Sự suy vong của Đế quốc Kushan
Đến TK thứ 3 TL thì đế quốc Kushan bắt đầu tan rã. Sau khi vua Vasudeva I chết thì đế quốc Kushan bị phân làm 2 xứ đông và tây. Đến khoảng năm 290 TL Các triều đại Kushan bị Shapur I cầm đầu dân Sassanides lật đổ, rồi lên làm vua. Shapur I cũng đã đánh bại quân La-mã và bành trướng rất mạnh trong vùng. Các triều đại Sassanides cai trị vùng này từ 290 đến 651 TL.
Dưới thời Sassanides Bái Hỏa giáo lại trở thành quốc giáo, nhưng cũng rất dung hòa với những tôn giáo khác, nên PG vẫn có cơ hội phát triển mạnh. Chính vào thời kỳ này hai bức tượng Phật đồ sộ lớn nhất tòan cầu đứng cao 177 bộ đã dược tạc vào núi đá ở Bamiyan, Afghanistan vào năm 554, mà gần đây đã bị bọn cuồng tín Hồi giáo Taliban phá hũy vào tháng 3 năm 2001.
Đến TK thứ 5 thì đế quốc Sassanides bị tan rả bởi sự xâm lăng khác của rợ Hung nô mới và sau đó là sự lớn mạnh của triều đại Gupta ở Ấn và sự phục hồi Ấn giáo. Tuy vậy các triều vua về sau của Gupta lại hổ trợ mạnh mẽ cho PG, trong đó có việc tái dựng Phật học viện Nalanda vĩ đại hơn, và nâng lên tầm vóc quốc tế. Nhưng không lâu sau Ấn độ bị các thế lực Hồi giáo xâm lăng dẫn đến sự tàn lụi dần của PG.
Trần Trúc-Lâm
Seattle, Hè 2007
---o0o---
Tài Liệu tham khảo:
1) Wikipedia and other numerous websites.
2) Falk, Harry (2004): “The Kaniṣka era in Gupta records.” Silk Road Art and Archaeology X (2004), pp. 167-176.
3) Dobbins, K. Walton. (1971). The Stūpa and Vihāra of Kanishka I. The Asiatic Society of Bengal Monograph Series, Vol. XVIII. Calcutta.
4) H. Hargreaves, H. (1910-11): "Excavations at Shāh-jī-kī Dhērī"; Archaeological Survey of India, 1910-11, pp. 25-32.
5) Kumar, Baldev. 1973. The Early Kuṣāṇas. Page 95 New Delhi, Sterling Publishers.
6) Nicholas Sims-Williams (1998): "Further notes on the Bactrian inscription of Rabatak, with an Appendix on the names of Kujula Kadphises and Vima Taktu in Chinese." Proceedings of the Third European Conference of Iranian Studies Part 1: Old and Middle Iranian Studies. Edited by Nicholas Sims-Williams. Wiesbaden. 1998, pp. 79-93.
---o0o---
CHƯƠNG NĂM - TRIỀU ĐẠI GUPTA, HOÀNG ĐẾ HARSHAVARDHANA, VÀ PHẬT HỌC VIỆN NALANDA
1. Dẫn Nhập
2. BảngTóm Lược Các Mốc Lịch Sử
3. Thời Đại Gupta (320-550)
4. Triều Đại Harshavardhana (606-647)
5. Phật Học Viện Nalanda
6. Vài Nét Về Các Đại Sư Nổi Danh Chiêm Bái Tây Trúc Đương Thời
---o0o---
I) DẪN NHẬP
Ở Việt nam trong quá khứ, xem ra số học giả về lịch sử, văn học và tôn giáo ở Trung quốc thực khá đông đảo, nhất là thơ văn đời Đường, Tống, Minh, Thanh nhưng lại có rất ít chuyên gia khảo cứu về văn minh Ấn-độ dù đại đa số dân chúng Việt sùng bái Phật Gíao (PG), một tôn giáo bắt nguồn từ lưu vực sông Hằng; để tìm hiểu xem nguyên do gì mà đạo Phật bị tàn lụi ở trên quê hương mình, hầu từ đó rút tỉa được nhiều bài học hầu chấn hưng tín tâm cho Phật tử.
Như chúng ta đã biết lịch sử và văn minh Ấn Độ đã từng để lại dấu ấn lớn cho nhân lọai trong các sáng tạo về tôn giáo, học thuật, ngôn ngữ, tóan học, y học, kiến trúc, thiên văn...; thế nhưng, lại giống như Trung Hoa, những phát kiến của họ không được ứng dụng triệt để vào thực tiển đời sống nên sớm bị mai một, và bị kỷ thuật của người tây dương qua mặt. Ngay cả lịch sử của Ấn cũng không hề được ghi lại rõ nét chỉ vì họ quá quan tâm đến đạo học huyền bí, cho nên đất nước nhiều lần bị ngọai xâm cai trị. Những ngành học thuât của Ấn chỉ mới được hệ thống hóa gọi là Ấn học (Indology) và truyền bá dưới thời thực dân Anh (1757-1947). Hai người được xem là cha đẻ của ngành học này là William Jones (1746-1794) và Charles Wilkins (1749-1836). Năm 1784, the Asiatic Society of Bengal (Học Hội Á đông ở Bengal) được thành lập cùng với tập san Asiatic Researches đã đẩy mạnh những nghiên cứu, sao lục và ấn hành về văn minh Ấn.
Ở lục địa Ấn, trong thời đức Phật Thích Ca còn tại thế, đã có khá nhiều vua chúa các tiểu quốc quanh sông Hằng rất sùng bái PG và hổ trợ tăng già. Về sau, cũng nhờ những sự ủng hộ tích cực của các hòang đế lừng danh của đất Phật này mà PG đã được truyền bá khắp nơi trong và ngòai nước Ấn.
Sử sách Ấn và PG thường tôn vinh các vị hòang đế Phật tử, không những đã làm cho quốc gia thêm vĩ đại mà còn đem lại cho PG những giai đọan phát triển rực rỡ; đó là Ashoka Maurya (269-227 TTL.), Menander I (173-130 TTL.), Kanishka I (127-151 TL), các vua cuối của triều đại Gupta ở thề kỷ thứ 5 và Harshavardhana hay còn gọi là Harsha ở thế kỷ thứ 7 (606-647 TL).
---o0o---
II) BẢNG TÓM LƯỢC CÁC MỐC LỊCH SỬ
Chúng tôi đã từng đề cập đến các vị hoàng đế hộ pháp trước (xin xem những bài viết của cùng tác giả trên các websites PG); bài khảo lược này xin nói về các vị vua cuối của thời đại Gupta và hoàng đế Harshavardhana của triều kế tiếp; về các vị đại sư đã qua Tây Trúc chiêm bái cùng thời; và những liên hệ của họ với Phật Học Viện Nalanda nổi danh. Để có cái nhìn khái quát về giai đoạn ấy, chúng tôi đã tham khảo và xin trình bày bảng đối chiếu tóm lược các mốc Lịch Sử Ấn - Hoa cho đến thiên niên kỷ đầu TL để quý độc giả tiện theo dõi:
Lưu ý: Những tên danh nhân địa lý Ấn vốn bằng tiếng Hindu, khi được ghi âm theo chữ Latin thì có khá nhiều cách viết, nên dễ lẫn lộn.
NIÊN KỶ
|
ẤN ĐỘ
|
TRUNG QUỐC
|
2700 TTL
|
Văn minh Harappa
|
Thời Tam Hoàng, Ngũ Đế: Hoàng Đế (Hiên viên thị); Thiếu Hiệu (Kim thiên thị); Chuyên Húc (Cao dương thị)
|
1000 TTL
|
Giống Aryans tràn vào thung lũng sông Hằng
|
Nhà Tây Chu.
Kinh Dịch được biên tập
|
900 TTL
|
Trận chiến Mahabharata
|
Vua Hiếu vương nhà Tây Chu
|
800 TTL
|
Giống Aryans tràn đến vịnh Bengal. Bắt đầu thời đại Sử thi: Mahabharata được kết tập.
|
Vua Tuyên vương; Vua U-vương và Bao Tự, Tây Chu
|
550 TTL
|
Kết tập kinh Upanishads
|
Thời Xuân Thu (722 TTL – 481 TTL)
|
544 TTL
|
Đức Phật nhập Niết Bàn
|
Vua Cảnh Vương nhà Đông Chu
|
327 TTL
|
Đại đế Alexander xâm lăng Ấn
|
Thời Chiến Quốc 481 TTL - 221 TTL
|
324 TTL
|
Vua Chandragupta Maurya đánh bại vua Seleacus Nicator
|
Thời Chiến Quốc 481 TTL - 221 TTL
|
322 TTL
|
Triều Mauryas khởi đầu. Chandragupta thiết lập đế quốc đầu tiên của Ấn
|
Thời Chiến Quốc 481 TTL - 221 TTL
|
298 TTL
|
Bindusara lên ngôi
|
Thời Chiến Quốc 481 TTL - 221 TTL
|
272 TTL
|
Vua Ashoka trị vì
|
Thời Chiến Quốc 481 TTL - 221 TTL
|
180 TTL
|
Triều đại Mauryas sụp đổ của. Triều
Sungas nối tiếp
|
Cuối Tần Sơ Hán - Huệ Đế, nhà Tây Hán (hay Tiền Hán)
|
173-130 TTL
|
Vua Menander (Milinda) lập đế quốc Hy- Ấn.
|
Từ Triều của Vũ Hậu đến Hán Vũ Đế
|
145 TTL
|
Vua xứ Chola xâm lấn Tích Lan (Ceylon)
|
Vua Cảnh Đế, nhà Tiền Hán
|
58 TTL
|
Kỷ nguyên Krita-Malava-Vikram
|
Vua Tuyên Đế, Tiền Hán
|
30 TTL
|
Khởi đầu của triều Satvahana ở xứ Deccan
|
Vua Thành Đế, Tiền Hán
|
40 TL
|
Người Sakas cai trị thung lũng Indus và phía tây Ấn
|
Vua Quang Vũ Đế, Đông Hán hay Hậu Hán
|
50 TL
|
Tộc Kushan hùng mạnh dần
|
Vua Quang Vũ Đế, Hậu Hán
|
78 TL
|
Khởi đầu của thời kỳ Saka-Kushana
|
Vua Chương Đế, Hậu Hán
|
127-151TL (1)
|
Hoàng đế Kanishka I và đế quốc Kushan
|
Từ vua Hán Hòa đế đến vua Hoàn đế, Hậu Hán
|
320 TL
|
Vua Chandra Gupta I lập triều Gupta
|
Vua Nguyên Đế, nhà Đông Tấn
|
360 TL
|
Vua Samudra Gupta xâm chiếm đất bắc và hầu hết xứ Deccan
|
Vua Ai Đế, nhà Đông Tấn
|
380 TL
|
Vua Chandra Gupta II lên ngôi; Thời đại hòang kim của nền văn học phục sinh
Ấn-Gupta.
|
Bắc Triều:
- Vua An Đế, nhà Tấn
- Vua Đạo Võ Đế, Bắc Hậu Ngụy
|
405 TL (2)
|
Đại sư Pháp hiển (Fa-hein) chiêm bái
Phật tích khắp vương quốc Gupta.
|
Bắc Triều:
- Vua An Đế, nhà Tấn
- Vua Đạo Võ Đế, Bắc Hậu Ngụy
|
415 TL
|
Vua Kumara Gupta I lên ngôi
|
Vua Minh Nguyên Đế, Bắc hậu Ngụy
|
427 TL
|
Vua Kumara Gupta I cho khởi công xây dựng Phật Học Viện Nalanda.
|
Vua Thái Võ Đế, Bắc Hậu Ngụy
|
440 TL
|
Tổ Bodhidharma sinh ở nam Ấn, xứ của vua Pallava
|
Vua Thái Võ Đế, Bắc Hậu Ngụy
|
467 TL
|
Skanda Gupta lên ngôi
|
Vua Hiến Văn, Bắc Hậu Ngụy
|
476 TL
|
Năm sinh của nhà thiên văn Aryabhatta
|
Vua Thuận Đế, Nam Tống
|
530 TL
|
Tổ Bodhidharma theo thuyền đến Trung quốc, cặp bến Quảng châu.
|
Vua Tiết Mân Đế, Bắc: Hậu Ngụy
Vua Võ Đế, Nam: Lương
|
606 TL
|
Harshavardhana lên ngôi
|
Vua Văn Đế, nhà Tùy
|
622 TL
|
Bắt đầu triều đại Hejira
|
Cung đế Hựu, bị ép nhường ngôi cho Đại thừa tướng Lý Uyên, lập ra nhà Đường
|
629 TL
|
Đường Tăng Huyền Trang (Huan Tsang) đi Ấn thỉnh kinh
|
Vua Cao tổ Nhà Đường
|
649 TL
|
Vua Harshavardhana băng hà
|
Vua Thái Tôn, nhà Đường
|
672 TL
|
Đại sư Nghĩa Tịnh (I-Tsing) đến chiêm bái ở Ấn.
|
Vua Đường Cao Tôn, Vũ Hậu Tắc Thiên
|
711 TL
|
Muhammad Bin Qasim xâm lăng xứ Sind
|
Vua Duệ tôn, nhà Đường
|
892 TL
|
Khởi đầu của triều Chalukyas ở phía
đông
|
Vua Chiêu tôn, nhà Đường
|
985 TL
|
Triều Chola: Vua Rajaraja đăng quang
|
Vua Thái tôn, nhà Tống
|
1001 TL
|
Sultan Mahummad đánh bại Jaipal
|
Vua Chân tôn, Nhà Tống
|
1- Có chỗ ghi là 100-164
2- Có chỗ ghi là 399 đến 414
Qua bản tóm lược đối chiếu trên, ta nhận thấy có hai triều đại huy hòang của Ấn đã được thiết lập bởi hai vị vua cùng tên nhưng cách nhau đến gần 8 thế kỷ, là Chandragupta lập ra triều đại Maurya ở TK thứ 4 TTL (324-180 TTL), và vua Chandragupta I sáng lập ra thời đại Gupta (320-540) ở TK thứ 4 TL. Với tên vị vua sau đúng ra phải viết là Chandra Gupta I.
Có vài tác giả đã gom Hoàng đế Harsavardhana vào với giòng họ Gupta, có nơi lại còn viết là Harsavardhana Gupta. Điều này không đúng với lịch sử bởi vì thời đại Gupta huy hoàng đã chấm dứt vào cuối thế kỷ thứ 5, và triều đại của Harsavardhana mới xuất hiện ở đầu thế kỷ thứ 7.
---o0o---
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |