Thôø Phaät vaø Boà-taùt laø coát toû loøng nhôù ôn, cung kính vaø hoïc ñoøi theo haïnh nguyeän cuûa caùc Ngaøi

(Bodhisattva Avalokitesvara)

DANH HIEÄU. - Quaùn Theá AÂm, nghóa laø quaùn saùt tieáng keâu than cuûa chuùng sanh trong theá gian ñeå ñoä cho hoï thoaùt khoå.

TIEÀN THAÂN. - Thuôû ñöùc Phaät Baûo Taïng, Ngaøi laø thaùi töû con vua Voâ Traùnh Nieäm. Ngaøi theo vua cha ñeán nghe Phaät thuyeát phaùp vaø thænh Phaät cuøng Taêng chuùng veà cung cuùng döôøng. Do coâng ñöùc aáy, ñöôïc Phaät thoï kyù sau naøy laøm Boà-taùt hieäu laø Quaùn Theá AÂm, phuï taù ñöùc Phaät A Di Ñaø giaùo hoùa chuùng sanh vaø sau nöõa seõ thaønh Phaät hieäu laø Phoå Quang Coâng Ñöùc Sôn Vöông, (kinh Bi Hoa quyeån ba, phaåm Chö Boà-taùt boån thoï kyù).

HAÏNH NGUYEÄN. - Boà-taùt Quaùn Theá AÂm khoâng coù trong lòch söû theá giôùi naøy. Ngaøi laø vò Boà-taùt haàu caïnh ñöùc Phaät A Di Ñaø ôû theá giôùi Cöïc-laïc phöông taây. Coù choã noùi Ngaøi khoâng coá ñònh ôû theá giôùi naøo, tuøy chuùng sanh ôû ñaâu ñau khoå thì Ngaøi thò hieän ñeán cöùu ñoä. Quaùn Theá AÂm laø xem xeùt tieáng keâu ñau khoå cuûa chuùng sanh ôû ñôøi. Vì theá, Ngaøi laø hieän thaân cuûa töø bi. Choã naøo coù chuùng sanh khoå ñau laø coù Ngaøi hieän thaân ñeán ñaáy. Ngaøi haèng tuøy loaïi chuùng sanh hoùa thaân ñoä hoï. Coù nhieàu laàn Ngaøi hoùa thaân ngöôøi nöõ ñoä ñôøi, neân ngöôøi ta thöôøng goïi Ngaøi laø Phaät Baø.

BIEÅU TÖÔÙNG. - Nghieân cöùu veà hình töôïng Ngaøi, chuùng ta thaáy coù laém töôïng. Nhöõng töôïng y cöù theo giaû söû, nhö: Quaùn AÂm Haøi Nhi (theå theo coát truyeän Quaùn AÂm Thò Kính), Quaùn AÂm Nam Haûi, Quaùn AÂm Töû Truùc... Nhöõng töôïng y cöù theo caùc kinh phaùi Maät toâng, nhö: Quaùn AÂm Maõ Ñaàu, Quaùn AÂm Thieân Thuû Thieân Nhaõn, Quaùn AÂm Cöõu Dieän... Coù moät pho töôïng phoå thoâng nhaát laø Quaùn AÂm thanh tònh bình thuøy döông lieãu. Töôïng naøy Ngaøi Trí Khaûi haèng taùn döông, chuùng ta coá gaéng tìm hieåu.

Töôïng Ngaøi hình ngöôøi nöõ ñöùng treân hoa sen, tay maët caàm caønh döông, tay traùi caàm bình thanh tònh, trong bình ñöïng nöôùc cam loà. Chuùng ta haèng laïy möôøi hai caâu nguyeän sau khi tuïng phaåm Phoå Moân, coù caâu “Nam moâ thanh tònh bình thuøy döông lieãu, Quaùn AÂm Nhö Lai cam loà saùi taâm nguyeän”. Caâu nguyeän naøy ñaõ dieãn taû ñuùng hình töôïng Ngaøi. Giôø ñaây, chuùng ta tìm hieåu chi tieát qua hình töôïng ñoù.

THAÂM YÙ. - Taïi sao Boà-taùt Quaùn Theá AÂm laïi laø ngöôøi nöõ ? Theo kinh Di Ñaø noùi: ngöôøi sanh veà coõi Cöïc-laïc tuy chöa chöùng quaû Thaùnh vaãn khoâng coù töôùng nam, töôùng nöõ. Kinh A-haøm noùi: ngöôøi nöõ coù naêm chöôùng khoâng theå thaønh Phaät... Theá maø, Boà-taùt Quaùn Theá AÂm laïi hieän thaân ngöôøi nöõ ?

- Boà-taùt Quaùn Theá AÂm hieän thaân cuûa ñöùc töø bi. Muoán noùi leân tình thöông chaân thaønh tha thieát nhaát trong con ngöôøi, khoâng tình thöông naøo qua tình meï thöông con. Meï ñoái vôùi con laø tình thöông chaân thaønh thaâm thuùy bao la, khoù laáy caùi gì coù theå hình dung ñöôïc. Cho neân, ñöùc Quaùn Theá AÂm hieän thaân laø moät ngöôøi meï hieàn cuûa nhaân loaïi, hay cuûa taát caû chuùng sanh. Ngöôøi meï daàu baän coâng aên vieäc laøm gì, moät khi nghe tieáng con keâu khoùc, meï buoâng boû taát caû voäi vaøng chaïy laïi voã veà con. Ñöùc Quaùn Theá AÂm cuõng theá, duø baän vieäc giaùo hoùa ôû ñaâu, moät khi nghe tieáng keâu thöông cuûa chuùng sanh, Ngaøi lieàn hieän thaân ñeán an uûi. Vì theá, goïi Ngaøi laø Boà-taùt Quaùn Theá AÂm. Ngöôøi meï hieàn cuûa taát caû chuùng sanh, ngöôøi meï luùc naøo cuõng laéng nghe tieáng naác nôû töø coõi loøng cuûa ñaøn con daïi ñang ñaém chìm trong beå khoå meânh moâng, ñeå ñeán xoa dieäu, cöùu thoaùt khieán moïi khoå naõo ñeàu ñöôïc tieâu tan.

Tay maët Ngaøi caàm caønh döông lieãu laø töôïng tröng cho ñöùc nhaãn nhuïc. Tay traùi caàm bình thanh tònh ñöïng nöôùc cam loà laø töôïng tröng cho taâm töø bi. Chæ coù caønh döông lieãu môùi coù khaû naêng mang nöôùc cam loà röôùi maùt chuùng sanh.

Döông lieãu laø loaïi caây vöøa deûo vöøa meàm, gaëp gioù maïnh thì uoán mình theo chieàu gioù, gioù döøng laø trôû veà vò trí cuõ. Neáu cöùng nhö caønh caây lim, caây goõ thì gioù khoâng theå lay, moät khi bò gioù lay laø phaûi gaõy. Neáu yeáu nhö caønh lieãu thì chæ buoâng ruõ theo chieàu gioù. Cöùng quaù, meám quaù ñeàu khoâng coù söùc chòu ñöïng laâu daøi. Caønh döông nhôø söùc meàm deûo neân kheùo tuøy duyeân maø khoâng maát vò trí. Töùc laø tuy chìu theo caûnh maø khoâng bò caûnh chi phoái. Vì theá, caønh döông ñöôïc töôïng tröng cho ñöùc nhaãn nhuïc. Nhaãn nhuïc khoâng coù nghóa ai laøm sao cuõng ñöôïc, ai baûo gì cuõng nghe. Chính baûn chaát cuûa noù laø kheùo tuøy thuaän ngöôøi, ñeå höôùng daãn hoï, theo ñöôøng loái hay laäp tröôøng cuûa mình. Tuøy thuaän maø khoâng bò hoï chi phoái, ngöôïc laïi chi phoái ñöôïc hoï. Ngöôøi nhaãn nhuïc môùi troâng qua nhö raát yeáu heøn, kyø thaät hoï coù söùc maïnh phi thöôøng, ñaõ töï chieán thaéng ñöôïc tình caûm, ñöôïc phaûn öùng cuûa baûn naêng. Hoï ñaõ vöôït ra ngoaøi phaïm truø con ngöôøi phaøm tuïc, neáu laáy con maét phaøm tuïc nhìn hoï thì khoâng theå naøo hieåu noåi. Ngöôøi chöûi ta giaän, ngöôøi ñaùnh ta ñôû, ñoù laø baûn naêng töï veä cuûa taát caû moïi ngöôøi. Bò chöûi maø khoâng giaän, bò ñaùnh maø khoâng ñôû, aáy môùi laø vieäc khoù laøm, phi baäc thaùnh giaû khoù theå laøm ñöôïc. Haèng ngaøy chuùng ta soáng theo tình caûm, theo baûn naêng, thaáy nhöõng phaûn öùng nhö vaäy cho laø phaûi leõ, hôïp lyù. Neáu thaáy ngöôøi bò chöûi maø khoâng giaän..., chuùng ta lieàn ñaâm ra böïc töùc, khi deå hoï, cho laø keû heøn yeáu nhaùt nhuùa. Ñaâu ngôø, nhöõng keû aáy ñaõ ñöùng treân ñænh chuùng ta, maø ôû döôùi naøy chuùng ta vaãn töï cao töï ñaïi.

Nöôùc cam loà laø thöù nöôùc raát trong, maùt vaø thôm ngoït, do höùng ngoaøi söông maø ñöôïc. Chöõ cam laø ngoït. Chöõ loà ñoïc traïi chöõ loä, töùc laø söông hay moùc. Khi ngöôøi ta bò noùng böùc khoâ khan, neáu ñöôïc moät gioït nöôùc cam loà thaám vaøo coå seõ nghe ngoït ngaøo maùt röôïi. Nöôùc cam loà töôïng tröng cho loøng töø bi cuûa Boà-taùt. Khi chuùng sanh bò löûa phieàn naõo thieâu ñoát, thieát tha caàu cöùu nôi Boà-taùt, Ngaøi seõ mang nöôùc töø bi ñeán daäp taét vaø ñem laïi cho ngöôøi söï maùt meû an laønh. Chuùng ta ñang soáng trong nhaø löûa tam giôùi, ngoïn löûa phieàn naõo cuûa chuùng ta noåi chaùy raàn raàn, neáu khoâng coù gioït nöôùc töø bi cuûa Boà-taùt, chaéc haún taát caû chuùng ta ñeàu phaûi cheát thieâu trong loø phieàn naõo.

Töø bi laø loøng thöông khoâng vuï lôïi, khoâng phaân bieät thaân sô, khoâng thaáy coù quyù tieän, loøng thöông chaân thaät bình ñaúng. Söï quyù baùu cao caû cuûa noù, chæ coù nöôùc cam loà môùi ñuû tính caùch töôïng tröng. Nöôùc cam loà chaúng nhöõng cöùu ngöôøi qua côn khaùt chaùy coå, maø coøn ñem laïi cho ngöôøi muøi thôm ngon ngoït dòu. Töø bi chaúng nhöõng cöùu ngöôøi trong côn nguy khoán, maø coøn ñem laïi cho ngöôøi nguoàn an laïc voâ bieân. Bôûi tính chaát quyù baùu voâ thöôïng cuûa nöôùc cam loà nhö vaäy, neân phaûi ñöïng noù trong moät caùi bình thanh tònh. Vì cuûa quyù bao giôø cuõng ñöïng trong moùn ñoà quyù.

Bình thanh tònh laø töôïng tröng ba nghieäp trong saïch. Chuùng ta oâm aáp loøng töø bi muoán ra cöùu ñoä chuùng sanh, neáu thaân, mieäng, yù chöa trong saïch thì khoù mong thöïc hieän loøng töø bi. Neáu coá gaéng thöïc hieän, moät thôøi gian cuõng laïc veà danh hay vì lôïi. Ví nhö ngöôøi coù khoa y döôïc, saün saøng chöõa trò beänh khoå cho ngöôøi, khi nhöõng con beänh ñöôïc laønh, ñöông nhieân phaûi coù söï ñeàn ñaùp hay khen ngôïi treân baùo chí, neáu ngöôøi aáy yù chöa trong saïch deã noùng loøng danh lôïi. Do ñoù, daàn daàn laøm hoen oá loøng töø bi. Cho neân, muoán thöïc hieän loøng töø bi, ñieàu kieän tieân quyeát laø ba nghieäp phaûi thanh tònh.

Muoán mang nöôùc cam loà ra röôùi maùt chuùng sanh, phaûi duøng caønh döông laøm phöông tieän. Bôûi vì chuùng sanh trong ñôøi naøy nghieäp chöôùng quaù saâu daøy, ít khi thaáy leõ phaûi. Hoï chæ soáng theo baûn ngaõ, soáng vì duïc voïng cuûa hoï, khoù ai laøm cho hoï haøi loøng. Duø ngöôøi aáy saün saøng tieáp giuùp hoï trong khi khoán ñoán, maø hoï vaãn khoâng bieát ôn, ñoâi khi coøn phaûn boäi. Ngöôøi saün loøng töø bi ra teá ñoä chuùng sanh, neáu thieáu ñöùc taùnh nhaãn nhuïc thì söï teá ñoä khoù ñöôïc vieân maõn. Khoâng phaûi ai ai cuõng saün saøng ñöa tay cho ta dìu ra khoûi con ñöôøng nguy hieåm heát ñaâu, duø hoï laø nhöõng keû muø. Coù keû tin ñöa tay cho ta dìu ñi, song giöõa ñöôøng vaáp phaûi nhöõng hoøn ñaù nhoû, hay chaïm nhöõng goác caây, laø hoï söøng soä vôùi ta. Coù keû dìu ñi ñöôïc moät ñoaïn, hoï cho laø nhoïc nhaèn khoå sôû, khoâng muoán ñi nöõa, roài kieám chuyeän laøm khoù deã ta. Coù keû khoâng öng ñöa tay cho ta dìu, laïi coøn maéng nhieác ta thaäm teä. ÔÛ nhöõng tröôøng hôïp ñoù, duø ta coù thieän chí muoán cöùu giuùp hoï theá maáy, neáu thieáu ñöùc nhaãn nhuïc, thöû hoûi ta coù theå laøm ñöôïc vieäc gì ? Bôûi theá, ngöôøi hoïc ñaïo töø bi tröôùc phaûi taäp ñöùc nhaãn nhuïc khi nhaãn nhuïc ñöôïc thuaàn roài môùi ra thöïc hieän töø bi. Chöa taäp ñöôïc ñöùc nhaãn nhuïc ñaõ voäi ra thöïc haønh töø bi, chaúng nhöõng khoâng laøm ñöôïc haïnh töø bi, maø laïi phaùt sanh saân haän laø khaùc. Cho neân, phaûi coù caønh döông roài, sau môùi nhuùng nöôùc cam loà röôùi maùt chuùng sanh.

Ñeå thaáy roõ coâng haïnh töø bi, chuùng ta haõy nghe ñoaïn vaên taùn döông naêng löïc nhaønh döông cuûa ngaøi Thieân Thai:

“Thuøy döông lieãu bieán saùi cam loà, tröø nhieät naõo dó giai ñaéc thanh löông, taàm thinh cöùu khoå ö töù sanh, thuyeát phaùp ñoä thoaùt ö luïc ñaïo, baåm töø bi kieân coá chi taâm, cuï töï taïi ñoan nghieâm chi töôùng, höõu caàu giai öùng, voâ nguyeän baát tuøng, coá ngaõ tri löu, ñoan thöøa tònh quaùn, thaønh tuïng maät ngoân, gia trì phaùp thuûy. Thò thuûy giaû, phöông vieân tuøy khí, dinh hö nhaäm thôøi, xuaân döông ñoâng ngöng, khaåm löu löông chæ, haïo haïo hoà, dieäu nguyeân maïc traéc, thao thao hoà, linh phaùi nan cuøng, bích giaùng taøng long, haøn ñaøm taåm nguyeät, hoaëc taïi quaân vöông long buùt haï, taùn taùc aân ba, hoaëc cö Boà-taùt lieãu chi ñaàu saùi vi cam loà, nhaát ñích taøi trieâm, thaäp phöông caâu tònh”.

Dòch:

“Caàm nhaønh döông (Ngaøi) röôùi nöôùc cam loà leân khaép caû, tröø nhieät naõo (Ngaøi) laøm cho moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc taém trong doøng suoái thanh löông. Nghe tieáng keâu maø cöùu khoå cho töù sanh, Ngaøi thuyeát phaùp ñeå ñoä thoaùt cho luïc ñaïo. Saün taâm nieäm töø bi kieân coá, ñuû daùng veû töï taïi trang nghieâm, khoâng ai caàu maø chaúng öùng, khoâng nguyeän naøo maø chaúng thaønh. Cho neân, chuùng con laø keû xuaát gia, an truï trong tònh quaùn, chí thaønh ñoïc laïi maät ngoân vaø gia trì phaùp thuûy. Tònh thuûy naøy vuoâng troøn tuøy theo bình chöùa ñöïng, coù hay khoâng cuõng tuøy tieát tuøy thôøi. Muøa xuaân laø loaõng, muøa ñoâng thì ñaëc, khi chaûy khi ñoïng thaät laø meânh moâng; nguoàn saâu khoù löôøng, chaûy maõi thao thao, thaät laø doøng linh khoân tuyeät. ÔÛ trong khe ñaù, nöôùc ngaâm boùng loaøi roàng, ôû döôùi ao thu, nöôùc taåm laáy boùng nguyeät. Tònh thuûy naøy hoaëc ñoïng döôùi ngoøi buùt cuûa ñaáng quaân vöông ñeå roài laøm traøn ngaäp soùng aân, hoaëc naèm treân ñaàu nhaønh döông lieãu cuûa vò giaùc höõu tình ñeå röôùi thaønh cam loà linh dieäu. Chæ caàn moät gioït nöôùc röôùi leân laø möôøi phöông ñeàu ñöôïc saïch trong”.

Muoán dieãn taû loøng töø bi cao caû cuûa Boà-taùt Quaùn Theá AÂm, taùc giaû duøng gioït nöôùc nhaønh döông, thaät laø linh ñoäng bieán aûo. Nöôùc khoâng coá ñònh ôû moät hình thöùc naøo, tuøy duyeân bieán chuyeån, coù khi laø theå loûng, coù khi laø theå cöùng, coù luùc laïi bieán thaønh hôi. Neáu chuùng ta chaáp nöôùc chæ coù ôû theå loûng, töùc khoâng hieåu ñöôïc nöôùc. Khoâng phaûi chæ ôû moät hình thöùc coá ñònh, maø linh ñoäng tuøy duyeân. Ñuû duyeân cô caûm thì Boà-taùt öùng hieän.

Nöôùc khi ñoïng döôùi hoà thu trong xanh in hieän boùng traêng, khi loùng trong khe ñaù laøm nhaø cöûa loaøi roàng, luùc chaûy aàm aàm thaønh suoái gaøo thaùc ñoå, thaät khoâng theå löôøng ñöôïc dieäu duïng cuûa nöôùc. Loøng töø bi cuûa Boà-taùt cuõng theá, meânh moâng nhö beå caû bao haøm taát caû chuùng sanh, traøn treà nhö ngoïn trieàu leân mang haïnh phuùc cho moïi loaøi thoï höôûng. Baát cöù nôi naøo, choán naøo coù caûm thì Boà-taùt ñeàu öùng hieän. Söï öùng hieän tuøy theo caên taùnh chuùng sanh, keû thaáy Boà-taùt ôû hình thöùc naøy, ngöôøi caûm Boà-taùt nôi töôùng traïng khaùc. Töïu trong coù caûm thoâng nhaát ñònh coù linh öùng.

Chæ moät gioït nöôùc (nhoû möïc) ñoïng döôùi ngoøi buùt cuûa haøng vua chuùa cuõng ñuû laøm cho muoân daân thaám nhuaàn ôn vuõ loä. Hoaëc moät gioït nöôùc (gioït cam loà) naèm treân ñaàu nhaønh döông lieãu cuûa baäc Boà-taùt cuõng ñuû giaûi thoaùt moïi loaøi chuùng sanh. Loøng töø bi khoâng phaûi chæ coù ôû trong taâm Boà-taùt, trong taâm nhöõng keû tu haønh, maø coøn coù ôû trong loøng baäc ñeá vöông, trong loøng keû coù quyeàn theá. Cho neân, ai cuõng coù theå laø baäc cöùu khoå chuùng sanh, mieãn hoï phaùt taâm töø bi. Töø bi khoâng phaûi laø gia baûo daønh rieâng cho caùc baäc tu haønh, maø noù laø cuûa chung taát caû nhaân loaïi. Duø ôû hoaøn caûnh naøo, tröôøng hôïp naøo, cuõng coù theå thöïc hieän töø bi ñöôïc, neáu trong loøng chöùa saün töø bi.

Qua nhöõng lôøi taùn döông treân, chuùng ta thaáy loøng töø bi cao caû khoân löôøng. Chuùng ta leã töôïng ñöùc Quaùn Theá AÂm luoân luoân phaûi ghi nhôù hai ñöùc taùnh caên baûn cuûa Ngaøi: nhaãn nhuïc vaø töø bi, ñeå ñem aùp duïng vaøo baûn thaân chuùng ta. Coù theá, söï leã baùi môùi thaät laø höõu ích vaø caàn thieát voâ cuøng.



BOÀ TAÙT ÑAÏI THEÁ CHÍ

(Bodhisattva Mo hasthanapraøta)

DANH HIEÄU. - Theo kinh Quaùn Voâ Löôïng Thoï Ñaïi Theá Chí coù nghóa laø duøng aùnh saùng trí tueä soi khaép heát thaûy, khieán chuùng sanh trong ba ñöôøng aùc ñöôïc giaûi thoaùt vaø ñöôïc naêng löïc voâ thöôïng.

TIEÀN THAÂN. - Thuôû xa xöa ôû theá giôùi Voâ Löôïng Ñöùc Töïu An Laïc thò hieän coù ñöùc Phaät hieäu Kim Quang Sö Töû Du Hyù ra ñôøi hoùa ñoä chuùng sanh.

Trong nöôùc coù oâng vua hieäu Oai Ñöùc, laáy chaùnh phaùp trò daân neân cuõng goïi laø Phaùp vöông. Trong nöôùc aáy khoâng coù ngöôøi nöõ, toaøn laø do hoùa sanh. Vua kính thôø ñöùc Phaät Kim Quang Sö Töû Du Hyù khoâng bieát moûi nhaøm. Moät hoâm, vua toïa thieàn Tam muoäi, khi xuaát ñònh thaáy hai hoa sen moïc beân taû höõu, trong moãi hoa sen coù moãi ñoàng töû, roài cuøng nhaø vua ñeán Phaät nghe phaùp. Vua Oai Ñöùc ñoù laø tieàn thaân Phaät Thích Ca, hai vò ñoàng töû laø Boà-taùt Quaùn Theá AÂm vaø Ñaïi Theá Chí.

(Quaùn Theá AÂm Boà-taùt Thoï Kyù kinh)

Laïi moät thuôû khaùc, Ngaøi laø con trai thöù cuûa vua Voâ Traùnh Nieäm teân Ni-ma. Ngaøi ñöôïc thaân thöøa cuùng döôøng ñöùc Phaät Baûo Taïng vaø phaùt nguyeän ñoä sanh, ñöôïc Phaät thoï kyù: sau naøy laøm Boà-taùt hieäu laø Ñaéc Ñaïi Theá (Ñaïi Theá Chí), phuï taù beân caïnh ñöùc Phaät A Di Ñaø ôû coõi Cöïc-laïc. Vaø, sau nöõa Ngaøi seõ thaønh Phaät hieäu laø “Thieän Truï Coâng Ñöùc Baûo Vöông”, ôû theá giôùi Ñaïi Theá.

(Kinh Bi Hoa, quyeån ba, phaåm Chö Boà-taùt Boån Thoï Kyù).

HAÏNH NGUYEÄN. - Ngaøi duøng phaùp moân Nieäm Phaät Tam muoäi ñeå töï tu vaø hoùa ñoä chuùng sanh. Trong hoäi Laêng Nghieâm, ñöùc Phaät Thích Ca hoûi choã sôû tu sôû ñaéc cuûa caùc vò La-haùn vaø Boà-taùt, Ngaøi töï thuaät: “Thôøi ñöùc Phaät Sieâu Nhaät Nguyeät Quang daïy con nieäm Phaät Tam muoäi... Nhôn ñòa xöa cuûa con duøng taâm nieäm Phaät nhaäp voâ sanh nhaãn. Nay ôû theá giôùi naøy, con tieáp ñoä ngöôøi nieäm Phaät veà Tònh ñoä...”. Ñöùc Quan Theá AÂm duøng loøng töø bi laêùng nghe tieáng ñau khoå ñeán cöùu ñoä chuùng sanh, ñöùc Ñaïi Theá Chí duøng aùnh saùng trí tueä soi ñöôøng cho chuùng sanh ñöôïc giaûi thoaùt.

BIEÅU TÖÔÙNG. - Ngaøi ñöùng beân höõu ñöùc Phaät A Di Ñaø, töôùng ngöôøi cö só coå ñeo chuoãi anh laïc, tay caàm hoa sen xanh. Ñaây laø loái thôø Di Ñaø tam toâng: Ñöùc Phaät Di Ñaø ôû giöõa, beân taû Boà-taùt Quaùn Theá AÂm, beân höõu Boà-taùt Ñaïi Theá Chí.

MAÄT YÙ. - Boà-taùt hình ngöôøi cö só ñeå noùi leân haïnh nguyeän ñoä sanh cuûa Ngaøi luoân luoân gaàn guõi quaàn chuùng. Bôûi vì muoán caûm thoâng nhau thì tröôùc phaûi cuøng hình thöùc nhö nhau. Boà-taùt laø baïn laønh cuûa chuùng sanh, cho neân mang hình thöùc ngöôøi cö só ñeå deã laên loän trong nhaân gian, maø hoùa ñoä hoï.

Hoa sen xanh töôïng tröng thanh tònh, töùc laø ñoaïn ñöùc. Duøng trí tueä döùt saïch taát caû phieàn naõo nhieãm oâ, cöùu vôùt chuùng sanh leân khoûi vuõng buøn aùc tröôïc.

Muoán cöùu vôùt chuùng sanh veà tònh ñoä, tröôùc phaûi daïy hoï döùt saïch phieàn naõo ueá oâ. Vì theá, danh hieäu Ngaøi ñaõ noùi leân yù nghóa vaän duïng aùnh saùng trí tueä chieáu soi cho chuùng sanh thaáy roõ nhöõng ueá tröôïc nôi mình, ñoàng thôøi giuùp cho hoï coù söùc maïnh ñoaïn tröø nhöõng ueá tröôïc aáy, nhieân haäu ñöa hoï veà Tònh Ñoä.

Moãi ñöùc Phaät ñeàu ñaày ñuû hai ñöùc taùnh quan troïng laø töø bi vaø trí tueä. Thieáu moät trong hai ñöùc taùnh naøy, khoâng bao giôø thaønh Phaät. Cho neân, thôø töôïng tam toâng ñeå bieåu thò yù nghóa naøy. Ñöùc Phaät Thích Ca coù hai vò Boà-taùt phuï taù laø Vaên Thuø vaø Phoå Hieàn. Ngaøi Vaên Thuø töôïng tröng trí tueä. Ngaøi Phoå Hieàn laø ñaïi haïnh töø bi. Ñöùc Phaät Di Ñaø cuõng theá, coù hai Boà-taùt phuï taù laø Quaùn AÂm vaø Theá Chí. Ñöùc Quaùn AÂm töôïng tröng töø bi, Boà-taùt Theá Chí töôïng tröng trí tueä. Töø bi ôû beân taû, trí tueä ôû beân höõu, ñeå bieåu thò trí tueä luùc naøo cuõng daãn ñaàu thì töø bi môùi thaønh töïu.

Chuùng ta thôø Phaät, leã Phaät luoân luoân phaûi hoïc taäp vaø thöïc haønh hai haïnh naøy. Coù theá, söï thôø Phaät leã Phaät môùi ñaày ñuû yù nghóa.



BOÀ TAÙT VAÊN THUØ SÖ LÔÏI

(Bodhisattva Manjusri)

DANH HIEÄU. - Vaên Thuø Sö Lôïi cuõng goïi laø Maïn Thuø Thaát Lî, dòch nghóa laø “Dieäu Ñöùc, Dieäu Caùt Töôøng”. Vì thaáy roõ Phaät taùnh, moïi ñöùc ñeàu troøn ñaày, khoâng söï raøng buoäc naøo chaúng döùt, neân goïi Dieäu Ñöùc.

TIEÀN THAÂN. - Thuôû xöa, Ngaøi laø con thöù ba vua Voâ Traùnh Nieäm teân laø Thaùi töû Vöông Chuùng. Do cuùng döôøng ñöùc Phaät Baûo Taïng vaø phaùt nguyeän ñoä sanh neân ñöôïc hieäu laø Vaên Thuø Sö Lôïi vaø ñöôïc thoï kyù sau naøy seõ thaønh Phaät ôû theá giôùi thanh tònh Voâ Caáu Baûo Chæ, hieäu laø Phaät Vaên Thuø (Kinh Bi Hoa).

Laïi, trong kinh Phaùp Hoa cheùp: Thôøi ñöùc Phaät Nhaät Nguyeät Ñaêng Minh, Ngaøi laø Boà-taùt Dieäu Quang thoï trì kinh Phaùp Hoa. Taùm ngöôøi con cuûa Phaät Nhaät Nguyeät Ñaêng Minh ñeàu theo hoïc vôùi Ngaøi, sau naøy caùc vò aáy ñeàu thaønh Phaät, trong soá ñoù coù Phaät Nhieân Ñaêng vaø Di Laëc. (Kinh Phaùp Hoa)

HAÏNH NGUYEÄN. - Ngaøi laø vò Boà-taùt hieåu thaáu Phaät taùnh, ñaày ñuû ba ñöùc: Phaùp thaân, Baùt-nhaõ, Giaûi thoaùt; haèng ñem ba ñöùc aáy giaùc ngoä chuùng sanh. Ngaøi laø hieän thaân cuûa caên baûn trí, cho neân trong haøng Boà-taùt Ngaøi laø Thöôïng thuû. Trong caùc hoäi thuyeát phaùp cuûa ñöùc Phaät Thích Ca, Ngaøi luoân hieän thaân trôï hoùa.

BIEÅU TÖÔÙNG. - Tay maët Ngaøi caàm kieám saéc beùn. Tay traùi caàm hoa sen xanh. Mình ngoài treân löng Sö Töû xanh. Coù nôi Ngaøi hieän töôùng ngöôøi xuaát gia, vì vôùi tö caùch trôï hoaù cuøng ñöùc Phaät Thích Ca neân phaûi hieän thaân ngöôøi xuaát gia nhö caùc vò Tyø-kheo. Coù choã thôø Ngaøi vôùi hình thöùc ngöôøi cö só ñoäi muõ, maëc giaùp, caàm kieám. Nhö Thieän Taøi Ñoàng Töû taùn thaùn:

“Thaân maëc giaùp nhaãn nhuïc,

Tay caàm göôm trí tueä,

Töï taïi haøng quaân ma,

Xin thöông xoùt cöùu vôùt toâi.

(Kinh Hoa Nghieâm taäp ba, phaåm phaùp giôùi, Hoøa Thöôïng Trí Tònh dòch)

THAÂM YÙ. - Ngaøi Vaên Thuø töôïng tröng caên baûn trí. Tay maët Ngaøi caàm kieám laø bieåu thò trí ñöùc. Duøng trí tueä saùng suoát phaù tan taát caû voâ minh haéc aùm. AÙnh saùng trí tueä soi ñeán ñaâu, haéc aùm tan ñeán ñaáy. Nhö duõng só caàm kieám beùn xoâng pha trong traän maïc, chieác lieám lia ñeán ñaâu thì ñaàu giaëc rôi ñeán ñaáy. Söùc trí tueä voâ cuøng maõnh lieät, nhö thanh kieám baùu cöùng chaéc san saûng, duø chaïm phaûi cuøng loaïi kim khí vaãn khoâng bò khôøn meû, maø coù theå chaët ñöùt taát caû.

Tay traùi Ngaøi caàm hoa sen xanh, bieåu thò ñoaïn ñöùc. Ñoái vôùi töï thaân cuõng do söùc trí tueä döùt saïch moïi nhieãm oâ tham aùi, nhö hoa sen ôû trong buøn maø khoâng nhieãm buøn. Boà-taùt khoâng phaûi ngöôøi aån nôi non cao röøng thaåm, soáng trong caûnh thanh tònh u nhaøn, maø laø ngöôøi soáng chung ñuïng vôùi quaàn chuùng, laên loän trong ñaùm buïi traàn ñeå cöùu ñoä chuùng sanh, neân coù luùc ra laøm vua, coù luùc laøm quan, cuõng coù khi laøm keû taät nguyeàn cuøng khoå... tuy soáng trong duïc laïc daãy ñaày, maø Boà-taùt vaãn giöõ taâm thanh tònh khoâng bò oâ nhieãm nhö ngöôøi ñôøi. Ñoù laø nhôø trí tueä döùt saïch tham aùi, vieân thaønh ñoaïn ñöùc.

Chieác giaùp Ngaøi mang treân ngöôøi goïi laø giaùp nhaãn nhuïc. Nhôø noù neân caùc muõi teân thò phi khoâng xaâm phaïm vaøo thaân. Noù che chôû cho Boà-taùt veïn toaøn taâm töø bi; boïn giaëc saân haän oaùn thuø khoâng theå naøo xuùc naõo ñöôïc haïnh nguyeän cuûa Boà-taùt. Boà-taùt khoâng bao giôø rôøi chieác giaùp nhaãn nhuïc. Thieáu noù Boà-taùt khoâng theå naøo thöïc hieän ñöôïc taâm Boà-ñeà.

Con Sö töû laø bieåu thò coâng naêng cuûa trí tueä. Bôûi vì sö töû laø chuùa sôn laâm, moät tieáng roáng cuûa noù muoân thuù ñeàu neùp phuïc. Boà-taùt do trí tueä vieân maõn hay thuyeát phaùp phaù deïp taát caû taø tuyeát. Moät phen chaùnh phaùp vang leân, moïi taø thuyeát ñeàu aån naùu. Nhö moät phen sö töû roáng leân thì muoân thuù ñeàu kinh taâm taùn ñôûm.

Chuùng ta thôø phuïng, ñaûnh leã Boà-taùt Vaên Thuø laø ñeå höôùng veà trí tueä saün coù cuûa chuùng ta. Laâu roài, chuùng ta maõi soáng quay cuoàng theo voâ minh tham aùi, troâi laên trong bieån sanh töû luaân hoài, chòu chaäp choàng muoân noãi khoå ñau. Giôø ñaây, chuùng ta haõy tænh daäy, quay veà vôùi trí tueä saün coù cuûa mình, duøng thanh göôm trí tueä chaët ñöùt löôùi tham aùi ñeå vöôït ra khoûi beå khoå thaâm saâu. Chæ coù trí tueä môùi ñuû coâng naêng cöùu ta ra khoûi voøng luaân hoài nghieäp baùo. Sau khi, töï cöùu ñöôïc mình baèng khaû naêng trí tueä, chuùng ta laïi duøng noù tuyeân döông chaùnh phaùp hoùa ñoä quaàn meâ. Ñöôïc vaäy, phaàn töï lôïi vaø lôïi tha môùi ñöôïc ñaày ñuû. Tuy nhieân, ngöôøi chieán só muoán chieán thaéng keû thuø phieàn naõo, muoán cöùu thoaùt moïi ngöôøi ra khoûi voøng keàm haûm cuûa chuùng thì luùc naøo trong ngöôøi cuõng khoâng rôøi chieác giaùp nhaãn nhuïc. Ñöôïc theá, môùi chaéc chaén thaønh coâng. Cuõng vaäy, chuùng ta muoán töï giaùc giaùc tha thì haïnh nhaãn nhuïc khoâng luùc naøo daùm xao laûng. Coù thöïc haønh ñöôïc nhö vaäy, môùi xöùng ñaùng ñaûnh leã ñöùc Vaên Thuø tay caàm kieám, mình maëc giaùp; ngoài treân löng sö töû.



BOÀ TAÙT PHOÅ HIEÀN

Bodhisattva Vi’ svabhadhra hoaëc SAMANTABHADRA

DANH HIEÄU. - Phoå Hieàn laø vò hieàn raát gaàn baäc thaùnh hay giaùo hoùa khaép taát caû choã. Ñöùc ñoä khaép taát caû phaùp giôùi; kheùo hay ñieàu phuïc thuaän thaûo goïi laø å Hieàn. Ñieàu thieän vi dieäu khaép taát caû choã goïi laø Phoå.

TIEÀN THAÂN. - Thuôû xöa, Ngaøi laø con thöù tö vua Voâ Traùnh Nieäm teân laø Naêng Ñoä. Do cuùng döôøng ñöùc Phaät Baûo Taïng vaø phaùt nguyeän ñoä sanh, Ngaøi ñöôïc Phaät thoï kyù sau naøy tu haïnh Boà-taùt seõ ñöôïc teân laø Kim Cöông Trí Hueä Quang Minh Coâng Ñöùc vaø seõ thaønh Phaät ôû theá giôùi Baát Huyeàn phöông Ñoâng hieäu laø Phoå Hieàn Nhö Lai (Kinh Bi Hoa).

HAÏNH NGUYEÄN. - Boà-taùt Phoå Hieàn coù möôøi haïnh nguyeän lôùn.

1. Leã kænh chö Phaät

2. Khen ngôïi Nhö Lai

3. Cuùng döôøng khaép caû

4. Saùm hoái nghieäp chöôùng

5. Tuøy hæ coâng ñöùc

6. Thænh Phaät chuyeån phaùp luaân

7. Thænh Phaät thöôøng ôû ñôøi

8. Thöôøng theo hoïc Phaät

9. Haèng tuøy thuaän chuùng sanh

10. Hoài höôùng khaép heát.

(Kinh Hoa Nghieâm, phaåm Phoå Hieàn haïnh nguyeän)

Laïi, trong hoäi Laêng Nghieâm, Phaät hoûi veà caên vieân thoâng, Ngaøi thuaät:

“Con ñaõ töøng laøm con caùc vò Phaùp Vöông nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, chö Phaät möôøi phöông daïy ñeä töû coù caên Boà-taùt ñeàu tu haïnh Phoå Hieàn, laø do con maø ñaët teân. Baïch Theá Toân ! Con duøng taâm nghe vaø phaân bieät nhöõng hieåu bieát cuûa chuùng sanh, neáu ôû phöông khaùc ngoaøi soá theá giôùi nhö caùt soâng Haèng, coù moät chuùng sanh trong taâm phaùt minh haïnh Phoå Hieàn, khi aáy con cöôõi voi traéng saùu ngaø phaân thaân traêm ngaøn ñeán khaép caùc choã kia. Duø ngöôøi kia bò nghieäp chöôùng saâu naëng chöa thaáy ñöôïc con, con ôû trong toái xoa ñaàu, an uûi uûng hoä, khieán ngöôøi kia ñöôïc thaønh töïu...”

(Kinh Laêng Nghieâm, chöông Phoå Hieàn)

BIEÅU TÖÔÙNG. - Caên cöù vaøo töôïng Thích Ca tam toâng, Boà-taùt Phoå Hieàn haàu beân taû ñöùc Phaät Thích Ca, Boà-taùt Vaên Thuø haàu beân höõu. Boà-taùt Phoå Hieàn thôø rieâng vôùi hình thöùc ngö cö só, cöôõi voi traéng saùu ngaø, hai tay chaép laïi.

THAÂM YÙ. - Ngaøi töôïng tröng cho chaân lyù, Vaên Thuø töôïng tröng chaân trí, lyù trí dung thoâng. Hoaëc Ngaøi töôïng tröng cho tam muoäi, Vaên Thuø töôïng tröng cho Baùt-nhaõ. Hoaëc Ngaøi töôïng tröng cho haïnh, Vaên Thuø töôïng tröng cho giaûi, haïnh giaûi vieân dung. Hoaëc Ngaøi töôïng tröng cho töø bi, Vaên Thuø töôïng tröng cho trí tueä. Ñöùc Phaät duøng chaân trí thaâm ñaït chaân lyù, vì theá bieåu thò hai vò Boà-taùt phuï taù hai beân. Hoaëc ñöùc Phaät Bi, Trí vieân maõn, neân hai Ngaøi thöôøng coù maët beân traùi, beân phaûi ñöùc Phaät.

Rieâng töôïng Boà-taùt Phoå Hieàn ngoài treân löng voi traéng saùu ngaø ñeå bieåu thò haïnh nguyeän roäng lôùn. Trong caùc loaøi thuù, veà söùc maïnh chuyeân chôû, con voi laø maïnh hôn caû. Noù hay chuyeân chôû ngöôøi vaø vaät töø choã naøy ñeán choã khaùc. Boà-taùt Phoå Hieàn cuõng theá, duøng ñaïi haïnh hoùa ñoä chuùng sanh, ñöa hoï töø bôø meâ ñeán beán giaùc. Laïi, con voi aáy traéng coù saùu ngaø, bieåu thò Boà-taùt tuy coøn laên loän trong traàn ñeå hoùa ñoä chuùng sanh, maø nghieäp chöôùng ñaõ trong saïch. Saùu ngaø laø töôïng tröng cho luïc ñoä, Cheøo thuyeàn luïc ñoä, Boà-taùt cöùu vôùt chuùng sanh ñang chìm ñaém trong beå khoå. Maëc duø beå khoå meânh moâng, chuùng sanh voâ löôïng, Boà-taùt khoâng naïi haø meät nhoïc vaãn say söa cöùu vôùt khoâng ngöøng. Nhöõng chieác cheøo boá thí..., caùnh buoàm tinh taán..., muïc tieâu thieàn ñònh, tay laùi trí tueä maõi hoaït ñoäng luoân luoân tieán tôùi khoâng bao giôø bò soùng gioù khieán phaûi lui suït.

Chuùng ta thôø Boà-taùt Phoå Hieàn laø thôø chaân lyù, haèng ngaøy kính leã Ngaøi, chuùng ta phaûi töï tænh aên naên traùnh xa moïi aûo voïng, trôû veà phoái hôïp vôùi chaân lyù. Coøn gì ñau buoàn baèng, haèng ngaøy soáng trong chaân lyù maø chuùng ta bò môø mòt bôûi voâ minh, roài laáy voïng laøm chaân, laáy giaû laøm thöïc, caøng ngaøy caøng caùch xa chaân lyù. Chuùng ta haõy môû mang trí tueä, nhìn thaúng vaøo maët chaân lyù ñeå ñöôïc giaùc ngoä nhö chö Phaät. Coù vaäy môùi xöùng ñaùng laø Ñieàu Ngöï Töû.

Laïi, thôø Boà-taùt Phoå Hieàn cuõng laø thôø Ñaïi haïnh voâ bieân cuûa chö Boà-taùt. Kính leã Ngaøi coù nghóa laø chuùng ta toân troïng hoïc ñoøi theo haïnh nguyeän roäng lôùn cuûa Ngaøi. Haõy ñaäp tan ñi caùi voû ích kyû heïp hoøi cuûa chuùng ta ñeå hoøa mình trong haïnh nguyeän meânh moâng cuûa Boà-taùt. Coøn ñeo ñaúng caùi voû ích kyû naøy laø coøn khoå ñau, coøn chìm ñaém, phaûi gôõ noù boû ñi, chuùng ta seõ nheï nhaøng vöôït khoûi muoân lôùp truøng döông ñeán nôi bôø giaùc an vui. Loøng töø voâ haïn, haïnh nguyeän voâ bieân cuûa Boà-taùt laø nhöõng tieáng coøi caûnh tænh, keâu goïi chuùng ta haõy soáng daäy trong ñoàng theå ñaïi bi, trong chaân nhö vónh cöûu. Boû ñi caùi voû nhoû nhen, taïm bôï, maø con ngöôøi ñang vì noù taïo nghieäp khoå ngaäp trôøi.

