tiểu nhân. Người có đức lớn ắt có được hậu lộc, danh dự, trường thọ. \ Nghĩa: là những việc lên làm nhằm duy trì đạo lý \ Trí: là trí thức, là biết người, biết dùng người trung thực để bỏ kẻ gian nịnh, phải có trí mới thành nhân được. \ Tín: là lời nói và việc làm phải thống nhất với nhau, nói rộng ra là giữ lời, là vâng lời. Nhìn chung, người có đức nhân là người tình cảm, chân thực, hết lòng vì nghĩa, nghiêm trang tề chỉnh, rộng lượng, khoan dung. Còn kẻ bất nhân thì đầy những trí thuật, rất khôn khéo linh lợi mà tình cảm đơn lạc, chỉ vì lợi, rối trá, gian ác, phản loạn, lừa trên gạt dưới ~~> + Thành ý: ý thành thật, không được rối trá + Chính tâm: lòng ngay thẳng, chính trực + Tu thân: là sử thân mình, tu chỉnh bản thân, sai thì sửa ngay, tu thân là việc làm hàng ngày. + Tề gia: lo toan, sửa sang gia đình chỉnh tề tốt đẹp. Khổng Tử dạy: giáo dục được người nhà mình mới có thể giáo dục được người khác. + Trị quốc: lo toan việc nước, bình trị được nước mình. + Bình thiên hạ: thu phục thiên hạ, làm thiên hạ thái bình - Nhìn chung trong học thuyết Nho giáo, cái gì được coi là tốt, là đẹp, là tiêu biểu cho con người đều được quy về người quân tử ~~> người quân tử chưa nói mà người ta đã tin, chưa hành động mà người ta đã kính, người quân tử nhất cử nhất động đều được thiên hạ ngợi ca, mọi hành vi đều được thiên hạ loi theo, mọi lời nói đều được thiên hạ bắt chước, kẻ ở xa thì đem lòng tưởng vọng, người ở gần thì không thấy chán. - Nhưng mặt trái của người quân tử cần chỉ ta là: Thứ nhất: + Quân tử là người có lễ giáo, có tôn ti chặt chẽ đến mức rườm rà trong những cộng đồng nhà, cộng đồng nước, cộng đồng thiên hạ. + Trong 3 cộng đồng, quân tử luôn lấy cộng đồng nhà làm gốc nên Nho giáo cho nhà có một sức mạnh khống chế rất to lớn đối với con người và có nuôi nghìn sợi dây chói buội con người một cách nghiệt ngã. + Nho giáo cho vô gia cư là nỗi bất hạnh lớn nhất của con người. Đau khổ nhất là những người không có nhà để gắn mình vào. 4 loại không có nhà để gắn mình vào: \ Quan: là người đan ông lớn tuổi không có vợ (Quan phu: người đàn ông chết vợ) \ Quả: là người đàn bà lớn tuối không có chồng, không lấy chồng,… \ Cô: là người con mồ côi cha mẹ \ Độc: là già mà chả có con, không ai nương tựa Thứ hai: + Quân tử cũng là người dĩ hòa vi quý, lấy hòa làm lẽ sống, trung dung trong mọi hoàn cảnh, mọi thời điểm, cuối cùng đi đến chỗ lựa gió xoay chiều. Tóm lại tiểu nhân là người nhỏ mọn, người không có tư cách, khả năng làm nên sự nghiệp gì đáng kể. Câu 7: Thực tiễn là gì? Các hình thức cơ bản của hoạt động thực tiễn? 1. Thực tiễn là gì? - Thực tiễn là những hoạt động vật chất có tính lịch sử, xã hội của con người nhằm cải tạo tự nhiên và xã hội. - Phạm trù thực tiễn bao hàm các nội dung sau đây: + Thực tiễn không phải bao gồm tất cả các hoạt động của con người (toàn bộ hoạt động của con người tựu chung có 3 loại: hoạt động vật chất; hoạt động tinh thần, hoạt động lý luận; hoạt động đảm bảo sinh tồn, nòi giống)) mà chỉ là những hoạt động vật chất nói chung hay nói theo thuật ngữ của Mác là hoạt động cảm tính của con người. + Nói thực tiễn là hoạt động vật chất: điều đó có nghĩa là trong quá trình hoạt động thực tiễn, con người phải sử dụng các phương tiện vật chất, công cụ vật chất, sức mạnh vật chất của mình tác động vào tự nhiên, xã hội để cải tạo làm biến đổi chúng phù hợp với nhu cầu của mình. + Hoạt động thực tiễn là quá trình tương tác giữa chủ thể và khách thể trong đó chủ thể hướng vào việc cải tạo khách thể trên cơ sở đó mà nhận thức khách thể. Vì vậy, thực tiễn trở thành mắt khâu trung gian nối liên ý thức con người với thế giới bên ngoài. KHÁCH THỂ (thế giới khách quan, sự vật hiện tượng, quá trình,…) <~~~~ H/Đ THỰC TIỄN ~~~~> CHỦ THỂ (con người, nhận thức, lý luận, khoa học,…) + Thực tiễn là hoạt động vật chất có tính chất loài (loài người): hoạt động thực tiễn không chỉ tiến hành bằng con người riêng lẻ mà phải bằng hoạt động của đông đảo quần chúng nhan dân trong xã hội, đó là hoạt động của nhiều tầng lớp, nhiều giai cấp. Chủ thể là tất cả quần chúng nhân dân, là cả xã hội trong một giai đoạn lịch sử nhất định. Do đó xét về nội dung cũng như phương thức thực hiện, thực tiễn có tính lịch sử xã hội. + Thực tiễn là những hoạt động vật chất có mục đích của con người nhằm cải tạo tự nhiên và xã hội. Nhưng hoạt động vật chất nào phá hoại tự nhiên, tàn phá xã hội đề là những hoạt động phản thực tiễn. 2. Các hình thức cơ bản của thực tiễn: - Các hình thức cơ bản của hoạt động thực tiễn: quá trình đó là: trình độ tri thức kinh nghiệm và trình độ tri thức lý luận. 1. Tri thức kinh nghiệm: - Tri thức kinh nghiệm là tri thức chủ yếu thu được từ quan sát và thí nghiệm. Nó nảy sinh một cách trực tiếp từ thực tiễn, từ lao động sản xuất đến đấu tranh xã hội hoặc từ các thí nghiệm. - Có 2 loại tri thức kinh nghiệm đó là: + Tri thức kinh nghiệm thông thường (tiền khoa học): thu nhận được từ những quan sát hàng ngày trong cuộc sống và lao động sản xuất. Những kinh nghiệm này thường được đúc kết trong các câu thành ngữ, tục ngữ, ca dao,… + Tri thức kinh nghiệm khoa học: là tri thức thu nhận được từ các thí nghiệm khoa học - Nhận xét: trong sự phát triển của xã hội, tri thức kinh nghiệm thông thường và tri thức kinh nghiệm khoa học ngày càng xâm nhập lẫn nhau. - Vai trò của tri thức kinh nghiệm: tri thức kinh nghiệm có khả năng, có vai trò không thể thiếu được trong cuộc sống hàng ngày của con người và càng có vai trò quan trọng trong đấu tranh cách mạng nhất là trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội – là một sự nghiệp rất mới mẻ và đầy khó khăn, phức tạp. Đó là quá trình cần phải có những kinh nghiệm hay của nhân dân lao động trong hoạt động thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội để chúng ta đúc kết thành những bài học quan trọng, kiểm tra, sửa đổi, bổ xung lý luận đã có, tiếp tục tổng kết, khái quát kinh nghiệm mới thành lý luận mới. 8 - Hạn chế: Tri thức kinh nghiệm có hạn chế vì nó đem lại sự hiểu biết về các mặt riêng rẽ, về các mối liên hệ bên ngoài sự vật và còn rời rạc. Ở trình độ tri thức kinh nghiệm, chưa thể nắm bắt được cái tất yếu sâu sắc nhất mối quan hệ bản chất của các sự vật hiện hượng. Vì vậy không nên coi thường tri thức kinh nghiệm, cũng không nên cường điệu tri thức kinh nghiệm, không nên dừng lại ở tri thức kinh nghiệm mà cần nâng lên trình độ tri thức lý luận 2. Tri thức lý luận: - Tri thức lý luận là tri thức khái quát từ tri thức kinh nghiệm, nó được biểu đạt bằng hệ thống các khái niệm, phạm trù, nguyên lý, quy luật của lý luận nói chung - Vai trò của tri thức lý luận: khác với tri thức kinh nghiệm, tri thức lý luận mang tính trừu tượng và khái quát cao. Nhờ đó lý luận đem lại sự hiểu biết sâu sắc về bản chất, tính tất nhiên, tính quy luật của sự vật hiện tượng khách quan. Nhận thức lý luận là nhận thức hướng vào bản chất quy luật của sự vật. Nhờ có ưu điểm đó nên lý luận có vai trò rất lớn đối với thực tiễn, góp phần biến đổi thực - Đó là bệnh cường điệu lý luận, tuyệt đối hóa lý luận, coi thường kinh nghiệm thực tiễn, coi lý luận là bất di bất dịch, tách rời lý luận khỏi thực tiễn, thiếu quan điểm lịch sử cụ thể. - Có 2 biểu hiện của bệnh giáo điều chủ nghĩa đó là: + Giáo điều lý luận: là rơi vào bệnh sách vở trong nghiên cứu học tập lý luận, nắm lý luận chỉ dừng lại ở câu chữ theo kiểu “cầm chương trích cú”. Hiểu lý luận một cách trừu tượng mà không thâu tóm được bản chất cách mạng và khoa học của nó. Thực chất là bệnh đọc sách mà không hiểu sách, không tiêu hóa được tri thức, không gắn lý luận với thực tiễn. Cho nên chống giáo điều lý luận ta phê phán bệnh sách vở, bệnh mọt sách. 9 + Giáo điều kinh nghiệm: giáo điều về hành động, áp dụng một cách dập khuôn, máy móc kinh nghiệm xây dựng xã hội chủ nghĩa của nước khác vào nước ta, của địa phương khác vào địa phương mình, của đơn vị khác vào đơn vị mình, của ngành khác vào ngành mình là áp dụng dập khuôn tiến hành chiến tranh cách mạng trong thời chiến vào xây dựng kinh tế trong thời bình. Phương hướng chung để khắc phục 2 căn bệnh này: chúng ta phải coi trọng cả lý luận và thực tiễn, coi trọng tổng kết thực tiễn, phải đổi mới tư duy lý luận, đổi mới lý luận của Đảng, đồng thời phải không ngừng nâng cao trình độ lý luận cho đội ngũ Đảng viên. Câu 09: Vai trò của thực tiến đối với nhận thức, lý luận, khoa học; liên hệ phê phán bệnh kinh nghiệm chủ nghĩa và bệnh giáo điều chủ nghĩa? 1. Vai trò của thực tiễn đối với nhận thức, lý luận, khoa học: thực tiễn là cơ sở, động lực, mục đích chủ yếu và trực tiếp của nhận thức lý luận khoa học. a. Thực tiễn là cơ sở của nhận thức, lý luận, khoa học: Lịch sử đã cho thấy con người bắt đầu sự tồn tại của mình bằng lao động sản xuất biến đổi giới tự nhiên. Chính từ trong quá trình hoạt động thực tiễn cải tạo thế giới buộc con người phải nhận thức thế giới. Do đó nhận thức, lý luận, khoa học ở con người mới được hình thành và phát triển bằng hoạt động thực tiễn con người bằng trực tiếp tác động vào sự vật, hiện tượng và quá trình của thế giới bát chúng bộc lộ những thuộc tính, những bí ẩn, những tính quy luật để cho con người nhận thức. Điều đó có nghĩa là thực tiễn cung cấp những tài liệu cho nhận thức, lý luận, khoa học.Mọi tri thức con người thu nhận được dưới dạng trực tiếp hay gián tiếp, từ thế hệ này truyền cho thế hệ khác đều nảy sinh từ hoạt động thực tiễn do đó không có thực tiễn thì không có nhận thức, không có lý nghiệm chân lý. Thực tiễn ở mỗi giai đoạn lịch sử có thể xác nhận được chân lý. + Tính tương đối thể hiện ở chỗ: Thực tiễn không phải bất biến đứng nguyên một chỗ mà luôn vận động, biến đổi và phát triển. Thực tiễn là một quá trình nên nhận thức chân lý cũng là một quá trình. Điều đó đòi hỏi chúng ta phải không ngừng đổi mới và phát triển lý luận khoa học cho phù hợp với thực tiễn mới. 3. Liên hệ bệnh kinh nghiệm chủ nghĩa và giáo điều chủ nghĩa: Nguyên nhân: Do vi phạm nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn mà dẫn tới 2 sai lầm cực đoan đó là bệnh kinh nghiệm chủ nghĩa và giáo điều chủ nghĩa. Đây là căn bệnh mà cán bộ Đảng viên ít nhiều mắc phải trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa qua và đã gây ra những tác hại nhất định. Vì vậy các đại hội Đảng đều đề ra nhiệm vụ là phải xây dựng phương pháp tư duy khoa học, chống chủ nghĩa kinh nghiệm và chủ nghĩa giáo điều. a. Bệnh kinh nghiệm chủ nghĩa: - Đó là khuynh hướng tuyệt đối hóa kinh nghiệm thực tiễn, hoàn toàn thỏa mãn kinh nghiệm bản thân, coi kinh nghiệm là tất cả, hạ thấp lý luận, coi thường lý luận khoa học, ngại học lý luận, không chịu vươn lên để nắm lý luận, không quan tâm đến tổng kết kinh nghiệm để đề xuất lý luận. - Hậu quả: + Dễ dẫn đến tư duy áng chừng, đại khái, thiếu chính xác, thiếu chặt chẽ trong công tác + Dễ rơi vào bệnh sự vụ trong công tác, làm việc không kế hoạch, thiển cận, tự mãn, thiếu nhìn xa trông rộng. Dễ dẫn đến coi thường chất xám, coi thường giới tri thức, coi thường đội ngũ cán bộ khoa học kĩ thuật. Dễ rơi vào khuynh hướng thủ cựu, phục cổ, bảo thủ trì trệ, không chịu đổi mới, không chịu làm cách mạng + Dễ nặng về quá khứ quá trình, lấy quá khứ quá trình làm tiêu chuẩn để đề bạt cán bộ,… - Chủ tịch HCM đã viết “kinh nghiệm mà không có thực tiễn cũng như một mắt sáng, một mắt mờ” b. Bệnh giáo điều chủ nghĩa: - Đó là bệnh cường điệu lý luận, tuyệt đối hóa lý luận, coi thường kinh nghiệm thực tiễn, coi lý luận là bất di bất dịch, tách rời lý luận khỏi thực tiễn, thiếu quan điểm lịch sử cụ thể. - Có 2 biểu hiện của bệnh giáo điều chủ nghĩa đó là: + Giáo điều lý luận: là rơi vào bệnh sách vở trong nghiên cứu học tập lý luận, nắm lý luận chỉ dừng lại ở câu chữ theo kiểu “cầm chương trích cú”. Hiểu lý luận một cách trừu tượng 3. Các loại đồ đựng để bảo quản đối tượng lao động như thùng phuy, nhà xưởng, kho tàng. Trên đây ta đã nói đến hai yếu tố đó là đối tượng lao động và tư liệu lao động song khi đã có hai yếu tố này thì quá trình sản xuất tạo ra của cải vật chất chỉ mới nằm trong khả năng cần phải có chủ thể kết hợp hai yếu tố đó lại thì quá trình sản xuất mới được tiến hành. c. Vị trí và mối quan hệ giữa các yếu tố của LLSX: Trong LLSX thì công cụ sản xuất là yếu tố động nhất , cách mạng nhất, là khí quan của ???, là sức mạnh của tri thức đã được vật thể hóa. Có tác dụng nối dài bàn tay và nhân lên sức mạnh của con người gấp nhiều lần. Chính do sự tiến bộ của công cụ sản xuất mà phân công lao động xã hội ngày càng phát triển. Nên công cụ sản xuất giữ vai trò quyết định trong tư liệu sản xuất, là thước đo trình độ chinh phục tự nhiên của con người, là tiêu chuẩn để phân biệt sự khác nhau giữa các thời đại kinh tế khác nhau trong lịch sử. C.Mác viết: “Những thời đại kinh tế khác nhau không phải ở chỗ chúng sản xuất ra cái gì mà là ở chỗ chúng sản xuất bằng cách nào với những tư liệu lao động nào”. Song trong mối quan hệ giữa con người với tự liệu sản xuất thì con người là yếu tố quyết định. Vai trò quyết định của con người trong mối quan hệ này thể hiện ở chỗ chính con người là chủ thể cải tạo tự nhiên, con người nhận thức được thế giới khách quan để chế tạo ra những tư liệu lao động phù hợp, cải tiến chúng và sử dụng chúng để cải biến hiện thực khách quan theo mục đích của mình. Vì vậy công cụ sản xuất nói riêng và tư liệu sản xuất nói chúng dù có ý nghĩa lớn đền đâu chăng nữa như các nguồn lực tài nguyên thiên nhiên, máy móc, công nghệ, nguyên nhiên liệu thực chất chỉ là những nguồn lực phụ thuộc vào con người. Nếu tách khỏi người lao động thì chúng không thể phát huy tác dụng được, không thể trở thành LLSX của xã hội được. Với ý nghĩa đó mà Đảng ta khẳng định: nguồn lực con người là nguồn lực của mọi nguồn lực Ngày nay, cùng với sự phát triển của LLSX, khoa học đã phát triển đến mức trở thành nguyên nhân trực tiếp của mọi sự biến đổi to lớn trong sản xuất và trong đời sống. Chưa bao giờ tri thức khoa học được vật hóa, kết tinh, thâm nhập vào các yếu tố của LLSX và cả QHSX như ngày nay. Điều mà Mác dự kiến: Khoa học trở thành LLSX trực tiếp, trở thành LLSX đọc lập từ thế kỷ 19 trở thành hiện thực. Vì vậy nhà tương lại học người Mỹ Allvin Foffler đã khẳng định: “ Tri thức có tính chất lấy không bao giờ hết được ”. Kết luận này còn cho chúng ta biết rằng dùng quyền lực tri thức đấu tranh cùng với việc sử dụng quyền lực bạo lục và của cải đấu tranh khác nhau xa và quyền móc ra đời muốn tiến hành sản xuất được bắt buộc nhiều người cùng làm cùng tiến hành một lúc mới sử dụng được công cụ. Như thế quá trình lao động đòi hỏi xã hội hóa thì mới tạo ra được sản phẩm. Nghĩa là sản phẩm làm ra không phải một người mà do nhiều người làm ra. - Trình độ của LLSX:Nói lên khả năng của con người thông qua việc sử dụng công cụ lao động, thực hiện quá trình cải biến giới tự nhiên nhằm đảm bảo cho sự sinh tồn và phát triển của mình. Trình độ của LLSX thể hiện ở năm điểm sau đây: 1. Trình độ của công cụ lao động 2. Trình độ tổ chức lao động xã hội. 3. Trình độ ứng dụng khoa học vào sản xuất. 4. Kinh nghiệm và kỹ năng của người lao động. 5. Trình độ phân công lao động. b. Vai trò quyết định của LLSX đối với QHSX: - Vì sao LLSX giữ vai trò quyết định QHSX? Theo quan điểm biện chứng, trong mối quan hệ giữa nội dung và hình thức thì nội dung bao giờ cũng quyết định hình thức và hình thức có sự tác động ngược trở lại nội dung. Trong mối quan hệ này thì LLSX là nội dung còn QHSX là hình thức. Vì vậy LLSX quyết định QHSX. - LLSX là yếu tố biến động nhất, cách mạng nhất là khởi điểm của mọi biến đổi trong phương thức sản xuất - Biểu hiện vai trò quyết định của LLSX với QHSX: 13 + LLSX như thế nào thì QHSX như thế ấy nghĩa là sự biến đổi của các quan hệ sản xuất tùy thuộc vào tính chất và trình độ phát triển của LLSX + Với một LLSX nhất định luôn đòi hỏi phải có một QHSX nhất định phù hợp với nó. + LLSX biến đổi thì QHSX cũng biến đổi theo. Điều đó đã được chứng minh bằng lịch sử của năm hình thái kinh tế xã hội. c. QHSX tác động trở lại đối với sự phát triển của LLSX. - QHSX tác động ngược trở lại sản xuất theo hai chiều trái ngược: phù hợp và không phù hợp. + Chiều phù hợp: Khi các QHSX phù hợp với tính chất và trình độ hiện có của LLSX thì chúng thực sự quyết định sự phát triển mạnh mẽ và không ngừng của các LLSX vì: 1. Khi các QHSX mới ra đời thì chúng tạo ra những quy luật kinh tế mới là những TaiLieuDaiHoc.comtải về 132.03 Kb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|