337 |
C h ư ơ n g 0 6 : N g u y ễ n D u v à T r u y ệ n K i ề u
Đã mang lấy nghiệp vào thân,
Cũng đừng trách lẫn trời gần trời xa.
Nghiệp báo này là do đâu? Do người hay do Trời? Không được rõ
ràng lắm. Chữ nghiệp trong câu thơ này chỉ có nghĩa tiêu cực thôi.
Trong khi đó chữ nghiệp (karma) trong Phật giáo có nghĩa là hành
động (action.) Nghiệp tốt đưa đến quả báo tốt, nghiệp xấu đưa đến
quả báo xấu. Thường thường trong văn chương ngoài đời, chữ nghiệp
luôn được dùng trong nghĩa xấu. Điều này chứng tỏ trong quần
chúng sự hiểu biết về giáo lý Nghiệp báo không được vững chãi. Ở
Tây phương cũng vậy, karma nghĩa là 'bad karma' chứ không hàm
chứa 'good karma'. Bổn phận người tu là phải giải thích cho quần
chúng để điều chỉnh cách sử dụng chữ nghiệp này. Nghiệp có hai
loại: thiện nghiệp (kusala) và ác nghiệp (akusala). Thiện nghịêp là
hành động đem lại an lạc cho mình và người trong hiện tại và trong
tương lai. Ác nghiệp ngược với Thiện nghiệp. Hành động (nghiệp)
phát xuất từ thân, miệng và ý gọi là thân nghiệp, khẩu nghiệp và ý
nghiệp. Ba nghiệp này có thể là thiện hay ác. Nghiệp có nghiệp nhân
(karma hetu) và nghiệp quả (karma phala.) Phải phân biệt nghiệp
nhân và nghiệp quả, nghiệp thiện và nghiệp ác. Khi nói 'Đã mang lấy
nghiệp vào thân' cụ Nguyễn Du hiểu rằng nghiệp là nghiệp xấu chỉ
đem tới quả xấu thôi. 'Cũng đừng trách lẫn trời gần trời xa': con người
đã có nghiệp trong người rồi thì đừng nói rằng tại Trời quyết đinh thế
này thế kia. Câu này làm sụp đổ câu 'Ngẫm hay muôn sự tại trời.'
Vừa mới nói: 'Tất cả đều do Trời!' Tư tưởng Nghiệp báo và Nhân quả
của cụ Nguyễn Du vì vậy chưa được rõ ràng.
Thiện căn ở tại lòng ta
Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài.
Căn là gốc rễ, Thiện căn là gốc rễ của cái thiện. 'Thiện căn ở tại lòng ta'
nghĩa là gốc rễ cái thiện nằm ngay ở trong lòng mình chứ không ở
đâu xa. 'Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài. Tâm này là tâm gì? Tâm có
tâm ác, tâm thiện, tâm chánh, tâm tà. 'Chữ tâm' dùng trong này
nghiêng về phía thiện: 'Thiện căn ở tại lòng ta.' Chữ Thiện căn (kusala
mula) là một danh từ thuần túy Phật học; cụ Nguyễn Du đã được
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |