336 |
C h ư ơ n g 0 6 : N g u y ễ n D u v à T r u y ệ n K i ề u
đi tới thuyết Nghiệp. 'Chữ tài chữ mệnh dồi dào cả hai' có nghĩa là cả
hai đều quan trọng. Tuy tài năng và số mệnh chống trái nhau nhưng
cách sống (hành động) của con người cũng có thể đóng góp vào sự
quyết định vận mạng của mình.
Có tài mà cậy chi tài
Chữ tài cùng với chữ tai một vần.
Chơi chữ rất khéo. Nếu có tài mà khoe khoang và hống hách thì sẽ bị
tai nạn. Chúng ta không biết những chi tiết về đời sống hàng ngày,
những rủi ro và may mắn của cụ Nguyễn Du; chúng ta chỉ biết khi
được lệnh phải ra làm quan dưới triều Nguyễn thì cụ làm như ngu
như điếc. Trong những buổi họp nội các cụ không nói gì hết. Không
khoe tài của cụ ra; trong khi Nguyễn Du là người có tài! Có một hôm
vua Gia Long nói: 'Này khanh, nhà nước dùng người là để có thêm trí
tuệ, thêm nhận thức để chính trị có thể đem thêm lợi ích cho nước cho
dân. Tại sao khanh không chịu nói gì hết mà cứ ngồi im lặng như
vậy?' Lý do mà mọi người đều nói là cụ Nguyễn Du có cảm tưởng là
ra làm quan với triều đình Nguyễn tức là không trung thành với nhà
Lê, giống như một người đàn bà phản bội chồng mình. 'Trung thần
bất sư nhị quân', người thần tử trung kiên thì không bao giờ thờ hai
vua cả. Đã thờ vua Lê mà lại ra thờ vua Nguyễn thì không còn trinh
tiết nữa. Lâu nay dạy truyện Kiều người ta thường nói tới điều đó.
Nhưng ít ai nói tới lý do thứ hai: người có tài mà hợm hĩnh, khoe
khoang thì sẽ đau khổ. Có lẽ thái độ giả ngu giả điếc của cụ Nguyễn
Du trong triều đình là để tự bảo vệ tấm thân của mình. Và như vậy có
nghĩa là trước đó cụ đã từng đau khổ vì cụ là người có tài. 'Chữ tài
liền với chữ tai một vần' câu thơ này có thể đến trực tiếp từ kinh
nghiệm của cụ. Khi có nhận thức 'Có tài mà cậy chi tài' cụ Nguyễn Du
đã thực tập điều đó. Có lẽ cụ cũng chưa quên được những khổ đau
của mình ngày xưa do chỗ chưa biết áp dụng triết lý này cho nên bây
giờ quyết định giấu tài giấu sắc của mình đi cho được an ổn.
Từ thuyết Thiên mệnh và Định mệnh chuyển sang cách sống sự khôn
khéo của con người có thể làm cho cuộc sống con người bớt khổ đau.
Bây giờ cụ lại nói tới thuyết Nghiệp báo:
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |